Д?птердегі суретке ?лшеуіш цилиндрге ??йыл?ан су б?лігін бейнеле?дер (152-суреттегідей). Су де?гейіні? орнын аны?тау кезінде к?зді (оны? иілген шетімен емес) су бетіні? жазы? б?лігімен с?йкес келетіндей етіп ба?ытта?дар.
?лшеуіш цилиндрді? б?ліктеріні? ??нын аны?та?дар. Ол ?шін §4–тегі ережені пайдаланы?дар:
б?лікті? ??ны = (... - ...) / ... = ...мл
Б?лікті? ??нын біле отырып, цилиндрдегі суды? к?лемін аны?та?дар:
V=... + ... = ... мл.
?лшеу н?тижелерін сантиметр кубпен ж?не метр кубпен ?рнекте?дер.
1) ?лшеуіш цилиндрге ?атты дене толы? бататындай етіп (26-сурет) су ??йып, денені с?йы??а толы? батыры?дар. Сонда мензур?ада?ы суды? со??ы ж?не ал?аш?ы де?гейлеріні? айырмасы ?атты дененщ келемше тец болады;
2) Пішін мен к?лемі ер т?рлі 2-3 ?атты дене та?дап алып, оны жі?ішке жіппен байлап, суы бар ?лшеуіш цилиндрге салы?дар да, келемін аны?та?дар ?лшеу н?тижелерін 44-беттег1 кестеге жазы?дар.
3) ?лшеуіш цилиндрге сыймайтын Денені? келемін ш?мегін бар ыдысты? к?мегімен аны?тау?а болады (27, а-сурет). ?лшеу алдында ыдыс?а ш?мекті? жо?ары де?гейше жеткенше су ??йылады. Демек ыдыста?ы су?а батырганда оны? к?леміне те? су асып т?гіледі.
Егер зертханада шумегі бар ыдыс жок болса, онда біріні? ішіне бірі сыятын кез келген ыдысты пайдалануга болады. Бул жагдай-да 1ШК1 ыдыска суды кемерше дейш толтырып кую керек. Денет суга батырганда оньщ келемшдей су сырткы ыдыска куйылады. Куйылган судьщ келемш мензуркамен елшещц.
ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға Әзірлік, мақсат қою.
Бүгінгі сабағымыздың негізгі мақсаты өлшеуіш цилиндр бөліктерінің құныны анықтау, дененің көлемін өлшеу.
V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру:
VІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу:
№ 1 зертханалық жұмыс
Жабдықтар: Өлшеуіш цилиндр (немесе мензурка), суы бар стакан.
Жұмысты орындауға нұсқаулар
Өлшеуіш цилиндрді қараңдар. Оның бөліктеріне және ондағы қолданылатын өлшем бірлігіне назар аударыңдар.
Суды стаканнан өлшеуіш цилиндрге құйыңдар.
Дәптердегі суретке өлшеуіш цилиндрге құйылған су бөлігін бейнелеңдер (152-суреттегідей). Су деңгейінің орнын анықтау кезінде көзді (оның иілген шетімен емес) су бетінің жазық бөлігімен сәйкес келетіндей етіп бағыттаңдар.
Өлшеуіш цилиндрдің бөліктерінің құнын анықтаңдар. Ол үшін §4–тегі ережені пайдаланыңдар:
бөліктің құны = (... - ...) / ... = ...мл
Бөліктің құнын біле отырып, цилиндрдегі судың көлемін анықтаңдар:
V=... + ... = ... мл.
Өлшеу нәтижелерін сантиметр кубпен және метр кубпен өрнектеңдер.
Мензурканын ең үлкен өлшеу келемін оның бірлігі
Мензурка бөлігінің құны
өлшеу қателігі
Кателігі көрсетілген өлшеу
Нәтижесі (сұйық көлемі)
2-тапсырма. Әр түрлі пішіндегі қатты денелердің көлемін анықтау
Жумыстың барысы:
1) Өлшеуіш цилиндрге қатты дене толық бататындай етіп (26-сурет) су құйып, денені сұйыққа толық батырыңдар. Сонда мензурқадағы судың соңғы және алғашқы деңгейлерінің айырмасы қатты дененщ келемше тец болады;
2) Пішін мен көлемі ер түрлі 2-3 қатты дене таңдап алып, оны жіңішке жіппен байлап, суы бар өлшеуіш цилиндрге салыңдар да, келемін анықтаңдар өлшеу нәтижелерін 44-беттег1 кестеге жазыңдар.
3) өлшеуіш цилиндрге сыймайтын Дененің келемін шүмегін бар ыдыстың көмегімен анықтауға болады (27, а-сурет). Өлшеу алдында ыдысқа шүмектің жоғары деңгейше жеткенше су құйылады. Демек ыдыстағы суға батырганда оның көлеміне тең су асып төгіледі.
Егер зертханада шумегі бар ыдыс жок болса, онда бірінің ішіне бірі сыятын кез келген ыдысты пайдалануга болады. Бул жагдай-да 1ШК1 ыдыска суды кемерше дейш толтырып кую керек. Денет суга батырганда оньщ келемшдей су сырткы ыдыска куйылады. Куйылган судьщ келемш мензуркамен елшещц.
Өлшейтін дене
Сұйықтың бастапқы көлемі (V1, см3)
Дене мен сұйықтың көлемі (V1,см3)
Қатты дененің көлемі
(V=V2-V1),см3
VІІІ.ДК. Үй тапсырмасын беру: тарауды түгел қайталау.