Ашы? саба? жоспары: "Т?ра?ты электр то?ы"

Т?РА?ТЫ ЭЛЕКТР ТОГЫ, ТОК К?ШІ. ЭЛЕКТР ?ОЗ?АУШЫ К?Ш. ТІЗБЕК Б?ЛІГІНЕ Ж?НЕ Т?ЙЫ? ТІЗБЕККЕ АРНАЛ?АН ОМ ЗА?Ы

Ишанова ?арлы?аш Биганиевна

И.?бдік?рімов атында?ы аграрлы? техникалы? колледжі

Саба?ты? та?ырыбы: Т?ра?ты электр тогы, ток к?ші. Электр ?оз?аушы к?ш. Тізбек б?лігіне ж?не т?йы? тізбекке арнал?ан Ом за?ы.

Саба?ты? т?рі: теориялы?

Саба?ты? типі: аралас

Саба?ты? ма?саттары:

а) білімділік: о?ушыларды т?ра?ты электр тогы, ток к?ші ж?не электр ?оз?аушы к?ш ??ымымен таныстыру. Т?ра?ты ток электротехникасыны? негізгі за?ы – Ом за?ын т?жырымдау, практикалы? ма?ыздылы?ын к?рсету.

б) т?рбиелік: ерінбей е?бек етуге, тіл байлы?ы мол, сауатты, ?лтжанды, биік парасатты азамат болу?а т?рбиелеу.

в) дамытушылы?: практикалы? да?ды, іскерлікті ?алыптастыру. Физиканы ?мірмен байланыстыра отырып о?ушылар?а к?сіптік ба?дар беру.

О?ыту ?дістері: т?сіндіру, баяндау, лекция, ми?а шабуыл

Жа?а технология: Сатылай кешенді о?ыту технологиясы

Саба?ты? к?рнектілігі: слайдтар, интерактивті та?та, флипчарт, электронды? о?улы?, виртуальді зертхана

П?наралы? байланыс: электротехника, математика

Саба?ты? барысы

I. ?йымдастыру кезе?і.

О?ушыларды? саба??а ?атысу к?рсеткішін тексеру, оларды? дайынды?ына ж?не д?рісхана тазалы?ына назар аудару.

II. ?ткен та?ырып бойынша о?ушыларды? білімін тексеру.

Та?ырыбы: Электр сыйымдылы?ы. Конденсатор. Электр ?рісіні? энергиясы.

III. ?ткен та?ырып бойынша о?ушыларды? білімін ба?алап, кемшіліктері мен жетістіктерін атап ?тіп, о?ытушыны? ?орытындылауы.

IV. Жа?а та?ырыпты т?сіндіру.

О?ушыларды жа?а саба? та?ырыбымен, ма?сатымен ж?не ?аралатын с?ра?тарымен таныстыру.

Жа?а та?ырыпты о?ытушыны? т?сіндірмелі-иллюстративті ?дістерді (лекция, флипчарт, виртуальді зертхана) ?олдану ар?ылы т?сіндіруі.

V. Жа?а та?ырыпты бекіту.

VI. О?ытушыны? жауаптарды толы?тыра отырып белсенділерді ба?алауы ж?не ?орытындылауы.

VII. ?йге тапсырма беру.

VIII. Саба?ты? ая?талуын хабарлау.

?ткен та?ырып бойынша о?ушыларды? білімін тексеру де, жа?а саба? та?ырыбын пысы?тау да 5 балды? ж?йемен ба?аланады.

?ткен та?ырып бойынша о?ушылар білімін тексеру

I – сайыс: Ойлан тап.

Сатылай кешенді о?ыту технологиясыны? бір элементі ар?ылы топтар?а кесте беріледі. Кесте топтарда толтырылады.

аны?тамасы

??рылысы

типтері

?олданылуы

ма?саты

зарядтал?ан конденсатор

энергиясы

Жа?а саба? та?ырыбы: Т?ра?ты электр тогы, ток к?ші. Электр ?оз?аушы к?ш. Тізбек б?лігіне ж?не т?йы? тізбекке арнал?ан Ом за?ы.

?аралатын с?ра?тар:

Т?ра?ты электр тогы, ток к?ші. Электр ?оз?аушы к?ш.

Тізбек б?лігіне ж?не т?йы? тізбекке арнал?ан Ом за?ы.

Д?ріс барысында сатылай кешенді о?ыту технологиясы ?олданылды.

Электр тогы

Электр зарядтарыны? кез келген реттелген

?оз?алысы

?ткізгіштік ток – ток ?ткізетін орталарда еркін

зарядтарды? электр ?рісі ?рекетінен реттелген

?оз?алысынан пайда болатын электр тогы

Электр тогыны? пайда болу шарттары:

1.Берілген ортада еркін ток тасымалдаушылар

2. Берілген ортада электр зарядтарыны? реттелген

?оз?алысына ж?мсалатын сырт?ы электр ?рісі

Токты? жылулы?, магниттік, химиялы? ?сері бар.

Токты? ?рекетін ба?алау ?шін ток к?ші деген шама

Ток к?ші деп ?ткізгішті? к?лдене? ?имасы ар?ылы

уа?ыт ішінде ?андай ?q зарядты? ?тетінін к?рсететін ш

Формуласы: І=?q/?t

?лшем бірлігі: [І] – А

Электр ?оз?аушы к?ш

Электр кернеуі – бірлік электр зарядтарыны? орын

ауыстыруы бойымен электр ?рісіні? ат?аратын

ж?мысымен аны?талатын физикалы? шама.

Формуласы U=А/q

Зарядты? ток к?зінен ал?ан электр энергиясыны? то

к?зіні? ішкі ??рылысына т?уелділігін сипаттайтын

шама ток к?зіні? электр ?оз?аушы к?ші деп аталады

ж?не Э?К деп белгіленеді.

Ток к?зіні? Э?К-ін бірлік о? зарядты тасымалдау

кезінде б?где к?штерді? ат?аратын ж?мысымен

?лшейді.

Формуласы: ε=А/q

?лшем бірлігі: [1В]

а та?ырыпты бекіту.

ІІ– сайыс: С?йкестікті тап

М?нда тізбектерде ?олданылатын шартты белгілер ??рсетілген. Шартты белгілерді? с?йкес келетін атауларын табу керек.

ІІІ – сайыс: Физикалы? эстафета

Б?л сайыста ?рбір топ?а тізбекті есептер берілген. О?ушы тізбектегі белгісіз шаманы есептеп табуы ?ажет.

ІV – сайыс: Сызбаны? ?атесін тап

О?ушылар?а д?рыс жал?анба?ан электр тізбектері интерактивті та?та ар?ылы к?рсетіледі. Сол электр тізбектерді? ?атесін табуы ?ажет.

?орытындылау.

О?ытушыны? жауаптарды толы?тыра отырып же?іске жеткен топ пен белсенділерді ба?алауы ж?не ?орытындылауы.

?йге тапсырма беру. Физика 10 кл – авторы: Г.Я.Мякишев, Б.Б.Буховцев

?осымша ?дебиеттерден осы та?ырып бойынша м?ліметтер жинау

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Тұрақты электр тоғы»

ТҰРАҚТЫ ЭЛЕКТР ТОГЫ, ТОК КҮШІ. ЭЛЕКТР ҚОЗҒАУШЫ КҮШ. ТІЗБЕК БӨЛІГІНЕ ЖӘНЕ ТҰЙЫҚ ТІЗБЕККЕ АРНАЛҒАН ОМ ЗАҢЫ

Ишанова Қарлығаш Биганиевна

И.Әбдікәрімов атындағы аграрлық техникалық колледжі

Сабақтың тақырыбы: Тұрақты электр тогы, ток күші. Электр қозғаушы күш. Тізбек бөлігіне және тұйық тізбекке арналған Ом заңы.

Сабақтың түрі: теориялық

Сабақтың типі: аралас

Сабақтың мақсаттары:

а) білімділік: оқушыларды тұрақты электр тогы, ток күші және электр қозғаушы күш ұғымымен таныстыру. Тұрақты ток электротехникасының негізгі заңы – Ом заңын тұжырымдау, практикалық маңыздылығын көрсету.

б) тәрбиелік: ерінбей еңбек етуге, тіл байлығы мол, сауатты, ұлтжанды, биік парасатты азамат болуға тәрбиелеу.

в) дамытушылық: практикалық дағды, іскерлікті қалыптастыру. Физиканы өмірмен байланыстыра отырып оқушыларға кәсіптік бағдар беру.

Оқыту әдістері: түсіндіру, баяндау, лекция, миға шабуыл

Жаңа технология: Сатылай кешенді оқыту технологиясы

Сабақтың көрнектілігі: слайдтар, интерактивті тақта, флипчарт, электрондық оқулық, виртуальді зертхана

Пәнаралық байланыс: электротехника, математика

Сабақтың барысы

I. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылардың сабаққа қатысу көрсеткішін тексеру, олардың дайындығына және дәрісхана тазалығына назар аудару.

II. Өткен тақырып бойынша оқушылардың білімін тексеру.

Тақырыбы: Электр сыйымдылығы. Конденсатор. Электр өрісінің энергиясы.

III. Өткен тақырып бойынша оқушылардың білімін бағалап, кемшіліктері мен жетістіктерін атап өтіп, оқытушының қорытындылауы.

IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Оқушыларды жаңа сабақ тақырыбымен, мақсатымен және қаралатын сұрақтарымен таныстыру.

Жаңа тақырыпты оқытушының түсіндірмелі-иллюстративті әдістерді (лекция, флипчарт, виртуальді зертхана) қолдану арқылы түсіндіруі.

V. Жаңа тақырыпты бекіту.

VI. Оқытушының жауаптарды толықтыра отырып белсенділерді бағалауы және қорытындылауы.

VII. Үйге тапсырма беру.

VIII. Сабақтың аяқталуын хабарлау.

Өткен тақырып бойынша оқушылардың білімін тексеру де, жаңа сабақ тақырыбын пысықтау да 5 балдық жүйемен бағаланады.

Өткен тақырып бойынша оқушылар білімін тексеру

I – сайыс: Ойлан тап...

Сатылай кешенді оқыту технологиясының бір элементі арқылы топтарға кесте беріледі. Кесте топтарда толтырылады.

анықтамасы

құрылысы

типтері

қолданылуы

мақсаты

зарядталған конденсатор

энергиясы

Жаңа сабақ тақырыбы: Тұрақты электр тогы, ток күші. Электр қозғаушы күш. Тізбек бөлігіне және тұйық тізбекке арналған Ом заңы.

Қаралатын сұрақтар:

Тұрақты электр тогы, ток күші. Электр қозғаушы күш.

Тізбек бөлігіне және тұйық тізбекке арналған Ом заңы.

ДӘРІС

Дәріс барысында сатылай кешенді оқыту технологиясы қолданылды.

Электр тогы

Электр зарядтарының кез келген реттелген

қозғалысы

Өткізгіштік ток – ток өткізетін орталарда еркін

зарядтардың электр өрісі әрекетінен реттелген

қозғалысынан пайда болатын электр тогы

Электр тогының пайда болу шарттары:

1.Берілген ортада еркін ток тасымалдаушылар

2. Берілген ортада электр зарядтарының реттелген

қозғалысына жұмсалатын сыртқы электр өрісі

Токтың жылулық, магниттік, химиялық әсері бар.

Токтың әрекетін бағалау үшін ток күші деген шама

Ток күші деп өткізгіштің көлденең қимасы арқылы

уақыт ішінде қандай ∆q зарядтың өтетінін көрсететін ш

Формуласы: І=∆q/∆t

Өлшем бірлігі: [І] – А

Электр қозғаушы күш

Электр кернеуі – бірлік электр зарядтарының орын

ауыстыруы бойымен электр өрісінің атқаратын

жұмысымен анықталатын физикалық шама.

Формуласы U=А/q

Зарядтың ток көзінен алған электр энергиясының то

көзінің ішкі құрылысына тәуелділігін сипаттайтын

шама ток көзінің электр қозғаушы күші деп аталады

және ЭҚК деп белгіленеді.

Ток көзінің ЭҚК-ін бірлік оң зарядты тасымалдау

кезінде бөгде күштердің атқаратын жұмысымен

өлшейді.

Формуласы: ε=А/q

Өлшем бірлігі: [1В]

Жаңа тақырыпты бекіту.

ІІ– сайыс: Сәйкестікті тап

Мұнда тізбектерде қолданылатын шартты белгілер қөрсетілген. Шартты белгілердің сәйкес келетін атауларын табу керек.

ІІІ – сайыс: Физикалық эстафета

Бұл сайыста әрбір топқа тізбекті есептер берілген. Оқушы тізбектегі белгісіз шаманы есептеп табуы қажет.

ІV – сайыс: Сызбаның қатесін тап

Оқушыларға дұрыс жалғанбаған электр тізбектері интерактивті тақта арқылы көрсетіледі. Сол электр тізбектердің қатесін табуы қажет.

Қорытындылау.

Оқытушының жауаптарды толықтыра отырып жеңіске жеткен топ пен белсенділерді бағалауы және қорытындылауы.

Үйге тапсырма беру. Физика 10 кл – авторы: Г.Я.Мякишев, Б.Б.Буховцев

Қосымша әдебиеттерден осы тақырып бойынша мәліметтер жинау

Просмотр содержимого презентации
«Тұрақты электр тоғы слайд»

Сабақтың мақсаты

Жауапкершілікке, ұқыптылыққа, өз ойын ашық айта білуге үйрету, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру

Оқушылардың ой-өрісін, танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту

Электр тізбегіндегі кернеу мен кедергінің және ток күштерінің тәуелділігін анықтау, өткізгіштердің тізбектей және параллель жалғаудың заңдылықтары мен ерекшеліктерін күнделікті өмірмен байланыстыра отырып оқушыларға жеткізу

Сабақтың әдісі

Жаңа оқу материалын

меңгерту

Сабақтың типі

Аралас сабақ

Сабақтың түрі

Интерактивті тақта,

виртуальді зертхана,

Электрондық оқулық

Сабақтың көрнекілігі

Ұйымдастыру кезеңі

Үй тапсырмасын сұрау

Жаңа сабақ

Жаңа сабақты бекіту

Үйге тапсырма

Бағалау

ЭҚК

Кедергі

Ток күші

Өл-

шем

бір-

лігі

Бел-

гіле-

нуі

Өл-

шем

бір-

лігі

Өл

шем

бір-

лігі

Бел-

гіле-

нуі

Бел-

гіле-

нуі

Фор-

мула-

сы

Фор-

мула-

сы

Фор-

мула-

сы

Еркін зарядталған бөлшектер болуы қажетті

Зарядталған бөлшектердің реттелген қозғалысы

Белгілі бір бағыты болады.

Потенциалдар айырмасы болуы қажетті

Электр тогы

Өткізгіштің ішінде электр өрісі болуы қажетті

Белгілі бір бағытта демеп тұру үшін күш қажетті

Өткізгіште ток болу үшін оның ұштарында потенциалдар айырмасын туғызу қажет. Өткізгіште ток күші осы потенциалдар айырмасымен анықталады. Әрбір өткізгіш үшін – қатты, сұйық және газ күйіндегі – ток күшінің өткізгіш ұштарына түсірілген потенциалдар айырмасына белгілі бір тәуелділігі бар. Бұл тәуелділікті вольт-амперлік сипаттама деп атаймыз. Оны кернеуің әртүрлі мәнінде өткізгіштегі токты өлшеу арқылы табады. Токты қарастыруда вольт-амперлік сипаттама маңызды рөл атқарады.

Ом заңы: Тізбек бөлігіндегі ток күші түсірілген кернеуге тура пропорционал да, өткізгіштің кедергісіне кері пропорционал

I=U / R

R = U / I

U= I R

R = ρℓ /S

Кедергі өткізгіштің материалына және оның геометриялық өлшемдеріне тәуелді

Георг Симон Ом (1787-1854) – көрнекті неміс физигі. Мектеп мұғалімі болып қызмет еткен. Ол тізбектің бөлігі үшін ток күшінің кернеуге тәуелділік заңын, тұйық тізбектегі ток күшін анықтайтын заңды ашты. Ток күшін өлшейтін сезгіш құралды өзі жасады. Ол кедергінің өткізгіш ұзындығына және оның көлденең қимасының ауданына тәуелділігін тапты.

Берілген кернеуде, кедергі белгілі болған жағдайда электр тізбегіндегі ток күшін анықтайды

Токтың жылулық, химиялық және магниттік әсерлерін есептеуге мүмкіндік береді

Ток күшінің кернеуге тәуелділік заңы

Ом заңының маңызы

Ом заңынан, кәдімгі жарықтандыру тізбегін кедергісі аз өткізгіштермен тұйықтау қауіпті

Барлық тұрақты ток электротехникасының негізі

Металл өткізгіштің бөлігіндегі потенциалдар айырмасы ток күші үлкен болғанның өзінде аз, себебі өткізгіштің кедергісі аз

Тұйық тізбек үшін Ом заңы тізбектегі ток күші, ЭҚК және тізбектің R +r толық кедергісін байланыстырады

∆ q = I ∆ t

A = ξ ∆ q

I = ∆ q / ∆ t

Джоуль-Ленц заңы бойынша

Энергияның сақталу заңына сәйкес

A = ξ І ∆ t

Q = I ²R ∆ t + I²r ∆ t

A= Q

ξ = IR + Ir

Ток күші мен тізбек бөлігі кедергісінің көбейтіндісі сол бөліктегі кернеудің түсуі деп аталады. ЭҚК тұйық тізбектің ішкі және сыртқы бөліктеріндегі кернеудің түсуінің қосындысына тең

I = ξ / R+ r

3-тірек-сызба

Өткізгіштерді тізбектей жалғағанда ток күштері тең, ал тізбектегі жалпы кернеу оның бөліктеріндегі кернеулердің қосындысына тең болады, ал жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергілерінің қосындысынан тұрады.

Ом заңы: Тізбек бөлігіндегі ток күші-осы бөліктің ұштарындағы кернеуге тура пропорционал да, өтеізгіштің кедергісіне кері пропорционал

R = U Ι size 12{R= { {U} over {Ι} } } {} VkNMTVRGAQAxAAAAAAAAAAEAGwAAAAAAAAAAAAAAAAABAAAAAQAAAAEAAAABAAAAASsFAAAw BAAALQAAAJYAAQACAAAACQCLAAEAAgAAAP//gQABABAAAAAAAAAAAAAAACoFAAAvBAAAlQAB AAQAAAAAAAAAlgABAAIAAAAJAIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJv bWFuIE5vOSBMAAAAAAAApgEAAAAAAwAAAAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAAB AAIAAAABAIcAAQAFAAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAAIQAAACVAgAAAQBSAgEA AAAA//8BAFIAjAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABADwAAAADADYAAAAKAE9wZW5TeW1ib2wA AAAAAACmAQAA//8AAAAABQAAAAAAAAD/AwAAAAAAAAAAAP8DAAAAAACIAAEAAgAAAAEAhwAB AAUAAAD/////AIYAAQAEAAAAAAAAAHIAAgAaAAAAjQEAAJUCAAABAAAAPQBPAQAAAAD//wEA PQCMAAEAAAAAAIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJvbWFuIE5vOSBM AAAAAAAApgEAAAAAAwAAAAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAABAAIAAAABAIcA AQAFAAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAABoDAACNAQAAAQBVMQEAAAAA//8BAFUA jAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AhQABAAUAAAAAAAAAAYQAAQAFAAAAAAAAAACKAAEAPAAAAAMA NgAAAAoAT3BlblN5bWJvbAAAAAAAAKYBAAD//wAAAAAFAAAAAAAAAP8DAAAAAAAAAAAA/wMA AAAAAIgAAQACAAAAAQCHAAEABQAAAP////8AhgABAAQAAAAAAAAAZwABABAAAAD/AgAAEQIA AIEEAAAlAgAAjAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABAEQAAAADAD4AAAASAE5pbWJ1cyBSb21h biBObzkgTAAAAAAAAKYBAAAAAAMAAAAFAAAAAAACAP8DAAAAAAAAAAAA/wMAAAAAAIgAAQAC AAAAAQCHAAEABQAAAP////8AhgABAAQAAAAAAAAAcgACABgAAABpAwAAuQMAAAIAzpmnAAAA AAD//wEAmQOMAAEAAAAAAJUAAQAEAAAAAAAAAJYAAQACAAAACQCMAAEAAAAAAA==

Тогы бар тізбектегі электр энергиясының энергияның басқа түрлеріне айналуының өлшеуіші ток жұмысының, яғни өрістегі зарядтар орын ауыстырғандағы электр күші атқаратын жұмыстың шамасы болып табылады.

Электр тогының жұмысы ток күші, кернеу және жұмыс істеуге кеткен уақыттың көбейтіндісіне тең.

SI жүйесінде жұмыс джольмен (Дж) өлшенеді. 1 Дж = 1 A ⋅ 1 B ⋅ 1 c size 12{1A cdot 1B cdot 1c} {} VkNMTVRGAQAxAAAAAAAAAAEAGwAAAAAAAAAAAAAAAAABAAAAAQAAAAEAAAABAAAAASEIAAD+ AQAAQAAAAJYAAQACAAAACQCLAAEAAgAAAP//gQABABAAAAAAAAAAAAAAACAIAAD9AQAAlQAB AAQAAAAAAAAAlgABAAIAAAAJAIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJv bWFuIE5vOSBMAAAAAAAApgEAAAAAAwAAAAUAAAAAAAAA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAAB AAIAAAABAIcAAQAFAAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAAGoAAACNAQAAAQAx0wAA AAAA//8BADEAjAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABAEQAAAADAD4AAAASAE5pbWJ1cyBSb21h biBObzkgTAAAAAAAAKYBAAAAAAMAAAAFAAAAAAACAP8DAAAAAAAAAAAA/wMAAAAAAIgAAQAC AAAAAQCHAAEABQAAAP////8AhgABAAQAAAAAAAAAcgACABcAAACNAQAAjQEAAAEAQQIBAAAA AP//AQBBAIwAAQAAAAAAiwABAAIAAAAfAIoAAQA8AAAAAwA2AAAACgBPcGVuU3ltYm9sAAAA AAAApgEAAP//AAAAAAUAAAAAAAAA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAABAAIAAAABAIcAAQAF AAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAGgAAAGECAACNAQAAAQAAAMUi9AAAAAAA//8BAMUi jAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABAEQAAAADAD4AAAASAE5pbWJ1cyBSb21hbiBObzkgTAAA AAAAAKYBAAAAAAMAAAAFAAAAAAAAAP8DAAAAAAAAAAAA/wMAAAAAAIgAAQACAAAAAQCHAAEA BQAAAP////8AhgABAAQAAAAAAAAAcgACABcAAAAaAwAAjQEAAAEAMdMAAAAAAP//AQAxAIwA AQAAAAAAiwABAAIAAAAfAIoAAQBEAAAAAwA+AAAAEgBOaW1idXMgUm9tYW4gTm85IEwAAAAA AACmAQAAAAADAAAABQAAAAAAAgD/AwAAAAAAAAAAAP8DAAAAAACIAAEAAgAAAAEAhwABAAUA AAD/////AIYAAQAEAAAAAAAAAHIAAgAXAAAAIgQAAI0BAAABAEICAQAAAAD//wEAQgCMAAEA AAAAAIsAAQACAAAAHwCKAAEAPAAAAAMANgAAAAoAT3BlblN5bWJvbAAAAAAAAKYBAAD//wAA AAAFAAAAAAAAAP8DAAAAAAAAAAAA/wMAAAAAAIgAAQACAAAAAQCHAAEABQAAAP////8AhgAB AAQAAAAAAAAAcgACABoAAAAQBQAAjQEAAAEAAADFIvQAAAAAAP//AQDFIowAAQAAAAAAiwAB AAIAAAAfAIoAAQBEAAAAAwA+AAAAEgBOaW1idXMgUm9tYW4gTm85IEwAAAAAAACmAQAAAAAD AAAABQAAAAAAAAD/AwAAAAAAAAAAAP8DAAAAAACIAAEAAgAAAAEAhwABAAUAAAD/////AIYA AQAEAAAAAAAAAHIAAgAXAAAAygUAAI0BAAABADHTAAAAAAD//wEAMQCMAAEAAAAAAIsAAQAC AAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJvbWFuIE5vOSBMAAAAAAAApgEAAAAAAwAA AAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAABAAIAAAABAIcAAQAFAAAA/////wCGAAEA BAAAAAAAAAByAAIAFwAAANIGAACNAQAAAQBjuwAAAAAA//8BAGMAjAABAAAAAACVAAEABAAA AAAAAACWAAEAAgAAAAkAjAABAAAAAAA=

Тізбектің бөлігіне арналған Ом заңы I = U R size 12{I= { {U} over {R} } } {} VkNMTVRGAQAxAAAAAAAAAAEAGwAAAAAAAAAAAAAAAAABAAAAAQAAAAEAAAABAAAAAdMEAAAw BAAALQAAAJYAAQACAAAACQCLAAEAAgAAAP//gQABABAAAAAAAAAAAAAAANIEAAAvBAAAlQAB AAQAAAAAAAAAlgABAAIAAAAJAIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJv bWFuIE5vOSBMAAAAAAAApgEAAAAAAwAAAAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAAB AAIAAAABAIcAAQAFAAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAAIQAAACVAgAAAQBJjQAA AAAA//8BAEkAjAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABADwAAAADADYAAAAKAE9wZW5TeW1ib2wA AAAAAACmAQAA//8AAAAABQAAAAAAAAD/AwAAAAAAAAAAAP8DAAAAAACIAAEAAgAAAAEAhwAB AAUAAAD/////AIYAAQAEAAAAAAAAAHIAAgAaAAAAPgEAAJUCAAABAAAAPQBPAQAAAAD//wEA PQCMAAEAAAAAAIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJvbWFuIE5vOSBM AAAAAAAApgEAAAAAAwAAAAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAABAAIAAAABAIcA AQAFAAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAAMoCAACNAQAAAQBVMQEAAAAA//8BAFUA jAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AhQABAAUAAAAAAAAAAYQAAQAFAAAAAAAAAACKAAEAPAAAAAMA NgAAAAoAT3BlblN5bWJvbAAAAAAAAKYBAAD//wAAAAAFAAAAAAAAAP8DAAAAAAAAAAAA/wMA AAAAAIgAAQACAAAAAQCHAAEABQAAAP////8AhgABAAQAAAAAAAAAZwABABAAAACwAgAAEQIA ADIEAAAlAgAAjAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABAEQAAAADAD4AAAASAE5pbWJ1cyBSb21h biBObzkgTAAAAAAAAKYBAAAAAAMAAAAFAAAAAAACAP8DAAAAAAAAAAAA/wMAAAAAAIgAAQAC AAAAAQCHAAEABQAAAP////8AhgABAAQAAAAAAAAAcgACABcAAAD/AgAAuQMAAAEAUgIBAAAA AP//AQBSAIwAAQAAAAAAlQABAAQAAAAAAAAAlgABAAIAAAAJAIwAAQAAAAAA және U = I ⋅ R size 12{U=I cdot R} {} VkNMTVRGAQAxAAAAAAAAAAEAGwAAAAAAAAAAAAAAAAABAAAAAQAAAAEAAAABAAAAATAGAAD5 AQAAKwAAAJYAAQACAAAACQCLAAEAAgAAAP//gQABABAAAAAAAAAAAAAAAC8GAAD4AQAAlQAB AAQAAAAAAAAAlgABAAIAAAAJAIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJv bWFuIE5vOSBMAAAAAAAApgEAAAAAAwAAAAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAAB AAIAAAABAIcAAQAFAAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAAGoAAACNAQAAAQBVMQEA AAAA//8BAFUAjAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABADwAAAADADYAAAAKAE9wZW5TeW1ib2wA AAAAAACmAQAA//8AAAAABQAAAAAAAAD/AwAAAAAAAAAAAP8DAAAAAACIAAEAAgAAAAEAhwAB AAUAAAD/////AIYAAQAEAAAAAAAAAHIAAgAaAAAAwgEAAI0BAAABAAAAPQBPAQAAAAD//wEA PQCMAAEAAAAAAIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJvbWFuIE5vOSBM AAAAAAAApgEAAAAAAwAAAAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAABAAIAAAABAIcA AQAFAAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAADQDAACNAQAAAQBJjQAAAAAA//8BAEkA jAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABADwAAAADADYAAAAKAE9wZW5TeW1ib2wAAAAAAACmAQAA //8AAAAABQAAAAAAAAD/AwAAAAAAAAAAAP8DAAAAAACIAAEAAgAAAAEAhwABAAUAAAD///// AIYAAQAEAAAAAAAAAHIAAgAaAAAAuQMAAI0BAAABAAAAxSL0AAAAAAD//wEAxSKMAAEAAAAA AIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJvbWFuIE5vOSBMAAAAAAAApgEA AAAAAwAAAAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAABAAIAAAABAIcAAQAFAAAA//// /wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAAIwEAACNAQAAAQBSAgEAAAAA//8BAFIAjAABAAAAAACV AAEABAAAAAAAAACWAAEAAgAAAAkAjAABAAAAAAA= негізінде мына формулаларды аламыз.

Токтың жұмысын өлшеуге арналған құрал электр санауыш деп аталады.

Уақыт бірлігі ішінде жасалған токтың жұмысы электр тогының қуаты болып табылады. Қуат Р әрпімен белгіленеді.

Токтың қуатын табу үшін өткізгіштегі ток күшін және кернеуді өлшеп, олардың көбейтіндісін табу керек.

SI жүйесінде қуат бірлігі ватт (1 Вт) алынған. 1 ватт қуат бірлігіне 1 В кернеуі бар тізбек бөлігіндегі 1 А ток күшінің қуатын алады.

Токтың қуатын өлшеуге арналған аспапты ваттметр деп атайды.

Тәжірибе жүзінде токтың жылулық әрекетін ағылшын ғалымы Дж. Джоуль мен орыс ғалымы Э. Ленц зерттеді. Олар бір-біріне тәуелсіз Джоуль-Ленц заңы деп аталатын заңды тағайындады.

Өткізгіш бойымен ток жүрген кезде өткізгіште бөлінетін жылу мөлшері ток күшінің квадратына, өткізгіш кедергісіне және токтың жүру уақытына тура пропорционал.

Q = I 2 Rt size 12{Q=I rSup { size 8{2} } ital "Rt"} {} VkNMTVRGAQAxAAAAAAAAAAEAGwAAAAAAAAAAAAAAAAABAAAAAQAAAAEAAAABAAAAAdUGAABE AgAAKwAAAJYAAQACAAAACQCLAAEAAgAAAP//gQABABAAAAAAAAAAAAAAANQGAABDAgAAlQAB AAQAAAAAAAAAlgABAAIAAAAJAIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJv bWFuIE5vOSBMAAAAAAAApgEAAAAAAwAAAAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAAB AAIAAAABAIcAAQAFAAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAAGoAAADcAQAAAQBRMQEA AAAA//8BAFEAjAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABADwAAAADADYAAAAKAE9wZW5TeW1ib2wA AAAAAACmAQAA//8AAAAABQAAAAAAAAD/AwAAAAAAAAAAAP8DAAAAAACIAAEAAgAAAAEAhwAB AAUAAAD/////AIYAAQAEAAAAAAAAAHIAAgAaAAAApwEAANwBAAABAAAAPQBPAQAAAAD//wEA PQCMAAEAAAAAAIsAAQACAAAAHwCKAAEARAAAAAMAPgAAABIATmltYnVzIFJvbWFuIE5vOSBM AAAAAAAApgEAAAAAAwAAAAUAAAAAAAIA/wMAAAAAAAAAAAD/AwAAAAAAiAABAAIAAAABAIcA AQAFAAAA/////wCGAAEABAAAAAAAAAByAAIAFwAAABoDAADcAQAAAQBJjQAAAAAA//8BAEkA jAABAAAAAACLAAEAAgAAAB8AigABAEQAAAADAD4AAAASAE5pbWJ1cyBSb21hbiBObzkgTAAA AAAAABkBAAAAAAMAAAAFAAAAAAAAAP8DAAAAAAAAAAAA/wMAAAAAAIgAAQACAAAAAQCHAAEA BQAAAP////8AhgABAAQAAAAAAAAAcgACABcAAADTAwAACQEAAAEAMo0AAAAAAP//AQAyAIwA AQAAAAAAiwABAAIAAAAfAIoAAQBEAAAAAwA+AAAAEgBOaW1idXMgUm9tYW4gTm85IEwAAAAA AACmAQAAAAADAAAABQAAAAAAAgD/AwAAAAAAAAAAAP8DAAAAAACIAAEAAgAAAAEAhwABAAUA AAD/////AIYAAQAEAAAAAAAAAHIAAgAaAAAApwQAANwBAAACAFJ0dwEAAAAA//8CAFIAdACM AAEAAAAAAJUAAQAEAAAAAAAAAJYAAQACAAAACQCMAAEAAAAAAA==

VIII. Үйге тапсырма. §42-оқу және 21-жаттығу есептерін шығару.

IX. Бағалау.

Амперметр өткізгішке тізбектей жалғанады!!!

Вольтметр өткізгішке параллель жалғанады!!!

Зарядталған бөлшектердің өткізгіш бойымен реттелген қозғалысында электр өрісі жұмыс өндіреді. Бұл жұмысты ток жұмысы деп атаймыз.

I = ∆q / ∆t

A = ∆q U

∆ q = I ∆t

A = IU ∆t

Тізбектің бөлігіндегі токтың жұмысы ток күшінің кернеуге және жұмыс өндіруге кеткен уақытқа көбейтіндісіне тең.

A=U ²/R ∆t

A = I ² R ∆t

A = IU ∆t = I ² R ∆t = U ² / R ∆t

Тізбектей қосуда

Параллель қосуда

Тогы бар өткізгіштің қоршаған ортаға шығаратын жылуының мөлшерін анықтайтын заңды ағылшын ғалымы Д.Джоуль мен орыс ғалымы Э.Х.Ленц тәжірибе жүзінде тағайындаған.

Q = I ² R ∆t

Тогы бар өткізгіштің бөлініп шығатын жылуының мөлшерін ток күшінің квадраты, өткізгіштің кедергісіне және өткізгіш бойымен ток жүретін уақыттың көбейтіндісіне тең

Бұл заң энергияның сақталу заңы негізінде алынған. Тізбектің бөлігіндегі қандай өткізгіш жалғанса да бәрібір, ондағы бөлінетін жылу мөлшерін есептеуге мүмкіндік береді.

Джоуль Джеймс Прескотт (1818-1889) – ағылшын физигі. Энергияның сақталу заңын тәжірибелер жүзінде дәлелдеген. Электр тогының жылулық әсерін анықтайтын заңды Ленцке байланыссыз тағайындаған. Газ молекулаларының қозғалыс жылдамдығын есептеп, оның температураға тәуелділігін тағайындады.