ЭЛЕКТР ТІЗБЕГІН ЕСЕПТЕУ.

Топтың аты

1-топ “Ток күші”

2-топ “Кернеу”

3-топ “Кедергі”

Топтық жұмыс:

“ Ойлан, жұптас, талқыла”

• Топтық жұмысты 5-10 минутта аяқтау.
• Топ мүшелері түгел жұмыс жасауы керек.
• Ес картасында оқулық мазмұныныдағы мәліметтер болуы керек.

Сұрақ-жауап.

• Ток күші деп нені айтады? Оның өлшем бірлігі.
• Өткізгіштегі ток күшін қандай құралмен өлшейді? Ол тізбекке қалай қосылады?
• Электр кернеу деп нені айтады? Ол қандай бірлікпен беріледі?
• Тізбектің бөлігі үшін Ом заңын тұжырымда.
• Өткізгіштің кедергісі неге және қалай тәуелді?
• Ток көзіне нелер жатады?
• Токтың әсерлері қандай?

Балама тесті (иә, жоқ)

• Өткізгіштің материалын сипаттайтын шаманы кедергі деп атайды.
• Ток күшін өлшейтін құралды вольтметр деп атайды.
• Электр тогының қуаты деп уақыт бірлігіндегі жасалған жұмысты айтады.
• Уақыт бірлігіндегі өндірілген токтың жұмысы кернеу деп аталады.
• Меншікті кедергінің өлшем бірлігі .

Өткізгіш тізбек берілген. Тізбек неден тұрады? Қатесін анықта.

Өткізгіштерді тізбектей

және параллель жалғаудын тасілдерін қарастырайық.

1- жағдай. Егер бірінші өткізгіштің соңы екінші өткізгіштің басымен, екіншінің соңы үшіншінің басымен жалғанса, онда мұндай қосуды тізбектей жалғау деп атайды.

Өткізгіштерді тізбектей жалғағанда ток күштері тең, ал тізбектегі жалпы кернеу оның бөліктеріндегі кернеулердің қосындысына тең болады, ал жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергілерінің қосындысынан тұрады: ;

;

.

2-жағдай. Егер өткізгіштердің басын бір ғана А нүктесінде, ал ұштарын екінші бір В нүктесінде жалғасақ, онда мұндай жалғауды өткізгіштердің параллель жалғау деп атайды.

Электр тізбегінің екі өткізгіштен артық өткізгіштер түйісетін нүктесін түйін (суретте А және В нүктелері) деп атайды .

Өткізгіштерді параллель жалғағанда, тізбектің барлық бөліктерінде кернеу бірдей, ал жалпы ток күші әрбір өткізгіштегі ток күштерінің қосындысына тең, жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергісінен кем болады.

;

;

.

Шамалар

Физикалық шамалар

Белгіленуі

Ток күші

Өлшем бірлігі

I

Кернеу

Кедергі

U

A

В

R

Меншікті кедергі

Ом

ρ

Ом•м

Формулалар

Шамалардың арасындағы байланыс

Формуласы

Ом заңы

Өлшем бірлігі

Өткізгіштің кедергісі және оның өлшем бірліктері

Электр қозғаушы күш

Сергіту

• Егер қалта фонары шамының  кернеуі 3,5 В, ал ток күші 0,28 А болса,ондағы электр тогы 5 минутта қандай жұмыс істейді 
• Егер резистордағы ток күші  10мА,  ал кедергісі  1кОм болса, онда 10 минут  ішінде қанша жылу мөлшері бөлініп шығады.  
• Кедергісі 1кОм резисторды кернеуі 100 В тізбекке қоссақ,онда 10 минут ішінде қанша жылу мөлшері бөлініп шығады
• 4. Кернеуі 400 В электр двигателіндегі токтың күші 92А. Электр двигателінің орамындағы токтың қуатын анықтаңдар
• Кернеуі 220 В болатын дәнекелегіштегі ток күші 0,9А. Дәнекерлегіштегі токтың қуатын табыңдар         

• Аккумуляторды зарядтау кезінде оның қақпақтарын ашып қояды неге?

Жауабы: аккумуляторды зарядтау кезінде сутегі мен оттегі бөлінеді. Егер қақпақ ашылмаса жиналған газ аккумуляторды жарып жіберуі мүмкін.

2. Қараңғыда қант сындырғанда әлсіз жарқылды байқауға болады. Осыны түсіндіріңдер.

Жауабы: Қант сындырғанда зарядталады.

3. Неге электр сымдарына қонып отырған құс, жоғары кернеуді қосқанда ұшып кетеді?

Жауабы: Электростатикалық өрістен құс қауырсындары өзара әсерлесіп аралары ашыла бастайды. Осы қолайсыз әсер құстың ұшуына себеп болады.

4. Электр желісіне ұшып келіп қонған құсқа токтың әсері неге білінбейді?

Жауабы: Құстың денесі мен оның аяқтары арасындағы өткізгіш бөлігі өзара параллель. Мұндай тізбектегі ток күші кедергіге кері пропорционал құс денесінің кедергісі АВ өткізгіш кедергісінен анағұрлым артық болатын, ондағы ток күші аз. Ол құсқа қауіпті.

І-топ.

1. Суретте тізбектей жалғанған үш өткізгіштің сұлбасы берілген. Кедергісі өткізгіштегі кернеудің төмендеуі . Кедергісі болатын өткізгіштің кернеуін және олардың ұштарындағы кернеу 120 В болғандағы өткізгіштің кедергісін анықтаңдар.

Берілгені:

Табу керек -?

Жауабы : 16 В, 480 Ом

2.Суретте параллель жалғанған екі өткізгіштің сұлбасы берілген. Кедергісі өткізгіш арқылы ток өтеді.

ток өткендегі өткізгіштің кедергісін анықтаңдар.

Берілгені:

Табу керек - ?

Жауабы: 275 Ом

3. Кедергілері 20 Ом және 30 Ом болатын екі резистор кернеуі 24 В электр тізбегіне жалғанған. Тізбекке екі резисторды тізбектей және параллель жалғағандағы ток күші қандай?

Берілгені:

Табу керек - ? - ?

Жауабы: 0,48 А; 2 А.

Қуаты 100 Вт электр шамы күніне 6 сағ. жанады. 1 ай (30 күн) ішіндегі токтың атқарған жұмысын тап, 1 кВт*сағ біздің қалада 7 теңге тұрады?

Берілгені:

Р=100 Вт

t = 6 сағ*30=180 сағ

Тариф= 7 теңге

А-? кВт*сағ

құны- ?

Шешу і :

А=Р* t

А= 100 Вт *180 сағ.=18000 Вт*сағ= 18 кВт*сағ

құны – 7 теңге * 18 кВт*сағ =

= 126 теңге

Жауабы: А= 18 кВт*сағ,

құны 126 теңге

“ Бағалау”

• Ынталандыру
• Жұптық бағалау (бармақпен, смайликпен )
• Топтық бағалау критерий бойынша
• Кері байланыс “Ыстық орындық”

“ Ыстық орындық”

Сабақта не оңай болды?

Сабақта не қиын болды?

Алдағы уақытта кездескен қиындықты қалай еңсеремін?