Атом ядросыны? физикалы? негіздері. Сынды? (кризистік) масса. Ядролы? реактор.

Физика. 9-сынып

Саба? № 82

Саба?ты? та?ырыбы: Атом ядросыны? физикалы? негіздері. Сынды? (кризистік) масса. Ядролы? реактор.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік ма?саты: О?ушы білімін, іскерлігін, да?ды де?гейін ба?ылау, ба?алау. Атом ядросыны? физикалы? негіздері. Сынды? (кризистік) масса. Ядролы? реактор туралы негізгі ??ымдармен таныстырып солар жайлы т?сінік ?алыптастыру.

Дамытушылы? ма?саты: О?ушыларды? білім де?гейін ж?не білім мазм?ныны? т?ра?тылы?ы мен оны игерудегі іскерлік пен да?дыны ба?ылау.

Т?рбиелік ма?саты: Адамгершілікке, ??ыптылы??а, ал?ырлы??а, отанс?йгіштікке, таби?атты аялау?а, сыйласты? пен ?дептілікке баулу.

Саба?ты? т?рі:жа?а білімді ?алыптастыру, жалпылау

Саба?ты? ?діс-т?сілдері: ??гіме, лекция, дискуссия, кітаппен ж?мыс.

Саба?ты? к?рнекіліктері: плакаттар, суреттер,

Саба?ты? барысы:

І. ?йымдастыру кезе?і:

1. С?лемдесу;

2. О?ушыларды т?гендеу;

3. Сынып болмесіні? тазалы?ын тексеру;

4. О?ушыларды? саба??а дайынды?ын тексеру (ж?мыс орны, отырыстары, сырт?ы т?рлері);

5. О?ушыларды? назарын саба??а аудару.

ІІ. ?й тапсырмасын тексеру, ?айталау.

А) теориялы? білімдерін тексеру.

?) практикалы? тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

ІІІ. Жа?а материалды ?абылдау?а ?зірлік, ма?сат ?ою.

Б?гінгі негізгі ма?сатымыз о?улы? бойынша атом ядросыны? физикалы? негіздері, сынды? (кризистік) масса, ядролы? реактормен танысамыз.

ІV. Білімді жан-жа?ты тексеру.

Ядроларды? ыдырауы деп нені айтады, оны? себептері ?андай?
Ядроларды? б?лінуі деп нені айтады?
Жартылай ыдырау периоды деген ?андай уа?ыт?
Радиоактивті ыдырау за?ы ?алай ?рнектеледі?
Тежегіштер дегеніміз не? Олар ?андай ма?сатта ж?не не себептен ?олданылады?

V. Жа?а материалды ме?герту:

Кризистік масса

Реакторды? ?лшемдері о?ан с?йкес уранны? массасы белгілі бір кризистік м?ндерінен арт?ан жа?дайда ?ана к?бею коэффиценті бірге те? болады. Кризистік масса деп б?лінетін затты? тізбекті ядролы? реакция ж?ре алатындай е? кіші массасын айтады.

?лшемдері ша?ын бол?анда реакторды? активті айма?ты? беті ар?ылы (ураны бар стержень орналасатын к?лем) нейтрондарды? шы?ыны ?те к?п болады.

Ж?йені? ?лшемдерін арттыр?анда б?лінуге ?атысатын ядроларды? саны к?лемге пропорционал, ал ша?ын болатын нейтрондарды? саны бетті? ауданына пропорционал ?седі. Сонды?тан ж?йені ?лкейту ар?ылы к?бею коэффициентіні? м?ндеріне жеткізуге болады. Егер ?армалатын ж?не ша?ын болатын нейтрондар саны б?ліну процесінде алынатын нейтрондарды? санына те? болса, онда ж?йені? ?лшемдері кризистік ?лшем болады. Кризистік ?лшемдер ж?не о?ан с?йкес кризистік масса ядролы? отынны? т?ріне, баяулат?ыш?а ж?не реакторды? конструктивтік ерекшеліктеріне байланысты аны?талады.

Шар т?різді таза уран ?шін (баяулат?ышсыз) кризистік масса 50 кг-?а жуы?. Б?л жа?дайда шарды? радиусы жуы?тап ал?анда 9 см болады (уран ?те ауыр зат). Нейтрондарды баяулат?ыштарды ж?не бериллийден жасал?ан нейтрондарды ша?ылдырушы ?абы?шаларды ?олдана отырып, кризистік массаны 250 г-?а дейін азайту м?мкін болды.

Реакторды бас?ару кадмийі немесе боры бар стерженьдерді? ж?рдемімен орындалады. Стерженьдер активті айма?тан толы? шы?арыл?ан кезде к>1 болады, ал стерженьдер толы? енгізілген ?алпында к<1 болады. Активті айма?ты? ішіне стерженьдерді бірте-бірте енгізіп, кез келген уа?ыт мезетінде тізбекті реакцияны? ?рі ?арай ?деуін то?тату?а болады. Ядролы? реакторларды бас?ару ісі ЭЕМ к?мегімен ?ашы? жерден ж?зеге асырылады.

Ядролы? реакторларды? негізгі элементтері

Суретте ядролы? реакторы бар энергетикалы? ?ондыр?ыны? с?лбесі келтірілген.

Ядролы? реакторды? негізгі элементтері мыналар: ядролы? отын (, ) ж?не т.б. нейтрондарды баяулат?ыш (ауыр су немесе к?дімгі су, графит т.б.) реактор ж?мыс істеген кезде пайда болатын энергияны ?кетуге арнал?ан жылу тасымалда?ыш (су, с?йы? натрий т.б.) реакцияларды? жылдамды?ын реттеуші ??рыл?ылар (реакторды? ж?мысты? ке?істігіне ендірілетін нейтрондарды жа?сы ж?татын кадмий немесе бор сия?ты заттары бар стерженьдер).

Реакторды сыртынан - с?улесі мен нейтрондар?а тос?ауыл болатын ?ор?аныс ?абы?шамен ?оршайды. ?абы?шаны темір толтыр?ыш бар бетоннан жасайды.

Ауыр су е? жа?сы баяулат?ыш болып табылады. К?дімгі суды? ?зі нейтрондарды ?армап алып, ауыр су?а айналдырады. Сондай-а? ядролары нейтрондарды ж?тпайтын графит те жа?сы баяулат?ыш болып табылады.

VІ. О?ытылып отыр?ан о?у материалын ?абылдауда?ы о?ушы т?сінігін тексеру.

§60 дайынды? с?ра?тарын талдау.

VІІ. О?ытылып отыр?ан о?у материалын бекіту немесе да?дыландыру ж?мыстарын ж?ргізу.

1. уран ядросы бір нейтронды ж?тады да, одан екі жары?шы? ж?не т?рт нейтрон босап шы?ады. Жары?ша?тарды? біреуі-ксенон, ал екіншісі ?андай жары?ша?? Реакция те?деуін жазы?дар.

2. Жартылай ыдырау периоды 27 жыл болатын, 8 кг радиактивті цезийден 135 жылдан кейінгі ?ал?ан атомдарыны? массасы ?андай? (0,25 кг)

3. Радиактивті кобальтті? жартылай ыдырау периоды 72 т?улік. Массасы 4г кобальтті? 216 т?улікте ыдырайтын б?лігі ?андай?(3,5 г).

4. уран ядросы бір нейтронды ж?тады да, одан екі жары?шы? ж?не т?рт нейтрон босап шы?ады. Жары?ша?тарды? біреуі-, ал екіншісі ?андай жары?ша?? Реакция те?деуін жазы?дар.

VIІI. Ба?алау.

?й тапсырмасын беру: §60, дайынды? с?ра?тары. 48-жатты?у.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Атом ядросыны? физикалы? негіздері. Сынды? (кризистік) масса. Ядролы? реактор. »

Физика. 9-сынып

Сабақ № 82

Сабақтың тақырыбы: Атом ядросының физикалық негіздері. Сындық (кризистік) масса. Ядролық реактор.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Атом ядросының физикалық негіздері. Сындық (кризистік) масса. Ядролық реактор туралы негізгі ұғымдармен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.

Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.

Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.

Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.

Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

ІІІ. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.

Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша атом ядросының физикалық негіздері, сындық (кризистік) масса, ядролық реактормен танысамыз.

ІV. Білімді жан-жақты тексеру.

Ядролардың ыдырауы деп нені айтады, оның себептері қандай?
Ядролардың бөлінуі деп нені айтады?
Жартылай ыдырау периоды деген қандай уақыт?
Радиоактивті ыдырау заңы қалай өрнектеледі?
Тежегіштер дегеніміз не? Олар қандай мақсатта және не себептен қолданылады?

V. Жаңа материалды меңгерту:

Кризистік масса

Реактордың өлшемдері оған сәйкес уранның массасы белгілі бір кризистік мәндерінен артқан жағдайда ғана көбею коэффиценті бірге тең болады. Кризистік масса деп бөлінетін заттың тізбекті ядролық реакция жүре алатындай ең кіші массасын айтады.

Өлшемдері шағын болғанда реактордың активті аймақтың беті арқылы (ураны бар стержень орналасатын көлем) нейтрондардың шығыны өте көп болады.

Жүйенің өлшемдерін арттырғанда бөлінуге қатысатын ядролардың саны көлемге пропорционал, ал шағын болатын нейтрондардың саны беттің ауданына пропорционал өседі. Сондықтан жүйені үлкейту арқылы көбею коэффициентінің мәндеріне жеткізуге болады. Егер қармалатын және шағын болатын нейтрондар саны бөліну процесінде алынатын нейтрондардың санына тең болса, онда жүйенің өлшемдері кризистік өлшем болады. Кризистік өлшемдер және оған сәйкес кризистік масса ядролық отынның түріне, баяулатқышқа және реактордың конструктивтік ерекшеліктеріне байланысты анықталады.

Шар тәрізді таза уран үшін (баяулатқышсыз) кризистік масса 50 кг-ға жуық. Бұл жағдайда шардың радиусы жуықтап алғанда 9 см болады (уран өте ауыр зат). Нейтрондарды баяулатқыштарды және бериллийден жасалған нейтрондарды шағылдырушы қабықшаларды қолдана отырып, кризистік массаны 250 г-ға дейін азайту мүмкін болды.

Реакторды басқару кадмийі немесе боры бар стерженьдердің жәрдемімен орындалады. Стерженьдер активті аймақтан толық шығарылған кезде к1 болады, ал стерженьдер толық енгізілген қалпында к болады. Активті аймақтың ішіне стерженьдерді бірте-бірте енгізіп, кез келген уақыт мезетінде тізбекті реакцияның әрі қарай үдеуін тоқтатуға болады. Ядролық реакторларды басқару ісі ЭЕМ көмегімен қашық жерден жүзеге асырылады.

Ядролық реакторлардың негізгі элементтері

Суретте ядролық реакторы бар энергетикалық қондырғының сүлбесі келтірілген.

Ядролық реактордың негізгі элементтері мыналар: ядролық отын (, ) және т.б. нейтрондарды баяулатқыш (ауыр су немесе кәдімгі су, графит т.б.) реактор жұмыс істеген кезде пайда болатын энергияны әкетуге арналған жылу тасымалдағыш (су, сұйық натрий т.б.) реакциялардың жылдамдығын реттеуші құрылғылар (реактордың жұмыстық кеңістігіне ендірілетін нейтрондарды жақсы жұтатын кадмий немесе бор сияқты заттары бар стерженьдер).

Реакторды сыртынан - сәулесі мен нейтрондарға тосқауыл болатын қорғаныс қабықшамен қоршайды. Қабықшаны темір толтырғыш бар бетоннан жасайды.

Ауыр су ең жақсы баяулатқыш болып табылады. Кәдімгі судың өзі нейтрондарды қармап алып, ауыр суға айналдырады. Сондай-ақ ядролары нейтрондарды жұтпайтын графит те жақсы баяулатқыш болып табылады.

VІ. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

§60 дайындық сұрақтарын талдау.

VІІ. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.

1. уран ядросы бір нейтронды жұтады да, одан екі жарықшық және төрт нейтрон босап шығады. Жарықшақтардың біреуі-ксенон , ал екіншісі қандай жарықшақ? Реакция теңдеуін жазыңдар.

2. Жартылай ыдырау периоды 27 жыл болатын, 8 кг радиактивті цезийден 135 жылдан кейінгі қалған атомдарының массасы қандай? (0,25 кг)

3. Радиактивті кобальттің жартылай ыдырау периоды 72 тәулік. Массасы 4г кобальттің 216 тәулікте ыдырайтын бөлігі қандай?(3,5 г).

4. уран ядросы бір нейтронды жұтады да, одан екі жарықшық және төрт нейтрон босап шығады. Жарықшақтардың біреуі- , ал екіншісі қандай жарықшақ? Реакция теңдеуін жазыңдар.

VIІI. Бағалау.

Үй тапсырмасын беру: §60, дайындық сұрақтары. 48-жаттығу.

Атом ядросыны? физикалы? негіздері. Сынды? (кризистік) масса. Ядролы? реактор.

Просмотр содержимого документа «Атом ядросыны? физикалы? негіздері. Сынды? (кризистік) масса. Ядролы? реактор. »

Полезное для учителя

Просмотр содержимого документа
«Атом ядросыны? физикалы? негіздері. Сынды? (кризистік) масса. Ядролы? реактор. »