Атом ядросы. Ядроны? нуклонды? моделі. Ядрода?ы нуклондарды? байланыс энергиясы.

Саба? ма?саты:

Білімділік: Атомны?  ??рылысы, атом ядросы.Ядроны? нуклонды? моделі та?ырын жетілдіру.

Т?рбиелік: Ал?ан білімдерін ж?йелеп отыру?а т?рбиелеу, ?зара жолдасты? к?мек к?рсете білуге ж?не жауапкершілікті сезіне білуге т?рбиелеу;

Дамытушылы?: Зейіні мен зердесін дамыту, белсенділіктері мен ?абілеттіліктерін арттыру;

Саба? т?рі: аралас

Саба? ?дісі: баяндау, с?ра?-жауап

Саба? к?рнекілігі:  суреттер, плакаттар, Д.И.Менделеев ж?йесі, о?улы? – 11

Саба? барысы:

І. ?йымдастыру кезе?і.

ІІ. ?ткен та?ырыптар бойынша с?ра?тар:

Лазерлерді? т?рлері?

1. Рубин лазері
2. Газ лазері
3. Жартылай ?ткізгішті
4. Газодинамикалы?

Лазерлерді ?айда ?олданады?

• Байланыс ?шін ?арыш ке?істігінде
• Зор ?уаты вакуумдегі материалдарды кептіру, пісіру ?шін
• Радио локатор ретінде
• Зергерлік салада
• Фотолитографияда
• Машина жасау, ??рылыс саласында
• Медицинада
• ?скери істе
• Металл бетіне ?те ?демі ж?не д?л суреттер, логотиптер, вензелдер салуда
• Косметалогияда
• Термоядролы? реакцияны бас?ару ?шін:

?йге берілген есепті тексеру.

III. Жа?а саба?:

Атом ядросыны? заряды.  Атом ядросыны? негізгі сипаттамаларыны? бірі оны? электр заряды болып табылады. Атом ядросыны? зарядын ал?аш рет 1913 жылы Г. Мозли ?лшеген. Ал ядроны? зарядын тікелей ?лшеуді а?ылшын фзигі Дж. Чедвик 1920 жылы ж?зеге асырды. Атом ядросыны? заряды элементар электр зарядыны? Менделеев кестесіндегі химиялы? элементті? Z реттік номеріне к?бейтіндісіне те? болады.

                                                    q=Z*e

сонымен, Менделеев кестесіндегі химиялы? элементті? реттік номері кез келген элемент атомыны? ядросында?ы о? зарядтарды? санымен аны?талады. Сонды?тан элементті? Z реттік номерін зарядты? сан деп атайды.

Атом ядросыны? массасы. Атом ядросыны? физикалы? ?асиеттері оны? зарядымен ?атар массасымен де аны?талады. Ядролы? физика иондар мен атом ядросыны? массасын к?бінесе масс – спектрографты? к?мегімен аны?тайды.

                                                          υ=     электр ж?не  магнит ?рістері ар?ылы аны?талады.

                                                          M=

Атом ядросыны? массасын М ?ріпімен белгілеу ?абылдан?ан.

Ядролы? физикада?ы ?лшем бірліктер. ?лшем бірліктерді? Халы?аралы? ж?йесінде ?олданылатын ?зынды?ты?, массаны? ж?не т.б. ?здері?е таныс ?лшем бірліктермен ?атар, ядролы? физикада арнайы бірліктер ?олданылады. Мысалы, ядролы? физикада е? ?лкен ?ашы?ты? атом радиусыны? ?зі   м-ге те?. ?зынды? бірлігі ретінде ферми алынады, 1фм=м.  Массаны? бірлігі ретінде к?міртегі  атомы массасыны?  б?лігі алынады, ол массаны? атомды? бірлігі болып табылады:

                       1 м.а.б.=1,660546*кг, 1кг =6,023091* м.а.б.

                                                  1м.а.б.=931,5 МэВ

Мысалы: электрон массасыны? энергетикалы? эквиваленті =9.1093897*кг = 5.485779* м.а.б. = 0.5109906 МэВ 0,511 МэВ.

Атом ядросыны? радиусы:   R=

М?нда?ы  =1,25*м, А- массалы? сан.

Массалы? сан – атом массасыны? е? жа?ын б?тін сан, гелий атомыны? массасы  = 4,0026 м.а.б. болса, массалы? сан А= 4 болады.

Протонны? ашылуы

Атом ядросы ашыл?аннан кейін оны? ??рылымы ?андай деген м?селе ?ойылды? 1919 жылы Резерфорд альфа б?лшектерімен жаса?ан т?жірибелерін жал?астыра отырып, ядроны? ??рамына кіретін бірінші б?лшекті ашты. M p = 1.6726*10-27кг = 1.00728м.а.б.=938,27МэВ

Нейтронны? ашылуы

Ядроны? ??рамына кіретін та?ы бір б?лшекті ашу?а талпын?ан неміс ?алымдары Боте мен Беккер олар 1930 жыл?ы жаса?ан т?жірибелерінде литий мен берелийді альфа б?лшектерімен ат?ыла?анда протонны? орнына ?те нашар ж?тылатын б?лшектер ?шып шы?атынын бай?айды. Б?л б?лшектер ?алы?ды?ы 20 см болатын ?ор?асын ?абатынан ?тіп кеткен А?ылшын ?алымы Чедвик осы жылы берилийді альфа б?лшектерімен ат?ыла?анда одан б?лінетін таби?аты белгісіз с?улені? ?асиеттерін зерттеу ж?мыстарын ж?ргізді. Атом ядросыны? ??рамында протон сия?ты ауыр біра? бейтарап б?лшекті? бар болуы м?мкін деген батыл болжамды 1920 жылы Резерфорд айт?ан ж?не оны нейтрон деп атауды ?сын?ан еді. M n = 1.6726*10-27кг = 1.00866м.а.б.=939,56МэВ

Атом ядросыны? ??рамы

Z -Атомны? реттік н?мері

A – химиялы? элементті? салыстармалы атомды? массасына те?.

      Протон                 Нейтрон

Изотоптар

Ядролы? зарядтары бірдей(Z),  ал массалы? сандары А ?рт?рлі элементтерді? атомдарын изоттоптар деп атайды.

Изобаралар

Массалы? сандары А бірдей, зарядты? сандары Z ?рт?рлі нуклидтерді изобаралар деп атайды.

Нуклондарды? ядрода?ы байланыс энергиясы. Химиялы? элементті? тынышты?та?ы атомы ядросыны? массасы оны ??райтын дербес протондар мен нейтрондар массаларыны? ?осындысынан аз екенін к?рсетті:

Атом ядросыны? т?гелімен жеке нуклондар?а ыдырату ?шін ?ажетті минимал энергияны ядроны? байланыс энергиясы деп атайды.

Ядролы? тарту к?шіні? ж?мысы есебінен нуклондардан атом энергиясы т?зілгенде пайда болатын массалар айырымын массалар а?ауы деп атайды.

Массалар а?ауы:         

Меншікті байланыс энергиясы деп – ядроны? байланыс энергиясыны? А массалы? сан?а ?атынасын, я?ни бір нуклон?а с?йкес келетін байланыс энергиясын айтады:

IV. Есептер шы?ару:

1)Суретте т?рт атомны? схемасы бейнеленген.?ою ?ара н?ктемен электрондар белгіленген.
?ай схема с?йкес келеді? 

2)Атом ядросыны?  т?мендегідей нуклондардан т?ратын химиялы? элементті ата.

• 7p + 7n
• 18p + 22n        
• 33p + 42n       
• 84p +126n

3)                Алюминий ядросыны? заряды 13 те? , ал массалы? сан 27 Ядроны? ??рамын аны?та.

1. 13 протон, 27 нейтрон
2. 13 протон, 14 нейтрон
3. 27 протон, 13 нейтрон
4. 40 протон, 27 нейтрон

6)     Литий изотобын дейтерий изотобымен ат?ыла?ан кезде бериллий изотобы алынады. Осы реакция н?тижесінде ?андай б?лшек б?лініп шы?ады? 

V.  ?йге тапсырма: § 8.1-3  

VІ. Ба?алау.