Архимед к?ші

Сабақ жоспары

Күні:

С ыныбы: 7

Сабақ тақырыбы: Архимед күші

Сабақ мақсаты:

Білімділік:Тәжірибелер арқылы Архимед күші туралы ұғым қалыптастыру

Дамытушылық:Оқушыларды өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай алуға жетелеу

Тәрбиелік:Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу

Сабақ түрі: ашық сабақ

Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап, көрсетілімдер

Техникалық оқыту құралдары: компьютер, слайд

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Өткен материалды қорытындылау:

• Атмосфералық ауа қысымынан жоғары немесе төмен болатын қысымды өлшеуге арналған құралдар қалай аталады?

• Манометрлердің жұмыс істеу принципі қандай заңға негізделген?

• Ашық сұйықтық манометр қалай жасалған және қалай жұмыс істейді?

• Металл манометр қалай жұмыс істейді?

• Сорғылардың құрылысы жұмыс істеу принципі қандай?

ІІІ. Жаңа сабақ

Тәжірибе:

Допты суға батырып, қоя бергеннен кейін, доп қайтадан су бетіне шығады.

Мұғалім: доп неге су бетіне ытқып шығады?

Жауап: өйткені допқа күш әсер етті.

Мұғалім: жауап дұрыс, допты судан ығыстырып шығатын күш әсер етті. Бұл күшті біз ығыстырушы күш деп атаймыз.

Мұғалім: сол ыдысқа цилиндрді салайық. Дене батып кетті. Бұл жағдайда ығыстырушы күш әсер ете ме?

Жауап: оқушылар әр қилы жауап беруі мүмкін.

Мұғалім: цилиндрге ығыстырушы күш әсер ете ме екенін тексеру үшін, цилиндрді динамометрге іліп, динамометрдің көрсеткішін жазып аламыз. Содан кейін цилиндрді сол тұрған күйінде суға батырамыз да, динамометрдің көрсетуін жазып аламыз. Екі жағдайдағы динамометр көрсеткішін салыстырамыз. Тәжірибе жасалады. Не байқадыңдар:

Жауап: Цилиндрді суға салғанда динамометрдің көрсетуі кемиді.

Мұғалім: бұдан қандай қорытынды жасауға болады?

Жауап: Су салынған кез келген денеге ығыстырушы күш әсер етеді.

Мұғалім: бұл күш қалай қарай бағытталған?

Жауап: Сұйықтықта тұрған денеге әсер ететін ығыстырушы күш жоғары қарай бағытталған.

Тәжірибе: Білеуше тәрізді денені суға салынады.

IV.Есептер шығару. 1. Көлемі 0,5 м³ тасқа әсер ететін архимед күшін табыңдар

(ρ_су=1000 кг/м^3).

Берілгені: Формула Шешуі:

V=0,5м³ F=1000 кг/м³ 10Н/кг 0,5м³=5000Н=5кН

ρ_су=1000 кг/м³

g=10Н/кг

Т/к: Ғ-?

2. Өлшемі 3,5х1,5х0,2 м бетон плита толығымен суға батырылған. Плитаға әсер ететін архимед күшін табыңдар.

Берілгені: Формула Шешуі:

V=3,5×1,5×0,2м

=1,05м³ F= 1000 кг/м³ 10Н/кг 1,05м³=10500Н=10,5кН

ρ_су=1000 кг/м³

g=10Н/кг

Т/к: Ғ-?

3.Қалқып жүрген ағаш білеуше 0,5л суды ығыстырып шығарады. Білеушенің салмағы

қандай?

Берілгені: Шешуі:

V=0,5л=0,510^-3 м³ Сұйыққа немесе газға толық батырылған дене өзінің көлеміндей

сұйықты немесе газды кері ығыстырып шығарады:

V_c=V_д

Т/к: Ғ-? F_A=_д

F_A=P

P=

Өлшем бірлігі: = =H

P= 110³ кг/м³·10Н/кг·0,510^-3 м³=5Н

V. Пысықтау

Тақырып соңындағы сұрақтарды қою

VI. Қорытындылау

VII. Бағалау

VIII. Үйге тапсырма: §55. 29-ж.6,8-есеп

АРХИМЕД КҮШІ

Архимед (б.з.д 287–212 жж )

• Ежелгі грек оқымыстысы математик және зерттеуші. Сиракузда дүниеге келген. Оның құрастырған аппараттары мен машиналары сол заманғы техника ғажаптарына жатқызылған. Ол меншікті салмақ заңын және көтеру механизмдердің теориясын зерттеген. Оның ашқан жаңалығының бірі – су көтеру немесе ұнтақ материалдар (құм) үшін арналған құрылғы, яғни Архимед винті. « Маған тірек нүктесін берсеңдер болды, мен бүкіл әлемді төңкере аламын» деген екен. 212 жылы римдіктер Сиракузға шабуыл жасап кіргенде Архимед солардың бір жауынгерінің қолынан қаза табады.

АРХИМЕД ЗАҢЫ:

Сұйыққа батырылған денеге оның сұйыққа батқан бөлігі көлеміндегі сұйықтың салмағына тең ығыстырушы күш әсер етеді

АРХИМЕД ЗАҢЫНЫҢ АШЫЛУЫ ТУРАЛЫ АҢЫЗ

Сиракуз патшасы Гиерон өзінің алтын тәждерінің бірін таза алтыннан емес, металдардың қоспасынан жасалған деп күдіктенеді. Тәжінің материалы жөніндегі мәселені шешу Архимедке жүктелген еді. Мәселенің шешімін Архимед суға түсіп жатқанда тапқан ол қуаныштан орнынан атып тұрып “ЭВРИКА!!! ЭВРИКА!!!”деп айқайлап жүгіріп шыққан екен.

Архимед заңы осылай ашылған болатын.

ығыстырушы күш қалай пайда болады?

р 1 - дененің жоғарғы түсірілген қысым қырына

р 2 - дененің төменгі қырына түсірілген қысым

Сұйық тарапынан дененің жоғары қырына түсірілген қысым төменгі қырына түсірілген қысымнан аз болады. Осы себептен сұйыққа батырылған денеге жоғары бағытталған күш әсер етеді. Бұл күш денені сұйықтан ығыстырады. Архимед күші деп аталады.

h 1

р 1

h 2

р 2

АРХИМЕД КҮШІНІҢ ФОРМУЛАСЫ

Пысықтау сұрақтары :

• Сұйыққа батырылған денеге сұйық тарапынан күш әсер ете ме?
• Ығыстырушы күштің шамасын қалай анықтауға болады?
• Сұйық ішіндегі денеге сұйықтың әсерін қалай теориялық түрде түсіндіруге болады?
• Архимед заңы қалай тұжырымдалады?

Е с е п т е р:

1.Көлемі 0,5 м 3 тасқа әсер

ететін архимед күшін табыңдар

ρ су =1000 кг/м 3

2.Өлшемі 3,5х1,5х0,2 м бетон

плита толығымен суға

батырылған. Плитаға әсер

ететін архимед күшін табыңдар.

3.Қалқып жүрген ағаш білеуше 0,5л суды

ығыстырып шығарады. Білеушенің салмағы

қандай?

Кемелердің жүзуі

Кеменің төменгі бөлігі батқан

тереңдік шөгім деп аталады.

Рұқсат етілетін шөгім

ватерсызық деп аталады

Кеме ватерсызыққа дейін

суға батқанда, кеменің жүгімен

қоса есептегендегі салмағына

тең ығыстырылған судың

салмағы су ығыстырым деп

аталады.

АУАДА ҰШУ

1783 жылы ағайынды

МОНГОЛЬФЬЕЛЕР үлкен

қағаз шар

ойлап шығарды. Шардың

астына

жанған спирті бар ыдыс қойды.

Шар жанған ауамен толып,

2000 м биіктікке көтерілді.

«монгольфьер» старты

Үйге тапсырма:

§55 29-жаттығу 6,8-есеп