Б?кіл ?лемдік тартылыс за?ы

Б?кіл ?лемдік тартылыс за?ы, Ньютонны? тартылыс за?ы — кез келген материялы? б?лшектер арасында?ы тартылыс к?шіні? шамасын аны?тайтын за?. Ол И. Ньютонны? 1666 ж. шы??ан “Натурал философияны? математикалы? негіздері” деген е?бегінде баяндал?ан. Б?л за? былай т?жырымдалады: кез келген материялы? екі б?лшек бір-біріне ?здеріні? массаларыны? (m1, m2) к?бейтіндісіне тура пропорционал, ал ара ?ашы?ты?ыны? квадратына (r2) кері пропорционал к?шпен (F) тартылады:, м?нда?ы G — гравитациялы? т?ра?ты. Гравитациялы? т?ра?тыны? (G) сан м?нін 1798 ж. а?ылшын ?алымы Г. Кавендиш аны?та?ан. ?азіргі дерек бойынша G=6,6745(8)? ?10–8см3/г?с2=6,6745(8)? ?10–11м3/кг?с2. Айды? Жерді, планеталарды? К?нді айнала ?оз?алуын зерттеу н?тижесінде И. Ньютон аш?ан б?л за? таби?атта?ы барлы? денелерге ж?не оларды? барлы? б?ліктеріне ?олданылады. Б. ?. т. з. аспан денелеріні? ?оз?алысы жайында?ы ?ылым — аспан механикасыны? іргетасын ?алайды. Осы за?ны? к?мегімен аспан денелеріні? ?оз?алу траекториясы есептелінеді ж?не оларды? аспан к?мбезіндегі орындары алдын ала аны?талады. Уран планетасыны? осы за??а с?йкес есептелінген орбитадан ауыт?уы бойынша 1846 ж. Нептун планетасы ашылды. Плутон планетасы да 1930 ж. осындай т?сілмен аны?талды. 19 — 20 ?-ларда б?л за?ды алдымен ?ос ж?лдыздар?а, сонан со? шал?ай орналас?ан галактикалар?а да пайдалану?а болатынды?ы белгілі болды. Жалпы салыстырмалы? теориясыны? ашылуы (1916) н?тижесінде тартылыс к?шіні? таби?аты онан ?рі ай?ындала т?сті. Шынды?ында кез келген дене ке?істікте тартылыс ?рісін ту?ызады. Денелерді? арасында?ы тартылыс к?ші осы ?ріс ар?ылы беріледі. ?те майда б?лшектерден т?ратын микрод?ниедегі (атом, атом ядросы, элементар б?лшектер, т.б.) ??былыстарда Б. ?. т. з-ны? ?сері сезілмейді. ?йткені онда к?шті, ?лсіз ж?не электр магниттік ?зара ?серлер (?. ?лсіз ?зара ?сер, К?шті ?зара ?сер, Электр магниттік ?зара ?сер) т?різді ?рістік ?серлер басым болып келеді.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Б?кіл ?лемдік тартылыс за?ы»

Сыныбы: 9

Пәні:физика

Сабақтың аты	§15.16 Бүкіл әлемдік тартылыс заңы. Денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысы
Сілтеме	Жоспар
Жалпы мақсаты	Бүкіл әлемдік тартылыс заңы жайлы мағлұмат беру Бүкіл әлемдік тартылыс заңын күнделікті тұрмыста және формулаларын есептер шығаруда қолдана білуге үйрету Денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысы жайлы мағлұмат беру Денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысын күнделікті тұрмыста және формулаларын есептер шығаруда қолдана білуге үйрету Өзін-өзі бағалауға баулу
Күтілетін нәтиже	Бүкіл әлемдік тартылыс заңы жайлы мағлұмат алады Бүкіл әлемдік тартылыс заңын күнделікті тұрмыста және формулаларын есептер шығаруда қолдана білуге үйренеді Денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысы жайлы мағлұмат алады Денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысын күнделікті тұрмыста және формулаларын есептер шығаруда қолдана білуге үйренеді Өзін-өзі бағалай алатын болады
Негізгі идеялар	-Жер радиусы -Жерден Айға дейін қашықтық. тәулік ; , осыдан ; R мен Т-ның мәндерін қойсақ, онда ; ал , осыдан немесе , демек центрге тартқыш үдеу Жердің центріне дейінгі қашықтықтың квадратына кері пропорционал кемиді. Сонымен қатар F~Mm ~ немесе G-гравитациялық тұрақты. G=6,673ּ10^-11Нּм²/кг² Бүкіл әлемдік тартылыс заңы: екі нүктелік денелер арасындағы өзара әрекеттесу күші олардың массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал, ал ара қашықтығының квадратына кері пропорционал. G-гравитациялық тұрақты. G=6,673ּ10^-11Нּм²/кг² Ауырлық күші –денелердің Жерге тартылу күші. Бүкіләлемдік тартылыс заңына сәйкес денелердің Жерге тартылу күші (2) формуладан еркін түсу үдеуінің дененің массасына тәуелсіздігі, ал оның шамасының дене Жер бетінен көтерілген сайын азая беретіні байқалады.
Тапсырмалар	Топтық жұмыс «Жигсо»
Тапсырмалар	Жұптық жұмыс «Пилот - Штурман»
Тапсырмалар	Жеке жұмыс «Блум таксономиясы»

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары: (мұғалім және оқушы немен айналысады)

І.Ұйымдастыру (2 минут)

Сәлемдесу
Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу
Түгелдеу

1.2. Топқа бөлу (1,2,3 сандарына байланысты 3 топқа бөлінеді)

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау (4 минут)

Ньютонның ІІІ заңы қалай тұжырымдалған?
Салыстырмалы принцип дегенді қалай түсінесіңдер?

ІІІ. Талқылау үшін сұрақтар беріледі (3 минут)

Бүкіләлемдік тартылыс заңын тұжырымдаңдар.
Бүкіләлемдік тартылыс заңын ашу барысында Ньютон қандай болжам ұсынды?
Неліктен Айдың Жерді айналу үдеуі жерге жақын аралықтағы дененің еркін түсу үдеуінен аз болады?

Берілген мәтінді оқып, топпен бірлесе отырып, талқылайды және әр топтың бақылаушысы жасаған жұмыстарға сәйкес бақылау парағын жүргізеді.

Бақылаушының бағалау парағы

№	Бағалау өлшемдері	Көш басшы	Хатшы	Баяндамашы	Уақыт сақшысы
1	Тақырыптың ашылуына үлес қосу
2	Міндетін атқару
3	Топтық жұмысқа атсалысуы

Әр оқушы өзіне жүктелген рөлдің міндеттерін атқарады.

Топ пікірлерін тыңдау.

Ү. Жұптық жұмыс «Пилот - Штурман» (5 минут)

(Штурман – басқарушы, пилот – орындаушы) берілген формуланы түсіндіру

Жұптың пікірлерін тыңдау,барлық айтылған ой-пікірлерді бағалаудың мақсатына сәйкестендіру

VІ. Жеке жұмыс «Блум таксономиясы» (13 минут)

1	Білу	Бүкіл әлемдік тартылыс заңы дегеніміз не?
2	Түсіну	Бүкіл әлемдік тартылыс заңының формуласын жаз?
3	Қолдану	Массалары 2 т денелердің бір-біріне тартылыс күшін есепте? Олардың арақашықтығы 1 км.
4	Талдау	Жер бетіндегі мен жерден бірнене километр биіктіктегі еркін түсу үдеуін салыстыр?
5	Жинақтау	Суретті түсіндір
6	Бағалау	Планеталардың қозғалысында бүкіләлемдік тартылыс заңының маңызы қаншама?

Жасаған жұмыстарын 2 жұлдыз, 1 ұсыныспен бағалау.

ҮІ. Кері байланыс (не үйрендім, не қиын болды, сұрақ.) (3 минут)

Кейінгі тапсырмалар	№55
Кейінгі оқу	§15. Бүкіл әлемдік тартылыс заңы.§16 Денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысы