Жа?алы?ы, ?зектілігі, педагогикалы? ма?сат?а лайы?тылы?ы: О?ушыларды? игерген білім ж?не да?ды де?гейлерін одан ?рі ж?йелеп жетілдіру, зейіні мен зердесін дамыту.
Ма?саты : Физика есептерімен ж?мыс істей білуді ?алыптастыру, есеп шы?аруды? ?дістері мен т?сілдерін ?йрету. ?лтты? бірі??ай тестілеуге дайынды?. Физикадан та?ырыпты? тестілер есептерін шы?ару. Жеке т?л?аны білімділікке ж?не ізденімпазды??а ынталандыру, болаша? маманды?ына д?рыс ба?дар беру, ?з бетінше ж?мыс істеу ?абілетін арттыру.
Міндеті : Физика, физика есептерін шы?ару?а деген ?ызы?ушылы?ын дамыту, курста о?ып ?йренген білімдерін ж?не іскерліктерін жетілдіру, формулаларды есептер шы?аруда ?олдана білуге ?йрету, физикалы? ??ымдармен за?дарды ?олдана білуді т?сіндіру.
Ерекшілігі: О?ушыларды? білім мазм?нын жа?сы ме?геруіне жа?дай тудырады, ойлау ?абілетін белсендіреді.
К?тілетін н?тиже::
- физика п?нінен ме?герген білім да?дыларын бас?а п?ндерден ал?ан білімдерімен ?штастыра білу;
- физикалы? ??ымдар мен шамаларды? ма?ынасын т?сіне білу;
- физика за?дарын практикалы? ?олданыстарын т?сініп игере білу;
- маманды? та?дауда игерген білімдерін пайдаланып, ?олдана білу
Ба?дарлама туралы т?сінік хат
Есеп шы?ару о?ыту ?рдісіні? ?дайы б?лінбес ??рамды б?лігі болып саналады, ?йткені физика саба?тарыны? т?гелдей барлы? т?рлерімен кезе?дерінде ж?не сыныптан тыс ж?мыстарда кездеседі. Физика есептерін шы?ару н?тижесінде о?ушылар на?тылы объектілермен ??былыстар туралы білемнен хабардар болады. ?ылыми техникалы? прогресті? шапша?да?ан кезе?інде ?рбір ж?мыс орнына – ?ылымны?, техниканы?, к?нделікті ?мірді? есептерін ?оя білу ж?не шы?ара білу ?ажет. Сонды?тан физикалы? білімні? е? ма?ызды ма?саты – мектепте о?ытылатын физика есептерімен ж?мыс істей білуді ?алыптастыру болып табылады. Физика есептеріні? шарты, ма?ынасы, мазм?ны о?ыту ма?сатына байланысты біренеше т?рге б?лінеді. Физикалы? есептер жалпы берілу т?сілдеріне ?арай негізгі т?рт т?рге б?лінеді. Олар: м?тіндік есептер, экперименттік есептер, гафиктік ж?не сурет бойынша берілген есептер.Ал оларды? ?р ?айсысы ?з кезегінде санды? ж?не сапалы? боп б?лінеді. Енді бір есептер о?ушылар?а шы?армашылы? ма?сатта беріледі. М?ндай есептерге техникалы? мазм?нда?ы есептерді жат?ызу?а болады. О?ушыларды физика?а тарту ма?сатында м??алім т?рлі ?ызы?ты есептерді та?дау керек. ?азіргі уа?ытта физика п?ніне б?лінген са?ат саныны? азайып кетуіне байланысты о?улы?та?ы есептерді шы?ару?а уа?ыт жетпейді.Сонды?тан б?л ба?дарламаны? практикалы? жіне д?ние танымды? м?ні зор, о?ушыларды? физикалы? білімдерді практикада ?олдана білу икемділіктерін дамыту?а к?мегін тигізеді.
Просмотр содержимого документа
«Та?дау курсы. Физикалы? есептерді шешу т?сілдері. »
Физика пәнінің мұғалімі : М.Ж.Елеусінова
Бағдарлы сыныптарға
(Жаратылыстану – математика бағыты)
10 кл
Т А Ң Д А У К У Р С Ы Н Ы Ң
Б А Ғ Д А Р Л А М А С Ы
Қызылорда облысы, Жалағаш кенті
№ 202 орта мектеп
Тақырыбы: Физикалық есептерді шешу тәсілдері.
Бағыты: Жаратылыстану-математика
Жаңалығы, өзектілігі, педагогикалық мақсатқа лайықтылығы: Оқушылардың игерген білім және дағды деңгейлерін одан әрі жүйелеп жетілдіру, зейіні мен зердесін дамыту.
Мақсаты : Физика есептерімен жұмыс істей білуді қалыптастыру, есеп шығарудың әдістері мен тәсілдерін үйрету. Ұлттық біріңғай тестілеуге дайындық. Физикадан тақырыптық тестілер есептерін шығару. Жеке тұлғаны білімділікке және ізденімпаздыққа ынталандыру, болашақ мамандығына дұрыс бағдар беру, өз бетінше жұмыс істеу қабілетін арттыру.
Міндеті : Физика, физика есептерін шығаруға деген қызығушылығын дамыту, курста оқып үйренген білімдерін және іскерліктерін жетілдіру, формулаларды есептер шығаруда қолдана білуге үйрету, физикалық ұғымдармен заңдарды қолдана білуді түсіндіру.
Ерекшілігі: Оқушылардың білім мазмұнын жақсы меңгеруіне жағдай тудырады, ойлау қабілетін белсендіреді.
Күтілетін нәтиже::
- физика пәнінен меңгерген білім дағдыларын басқа пәндерден алған білімдерімен ұштастыра білу;
- физикалық ұғымдар мен шамалардың мағынасын түсіне білу;
- физика заңдарын практикалық қолданыстарын түсініп игере білу;
- мамандық таңдауда игерген білімдерін пайдаланып, қолдана білу
Бағдарлама туралы түсінік хат
Есеп шығару оқыту үрдісінің ұдайы бөлінбес құрамды бөлігі болып саналады, өйткені физика сабақтарының түгелдей барлық түрлерімен кезеңдерінде және сыныптан тыс жұмыстарда кездеседі. Физика есептерін шығару нәтижесінде оқушылар нақтылы объектілермен құбылыстар туралы білемнен хабардар болады. Ғылыми техникалық прогрестің шапшаңдаған кезеңінде әрбір жұмыс орнына – ғылымның, техниканың, күнделікті өмірдің есептерін қоя білу және шығара білу қажет. Сондықтан физикалық білімнің ең маңызды мақсаты – мектепте оқытылатын физика есептерімен жұмыс істей білуді қалыптастыру болып табылады. Физика есептерінің шарты, мағынасы, мазмұны оқыту мақсатына байланысты біренеше түрге бөлінеді. Физикалық есептер жалпы берілу тәсілдеріне қарай негізгі төрт түрге бөлінеді. Олар: мәтіндік есептер, экперименттік есептер, гафиктік және сурет бойынша берілген есептер.Ал олардың әр қайсысы өз кезегінде сандық және сапалық боп бөлінеді. Енді бір есептер оқушыларға шығармашылық мақсатта беріледі. Мұндай есептерге техникалық мазмұндағы есептерді жатқызуға болады. Оқушыларды физикаға тарту мақсатында мұғалім түрлі қызықты есептерді таңдау керек. Қазіргі уақытта физика пәніне бөлінген сағат санының азайып кетуіне байланысты оқулықтағы есептерді шығаруға уақыт жетпейді.Сондықтан бұл бағдарламаның практикалық жіне дүние танымдық мәні зор, оқушылардың физикалық білімдерді практикада қолдана білу икемділіктерін дамытуға көмегін тигізеді.
Бұл бағдарламаны құрастырғандағы негізгі мақсатым оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, іскерлікке дағдыландыру, өзін-өзі бақылауға және бағалауға мүмкіндік беру, шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру, ұлттық біріңғай тестілеуге дайындықты жеңілдету, оқушыларды физикалық құбылыстармен заңдылықтардың практикалық маңызына және өмірмен байланыстылығына көзін жеткізу.
Оқушылар білуге тиісті:
-теориялық білімді есеп шығару практикасында қолдануға;
-физикалық формулалар мен өлшем бірліктерін меңгеруге;
-физикалық ұғымдар мен шамалардың мазмұнын түсінуге;
-күрделі физикалық есептерді шығаруда математикалық түрлендірулерді қолдана білуге;
-физиканың әртүрлі саласынан білімдерін жинақтауға;
-физикадан типтік және олимпиада есептерін шығара білуге;
1. Пәнаралық кіріктіру:
Математика, химия, биология ғылымдарымен байланыстыру.
2. Кәсіпке бағдарлау:
Мұғалім, әр түрлі саладағы инженер, информатика мамандықтарын таңдайтын оқушылардың білімдерінің терең де мазмұнды болуына ықпалын тигізеді.
3.Курсты ұйымдастыру формасы:
Лекция, практикалық жұмыс.
4. Курсты аяқтау формасы:
Реферат, ғылыми жоба, конференция өткізу.
5. Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау жүйесі:
Деңгейлік тесттік тапсырмалар, бақылау жұмыстары, сынақ .
6. Уақыт көлемі, сабақтың жиілігі :- сағат саны – 68 , аптасына 2 рет.
Курс бағдарламасының мазмұны:/10 класс/
1-Тақырып. Есептерді жікке бөлу – 2 сағат
Физикалық есептің құрамы. Физикалық теория және есептің шығарылуы.Эксперименттік, экономикалық, техникалық мазмұндағы есептерді шығару. Физикалық есептерді құрастыруға қойылатын талаптар.
2- Тақырып . Механика – 8 сағат
Есеп шығарудың координаттық тәсілі. Кинематика негіздері. Динамиканың негізгі заңдылықтарына есептер шығару: Ньютон заңдарына, тартылыс күштеріне арналған заңдарға, серпінділікке, үйкеліске, кедергі күшіне. Статика. Тепе-теңдік түрлері.
3-Тақырып. Сақталу заңдары – 6 сағат
Импульстің сақталу заңына және реактивтік қозғалысқа есептер шығару. Жұмысты және қуатты анықтауға есептер шығару. Сақталу заңына және механикалық энергияны түрлендіруге есептер шығару.
МКТ –нің негізгі қағидаларына және негізгі теңдеулеріне сапалық есептер шығару. Идеал газдың күйін сипаттауға берілген есептерді шығару: МКТ – нің негізгі теңдеуіне, изопроцестердегі газ күйін сипаттауға. Беттік қабат құбылыстарын сипаттауға, ауаның ылғалдылығының сипаттамасын анықтауға есептер шығару.
6-Тақырып. Термодинамика негіздері - 4 сағат
Термодинамиканың І-заңына, жылу двигательдерінің ПӘК-не, ішкі энергия, жылу мөлшері және жылу сыйымдылығын анықтауға есептер шығарту.
Өзіндік жұмыс. Сынақ. Тест.- 2 сағат
Барлығы – 34 сағат
/11 класс/
1-Тақырып Электродинамика – 8 сағат
Электр зарядының сақталу заңына, күш сызықтарына, кернеулікке, потенциалдар айырмасына, энергияға есептер шығару. Токтың магнит өрісін және оның іс әрекетін сипаттауға берілген әр түрлі есептер.
2- Тақырып Тұрақты электр тоғының заңдары – 10 сағат
Күрделі электр тізбегінің кедергісін есептеу. Тұйық тізбек үшін Ом заңын, Джоуль- Ленц заңын, параллель және тізбектей жалғау заңдарын пайдаланып тұрақты электр тогының электр тізбектерін сипаттауға берілген әртүрлі есептер шығарту.
3-Тақырып Тербілістер мен толқындар – 8 сағат
Электромагниттік индукция заңына, Ленц ережесіне индуктивтілікке, трансформаторға есептер шығару. Электромагниттік толқындардың түрлі қасиеттерін сипаттауға есептер шығару.
4-Тақырып Геометриялық оптика – 4 сағат
Фотоэлектрлік эффект. Жарық интерференциясы, дисперсиясы, дифракциясы. Линза. Линзаның түрлеріне есептер шығарту.
5-Тақырып Атомдық физика – 2 сағат
Атом құрылысы, ядро құрылысы. Атом ядросының байланыс энергиясын анықтауға, ыдырау заңына есептер шығарту.
Өзіндік жұмыс. Сынақ. Тест.- 2 сағат
Барлығы – 34 сағат
Күнтізбелік жоспар /10 класс/
№
Сабақ тақырыбы
Сағат
саны
Өтілетін
күні
Есептерді жікке бөлу
2
1
Физикалық теория және есептердің шығарылуы. Эксперименттік есептер шығару
1
2
Экономикалық, техникалық мазмұндағы есептерді шығару
1
Механика
8
1
Есеп шығарудың координаттық тәсілі. Координатты есептеу. Кинематика негіздері
2
2
Динамиканың негізгі заңдылықтарына есептер шығару
2
3
Бірнеше күштің тең әсерлі күшіне есеп шығарту
2
4
Статика. Тепе-теңдік түрлері
2
Сақталу заңдары
8
1
Импульстің сақталу заңы. Реактивтік қозғалыс.
2
2
Жұмыс және қуатты анықтауға есептер шығарту.
2
3
Энергияның сақталу заңдары.
2
Гидростатика. Аэростатика.
2
1
Сұйықтың ыдыс түбіне және қабырғасына түсіретін қысымы. Архимед заңы
2
Молекулалық физика
10
1
Заттардың молекулалық құрылысы. Молекула массасы
2
2
МКТ-ның негізгі теңдеулері
2
3
Идеал газ күйінде есептер шығару
2
4
Изопроцестерге есеп шығарту
2
5
Ауа ылғалдылығы.Абсолют және салыстырмалы ұзарту. Беттік керілу күштерінің жұмысы.
2
Термодинамика негіздері
4
1
Термодинамиканың бірінші заңына, Идеал газдың ішкі энергиясы және жұмысына есептер шығарту.
2
2
Жылу двигательдерінің ПӘК-ін, жылу мөлшері, меншікті жылу сыйымдылығын есептеу.
2
Өзіндік жұмыстар. Тест тапсырмалары
2
Барлығы: 34 сағат
Күнтізбелік жоспар /11 класс/
№
Сабақ тақырыбы
Сағат
саны
Өтілетін
күні
Электродинамика
8
1
Электр өрісі. Кулон заңы
2
2
Электр кернеулігі, потенциалдар айырымы.
2
3
Конденсатор сыйымдылығы
2
4
Магнит индукциясы. Лоренц күші
2
Тұрақты элкетр тогының заңдары
10
1
Кедергіні есептер тәсілдері
2
2
Ом заңына есептер шығару
2
3
Джоуль –Ленц заңы
2
4
Өткізгіштерді қосу
2
5
Кирхгоф ережесі. ЭҚК –ні есептеу
2
Тербелістер мен толқындар
8
1
Электромагниттік индукция құбылысы
2
2
Ленц ережесі. Индуктивтілік.
2
3
Трансформатор. Айнымалы электр тогы.
2
4
Толқындар түрі, қасиеті
2
Геометриялық оптикаға есептер
4
1
Фотоэлектрлік эффект. Жарық интерференциясы, дисперсиясы, дифракциясы.
2
2
Линза. Линзаның түрлеріне есептер шығарту.
2
Атомдық физика
4
2
Атом ядросының байланыс энергиясын анықтау. Ыдырау заңы
2
Өзіндік жұмыс. Сынақ. Тест Қорытынды сабақ.
2
Барлығы : 34 сағат
Ұсынылатын әдебиеттер:
Оқушыларға:
1.Рымкеевич А.П . Физика есептерінің жинағы. - Алматы, Рауан,1992
Кабардин О. Ф. Физика.. Справочные материалы. М:Просвещение , 1991г.
4. Марон В. Е.Физика. Законы. Формулы. Задачи. -Минск, 1986 г.
5. Тест жинақтары. 2000 – 2009 ж
6. Физика және астрономия , Физика және математика, Физика,
Физмат журналдары .1993-2008 ж
Анарбаева А. Т, Бишимов Е.Б. Физика есептерін шығару тәсілдері.
Механика. – Алматы: Мектеп, 1983
9. Арызханов Б. С. Физика. Оқу құралы . - Алматы: Мектеп, 1986
10.Белик Б.С. Решение задач по физике. Общие методы. –М:
11. Серікбаева Ж.К. Қолданбалы және таңдау курстары бағдарламалары.
Қызылорда , 2009. 76 бет
Рефераттар тақырыбы : 1. Күштің сыры неде ? И. Ньютонның өмірі мен
ғылыми еңбектері.
2. Энергия және оны пайдалану.
3. Орта Азия ғалымдарының еңбектері.
( Ұлықбек, Бируни, Әл- Фараби )
4. Ауа ылғалдылығы.
5. Трансформатор құрылысы.
6 . МКТ -ның негізін қалаған ғалымдар.
Жоба қорғау : 1. Энергия және қоршаған орта .
2. Магнит өрісі және магниттік дауылдар .
-1-
Сабақтың тақырыбы: Физикалық теория және есептердің шығарылуы.
Эксперименттік есептер шығару.
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру бөлімі,
2. Эксперименттік есептерді шешу тәсілдері
3. Үйге тапсырма
Есеп түріндегі эсперименттік тапсырмаларды шешу және жазу келесі элементтерден тұрады: есептің қойылуы, шарттарды анализдеу, өлшеулер жүргізу, есептеулер, тәжірибеде тексеру.
Есептің қойылуы. Керекті құрал- жабдықтар: тік бұрышты қаңылтыр банка, таразы, масштабты сызғыш, суы бар ыдыс, құм..Банканың вертикаль қалыпта суда жүзуі үшін ішінде құм салады. Банканың суға батқандағы тереңдігін анықтау керек.
Берілген есептің шартын сурет салып, астына сұрағын қою арқылы жазса да болады. Сосын анализ жасайды, есепті шешу үшін қандай өлшеулер жүргізу керектігін анықтайды.
Талдау. Банкаға әсер ететін ауырлық күші және астынан әсер ететін кері итеруші күш теңескенше банка суға бата береді. Бұл жағдайда Fа= P.Бірақ Архимед күші денемен итерілген сұйықтың салмағына тең болғандықтан, Fа=9,8 Н/кг*p*V, мұндағы V – Банканың батқан бөлігінің көлемі, p- судың тығыздығы.Батқан бөлігінің көлемі табан ауданы мен бату тереңдігінің көбейтіндісіне тең. Fа=9,8 Н/кг*p*h*S.Осыдан h =F / 9,8 Н/кг*p*h*S.
формуладағы құмы бар банканың салмағын білу керек.Судың тығыздығы мен банканың табанының ауданын білу керек.
Өлшеулер.Динамометрден салмағын, ұзындығы мен енін сызғышпен өлшейміз.S=I*а. Pсу=1г/см3.
Есептеулер.Тығыздықтың, салмақтың және ауданның мәндерін формулаға қойып, бату тереңдігінің биіктігін анықтайды.
Тәжірибелік тексеру.
Банканың вертикаль қабырғасына түсті сызықпен бату тереңдігін белгілейді. Тәжірибе көрсеткендей, табылған мәнімен есептелген биіктіктің мәні сәйкес келеді.
1.Миллиметрлік сызғышты пайдаланып иненің, шегенің және т.б заттардың диаметрін анықта.
3.Заттың көлемін біле отырып ығысқан судың салмағын (немесе кері итеруші күшті) есепте және оны осы заттың салмағымен салыстыр.
4.Капрон қақпағы бар банканың немесе тығыны бар бөтелкенің, шелектің көмегімен дененің сұйықта шарттарын анықта.
5.Милиметрлік бөлігі бар сызғышпен рычагтың иіндерін өлше (қайшы, кілт) және күшпен қанша ұтатынын есепте.
6.Кружкаға немесе сыйымдылығы белгілі ыдысқа шәй құйып, температурасын термометрмен өлше. Үстіне қайнаған су құйып, тағы да температурасын өлше.Шәйдің алған және қайнаған судың берген жылу мөлшерлерін есепте және салыстыр.
7.Массасы белгілі кастрөлде көлемі белгілі қайнаған су құй және 4-5 минуттан кейін (бұл уақытта беті жабық кастрөл жылиды) судың температурасын өлше.Бөлме температурасын біле отырып, қатты дененің (кастрөлдің) меншікті сыйымдылығын есепте.
8.Құрғақ элементтерден құралған кішкентай ескі батареяны бұзып бөлшекте.Оны құраған бөлшектерді тауып, элементтердің бірін тіліп, оның құрылысына зер салып қара.
9.Электрлік тігін машинасындағы реостаттың немесе радиоқабылдағыштың телевизордың дыбыс реттегішінің қажеттілігін анықта.
10.Шырша гирляндасындағы лампочканың және қалта шамының құжаттық жазулары бойынша қыздыру шамының кедергісін есепте.
11.Люсстрадағы лампочкалардың қосылу түрін анықта және схемасын сыз.
12.Үйлеріңіздің барлық бөлмелеріндегі лампочкалардың, үтіктің, шаң сорғыштың, тоңазытқыштың құжаттық жазулары бойынша қуатын есепте. Электр энергиясын тұтынатын барлық құрылғылардың жалпы қуатын есепте.
13.Көлбеу жазықтан домалаған доптың үдеуін есепте. Өлшеуіш лента және секундтық тілі бар сағат арқылы.
14.Горизонталь лақтырылған тастың, доптың лақтыру жылдамдығын есепте. Доптың ұшу алыстығын және биіктігін өлшеуіш лентамен өлшеуге болады.
Краннан аққан судың жылдамдығын анықта.
Трактордың қандай детальдарында үйкеліс пайда болатынын және үйкелісті азайтудың жолдарын айт.
Тастың көлемін анықтау мүмкін болмаған жағдайда таразының, таразы тастарының және су құйылған ыдыстың көмегімен тастың тығыздығын есепте.
Үйге тапсырма. №2,3 Башарұлы Р. Дидактикалық материалдар 7-класс
-2-
Сабақтың тақырыбы: Техникалық және өндірістік мазмұндағы
есептерді шығару
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру бөлімі,
2. Техникалық және өндірістік мазмұндағы есептерді шығару
3. Үйге тапсырма
Техникалық мазмұнды есептердың танымдық , тәрбиелік мәні зор. Оқушыларды физикаға тарту мақсатында мұғалім түрлі қызықты есептерді таңдау керек. Осы мақсатта сіздердің назарларыңызға бірнеше техникалық мазмұндағы есептерді ұсынып отырмыз.
1-есеп.Неліктен дымқыл тақтайға қағылған шегенің маңына біраз уақыттан кейін қызғылт дақ түседі?
Жауабы: Ылғалдың әсерінен ағашты бояйтын темір оксиді пайда болады.
2-есеп. Комбайн бункирінен машинаға астық тиеу керек.Комбайнды тоқтатпай оның бункирінен машинаға астықты қалай тиейді?
Жауабы: Машина комбайнмен бірдей қозғалу керек, яғни астық тиеу кезінде машина жылдамдығы комбайнға қарасты өзгеріссіз болу керек.
3-есеп. Неліктен кейбір мұнайға арналған резервуарлардың төменгі бөліктерін қалыңғып жасайды?
Жауабы: Неғұрлым сұйықтың тереңдігі артқан сайын, соғұрлым оның қысымы артады.Сондықтан мықтылық үшін, резервуарлардың төменгі бөлігін қалыңғып жасайды.
4- есеп .Неліктен құрылыста қуыс материалдарды пайдаланады (поролон, пенопласт, керамзит т.б)
Жауабы: Қуыстар арасында газдар болғандықтан, олардың жылу өткізгіштігі төмен.Сол себепті қуысты материалдарды жылу изоляциясы үшін пайдаланады?
5-есеп. Бөлменің ауа температурасы, тоңазытқышты қосқаннан кейін өзгере ме? Неліктен?
Жауабы: Бөлменің температурасы жоғарылайды.Себебі тоңазытқыштың қысылған буы радиаторда бөлменің ауа ағынымен суиды.
6-есеп.Мұнай мен мұнай өнімдерін сақтауға арналған резервуарларда газ шығаратын клапандар болады.Резервуарда газ қайдан келеді?
Жауабы: Резервуардағы газ мұнай өнімдерінің кебуінен болады.Газдың мөлшері қоршаған ортаның температурасына байланысты
клапандар болады.Резервуарда газ қайдан келеді?
Жауабы: Резервуардағы газ мұнай өнімдерінің кебуінен болады.Газдың мөлшері қоршаған ортаның температурасына байланысты.
7-есеп. Ғарыш кемесінен ашық космосқа шыққан ғарышкер суы бар ыдысты ашқанда, қандай өзгеріс болады?
Жауабы: Ауасыз кеңістікте (қысым аз болатын) су қайнап, буға айналады.Сұйық суып, қатады.Буға айналу процесі өте баяу болады.
8-есеп.Техникада металды суық түрде пісіру әдісі қолданылады, бұл үшін бір темір деталін екіншісіне қойып, оны қатты сығу арқылы берік қосылыс алады.Бұны қалай алады?
Жауабы Қатты қысу салдарынан бұйымның бетінің тегістелуі болады да екі деталь беттерінде диффузия әсерінен бір-біріне ену арқылы мықты байланыс орнайды.
9-есеп.Не себепті ағаш құрылыс материалдары вакуумдық камераларда тез құрайды?
Жауабы кебу құбылысы жылдам жүреді
10-есеп.Шомбал детальды қабырғасы жұқа электр доғасымен пісіру керек.Оларды пісіретін тұрақты ток генераторының қай поюсіне қосу керек?
Жауабы:қабырғасы жұқа детальды температурасы t0 –тан төмен теріс плюспен қосу керек, себебі теріс заряд электронды оңға қарағанда аз қызады.
11-есеп. Разрядтаушы екі тармағының арасында кернеу артып кеткен кезде плазмалық доға пайда болады.Доғаның алдымен төменнен пайда болып, содан кейін жоғары ысырып барып сөнетіні неліктен?
12-есеп Доғалық разряд кезінде электродтардың ара қашықтығы не себептен 3-6 мм аспайды.
Жауабы:3-6 мм асқанда ток бірден өседі де доға орнықсыз болады.
13-есеп. Айран қорабында 53 ккал деп жазылған.Осы өнімнің энергетикалық құнын Дж мен өрнектеңдер.
Жауабы: 222.07 кДж. Ал сандық есептер шығаруда оқушыларға физикалық заңдылықтармен әр мамандыққа оның қолданылу шеберлігін ұштастыра білу дағдысын қалыптастыру қажет.
Үйге тапсырма. №114, 115. Рымкевич А.П. Физика есептерінің жинағы
-3-4-
Сабақтың тақырыбы: Кинематикаға есептер шығару ( 2 сағат)
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру бөлімі,
2. Тақырыптың негізгі ұғымдарын, заңдарын
формулаларын еске түсіру
3. Үйге тапсырма
1. Механикалық қозғалыс дегеніміз не?
2. Жол, траетория, орын ауыстыру дегеніміз не?
3. Бірқалыпты, бірқалыпсыз түзу сызықты қозғалыс дегеніміз не?
4. Үдеу , еркін түсу үдеуі дегеніміз не ?
5. Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыстың периоды, жиілігі неге тең?
Есеп шығару.
1.Дене барлық жүрілуге тиісті жолдың бірінші жартысын 15 м/с жылдамдықпен , ал қалған екінші жартысын 10 м/с жылдамдықпен жүріп өтті. Осы дененің орташа жылдамдығын табу керек. Бұл есепте қозғалыстың әр кезеңіндегі жылдамдықтарын анықтау керек.Есептің шарты бойынша s=s1+s2=2so;s1=s2=so;t=t1+t2 екендіктерін ескеріп, дененің орташа жылдамдығын табу керек.
Жауабы:12 м/с
2. Поездың жылдамдығы 20 м/с ішінде 72 км/сағ-тан 54 км/сағ-қа дейін кеміді. Жылдамдықтың уақытқа тәуелділігінің формуласын жазыңдар және тәуелділік графигін салыңдар.
Жауабы: ν=20-0,25t
3. Жүк машинасының қозғалыс теңдеуі х1= 270+12t, ал осы жолдың жиегімен келе жатқан адамның қозғалыс теңдеуі х2=1,5t. Бақылау басталар мезеттегі
машинамен адамның орындарын анықтаңдар. Олар қандай жылдамдықпен және қай бағытта қозғалады? Олар қашан және қай жерде кездеседі?
Жауабы:ν=12м/с оңға қарай
Ν2х=1,5м/с солға қарай t=20с х=30 м
Координаторлары (7;2) болатын нуктедегі дене координаторлары
(-5;7) нүктеге орын ауыстырады.Дененің орын ауыстыру модулі неге тең?
Жауабы: 13
5.х және у осьтеріне жылдамдығының проекциялары νх=4м/с және
ν у=3м/с болатын дененің қозғалыс жылдамдығының модулін табу керек.
Жауабы: 5м/с
6. Жүк пойызы бекеттен 36 км/сағ жылдамдықпен өте шықты .30 мин өткен соң сол бағытта 72 км/сағ жылдамдықпен жолаушы пойызы шықты. Қанша уақыттан кейін және қандай қашықтықта жолаушы пойызы жүк пойызын қуып жетеді?
Жауабы: t=1 сағ;s=36 км
7. Дөңгелек араның диаметрі 600 мм. Араның осіне диаметрі 300 мм негізделген. Ол электр қозғалысының білігіне негізделген диаметрі 120 мм болатын шкив арқылы қайысты беріліспен қозғалысқа келтіріледі. Егер қозғалтқыш білігінің айналу жиілігі 1200 айн/мин болса, онда ара тістерінің қозғалу – қандай болар еді?
Жауабы:ν1=30м/с
8.Поезд станциядан қозғалып бара жатыр.Ол тұрақты 1м/с2 үдеумен қозғала отырып, 10 с ішінде қандай жол жүреді?
Жауабы: s=50м
Үйге тапсырма: 1.131, 1.132. Аққошқарова Қ. Физика.
-5-6-
Сабақтың тақырыбы: Динамика негіздеріне есеп шығарту
Мақсаты:
А) білімділік: Физикалық шама,заң ұғымдарын қайталау,өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу;
Б) дамытушылық: Оқушылардың ой - өрісін дамыту,есте сақтау қабілетін арттыру;
В)тәрбиелік: Ұйымшылдыққа,белсенділікке,ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: Сызба нұсқа,электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру бөлімі,
2. Тараудың негізгі ұғымдарын еске түсіру
3. Үйге тапсырма
Есептер шығарған кезде мыналарды ескерген жөн
1) Қозғалыс теңдеуі табылуға тиісті дененің қандай денелермен әсерлесетінін анықтап алу керек, олардың әрқайсысы бір – бірден күш береді.
2) Ньютонның екінші заңы түрінде жазылған қозғалыс теңдеуінің сол жақ бөлігіне табылған барлық күштер жазылады. Егер күш пен үдеу бағыттас болса, онда күштің алдына полюс, ал қарама – қарсы бағытталған болса, минус қойылады.
3) Теңдеудің оң жақ бөлігі әр уақытта бірдей болады: оған масса мен үдеудің көбейтіндісі жазылады.
1. Локомотивтің горизонталь жолдағы тарту күші тұрақты, ол 20 *104 Н-ға тең.400 м аралықта локомотивтің жылдамдығы 10м/с – тан 15 м/с –қа дейін өзгереді. Егерпоездың массасы 1000 т болса, қозғалысқа кедергі жасайтын күштің қандай болғаны?
Жауабы: 43750 Н.
2. Массасы 300кг лифт бір қалыпты үдемелі қозғалып,төмен түсіп келеді. Егер лифт 10 с ішінде 40 м жүріп өткен болса, болат арқанның керілу күші Т қандай болғаны?
Жауабы: 2700 Н.
3. υ = 8 м/с жылдамдықпен мұз үстінде сырғанап бара жатқан дене 48 м жүріп өткеннен кейін тоқтайды.Мұз бен дененің арасындағы үйкеліс коэффициенті неге тең?
Жауабы: 0,068
4.Ғ1=3Н және Ғ2=4Н екі күш дененің бір нүктесіне түсірілген. Ғ1 және Ғ2күштердің арасындағы бұрыш 900.Осы күштердің тең әсерлі күшінің модулін табу керек.
Жауабы:Пифагор теоремасы бойынша: 5 Н
5.Қатаңдығы 1000 Н/М болатын серіппе өзіне бекітілген денеге 4000 Н күшпен әсер етеді.Серіппенің потенциалдық энергиясы неге тең?
Жауабы: 80 Дж.
Үйге тапсырма: № 14, 15. Башарұлы.Р.Б. Дидактикалық материалдар
-7-
Сабақтың тақырыбы:Ньютон заңдарына, күштің түрлеріне есеп шығару. Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру бөлімі,
2. Тақырыптық негізгі ұғымдарын заңдарын, формулаларын
еске түсіру
3. Үйге тапсырма
Ө з а р а ә с е р л е с у
Түрі
Гравитациялық
Электромагниттік
Табиғаты
Денелердің өзара әсерлесу салдарынан
Денені құрайтын бөлшектердің өзара әсерлесу салдарынан
Күш
Ауырлық
Дене салмағы
Серпінділік
Үйкеліс
Формула
F=mg
P=mg
F=-kx
F=N
Өлшем бірлік
[H]- Ньютон
Прибор
Динамометр
Егер вагонетканы Ғ1= 5Н күшпен тартатын болсақ, онда оның үдеуі а1= 0,2 м/с2 болады. Осы арбаның үдеуі а2 =2 м/с2 болу үшін оған қандай Ғ2 күшпен әсер ету керек? Үйкелісті ескермеңдер. Жауабы: 50Н
Тұрақты күштің әрекетінен қозғалып бара жатқан дене 1с ішінде 25 см жол жүреді. Дененің массасы 25 г болса , оған әрекет ететін күш неге тең? Жауабы: 0,0125Н
Қатаңдығы 100 кН/м-ге тең сымды 1 мм-ге созу үшін оның шеттеріне қандай күш түсіру керек? Жауабы:100Н
Массасы 80 кг адамның Күнге тартылу күшін есептеңдер және оны ауырлық күшімен салыстырыңдар. Күннің массасы М= 1,99*1030кг6 Жерден Күнге дейінгі қашықтық R=150000000 км.
Жауабы:Жерге қарағанда 0,5Н – 1600 есе кіші
Жер орбитасының радиусы 1,5*108 км-ге тең,ал бір жыл ішінде 3,14*107 с бар. Күннің массасын табыңдар. Жауабы: М- 2*1030кг
Үйге тапсырма: № 190 – 191 /Р/
-8-
Сабақтың тақырыбы: Динамика негіздеріне есеп шығарту
Мақсаты:
А) білімділік: Физикалық шама,заң ұғымдарын қайталау,өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу;
Б) дамытушылық: Оқушылардың ой - өрісін дамыту,есте сақтау қабілетін арттыру;
В)тәрбиелік: Ұйымшылдыққа,белсенділікке,ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: Сызба нұсқа,электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру бөлімі,
2. Есеп шығарту
3. Үйге тапсырма
1.Массасы 1кг дене ауада 9 м/с2үдеумен түседі.Ауаның кедергі күшін анықтау керек (д=9,8 м/с2)
Жауабы: 0,8 Н.
2.Көкжиекке 600бұрыш жасай (бастапқы жылд/ғы 30 м/с) лақтырылған тас 2 с – тан кейін үйдің шатырына келіп түсті.Үйдің биіктігі мен оған дейінгі арақашықтықты анықтаңдар.
Жауабы: Н=30,2м; S=30м.
3.Массасы 2 кг білеушінің бір ұшына жіп байланып,жіптің екінші ұшына массасы 0,5 кг жүк ілінген.Осы жүктің әсерінен білеуше үстелбетімен сырғиды.Білеуше мен үстел бетінің арасындағы үйкеліс коэффициенті 0,2, Білеуше қозғалысының үдеуі мен жіптің керілу күшін анықтаңдар.
Жауабы: Ғн=3Н, а=0,4 м/с.
4.Еңіске қарай ұзындығы 100 м жолды шаңғышы 0,3 м/с2 үдеумен қозғала отырып, 20с ішінде жүріп өтті. Шаңғышының бастапқы және соңғы жылдамдықтары қандай ?
Жауабы:υ0=2м/с ; υ=8м/с.
5.Жүк пойызы бекеттен 36 км/сағ жылдамдықпен өте шықты. 30 мин өткен соң сол бағытта 72 км/сағ жылдамдықпен жолаушы пойызы шықты. Қанша уақыттан кейін және қандай қашықтықта жолаушы пойызы жүк пойызын қуып жетеді?
Жауабы: t=1 сағ; s=36 км.
Үйге тапсырма : № 22,23 /М/
-9-10-
Сабақтың тақырыбы:Статика. Тепе-теңдік түрлері.
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру бөлімі,
2. Эксперименттік есептерді шешу тәсілдері
3. Үйге тапсырма
1.Тепе –теңдіктің үш түрі бар: орнықты, орнықсыз және талғаусыз тепе-теңдік.
F1 L2
Жауабы: R=F1+F2→ R=F2-F1→ ― = ― ; M=F·L
F2 L1
1. Дененің бір нүктесіне бір бағытта 10 Н; 15 Н екі күш; ал оған қарама-қарсы бағыттағы 7 Н; 8 Н екі күш әсер етеді. Тең әсерлі күштің шамасы мен бағытын табу керек.
Жауабы: R=F1+F2-F3-F4=10Н
2. Ұзындығы 2 м стерженнің екі ұшына параллель екі күш түсірілген делік. Тең әсерлі күшті және оның түсу нүктесін табу керек.
Жауабы:R=5Н;L1=1,2 м
3. Иіндіктің иіндерінің қатынасы 10·1. Оның ұзын ішіне әсер ететін күш 150 Н-ға тең болса, онымен ауыр жәшікті 12 см биіктікке көтергенде қанша жұмыс істеледі.?
Жауабы: А=180 ДЖ
4. Шығыр валының диаметрі 20 см, ал дөңгелегінің радиусы 0,6 м. Құдықтан салмағы 120 Н суы бар шелекті көтеру үшін шығырдың дөңгелегінің радиусы 0,6м. Құдықтан салмағы 120 Н суы бар шелекті көтеру үшін шығырдың дөңгелегіне қанша күш түсу керек.
3. Автоматтан минутына 100 рет оқ атылды. Оқтың массасы 9 г, жылдамдығы 100м/с. Автоматқа әсер ететін орташа күшті табу керек.
Жауабы: 15 Н
4. 72 км/сағ жылдамдықпен келе жатқан массасы 1000 кг көлік қозғалтқышын сөндіргеннен кейін қанша уақыттан соң тоқтайды? Қозғалысқа кедергі күш 0,20 нн
Жауабы:t=100 с
5. Массасы 10 т жайдақ вагон 2 м/сек жылдамдықпен келе жатқан массасы 15 т жайдақ вагон қуып жетеді. Егер соқтығысу серпімсіз болса, онда соқтығысқаннан кейін бұл вагондардың жылдамдығы қандай болады?
Жауабы:2,6 м/с
6. 15 м/с жылдамдықпен ұшып келе жатқан граната жарылғанда массалары 6 кг және 14 кг болатын екі жарықшаққа бөлінді. Қозғалыс бағыты бойынша үлкен жарықшақ 24м/с жылдамдықпен ұшты. Кіші жарықшақтың жылдамдығын табыңдар.
mυm2υ2
Жауабы:υ1= _______ =6 м/с 7. 2-нұсқа ( 2,3,30) 2008 ж
Үйге тапсырма: №6,7. Есептер жинағы. Кем. Б.И.
-12-
Сабақтың тақырыбы: Импульстің сақталу заңдарына есептер шығару
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру бөлімі,
2. Есептер шығарту
3. Үйге тапсырма
1. Массасы 1 кг дене түзусызықты және ілгерілемелі қозғалып, жылдамдығын
1 м/с-тан 10 м/с дейін арттырады. Осы дене импульсінің өзгерісін табыңдар.
Жауабы:9 кг*м/с
2. Массасы 0,2 кг дене 1 м биіктіктен 8 м/с2 үдеумен түседі№ Дене импульсінің
өзгерісін табыңдар. Бастапқы жылдамдық нөлге тен.
Жауабы:0,8 кг*м/с
3. Денеге 10с уақыт ішінде 50Н тұрақты күш әрекет етеді. Күштің әрекетінен
болған жылдамдықтың өзгерісі 5 м/с. Дененің массасын табыңдар.
Жауабы: 100 кг
4. 36 км/сағ жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы 10 т жүк таситын
автомобильдің жылдамдығы 25 м/с, ал массасы 1т-ға тең. Жеңіл
автомобильдің импульстері неге тең?
Жауабы:105 кг*м/с , 2,5*104 кг*м/с
Үйге: №315 /Р/ , № 321 /Р/
-13-14-
Сабақтың тақырыбы: Энергия. Жұмыс. Қуат
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру бөлімі,
2. Есептер шығару
3. Үйге тапсырма
1.Массасы 3 т көлік горизонталь жолда 2 м/с2 үдеумен қозғала бастады. Қозғалтқыштың 2 с ішінде істейтін жұмысы қандай? Үйкеліс коэффиценті 0,02
Жауабы 2,4 кдж
2. Серіппені 1 см сығу үшін 3,5-104 куш қажет.Теміржол вагонының осындай серіппесі 3 см-ге соғылғанда қандай жұмыс істеледі?
Жауабы: 525 ДЖ
3.Массасы 500 кг лифт екінші қабаттан сегізінші қабатқа көтерілді. Қатар екі қабаттың арақашықтығы 4 м. Лифтінің потенциалдық энергиясының өзгерісі неге тең.
Жауабы: 118 кдж
4.Массасы 80 кг спорт шеберінің секірген кездегі тебілу уақыты 0,2 с-қа созылды.
Ол 1,8м биіктікке секіргенде қандай қуат өндіреді?
Жауабы:7,2 квт
Массасы 70 кг велосипедші горизонталь жолда 10м/с жылдамдықпен келе жатты. Велосипедші тежегішті басқаннан кейін 4 м жүрді. Велосипедшінің тежелу күшін табу керек.
Жауабы: Fs=_mν2_Осыдан F=mν2=875 Н 6. 9- нұсқа (21), 8( 27) 2005 ж
2s
Үйге тапсырма: 1. 159 ,1. 161 Аққошқарова Қ. Физика.
-15–16-
Сабақтың тақырыбы: Энергияның сақталу заңына есеп шығарту /2 сағ/
Мақсаты:
А) білімділік: Физикалық шама,заң ұғымдарын қайталау,өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу;
Б) дамытушылық: Оқушылардың ой - өрісін дамыту,есте сақтау қабілетін арттыру;
В)тәрбиелік: Ұйымшылдыққа,белсенділікке,ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: Сызба нұсқа,электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру бөлімі,
2. Есеп шығарту
3. Үйге тапсырма
1. Массасы 400г,2м биіктіктен құлап түскен дененің жерге ұрылғандығы кинетикалық энергиясын анықтаңдар.
Жауабы: 8 ДЖ.
2. Тас υ0=10 м/с жылдамдықпен тік жоғары қарай лақтырылған. Тастың кинетикалық энергиясы қандай һ биіктікте оның потенциалдық энергиясына тең болады?
Жауабы: һ = υ2/4q һ= 205 м.
3. Массасы 7кг шана 5м биіктіктен сырғанап түсіп,таудың етегінде 100 Дж кинетикалық энергияға ие болады. Шананы тау етегінен қайтадан сол биіктікке көтеру үшін,тау бетінің жазықтығының бойымен күш түсіре отырып, қандай жұмыс атқару керек?
Жауабы: 600 Дж.
4. Бастапқы кинетикалық энергиясы 400 Дж және массасы 2 кг тасты тік жоғары лақтырған.Тастың жылдамдығы 10 м/с болғандығы көтерілу биіктігі...
Жауабы: 15 см.
5. Жүк автомобилінің массасы жеңіл автомобильдің массасынан 18 есе артық, ал самосвалдың жылдамдығы жеңіл автомобильдің жылдамдығынан 6 есе кем. Осы автомобильдердің кинетикалық энергияларын салыстырыңдар.
Жауабы: W1 = 2 W2 жүк машинасының энергиясы 2 есе кем
( 2005 ж) 1 нұсқа № 18; 3911 нұсқа б 21,22
Үйге тапсырма: № 360; 363 (Р)
-17-18-
Сабақтың тақырыбы: Архимед заңына есеп шығарту.
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық, есептер жинағы.
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1Үйымдастыру бөлімі
2. Есептер шығару
3. Үйге тапсырма
1.Су түбіне түсушілер скафандр киеді.Айталық, скафандрдың ауданы 3м2.Егер осы скафандрды киіп, адам 200м тереңдікке түсетін болса, скафандрға қандай қысым күші түседі?
Жауабы: 6359 400 Н
2.Теңізде жүзіп бара жатқан үлкен мұздың су бетінен көрінетін бөлігінің көлемі 200 м3. Мұздың тұтас көлемін және су астындағы көлемін табу керек.
Жауабы: 1584 м3
3.Қатынас ыдысқа сынап құйылған.Қатынас ыдыстың бір тармағындағы сынаптың үстіне су бар.Сынап бағандарының айырмасы 15мм.
Су бағанының биіктігін табыңдар.
Жауабы: 2,04 *10-1м.
4. Қалқып жүрген ағаш білеуше 0,5 л суды ығыстырып шығарады. Білеушенің салмағы қандай?
Жауабы: 54
5.Дененің салмағы 6 Н, ал көлемі 400 см3 осы дене суға бата ма?
Жауабы: 44
6.Көлемі 7,5 дм3 тастың массасы 18,7 кг.
Осы тасты судың түбіне толық батырмай ұстап тұратын күшті анықтаңдар.
Жауабы: 112 Н
7.Егер Архимед жасаған тәжірибеде патша тәжінің ауадағы салмағы 28,2 Н, ал судағы салмағы 26,4 Н болса, тәж таза алтыннан жасаған ба?
Жауабы: р=15,7 * 103 кг/л3, таза алтын емес.
Үйге: №712,715. Есептер жинағы. Кем В.И. 7 кл
-19-20-
Сабақтың тақырыбы: Молекула массасын есептеу.
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1Үйымдастыру бөлімі
2. Есептер шығару
3. Үйге тапсырма
Физикалық шама
Белгіленуі
Өлшем бірлігі
Формула
Қысым
Молекула саны
Молекула қозғалысының орташа кинетикалық энергиясы
1.Көлемі 10 см3 жіңішке мойынды колбаны 1140 С температураға дейін қыздырған. Содан кейін колбаның мойнын сынапқа батырған. Колбадағы ауа суыған кезде колбаға 36 г сынап кірген. Ауа қандай температураға дейін суыған?
Жауабы: Т2=289 К
2.Тапсырма Б.2. Оттегінің /О2/ бір молекуласының массасын есептеңдер.
Жауабы: Оттегінің бір молекуласының массасы 2,67*10 -20 кг тең.
3.Тапсырма Б.3. 450 моль көмірқышқыл газының кг-мен алынған массасы неге тең?
Жауабы: 5,148 * 1025 молекулалардың жалпы массасы 19,8 кг.
4.Тапсырма Б.4. Судың молярлық массасы 0,018 кг/моль. Судың бір тамшысында 1020 молекулалар бар. Тамшының массасын анықтаңдар.
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой - өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу;
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру бөлімі,
2. Есептер шығарту
3. Үйге тапсырма
1. pV=40 жағдайы үшін изотермалық процестің графигін сызыңдар.
рV=40
Жауабы:
2. Газды қысқанда оның көлемі 8-ден 5 л-ге дейін азайды, ал қысымы 60 кПа-
ға көтерілді. Бастапқы қысымды анықтаңдар.
Жауабы:100 кПа
3. Қысымды 1,5 есе арттырғанда, газдың көлемі 30 мл-ге азайды. Бастапқы
өлемді анықтаңдар.
Жауабы:90 мл
4. Изобаралық процесте газ тығыздығы мен абсолют температураның
арасындағы тәуелділік қандай?
Жауабы: Кері пропорционал
5. Жабық ыдыстағы газды 140 К қыздырғанда, оның қысымы 1,5 есе артса,
оның бастаптқы температурасы неге тең болғаны?
Жауабы:70С
6.270 С – дегі жабық ыдыс ішіндегі газдың қысымы 75 кПа. -130 С- де қысым
қандай болады?
Жауабы: 65 кПа
Идеал газды қысымы n=3 есе өзгеретіндей етіп сығады. Егер газдың
бастапқы көлемі V1=6 л болса, онда газдың көлемі қаншаға өзгереді?
Жауабы: 4*10-3 м3
Жұмыс істемей тұрған күйде, 70С температурада газ толтырылған электр
шамының колбасындағы газ қысымы 80 кПа-ға тең. Егер жұмыстық
режимде шамдағы қысымы 100 кПа-ға дейін артатын болса, жанып тұрған
шамдағы газ температурасы қандай болар еді?
Жауабы: 770С
Үйге: №521, №535 /Р/
-27-28-
Сабақтың тақырыбы: Абсолют және салыстырмалы ұзаруды есептеу.
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық, есептер жинағы.
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1Үйымдастыру бөлімі
2. Есептер шығару
3. Үйге тапсырма
1.Температурасы 190С, ауданы 6 м3 ауада 513 г су буы бар. Абсолют және салыстырмалы ылғалдылықты табыңдар.
Жауабы:
2. Көлемі 10 л ыдыста температурасы 00С, қысымы 0,1 МПа құрғақ ауа бар. Егер ыдысқа массасы 2 г су құйып және оны 1000С –қа дейін қыздыратын болса, онда осы ыдыстағы қысым қандай болады?
Жауабы:
3.Температура 300С кезіндегі ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 80% -ке тең. Егер ауаны 500С –қа дейін изохоралы қыздыратын болса, онда оның салыстырмалы ылғалдылығы қандай болады?
Жауабы:
4.Су бетіне қырлары 6 см және 8 см болатын рама қойылды. Егер раманың массасы 2 г болса, онда оны су бетінен жұлып алу үшін қандай күш түсіру қажет?
Жауабы:
5.180С температурада қаныққан будың тығыздығы 15,4 г/м3.Осы температурада 1 м3 –та 7,7 г су буы бар болса, ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтаңыз.
Жауабы: 50 %
6.Температурасы 200С электр балқыту пешіне массасы 3 *103 кг болат салынды. Егер де пештің пайдалы әсер коэффициенті 95 % болса, онда болатты балқыту үшін қанша жылу кетеді?
Жауабы: 2,26 * 109 Дж
7.Бөлменің температурасы 200С. Салыстырмалы ылғалдылығы 80%. Көлемі 50 м3 бөлмедегі ылғалдың массасын табу керек.
Жауабы: 0,692 кг
8.Көлемі 18 м3 бөлмеде 150 г су буы бар. Бөлменің температурасы 200С болса, абсолют және салыстырмалы ылғалдылықты табыңдар?
Үйге тапсырма: №8,9 есеп. Дидактикалық материалдар. 10 класс
-29-
Сабақтың тақырыбы: Идеал газдың ішкі энергиясы және жұмысы.
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық, есептер жинағы.
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1Үйымдастыру бөлімі
2. Есептер шығару
3. Үйге тапсырма
3mRT
1. Бір атомды идеал газдың ішкі энергиясы, U= _________.
2M
2. Термодинамиканың екінші заңы: Q=▲U+A.
3. Идеал газдың көлемі өзгергенде жасайтын жұмысы: dA=pdV.
4.Тапсырма А. 1. 105 Па қысымдағы ауа 0,6 м3 көлемді алып тұр. Ауаның көлемін 0,2 м3 дейін азайту үшін қандай жұмыс жасау керек?
Жауабы: Газдың көлемін азайту үшін, сырттан энергия жұмсап, 4 * 104Дж жұмыс істеу керек.
5. Тапсырма А.2. Газдың изобаралық жолмен қыздырғанда 270 Дж жұмыс істейді. Газ ұлғайып, оның көлемі 3 * 10-3м3 шамаға артты.
Газ қандай қысымда болды?
Жауабы: Газдың бастапқы қысымы 9 * 104 Па тең болған.
6. Тапсырма А. 3. 00С температурадағы 10 м3 ауа 2 * 104 Па қысымда тұр. Газды изобаралық жолмен 100С – ға дейін қыздырғанда қандай жұмыс істеледі?
Жауабы: Ұлғаю жұмысын есептеу үшін мынадай формула керек?
A=P(V1T2/T1-V1)=PV1(T2//T1-1)
7. Тапсырма Б.1 1270 С температурадағы массасы 4 г гелийдің ішкі энергиясы неге тең?
Жауабы: Гелий газының берілген жағдайдағы ішкі энергиясы 5 кДж тең
Үйге: 12 жаттығу (16,20) Физика 10 кл
-30-
Сабақтың тақырыбы: ТЕРМОДИНАМИКА ЗАҢДАРЫ. ІШКІ ЭНЕРГИЯ
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық, есептер жинағы.
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1Үйымдастыру бөлімі
2. Есептер шығару
3. Үйге тапсырма
1) Компрессор цилиндрінде 4 моль біратомды газды сығады. Егер порщень бір қадам жасайтын болса, температура қаншаға жоғарылар еді?Осының нәтижесінде істелген жұмыс 500Дж-ға тең. Процессті адиабата деп есептеңдер
Жауабы: Т10К
2) Азот тұрақты қысымда қыздырылсын. Азоттың массасы 280 г., жұмсалған жылу мөлшері 600 Дж және Сv=745 екенін, азот қанша температураға дейін қызатындығын есептеп шығарыңыздар.
Жауабы: Т2,1К
3) 5 л көлем алатын газ 200 кПа қысым түсіреді. Оның ішкі энергиясы қандай?
Жауабы: 1,5 кДж
4) Газды изобаралық қыздыру үшін 12 МДж жылу берілді. Газдың жұмысын және оның ішкі энергиясының өсімшесін табыңдар.
Жауабы: А=4,8МДж; U=7,2 МДж
5) Көлемі 2 л ыдыста қысымы 1 МПа криптон бар. Ыдыс қабырғасы 2МПа-ға дейінгі қысымға төзе алады. Газға қандаймаксимал жылу мөлшерін беруге болады?
Жауабы: 3кДж
Үйге: №6,7
-31-32-
Сабақтың тақырыбы: Жылу двигательдерінің ПӘК-ін, жылу мөлшерін, ішкі энергиясын есептеу.
Мақсаты:
А) білімділік: физикалық шама, заң ұғымдарын қайталау, өз бетімен есеп шығарғанда қажетті формуланы қолдана білу.
Б) дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру;
В) тәрбиелік: ұйымшылдыққа, белсенділікке, ашық пікір айтуға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: сызба нұсқа, электронды оқулық, есептер жинағы.
Сабақтың түрі: Білімді жинақтау, қайталау
Сабақтың әдісі: проблемалық
Сабақтың барысы: 1 Ұйымдастыру бөлімі
2. Есептер шығару
3. Үйге тапсырма
1.Тапсырма Б.2. 270 С температурадағы 12 моль гелийдің ішкі энергиясы неге тең?
Жауабы: 12 моль гелийдің ішкі энергиясы 45 кДж.
2.Бір атомды идеал газдың 2 молін 50К- ге изобаралық қыздырған.Газ қандай атқарады?
Жауабы: А = 831 Дж
3.Тапсырма.Б.3. Бір атомды идеал газдың ішкі энергиясын анықтаңдар, оның температурасы -730-тан 1270 С дейін артты. Газдағы молеклалар саны 1028.
Жауабы: 1028 атомнан тұратын бір атомды идеал газдың температурасы
2000 С өзгерсе, онда оның ішкі энергиясы 4,14 * 107 Дж артады.
4.Тапсырма В.1. Жылу алмасудың келесі жағдайларында істелетін жұмыс кезіндегі газдың ішкі энергиясының өзгерістерін табыңдар:
Жауабы: Системаның ішкі энергиясы 6*107 Дж шамаға артты.
5. Пайдалы әсер коэффициенті 0,3-ке тең тепловоз 2 сағ жұмыс істеді. Сол кезде оның қуаты 2 * 03кВт-қа жетті.Сонда тепловоз қанша дизель отының жұмсады?
Жауабы: 1143 кг
6.Температурасы 200 С электр балқыту пешіне массасы 3*103 кг болат салынды. Егер пештің ПӘК –і 95% болса, онда болатты балқыту үшін қанша жылу кетеді?
Жауабы: 2,26 *10 9 Дж
7.Жылу машинасы бір циклде 500 Дж жылу шығарып 1000 Дж жұмыс істеді. Жылу машинасының ПӘК – і неге тең?
Жауабы: 33%
Үйге: №7,8 Өзіндік жұмыс /К
33-34. Өзіндік жұмыс.
І . Механика. Сақталу заңдары.
Массасы 250 г дене 1 м биіктіктен 8м/с2 үдеумен құлайды.Дене импульсінің өзгерісін табыңдар.
Бір – біріне жақын қашықтықта рельсте тұрған бірдей үш вагонды тіркеу үшін бірінші вагонға 3/с жылдамдық береді. Тіркелгеннен кейін вагондар қандай жылдамдықпен қозғалады?
Екі автомобиль тас жол бойымен сәйкесінше X1=5t+0,2t2 және X2=24-4t заңы бойынша қозғалады. Кездесу уақыты мен орнын анықтаңдар.
20 м/с жылдамдықпен түзу сызықты қозғалып келе жатқан дене, 4м/с2үдеумен тежеле бастады. 5 с- тан кейінгі дененің жылдамдығы:
Биік құздан 12м/с жылдамдықпен лақтырылған тас 5с-та оның түбіне жетеді, құздың тереңдігі (g=10м/с2)
Массасы 10 кг, 4 м/с жылдамдықпен қозғалып келе жатқан дене тоқтағанға дейін 20 м жер жүріп өткендегі әсер еткен үйкеліс күші
Кинетикалық энергиясы Eк=250 Дж және импульсі р= 50 кг м/с дененің массасы неге тең?
8 м/с жылдамдықпен келе жатқан массасы 500 кг автомобильдің жылдамдығын 10 м/с-не жеткізу үшін қандай жұмыс жасау керек.
Жоғары қарай 1 м/с2 үдеумен қозғалып бара жатқан лифтіде массасы 70 кг адам тур. Адамға әсер етуші тең әсерлі күштің мәні мен бағыты.
Әрқайсысының массасы 100 кг тыныштықта тұрған шарлар бір – біріне 0,1 Н күшпен тартылатын болса, онда олар қандай қашықтықта орналасқан?
ІІ. Молекулалық физика. Термодинамика негіздері.
Тест тапсырмалары: 2007-2009 25 сұрақ
«Бекітемін» «Келісілді» «Қаралды»
мектеп директоры директордың оқу бірлестік отырысында
ісі жөніндегі орынбасары
_______________ _______________ ________________
______ _____ 2012 ж Хаттама № ___ « »_____ 2012 ж
Бағдарлы сыныптарға
(Жаратылыстану – математика бағыты)
10 -11 кл
Т А Ң Д А У К У Р С Ы Н Ы Ң
Б А Ғ Д А Р Л А М А С Ы
Пән мұғалімі: Елеусінова М. Ж
Пәні:Физика
Сынып:10 -11
Сағат саны:34 , аптасына 1 сағат
«Бекітемін» «Келісілді» «Қаралды»
мектеп директоры директордың оқу бірлестік отырысында
ісі жөніндегі орынбасары
_______________ _______________ ________________
______ _____ 2012 ж Хаттама № ___ « »_____ 2012 ж
Үйірме сабақтың күнтізбелік жоспары
/ Тереңдетілген сыныптарға арналған /
Пән мұғалімі: Елеусінова М. Ж
Пәні:Физика
Сынып:8
Сағат саны:68 , аптасына 2 сағат
« Оптикалық техника » тақырыбындағы үйірме сабағының
күнтізбелік жоспары
№
Сабақ тақырыбы
Сағат
саны
күні
Көрнекіліктер
1/2
Оптикалық техника – физиканың
негізгі саласы
2
3/4
Оптикалық техника және оның жүйесі.
2
5/6
Оптикалық құралдар мен мамандықтар
2
7/8/9
Компьютерлі томограф физиктер мен медиктердің заманауи жетістігі
3
10/11
Физикалық және геометриялық оптика туралы
2
12/13
Геометриялық оптика оптальмологияда
2
14/15
Көз. Көзілдірік
2
16/17
18/19
Оптикалық кәсіпорындар мен
мамандар туралы
4
20/21
22
Астрономиялық құралдар мен
мамандықтар
3
23/24
Линза. Линзаның оптикалық күші.
2
25/26
Жарықтың интерференциясы мен
дифракциясы
2
27/28
Жарық дисперсиясы. Дифракциялық тор.
2
29/30
Жарықтың шағылу, сыну құбылысы
2
31/32
Фотоэффект құбылысын оқыту
2
33//34
Сөйлеу және есту мүшесінің физикалық негізі
2
35/36
Кардиологияның физикалық негізі
2
37/38
Рентген сәулесінің медицинада қолданылуы
2
39/40
Ғылыми конференция
2
41/42
Изопроцестерге есеп шығарту
2
43/44
Ауа ылғалдылығы.Абсолют және салыстырмалы ұзарту. Беттік керілу күштерінің жұмысы.
2
45/46
Термодинамика негіздері
4
47/48
Термодинамиканың бірінші заңына, Идеал газдың ішкі энергиясы және жұмысына есептер шығарту.
2
49/50
Жылу двигательдерінің ПӘК-ін, жылу мөлшері, меншікті жылу сыйымдылығын есептеу.
F=mg
N
l=6 см ұзарған серіппенің қатаңдығын табыңдар. Жауабы: 50 Н/м
2. Газды қысқанда оның көлемі 8-ден 5 л-ге дейін азайды, ал қысымы 60 кПа-
10К
екенін, азот қанша температураға дейін қызатындығын есептеп шығарыңыздар.
