«Динамика негіздері» тарауын ?айталау саба?ы

Саба?ты? та?ырыбы: «Динамика негіздері» тарауын ?айталау саба?ы

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: О?ушыларды? денелерді? бір-бірімен ?серлесуін зерттейтін динамика тарауы бойынша білімдерін ж?йелеу,?орытындылау.
Дамытушылы?: Логикалы? ойлау ?абілеттерін дамыту,теориялы? білімдерін практикада ?олдана білуге ?йрету.
Т?рбиелік: О?ушыларды? п?нге деген д?рыс ?атынасын т?рбиелеу.

Саба?ты? типі: ж?йелеу саба?ы

Саба?ты? т?рі:д?ст?рлі емес

Саба?ты? ?дісі: сын т?р?ынан ойлау технологиясы

К?рнекіліктер: слайд,о?улы?тар,плакат, топшамалар, стикерлердегі тапсырмалар

Саба?ты? барысы:

І. ?йымдастыру б?лімі

-о?ушылармен амандасу;

-«жо?» о?ушыларды т?гендеу;

-сыныпты? зейінін саба??а аудару;

-сыныпты 3 топ?а б?лу;

-ба?алау пара?ын толтыру;

ІІ. Тарау?а шолу

(лездемелерге жауап беру)

Инерциялы? сана? ж?йесі- денеге бас?а даналар ?рекет етпегенде немесе оларды? ?рекеті те?герілгенде, дене бір?алыпты ж?не т?зусызы?ты ?оз?алатын сана? ж?йесі.
Динамика – денелерді? ?зара ?рекеттесу за?дарын зерттейтін механиканы? б?лімі.
К?ш- денелерді? ?серлесу м?лшері.
Ауырлы? к?ші-F=ma
Серпімділік к?ші- денені? пішіні мен к?лемі ?згерген кезде пайда болатын к?шті айтады.
?йкеліс к?ші- денелер тікелей жанас?анда пайда болатын к?шті айтады ж?не ол к?ш ?рдайым жанасу бетіні? бойымен ?оз?алыс ба?ытына ?арама-?арсы жа??а ?арай ба?ытталады.
Тіректі? реакция к?ші- тіректі? денеге ?рекет ететін серпімділік к?шін айтады.
Те??рекетті к?ш- денеге бір мезгілде ?рекет ететін бірнеше к?шті? ?рекетіндей ?рекет жасайтын к?шті айтады.
Инерттілік- денені? ?зіні? алатын ?деуіне ы?пал ететін ?асиеті
Денені? массасы- оны? инерттілігіні?, я?ни к?шті? ?рекетінен белгілі бір ?деу алу ?абілетіні? санды? сипаттамасы болып табылады.
Ньютонны? ІІ за?ы- а=F/m
Ньютонны? ІІІ за?ы- F=-F
Галилейді? салыстырмалы? принципі- барлы? инерциялы? сана? ж?йелеріндегі механикалы? ??былыстар бірдей ж?реді. Бас?аша айт?анда, барлы? инерциялы? сана? ж?йелері бірдей ???ылы.
Б?кіл?лемдік тартылыс за?ы- екі дене бір-біріне массаларыны? к?бейтіндісіне тура пропорционал, ал ара?ашы?ты?тарыны? квадратына кері пропорционал к?шпен тартылады.
6,67*10-11 Н*м2/кг2- гравитациялы? т?ра?ты.

ІІ ?апшы?та?ы есептер

(есептер шы?ару)

90Н к?ш денеге 1,2 м/с2 ?деу береді. Осы денеге ?андай к?ш 3 м/с2 ?деу береді? (Жауабы: m= F1/a1=90/1.2=75кг F2=m*a2= 75*3=225H)
Массасы 60т, ал моторларыны? тарту к?ші 90кН болатын реактивті ?ша? ?шар кезінде ?андай ?деумен ?оз?алады? (Жауабы: a=F/m=90000/60000=1.5м/с2)
Массасы 4т ж?гі жо? автомобиль 0,3м/с2 ?деумен ?оз?ала бастады. Егер тарту к?ші сондай бол?анда орнынан 0,2 м/с2 ?деумен ?оз?алатын автомобильді? ж?гі ?андай? (жауабы: F=m1*a1=4000*0.3=1200 Н m2=F/a2=1200/0.2=6000кг m=m2-m1=6000-4000=2000кг=2т)

4). ?р?айсысыны? массасы 80 т екі вагон бір-бірінен 1 м ?ашы?ты?та т?р?анда ?андай к?шпен тартылады? (жауабы: F=800002*6.67*10-11/12=426.88*10-3=0.43H)

5) ?р?айсысыны? массасы 1000 кг. Тартылу к?ші 6,67*10-9 Н болатын екі денені? ара?ашы?ты?ы ?андай? (жауабы: r2= g*m1*m2/F=6.67*10-11106/6.67*10-9=104 м2 r=100м)

6) ?арышкер Ай?а ?онды. Оны Ай да, Жер де тартады ?арышкерді? Ай?а тартылу к?шіне, Жерге тартылу к?шіне ?ара?анда неше есе арты??Айды? радиусы 1730 км-ге те?.

ІІІ Стикердегі с?ра?тар

(3 топ?а стикер лактыру, топ болып ?ор?ау)

І топ- Ньютон за?дары

1.Инерциялы? сана? ж?йесі-салыстырмалы тынышты?ын немесе т?зусызы?ты ж?не бір?алыпты ?оз?алысын са?тайтын ж?йе.

2. Инерциялы? емес сана? ж?йесі –?деумен ?оз?алып келе жат?ан ж?йе.

3. Проблемалы? эксперимент:

А) Жазы? ?йнекті? ?стіне кішкентай болат шар ?оямыз. Неге ол тынышты?та болады?

?) А?ырын т?рту ар?ылы шарикті бір?алыпты т?зусызы?ты ?оз?алыс?а келтіреміз. Шарикті? бір?алыпты ж?не т?зусызы?ты ?оз?алысы бас?а денелерді? ?рекеті те?герілгенде болады.

4. Тарихи деректер. (Аристотель, Галилей ж?не Ньютонны? ?оз?алыс ж?ніндегі е?бектері)

5. Ньютонны? бірінші за?ы, оны д?лелдейтін мысалдар.

1. Денелерді? инерттілік ?асиетіні? м?ні.

2 Денені? массасы.

3. Ньютонны? екінші за?ы, оны? формуласы.

4. SI ж?йесіндегі к?ш бірлігі.

Денелерді? ?зара ?рекеттесуі кезінде туындайтын к?штерді? таби?аты.

2. Ньютонны? ?шінші за?ы, аны?тамасы, формуласы.

3. Ньютонны? ?шінші за?ыны? ерекшеліктері.

4.Галилейді? салыстырмалы? принципіні? м?нісі.

5. Эксперимент жасау ар?ылы Ньютонны? ІІІ за?ын тексеру

ІІ топ- К?ш

1. К?ш-физикалы? денелерді? ?зара ?рекеттесуін сипаттайтын физикалы? шама.

2. К?штерді? т?рлері: ауырлы? к?ші; серпімділік к?ші; ?йкеліс к?ші; тіректі? реакция к?ші.

3. К?шті? ?зі ту?ызатын ?деумен ?андай байланыста болатынын бай?ау?а м?мкіндік беретін т?жірибе.

4. Те??рекетті к?ш.

ІІІ топ- Б?кіл?лемдік тартылыс за?ы

Б‰кілєлемдік тартылыс за?ы. Ньютон ал?ашында еркін ??лау ?деуіні? ара ?ашы?ты??а тєуелділігін аны?тады. Ол Жер бетінде, демек оны? ортасынан 6400 км ?ашы?ты?та еркін т?су ?деуі 9,8 м/с2, ал 60 есе ?лкен ?ашы?ты?та?ы Айда: 3600 = 602. Демек, еркін т?су ?деуі Жер ортасынан ара ?ашы?ты?ты? квадратына кері пропорционал азаяды. Ньютонны? екінші за?ына сєйкес ?деу к?шке пропорционал. ?деуді? осылай азаюы тартылу к?шіні? ара ?ашы?ты?тан тура сондай тєуелділігінен. Тарту к?шіні? толы? формуласын, б?л к?шті? ?серлесуші денелерді? гравитациялы? зарядтарына, демек оларды? m1 жєне m2 массаларына пропорционал екендігін ескергенде аны?тау?а болады. Сонымен, Ньютон Жерді? о?ан тартылатын денелермен гравитациялы? ?серлесу к?шін аны?тайтын ?рнекті тапты. ?з интуициясына сенген ол аны?тал?ан формуламен ?зара ара ?ашы?ты?ымен r салыстыр?анда ?лшемі аз болатын ?лемдегі кез-келген денелер арасында?ы тартылу к?шін есептеуге болады деп ойлады. Сонды?тан ол ?зі аны?та?ан ?рнекті аспан денелеріне де, Жер бетіндегі денелер ?шін де д?рыс болатын б?кіл?лемдік тартылыс за?ы ретінде ?арастырды. ?ылымны? ?рі ?арай дамуы Ньютон за?ыны? д?рысты?ын, б?л за?ды атомдар мен молекулалардан бастап керемет ?лкен ж?лдыздар шо?ына да ?олдану?а болатынды?ын кµрсетті. Сонымен, Ньютон аш?ан б?кіл?лемдік тартылыс за?ы былай т?жырымдалады: Кез-келген екі б?лшекті? гравитациялы? тартылу к?ші оларды? массаларыны? к?бейтіндісіне тура пропорционал, ал оларды? ара ?ашы?ты?ыны? квадратына кері пропорционал. Б?л за? математикалы? т?рде (40.1) формуламен ?рнектеледі. Б?л формулада?ы G – пропорционалды? коэфициенті гравитациялы? т?ра?ты деп аталады. Б?л жерде б?кілєлемдік тартылыс за?ы б?лшектер ?шін, демек, ?лшемдері r ара ?ашы?ты?ынан ?лде?айда аз денелер ?шін т?жырымдал?ан. Алайда б?л за?ны? керемет бір ерекшілігі оны бас?а да жа?дайларда ?олдану?а м?мкіндік береді. Тартылу к?шіні? б?лшектерден ара ?ашы?ты?ыны? ?шінші немесе т?ртінші дєрежесіне емес, тек квадратына тєуелділігі б?л за?ны? атал?ан ерекшілігі. Есептеулер к?рсеткеніндей тура осы?ан байланысты (40.1) - формуланы ішіндегі заты сфералы?- симметриялы тарал?ан шар т?різді дєнелерді? арасында?ы ара ?ашы?ты?ты? кез-келген мєні ?шін ?олдану?а болады.

ІV Кестені толтыр:

К?ш,Н

Масса, кг

Удеу, м/с2

0,15

0,3

0,045

0,45

0,5

0,45

К?ш,Н

Масса, кг

Удеу, м/с2

0,25

0,3

0,045

0, 5

0,8

0,45

Кестені толтыр:

К?ш,Н

Масса, кг

Удеу, м/с2

0,05

0,3

0,045

0,4

0,9

0,45

V Ысты? орынды?

(орынды?та?ы о?ушы?а с?ра?тар ?ою)

VІ. Ба?алау

?/с

О?ушы аты

Тарау?а шолу

?апшы?та?ы есептер

Стикердегі с?ра?тар

Ысты? орынды?

Барлы? ?пай

VІІ.?йге тапсырма: есептер жина?ы- 8,29-8,30

VІІІ. ?орытынды

О?ушылар «Динамика негіздері» тарауы бойынша ал?ан білімдерін саба?та к?рсете алды. Білімдерін тияна?тап, динамика тарауына есеп шы?ара алады.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
««Динамика негіздері» тарауын ?айталау саба?ы »

Сабақтың тақырыбы: «Динамика негіздері» тарауын қайталау сабағы

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың денелердің бір-бірімен әсерлесуін зерттейтін динамика тарауы бойынша білімдерін жүйелеу,қорытындылау.
Дамытушылық: Логикалық ойлау қабілеттерін дамыту,теориялық білімдерін практикада қолдана білуге үйрету.
Тәрбиелік: Оқушылардың пәнге деген дұрыс қатынасын тәрбиелеу.

Сабақтың типі: жүйелеу сабағы

Сабақтың түрі:дәстүрлі емес

Сабақтың әдісі: сын тұрғынан ойлау технологиясы

Көрнекіліктер: слайд,оқулықтар,плакат, топшамалар, стикерлердегі тапсырмалар

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі

-оқушылармен амандасу;

-«жоқ» оқушыларды түгендеу;

-сыныптың зейінін сабаққа аудару;

-сыныпты 3 топқа бөлу;

-бағалау парағын толтыру;

ІІ. Тарауға шолу

(лездемелерге жауап беру)

Инерциялық санақ жүйесі- денеге басқа даналар әрекет етпегенде немесе олардың әрекеті теңгерілгенде, дене бірқалыпты және түзусызықты қозғалатын санақ жүйесі.
Динамика – денелердің өзара әрекеттесу заңдарын зерттейтін механиканың бөлімі.
Күш- денелердің әсерлесу мөлшері.
Ауырлық күші-F=ma
Серпімділік күші- дененің пішіні мен көлемі өзгерген кезде пайда болатын күшті айтады.
Үйкеліс күші- денелер тікелей жанасқанда пайда болатын күшті айтады және ол күш әрдайым жанасу бетінің бойымен қозғалыс бағытына қарама-қарсы жаққа қарай бағытталады.
Тіректің реакция күші- тіректің денеге әрекет ететін серпімділік күшін айтады.
Теңәрекетті күш- денеге бір мезгілде әрекет ететін бірнеше күштің әрекетіндей әрекет жасайтын күшті айтады.
Инерттілік- дененің өзінің алатын үдеуіне ықпал ететін қасиеті
Дененің массасы- оның инерттілігінің, яғни күштің әрекетінен белгілі бір үдеу алу қабілетінің сандық сипаттамасы болып табылады.
Ньютонның ІІ заңы- а=F/m
Ньютонның ІІІ заңы- F=-F
Галилейдің салыстырмалық принципі- барлық инерциялық санақ жүйелеріндегі механикалық құбылыстар бірдей жүреді. Басқаша айтқанда, барлық инерциялық санақ жүйелері бірдей құқылы.
Бүкіләлемдік тартылыс заңы- екі дене бір-біріне массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал, ал арақашықтықтарының квадратына кері пропорционал күшпен тартылады.
6,67*10^-11 Н*м²/кг²- гравитациялық тұрақты.

ІІ Қапшықтағы есептер

(есептер шығару)

90Н күш денеге 1,2 м/с² үдеу береді. Осы денеге қандай күш 3 м/с² үдеу береді? (Жауабы: m= F₁/a₁=90/1.2=75кг F₂=m*a₂= 75*3=225H)
Массасы 60т, ал моторларының тарту күші 90кН болатын реактивті ұшақ ұшар кезінде қандай үдеумен қозғалады? (Жауабы: a=F/m=90000/60000=1.5м/с²)
Массасы 4т жүгі жоқ автомобиль 0,3м/с² үдеумен қозғала бастады. Егер тарту күші сондай болғанда орнынан 0,2 м/с² үдеумен қозғалатын автомобильдің жүгі қандай? (жауабы: F=m₁*a₁=4000*0.3=1200 Н m₂=F/a₂=1200/0.2=6000кг m=m₂-m₁=6000-4000=2000кг=2т)

4). Әрқайсысының массасы 80 т екі вагон бір-бірінен 1 м қашықтықта тұрғанда қандай күшпен тартылады? (жауабы: F=80000²*6.67*10^-11/1²=426.88*10^-3=0.43H)

5) Әрқайсысының массасы 1000 кг. Тартылу күші 6,67*10^-9 Н болатын екі дененің арақашықтығы қандай? (жауабы: r²= g*m₁*m₂/F=6.67*10^-1110⁶/6.67*10^-9=10⁴ м² r=100м)

6) Ғарышкер Айға қонды. Оны Ай да, Жер де тартады Ғарышкердің Айға тартылу күшіне , Жерге тартылу күшіне қарағанда неше есе артық?Айдың радиусы 1730 км-ге тең.

ІІІ Стикердегі сұрақтар

(3 топқа стикер лактыру, топ болып қорғау)

І топ- Ньютон заңдары

1.Инерциялық санақ жүйесі-салыстырмалы тыныштығын немесе түзусызықты және бірқалыпты қозғалысын сақтайтын жүйе.

2. Инерциялық емес санақ жүйесі –үдеумен қозғалып келе жатқан жүйе.

3. Проблемалық эксперимент:

А) Жазық әйнектің үстіне кішкентай болат шар қоямыз. Неге ол тыныштықта болады?

Ә) Ақырын түрту арқылы шарикті бірқалыпты түзусызықты қозғалысқа келтіреміз. Шариктің бірқалыпты және түзусызықты қозғалысы басқа денелердің әрекеті теңгерілгенде болады.

4. Тарихи деректер. (Аристотель, Галилей және Ньютонның қозғалыс жөніндегі еңбектері)

5. Ньютонның бірінші заңы, оны дәлелдейтін мысалдар.

1. Денелердің инерттілік қасиетінің мәні.

2 Дененің массасы.

3. Ньютонның екінші заңы, оның формуласы.

4. SI жүйесіндегі күш бірлігі.

Денелердің өзара әрекеттесуі кезінде туындайтын күштердің табиғаты.

2. Ньютонның үшінші заңы, анықтамасы, формуласы.

3. Ньютонның үшінші заңының ерекшеліктері.

4.Галилейдің салыстырмалық принципінің мәнісі.

5. Эксперимент жасау арқылы Ньютонның ІІІ заңын тексеру

ІІ топ- Күш

1. Күш-физикалық денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын физикалық шама.

2. Күштердің түрлері: ауырлық күші; серпімділік күші; үйкеліс күші; тіректің реакция күші.

3. Күштің өзі туғызатын үдеумен қандай байланыста болатынын байқауға мүмкіндік беретін тәжірибе.

4. Теңәрекетті күш.

ІІІ топ- Бүкіләлемдік тартылыс заңы

Б‰кілєлемдік тартылыс заңы . Ньютон алғашында еркін құлау үдеуінің ара қашықтыққа тєуелділігін анықтады. Ол Жер бетінде, демек оның ортасынан 6400 км қашықтықта еркін түсу үдеуі 9,8 м/с², ал 60 есе үлкен қашықтықтағы Айда: 3600 = 60². Демек, еркін түсу үдеуі Жер ортасынан ара қашықтықтың квадратына кері пропорционал азаяды. Ньютонның екінші заңына сєйкес үдеу күшке пропорционал. үдеудің осылай азаюы тартылу күшінің ара қашықтықтан тура сондай тєуелділігінен. Тарту күшінің толық формуласын, бұл күштің әсерлесуші денелердің гравитациялық зарядтарына, демек олардың m₁ жєне m₂ массаларына пропорционал екендігін ескергенде анықтауға болады. Сонымен, Ньютон Жердің оған тартылатын денелермен гравитациялық әсерлесу күшін анықтайтын өрнекті тапты. өз интуициясына сенген ол анықталған формуламен өзара ара қашықтығымен r салыстырғанда өлшемі аз болатын әлемдегі кез-келген денелер арасындағы тартылу күшін есептеуге болады деп ойлады. Сондықтан ол өзі анықтаған өрнекті аспан денелеріне де, Жер бетіндегі денелер үшін де дұрыс болатын бүкіләлемдік тартылыс заңы ретінде қарастырды. Ғылымның әрі қарай дамуы Ньютон заңының дұрыстығын, бұл заңды атомдар мен молекулалардан бастап керемет үлкен жұлдыздар шоғына да қолдануға болатындығын кµрсетті. Сонымен, Ньютон ашқан бүкіләлемдік тартылыс заңы былай тұжырымдалады: Кез-келген екі бөлшектің гравитациялық тартылу күші олардың массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал, ал олардың ара қашықтығының квадратына кері пропорционал. Бұл заң математикалық түрде (40.1) формуламен өрнектеледі. Бұл формуладағы G – пропорционалдық коэфициенті гравитациялық тұрақты деп аталады. Бұл жерде бүкілєлемдік тартылыс заңы бөлшектер үшін, демек, өлшемдері r ара қашықтығынан әлдеқайда аз денелер үшін тұжырымдалған. Алайда бұл заңның керемет бір ерекшілігі оны басқа да жағдайларда қолдануға мүмкіндік береді. Тартылу күшінің бөлшектерден ара қашықтығының үшінші немесе төртінші дєрежесіне емес, тек квадратына тєуелділігі бұл заңның аталған ерекшілігі. Есептеулер көрсеткеніндей тура осыған байланысты (40.1) - формуланы ішіндегі заты сфералық- симметриялы таралған шар тәрізді дєнелердің арасындағы ара қашықтықтың кез-келген мєні үшін қолдануға болады.

ІV Кестені толтыр:

Күш,Н	Масса , кг	Удеу , м/с²
?	0,15	0,3
0,045	0,45	?
0,5	0,45	?

Күш,Н	Масса , кг	Удеу , м/с²
?	0,25	0,3
0,045	0, 5	?
0,8	0,45	?

Кестені толтыр:

Күш,Н	Масса , кг	Удеу , м/с²
?	0,05	0,3
0,045	0,4	?
0,9	0,45	?

V Ыстық орындық

(орындықтағы оқушыға сұрақтар қою)

VІ. Бағалау

қ/с	Оқушы аты	Тарауға шолу	Қапшықтағы есептер	Стикердегі сұрақтар	Ыстық орындық	Барлық ұпай
1
2
3
4
5
6