Бір?алыпты ж?не бір?алыпты емес ?оз?алыстар. Жылдамды?. Жылдамды? бірліктері

Мерзімі: 19.11.15                              7 «а»

Та?ырыбы: Саба?ты? та?ырыбы: Бір?алыпты ж?не бір?алыпты емес ?оз?алыстар. Жылдамды?. Жылдамды? бірліктері

Саба?ты? ма?саты: Бір?алыпты ж?не бір?алыпты емес ?оз?алыстар ??ымдарын айналада?ы мысалдар ар?ылы т?сіндіре отырып, оларды? айырмашылы?тары мен ??са?ты?тарын білуге ?йрету.

Саба?ты? міндеттері:

а) Білімділік: Бір?алыпты ж?не бір?алыпты емес ?оз?алыстар?а,  жылдамды? ж?не    оны? бірліктері  туралы т?сінік  беру.

?) Дамытушылы?: О?ушыларды? ойлау,есте са?тау ?абілеттерін дамыта отырып,?оз?алыс     туралы білімдерді жетілдіру.

б) Т?рбиелік: ?йымшылды??а, белсенділікке, жауапкершілікке, іскерлікке, шы?армашылы??а т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: Аралас саба?

Саба?ты? типі: Білім, білік, да?дыны ?алыптастыру.

Саба?ты? ?дісі:Диалогты? о?ыту. Ба?алау. АКТ  ?олдану.

П?наралы? байланыс: математика, ?дебиет,

Саба?ты? барысы:

I.?йымдастыру кезе?:    а) С?лемдесу. ?) О?ушыларды т?гендеу.  

Тренинг  (саба? басталарда о?ушылар?а психологиялы? дайынды? жасаймын).

- О?ушылар, ?ткен саба?та ?андай  ??ымдармен танысты?ыздар, ?ане естерімізге т?сірейік:  Материалды? н?кте.  ?оз?алысты? салыстырмалылы?ы. Жол  ж?не орын ауыстыру. Траектория.

II.?й тапсырмасын тексеру   (5мин) 1. С?ра? – жауап.

О?ушылар, ?ткен та?ырыпты еске т?сірейік. ?рбір  о?ушы ?здеріне ?ойыл?ан с?ра?тар?а ?ыс?а ж?не на?ты жауап беруге тырысы?ыздар.

1. Материалды? н?кте деген не? (?оз?алысты? ?арастырылып отыр?ан жа?дайында ?лшемдерін елемеуге болатын денені айтады.)
2. ?оз?алыс траекториясы деген не? (Денені? немесе материалды? н?ктені? сана? денесімен салыстыр?анда?ы ?оз?алысы кезінде сызы? т?рінде ?алдыр?ан ізі)
3. Дене ?оз?алысыны? т?зусызы?ты немесе ?исы?сызы?ты екенін ?алай ажыратамыз?

( Траекторияны? т?ріне ?арап ажыратады. Мысалы, ше?бер бойымен парабола бойымен т.с.с)

1.  Са?ат тілі ?шыны? ?оз?алыс траекториясы ?андай? Жауабы:  ?исы? сызы?ты ?оз?алыс (ше?бер бойымен). 
2. Ж?рілген жол дегеніміз не ? (?андай да бір уа?ыт аралы?ында дене ж?ріп ?ткен траекторияны? ?зынды?ы осы уа?ыт ішінде ж?рілген жол деп аталады. Оны S ?рпімен белгілеу  белгілейді)
3.   Орын ауыстыру деп нені атайды?(Денені? бастап?ы ж?не со??ы орнын ?осатын осы ба?ыттал?ан кесіндіні айтады.Орын ауыстыру векторлы? шама бол?анды?тан,  оны н?с?ама  ?ойып, S ?рпімен белгілейді)

Сiздер  екi ба?анадан т?ратын кестені к?ріп т?рсыздар.  Бірінші ба?анада  жол , еінші ба?анада   уа?ыт .  Сізді? міндеті?із те?дікті т?рлендіру.

 2. Те?дікті   т?рлендір: (2 мин)

Жол (м)

Уа?ыт (с)

7км =..  м

12са? =..с

65см =.м

45мин =.с

300мм =.м

0,5са?=..с

Жол (м)

Уа?ыт (с)

7км = 7000м

12са? = 43200с

65см = 0,65м

45мин = 2700с

300мм = 0,3м

0,5са?= 1800с

Б?гін сіздермен  «Бір ?алыпты ж?не бір?алыпты емес ?оз?алыстар», Жылдамды? ж?не оны? бірліктері» -  туралы негізгі ??ымдармен танысамыз.

Саба?ты? жоспары:

• Бір?алыпты ?оз?алыс.
• Бір?алыпты емес ?оз?алыс.
• Жылдамды?. Жылдамды? бірліктері.

ІІІ.  Жа?а саба?. (10 мин). 

Біз к?ріп ж?рген денелерді?,  к?лік т?рлеріні? ?оз?алуы, жол ж?руі ?р т?рлі болуы м?мкін. Бір денелер, мысалы атарба, бір?алыпты ?оз?алып отыруы м?мкін.Ал автомобиль  ?аланы? ішінде а?ырын ж?ріп келе жатып, одан шы??ан со? бірте-бірте тезірек ж?ріп  кетуі, я?ни автомобиль бір?алыпты ?оз?алмауы м?мкін. Олай болса, ?оз?алыс екі т?рлі болады. 

Бір?алыпты ?оз?алыс

• Дене кез келген те? уа?ыт аралы?тарында ?зынды?ы бірдей жол ж?рсе,ондай ?оз?алыс   бір?алыпты ?оз?алыс   деп аталады.

Мысалы, тегіс жердегі ары?пен а?ып жат?ан су ?оз?алысы бір?алыпты ?оз?алысты? мысалы бола алады.Са?ат тіліні? айналуы, жа?быр тамшысыны? да ?оз?алысы  бір?алыпты ?оз?алыс.

Пойыз ?за? жол?а шы??анда да бір?алыпты ?оз?алуы м?мкін. Ал ол ?ала?а жа?ында?анда ?оз?алысын б?се?детуі тиіс.С?йтіп, пойыз б?кіл жолыны? бойында біраз бір?алыпты ?оз?алып келіп, ая?ында ?оз?алысын баяулатып,бір?алыпсыз ?оз?алыс?а  т?суі м?мкін.

?ыс?асы, ?оз?ал?ан дене не бір?алыпты ?оз?алуы м?мкін,немесе ?рі бір?алыпты,?рі бір?алыпсыз ?оз?алуы да м?мкін.Сонымен бір?алыпты ?оз?алыс механикалы? ?оз?алыстарды? ішіндегі е? ?арапайым т?рі.

Бір?алыпты емес  ?оз?алыс

• Дене те? уа?ыт аралы?ында ?р т?рлі жол ж?ріп ?тсе, ондай ?оз?алысты бір?алыпты емес ?оз?алыс деп атайды. 

Біз к?нделікті т?рмысымызда, негізінен, бір?алыпты емес ?оз?алысты к?бірек кездестіреміз.К?нделікті к?лік т?рлерін пайдалан?анда да біз ?оз?алысты? осы т?рімен жиі  кездесеміз.Шынында да, біз пайдаланатын автобусты?, же?іл машинаны?  ?айсысыны? болмасын ?оз?алысы бір?алыпты емес.Олар ?рбір аялдама?а то?тап, ?айтадан ?оз?алып, ?оз?алысын біраз шапша?датып барып,та?ы да ?оз?алысын б?се?детеді.К?ріп т?р?анымыздай олар, бір аялдамадан олар екінші аялдама?а дейінгі жолыны? ?зінде де  бір?алыпты емес ?оз?алыспен жылжиды.Б?л к?лік т?рлері ?зіні? б?кіл жолыны?  бойында бір?алыпты емес ?оз?алыста болады.

Мысалы, жазы?  бетте  домала?ан  шарды?   бірте - бірте  то?тауы  да  бір?алыпты емес ?оз?алыс болады. 

О?ушылар! Бір?алыпты емес ?оз?алыс?а ?андай мысалдар келтіруге болады?

(О?ушыларды? жауаптары ты?далады)

Я?ни, ?ата? т?рде бір?алыпты ?оз?алысты са?тап жылжу ?иын екен.

Сонымен бір?алыпты емес ?оз?алыста?ы дене  ?зіні? б?кіл жолында ?р т?рлі жылдамдыпен ?оз?алады. Я?ни, ?ата? т?рде бір?алыпты ?оз?алысты са?тап жылжу ?иын.

?оз?алыста?ы алуан т?рлі денелерді? бірдей уа?ыт ішіндегі орын ауыстырулары ?рт?рлі болуы  м?мкін.  Ал бірдей  орын  ауыстыру  ?шін   олар  

?рт?рлі уа?ыт ж?мсайды. Мысалы,жаяу адам 1 са?ат ішінде 6 км жол ж?ретін болса,  атты  кісі 1 са?ат  ішінде  18 км, ж?к машинасы 60 км, ал же?іл машина 100 км жол ж?реді.  Мысалда келтірілген денелер 1 са?ат ішінде,  ?рт?рлі жол ж?реді.    Оны? себебі неде? Себебі, оларды? ?оз?алу жылдамды?тары ?зара бірдей емес.

Келтірілген мысалда?ы денелерді? ?оз?алысында?ы айырмашылы? - оларды? жылдамды?тарында. ?ай дене уа?ыт бірлігі ішінде арты?ыра? орын ауыстырса,сол денені? жылдамды?ы ?лкен болады.

Жылдамды? -  физикалы? шама.

Бір?алыпты ?оз?алатын  денені? жылдамды?ын аны?тау ?шін оны? берілген уа?ыт ішіндегі орын ауыстыруын сол уа?ыт аралы?ына б?лу керек:

Енді жылдамды?ты  υ  ?рпімен, орын ауыстыруды S ?рпімен, уа?ытты  t ?рпімен белгілесек. Жо?арыда?ы т?жырымымыз  былай жазылады:     

υ =  

;  S = υ* t   ;         t =    ,                             

S – орын ауыстыру,     t – уа?ыт,     υ – жылдамды?.

Сіз  білесіз бе?

1. 60 км/са? жылдамды?пен  ?оз?алатын автомобиль секундына 17 м жол ж?реді.
2.  Спортшы 100 м ?ашы?ты??а  ж?гірген кездегі шамамен са?атына 35 км/са? жылдамды?пен ?оз?алады.

ІV. Саба?ты пысы?тау.    Ендеше келесі кезекті есепке берейік.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

V. Саба?ты ?орыту, ба?алау.

О?ушылар?а ?ойылатын с?ра?тар

1.Бір?алыпты  ?оз?алыс деген не?  Мысал келтір.

2.Бір?алыпты  емес ?оз?алыс дегеніміз не?  

3.?оз?алыс жылдамды?ы  дегеніміз не ?

4. Жылдамды?ты?  ?андай ?лшеу бірліктерін білеміз ?

5. Жылдамды?ты ?андай ?ріппен белгілейміз ?

6. Барлы?  денелерді? жылдамды?тары  бірдей ме ?

7. Жылдамды? пен уа?ыт ар?ылы ж?рілген жолды ?алай ?рнектейміз?

 VІ.?йге тапсырма беру

§17 Бір?алыпты ж?не бір?алыпты емес ?оз?алыстар.

§18.   Жылдамды?. Жылдамды? бірліктері.

  5  жатты?у ( 4  )