Ашы? саба? "Тартылыс ??былысы. Ауырлы? к?ші"

Саба?ты? та?ырыбы: “Тартылыс ??былысы. Ауырлы? к?ші”

Саба?ты? ма?саты: Тартылыс ??былысы ж?не ауырлы? к?ші туралы т?сінік беру.

Білімділік: А) Барлы? заттар ?зара тартылыс ??былысы ар?ылы байланысатыны? т?сіну.

?) Т?жірибе н?тижелеріне ж?гініп ауырлы? к?шіні? формуласын та?айындау.

Б) Та?ырып?а байланысты есептер шы?арып ?йрену.

Дамытушылы?: Т?жірибелік фактілерді анализдеу ар?ылы о?ушыларды? ойлау ?абілетін дамыту.

Т?рбиелік: ??ыптылы??а, ?жым алдында жауапкершілікке, м?дениеттілікке т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: Жа?а материалмен таныстыру.

К?рнекіліктер: ба?алау пара?ы, доп, бор.

Саба?ты? жоспары:

?йымдастыру кезе?і (5 мин)

?ткен та?ырыпты ?айталау (5 мин)

физикалы? диктант

?ткен та?ырыпты бекіту

жа?а та?ырыпты т?сіндіру (10 мин)

бекіту ( 15 мин)

-тест

-жай есептер

-к?рделі есептер

?орытындылау, ба?алау (5 мин)

“5” –18-20 ?пай

“4” –14-17 ?пай

“3” –9-13 ?пай

Саба?ты? барысы:

?йымдастыру кезе?і (5 мин)

С?леметсіздерме! Б?гінгі бізді? саба?ымызды? та?ырыбы: “Тартылыс ??былысы. Ауырлы? к?ші”. Саба?ты? ма?саты: Тартылыс ??былысы ж?не ауырлы? к?ші туралы т?сінік беру. Саба?ымыз бал бойынша ба?аланады. Сіздерге ба?алау пара?ын таратып беремін, сол пара??а балдары?ызды жазасыздар. Белгілеген жауаптарынды д?рыстау?а болмайды, сонды?тан м??ият ?арап, зейін сала отыры?ыздар. ?рбір тапсырма бойынша жалпы ?пайды шы?арып, е? со?ында барлы? ?пай санын шы?арып, ?з ба?аларынды шы?арасыздар. Саба? ?алай ?ткендігі туралы ба?алау пара?ыны? о? жа?ында?ы суреттер ар?ылы т?сіндіресіздер. ?ажет емес суретті сызып тастау керек.

-саба? ?нады.

-саба? ?на?ан жо?.

-саба? орташа ?тті.

Аты-ж?ні

Сынып

Ж?мыс т?рі

Тапсырма саны

Жалпы ?пай

Физикалы? диктант

1 с?ра?-2 ?пай

Тест

1 с?ра?-2 ?пай

Жай есептер

Жеке ба?а ?ойылады

К?рделі есеп

Жеке ба?а ?ойылады

Барлы? ?пай саны

Ба?асы

?ткен та?ырыпты ?айталау (5 мин)

-физикалы? диктант -?рбір с?ра?ты? жауабы ?зіне т?н кодпен белгіленген. С?ра??а жауап бергеннен кейін сендерде 5 саннан т?ратын код шы?у керек. Сол код ар?ылы салыстырып, д?рыс жауабын аны?та?ыз. Содан со?, 1 тапсырма бойынша жалпы ?пай санын жазы?ыздар.

А) Ты?ызды?ты табу формуласын жазы?дар;

?) Ты?ызды?ты? ХБ ж?йесінде бірлігін жазы?дар;

Б) Ты?ызды? аз болу ?шін ?андай шама ?лкен болу керек?

В) 1 кг-да ?анша грамм болу керек?

Г) Ты?ызды? формуласынан массаны? формуласын ?алай табамыз?

4. 1000 г

5. К?лем

Код: 32541

-?ткен та?ырыпты бекіту

Сонымен, ?ткен та?ырып бойынша физикалы? диктант ?ткіздік. Енді ма?ан мынадай с?ра?тар?а жауап беріндер:

Ты?ызды? дегеніміз не ж?не ол нені сипаттайтын шама?

Жа?а та?ырыпты т?сіндіру (10 мин)

Сонымен, саба? басында айтылып кеткеніндей, б?гінгі ?тетін жа?а та?ырыбымыз: “Тартылыс ??былысы. Ауырлы? к?ші”. Енді саба?ымызды бастамас б?рын, орта?а екі о?ушыны ша?ырайы?. Бірінші о?ушы?а доп, екінші о?ушы?а бор береміз:

-?олдары?да?ы заттарды жерге тастайы?, не бай?аймыз?

-Доп пен бор жерге т?седі.

-Ал сендерді? ойларынша б?л заттар не себепті бас?а жа??а кетіп ?алмай, міндетті т?рде жер бетіне т?седі? (О?ушылар ?з ойларын айтады)

И?, жа?сы! Жауаптары? д?рыс. Енді мына видеофрагментті ?арап к?ріндер ж?не ?з ойларынды айтындар. Жа?сы, ойларымен келісемін, енді мені ты?да?дар. Жа?а?ы с?ра?тарды? шы?айы жауабын ?азір т?сінесі?дер. Балалы? ша?ымыздан ?р?айсымыз?а денелерді? жерге тартылуы жа?сы таныс, мысалы тебілген доп та, б?та?ынан ?зілген алма да Жерге т?седі.

Демек, денелерге Жер тарапынан к?ш ?рекет етеді. Жер барлы? денелерді ?зіне тартады.

К?нді айнала ?оз?алатын планеталар тартылыс ?рісі ?рекетінен К?нге тартылады ж?не ?здері де бір-біріне тартылады.

Барлы? ке?істікті жайла?ан тартылыстан “Жеті ?ат к?кке ?шса? та”, “Жеті ?абат Жер астына енсек те” ??тыла алмаймыз. Сонды?тан ?лемдегі денелерді? бір-біріне тартылуы б?кіл?лемдік тартылыс деп аталады. А?ылшын ?алымы И.Ньютон б?л ??былысты зерттеп, таби?атты? ?лы за?ы-Б?кіл?лемдік тартылыс за?ын т?жырымдады. Б?л за?мен сендер 9-сыныпта та?ысасы?дар.

Б?кіл?лемдік тартылыс к?ші к?рінісіні? бірі –денелерді? Жерге тартылу к?шін ауырлы? к?ші деп атайды ж?не оны Fa ?рпімен белгілейді.Ж?ргізілген к?птеген т?жірибелерден денеге ?рекет ететін ауырлы? к?ші денені? массасына тура пропорционал болатыны аны?тал?ан. Барлы? денелер ?шін ауырлы? к?шіні? дене массасына ?атынасы т?ра?ты болады. Б?л т?ра?ты шаманы g ?рпімен белгілейік, сонда болады.

Осыдан, денеге ?рекет ететін ауырлы? к?ші дене массасына тура пропорционал:

Т?ра?ты g-ді? шамасы жуы?тап ал?анда 9,8 Н/кг те?. ?те д?л ?лшеулер осы g т?ра?тысыны? м?ні т?р?ан орынны? географиялы? ендігіне байланысты болатынын к?рсетеді. Мысалы, солт?стік полюсте g=9,832 Н/кг болса, экваторда g=9,870 Н/кг, 450 географиялы? ендікте g=9,806 Н/кг.

Есептеулер ж?ргізу кезінде б?л т?ра?тыны? азда?ан ?згерістерін елемей, оны? орташа шамасы g=908 Н/кг –ды ?олдану?а болады.

Ал енді осы та?ырып?а есептер шы?арайы?.

Бекіту (20 мин)

-тест

1) Мына техника т?рлеріні? ?айсысыны? ауырлы? к?ші к?п болады?

а) ?) б)

2) ?рбір о?улы?ты? массасы 1 кг болса, ?ш кітапты? ?стелге т?сіретін ауырлы? к?шіні? м?ні ?андай болады? Еркін т?су ?деуін шамамен 10 Н/кг-?а те? деп алы?дар.

а) 30Н; ?) 20Н; б) 15 Н.

3) Салма?ы 250 г ?нді шайыны? массасын ХБЖ-не айналдыр.

а) 2,5 кг

?) 25 кг

б) 0,25 кг

4) Еркін т?су ?деуіні? мына м?ндерін салыстыр:ж?не

а)

б)

5) Суретте к?рсетілген баланы? салма?ы 25 кг болса, онда оны? ауырлы? к?шіні? м?ні нешеге те? болады? Еркін т?су ?деуін шамамен 10 Н/кг-?а те? деп алы?дар.

а) 2,5Н; ?) 25Н; б) 250Н.

-жай есептер. (Та?та?а о?ушы шы?арылады. Есепті? шартын о?ып, берілгені? жазады ж?не формуланы пайдаланып, есепті шы?арады)

1-есеп:

Массасы 250 г ба?а?а ?сер ететін ауырлы? к?ші неге те?? (Жауабы: F=2,45Н)

2-есеп

Ауырлы? к?ші 980 Н болатын арыстанны? массасы ?андай болады? (Жауабы: 100 кг)

-к?рделі есеп. (Та?та?а о?ушы шы?арылады. Есепті? шартын о?ып, берілгені? жазады ж?не формуланы пайдаланып, есепті шы?арады)

?стелді? ?стінде компьютер т?р делік. ?стелді? массасы 5 кг, компьютерді? массасы 12 кг болса, онда осы ж?йені? жерге т?сіретін ауырлы? к?ші неге те? болады? (Жауабы: F=166,6 Н)

?орытындылау, ба?алау (5 мин)

Сонымен, “Тартылу ??былысы. Ауырлы? к?ші” та?ырыбын ме?гердік. Ауырлы? к?шіні? формуласы ?андай болып шы?ты?

Енді, барлы? жалпы ?пайды санап, барлы? ?пай саны? аны?та?дар да, ба?алау шкаласына ?арап ба?аларынды ?ойып шы?ындар. Ба?алау пара?ыны? о? жа?ында?ы суреттерді? ?ажеттісін ?алдырып, керек емесін сызып таста?дар.

-Ба?алары ба?алау пара?тарына с?йкес журнал?а ?ойылады.

?й тапсырмасы: § 38, 15 жатты?у 1,2 есептер, 13 тапсырма.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ашы? саба? "Тартылыс ??былысы. Ауырлы? к?ші" »

Сабақтың тақырыбы: “Тартылыс құбылысы. Ауырлық күші”

Сабақтың мақсаты: Тартылыс құбылысы және ауырлық күші туралы түсінік беру.

Білімділік: А) Барлық заттар өзара тартылыс құбылысы арқылы байланысатының түсіну.

Ә) Тәжірибе нәтижелеріне жүгініп ауырлық күшінің формуласын тағайындау.

Б) Тақырыпқа байланысты есептер шығарып үйрену.

Дамытушылық: Тәжірибелік фактілерді анализдеу арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Ұқыптылыққа, ұжым алдында жауапкершілікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа материалмен таныстыру.

Көрнекіліктер: бағалау парағы, доп, бор.

Сабақтың жоспары:

ұйымдастыру кезеңі (5 мин)

өткен тақырыпты қайталау (5 мин)

физикалық диктант

өткен тақырыпты бекіту

жаңа тақырыпты түсіндіру (10 мин)

бекіту ( 15 мин)

-тест

-жай есептер

-күрделі есептер

қорытындылау, бағалау (5 мин)

“5” –18-20 ұпай

“4” –14-17 ұпай

“3” –9-13 ұпай

Сабақтың барысы:

ұйымдастыру кезеңі (5 мин)

Сәлеметсіздерме! Бүгінгі біздің сабағымыздың тақырыбы: “Тартылыс құбылысы. Ауырлық күші”. Сабақтың мақсаты: Тартылыс құбылысы және ауырлық күші туралы түсінік беру. Сабағымыз бал бойынша бағаланады. Сіздерге бағалау парағын таратып беремін, сол параққа балдарыңызды жазасыздар. Белгілеген жауаптарынды дұрыстауға болмайды, сондықтан мұқият қарап, зейін сала отырыңыздар. Әрбір тапсырма бойынша жалпы ұпайды шығарып, ең соңында барлық ұпай санын шығарып, өз бағаларынды шығарасыздар. Сабақ қалай өткендігі туралы бағалау парағының оң жағындағы суреттер арқылы түсіндіресіздер. Қажет емес суретті сызып тастау керек.

-сабақ ұнады.

-сабақ ұнаған жоқ.

-сабақ орташа өтті.

Аты-жөні						Сынып

	Жұмыс түрі Тапсырма саны	1	2	3	4	5	Жалпы ұпай
1	Физикалық диктант 1 сұрақ-2 ұпай
2	Тест 1 сұрақ-2 ұпай
3	Жай есептер Жеке баға қойылады
4	Күрделі есеп Жеке баға қойылады
Барлық ұпай саны
Бағасы

Өткен тақырыпты қайталау (5 мин)

-физикалық диктант -әрбір сұрақтың жауабы өзіне тән кодпен белгіленген. Сұраққа жауап бергеннен кейін сендерде 5 саннан тұратын код шығу керек. Сол код арқылы салыстырып, дұрыс жауабын анықтаңыз. Содан соң, 1 тапсырма бойынша жалпы ұпай санын жазыңыздар.

А) Тығыздықты табу формуласын жазыңдар;

Ә) Тығыздықтың ХБ жүйесінде бірлігін жазыңдар;

Б) Тығыздық аз болу үшін қандай шама үлкен болу керек?

В) 1 кг-да қанша грамм болу керек?

Г) Тығыздық формуласынан массаның формуласын қалай табамыз?

4. 1000 г

5. Көлем

Код: 32541

-өткен тақырыпты бекіту

Сонымен, өткен тақырып бойынша физикалық диктант өткіздік. Енді маған мынадай сұрақтарға жауап беріндер:

Тығыздық дегеніміз не және ол нені сипаттайтын шама?

Жаңа тақырыпты түсіндіру (10 мин)

Сонымен, сабақ басында айтылып кеткеніндей, бүгінгі өтетін жаңа тақырыбымыз: “Тартылыс құбылысы. Ауырлық күші”. Енді сабағымызды бастамас бұрын, ортаға екі оқушыны шақырайық. Бірінші оқушыға доп, екінші оқушыға бор береміз:

-Қолдарыңдағы заттарды жерге тастайық, не байқаймыз?

-Доп пен бор жерге түседі.

-Ал сендердің ойларынша бұл заттар не себепті басқа жаққа кетіп қалмай, міндетті түрде жер бетіне түседі? (Оқушылар өз ойларын айтады)

Иә, жақсы! Жауаптарың дұрыс. Енді мына видеофрагментті қарап көріндер және өз ойларынды айтындар. Жақсы, ойларымен келісемін, енді мені тыңдаңдар. Жаңағы сұрақтардың шыңайы жауабын қазір түсінесіңдер. Балалық шағымыздан әрқайсымызға денелердің жерге тартылуы жақсы таныс, мысалы тебілген доп та, бұтағынан үзілген алма да Жерге түседі.

Демек, денелерге Жер тарапынан күш әрекет етеді. Жер барлық денелерді өзіне тартады.

Күнді айнала қозғалатын планеталар тартылыс өрісі әрекетінен Күнге тартылады және өздері де бір-біріне тартылады.

Барлық кеңістікті жайлаған тартылыстан “Жеті қат көкке ұшсақ та”, “Жеті қабат Жер астына енсек те” құтыла алмаймыз. Сондықтан әлемдегі денелердің бір-біріне тартылуы бүкіләлемдік тартылыс деп аталады. Ағылшын ғалымы И.Ньютон бұл құбылысты зерттеп, табиғаттың ұлы заңы-Бүкіләлемдік тартылыс заңын тұжырымдады. Бұл заңмен сендер 9-сыныпта таңысасыңдар.

Бүкіләлемдік тартылыс күші көрінісінің бірі –денелердің Жерге тартылу күшін ауырлық күші деп атайды және оны F_aәрпімен белгілейді.Жүргізілген көптеген тәжірибелерден денеге әрекет ететін ауырлық күші дененің массасына тура пропорционал болатыны анықталған. Барлық денелер үшін ауырлық күшінің дене массасына қатынасы тұрақты болады. Бұл тұрақты шаманы g әрпімен белгілейік, сонда болады.

Осыдан, денеге әрекет ететін ауырлық күші дене массасына тура пропорционал:

Тұрақты g-дің шамасы жуықтап алғанда 9,8 Н/кг тең. Өте дәл өлшеулер осы g тұрақтысының мәні тұрған орынның географиялық ендігіне байланысты болатынын көрсетеді. Мысалы, солтүстік полюсте g=9,832 Н/кг болса, экваторда g=9,870 Н/кг, 45⁰ географиялық ендікте g=9,806 Н/кг.

Есептеулер жүргізу кезінде бұл тұрақтының аздаған өзгерістерін елемей, оның орташа шамасы g=908 Н/кг –ды қолдануға болады.

Ал енді осы тақырыпқа есептер шығарайық.

Бекіту (20 мин)

-тест

1) Мына техника түрлерінің қайсысының ауырлық күші көп болады?

а) ә) б)

2) Әрбір оқулықтың массасы 1 кг болса, үш кітаптың үстелге түсіретін ауырлық күшінің мәні қандай болады? Еркін түсу үдеуін шамамен 10 Н/кг-ға тең деп алыңдар.

а) 30Н; ә) 20Н; б) 15 Н.

3) Салмағы 250 г үнді шайының массасын ХБЖ-не айналдыр.

а) 2,5 кг

ә) 25 кг

б) 0,25 кг

4) Еркін түсу үдеуінің мына мәндерін салыстыр:және

а)

ә)

б)

5) Суретте көрсетілген баланың салмағы 25 кг болса, онда оның ауырлық күшінің мәні нешеге тең болады? Еркін түсу үдеуін шамамен 10 Н/кг-ға тең деп алыңдар.

а) 2,5Н; ә) 25Н; б) 250Н.

-жай есептер. (Тақтаға оқушы шығарылады. Есептің шартын оқып, берілгенің жазады және формуланы пайдаланып, есепті шығарады)

1-есеп:

Массасы 250 г бақаға әсер ететін ауырлық күші неге тең? (Жауабы: F=2,45Н)

2-есеп

Ауырлық күші 980 Н болатын арыстанның массасы қандай болады? (Жауабы: 100 кг)

-күрделі есеп. (Тақтаға оқушы шығарылады. Есептің шартын оқып, берілгенің жазады және формуланы пайдаланып, есепті шығарады)

Үстелдің үстінде компьютер тұр делік. Үстелдің массасы 5 кг, компьютердің массасы 12 кг болса, онда осы жүйенің жерге түсіретін ауырлық күші неге тең болады? (Жауабы: F=166,6 Н)

қорытындылау, бағалау (5 мин)

Сонымен, “Тартылу құбылысы. Ауырлық күші” тақырыбын меңгердік. Ауырлық күшінің формуласы қандай болып шықты?

Енді, барлық жалпы ұпайды санап, барлық ұпай саның анықтаңдар да, бағалау шкаласына қарап бағаларынды қойып шығындар. Бағалау парағының оң жағындағы суреттердің қажеттісін қалдырып, керек емесін сызып тастаңдар.

-Бағалары бағалау парақтарына сәйкес журналға қойылады.

Үй тапсырмасы: § 38, 15 жаттығу 1,2 есептер, 13 тапсырма.