?лшеу таби?ат пен оны? ??былыстарын танып білуді? негізгі ??ралдарыны? бірі.Таби?ат ??былыстары ба?ылау мен т?жірибе ар?ылы зерттелетіндіктен,белгілі за?дылы?тарды т?жырымдау?а м?мкіндік беретін фактілер та?айындалады.
О?ып ?йренетін ??былыстарды? санды? сипаттамасына физикалы? шамалар (??былыстарды ?рнектейтін санды? сипаттама) енгізіледі.Берілген шаманы ?лшеу дегеніміз оны? бірлігімен ?лшеу т?сілдерін та?айындау.Электрлік ж?не магниттік ??былыстарды сипаттайтын ?рт?рлі физикалы? шамаларды бізді? сезу органымыз ?абылдай бермейді.Сонды?тан осы шамаларды? б?рін ж?не оларды? санды? аны?тамасын табу ?те ма?ызды.Б?л тек электр ?лшеуіш приборлармен ?ана іске асырылады.М?ндай приборлар ?ылыми экспериментте ке? ?олданылып,?азіргі ?ндірісті? кез келген технологиялы? процестеріне, рациональды енгізіліп,автоматты? ж?йе, электр ?ондыр?ылары мен радио?ондыр?ыларыны? ?здіксіз ж?мыс істеуін ?амтамасыз етеді, электр ?дістерімен электрлік емес ?лшеулер ж?ргізуге м?мкіндік береді. 8- класс физика курсыны? «Электр »тарауын о?ып- ?йренуде о?ушылар ал?аш рет ток к?ші мен кернеуді ?лшеуге арнал?ан амперметр, вольметр ??ралдарымен танысады.Осы приборлармен олар бір?атар ?арапайым практикалы? ж?мыстар ж?ргізеді.?рі ?арай жо?ары кластарда олар?а фрон эксперименттік тапсырма,лабораториялы? физикалы? практикум ж?мыстарын ж?ргізгенде б?л приборларды ?з бетінше пайдалану?а тура келеді. Сонды?тан 8- класты? ?зінде о?ушыларда осы приборлармен ж?мыс істеуді? да?дыларын ?алыптастыру ?ажет. Приборларды тиімді пайдалануды? іскерлігін арттыруда оны баяндайтын материалдарды? белгілі бір реттілігін ж?ргізу ?ажет.Осындай «затпен »танысу кезінде о?ушы алдымен оны? сырт?ы т?рін, со?ынан ішкі ??рылысын білуге ?мтылады, с?йтіп оны іс ж?зінде пайдаланады. Осы?ан орай 8- класта электр ?лшеуіш приборларын о?ып- ?йренуде т?мендегідей талаптар ?ойылады:
1. Электр ?лшеуіш ??ралды? аты.
2. Электр ?лшеуіш ??ралды? ат?аратын ж?мысы.
3. Б?лу шкаласына шолу жасау.
4. Электр ?лшеуіш ??ралды? сырт?ы ?абында?ы кейбір шартты белгілерді ?арау.
5. Электр ?лшеуіш ??ралды ?осуды? т?сілдерін білу.
Приборды практикада ?олдану ?шін шкаланы? ?р б?лігі – прибор шкаласыны? б?лігіні? ??ны ?андай ток к?шіне с?йкес келетінін аны?тай білу ?ажет. Шкаланы? бір?алыпты бол?ан жа?дайында о?ушылар?а прибор шкаласы б?лігіні? ??нын аны?тау?а арнал?ан ережені беруге болады.Ол ?шін прибор шкаласыны? белгілі бір цифрлары с?йкес келетін екі к?ршілес б?лігін та?дап аламыз. Осы цифрлар
айырмасын осыларды? арасында?ы ?са? б?ліктер санына б?леміз.Берілген приборды? б?лік ??нын осы ереже бойынша ?алай табу?а болатыныен к?рсетеміз.
Егер ?а?аз?а берілген амперметр шкаласыны? к?лемді суретін жасаса? ж?не о?ан ?а?аз стрелкаларын ?адаса?, онда стрелкаларды? орнын шкала б?ліктеріне с?йкес аздап ?згертіп, о?ушылар?а приборды? к?рсетуін ?йретуге болады. Мысалы, стрелкалар ?алпыны? суреттегі к?рсетуі т?мендегідей болады:
2А + 3* 0,2А=2,6А
Содан кейін приборды? бір?атар к?рсетулерін та?та?а жазып о?ушылар?а оны? ?р?айсысына ?атысты стрелкаларды? ??нын белгілеу ?сынылады. О?ушылар?а демонстрациялы? амперметрмен ?атар техникалы? амперметрді к?рсетіп,осы приборды? шкала б?лігіні? ??нын ж?не жо?ары шегіні? ?згерісін аны?тау пайдалы.Сондай—а? о?ушыларды? назарын прибор шкаласында?ы кейбір белгілерге аудар?ан ж?н. Прибор системасыны? белгілері жазыл?ан рама приборды? сырт?ы магнит ?рісіні? ?серінен ?ор?а?ышты?ын білдіреді.4,0 –приборды? д?лдік класы, б?л прибор шкаласыны? жо?ары шегіні? ?згерісіне ?атысты процентпен есептелген ?ателікті ?рнектейді.Минус та?басы приборды? тізбекті? ?рт?рлі учаскесіндегі т?ра?ты ток к?шіні? ?згерісіне есептелгендігін к?рсетеді. Ж?лдызша белгісі приборды? ?лшеу системасы ?ораптан о?шаулан?анды?ын ж?не 0,5 кв кернеуге сынал?анын к?рсетеді.Бір ?ара?анда бас?а белгілеулер о?ушылар?а ?ажетсіз сия?ты.Алайда б?л приборды практикалы? пайдалануда?ы о?ушыларды? тияна?ты да?дыларыны? ?алыптасуына, оларды? жо?ары класта прибормен жеке дара ж?мыс жасауына?ажет болады. Т?тынушыда?ы ток к?шін ?лшеу ?шін ампериметрді осы прибормен тізбектей жал?ау керектігіне о?ушыларды? назарын аудар?ан ж?н.Приборды? негізгі ж?мысына токты? механикалы? ?рекеті жатады.Рамка мен магнит ?рісі бойымен ж?рген токты? ?зара ?серіні? н?тижесінен рамка?а ?сер ететін к?ш пайда болады.Оны? ?згерісі онымен байланысы прибор стрелкасын ?оз?алыс?а келтіреді. 8-класта приборды? ж?мыс істеу ?ызметіне толы?ыра? то?талу ?ажет.
?рі ?арай электр тізбегін ??растыру ж?не оны? ?рбір учаскесіндегі ток к?шін ?лшеу бойынша лабораториялы? ж?мысты ж?ргізгенде лабораториялы? амперметрді? шкаласын к?рсетіп, шкала б?ліктеріні? ??нын аны?тау?а ж?не тізбекті? ?рбір учаскесіне амперметрді ?осып оны? к?рсетулеріне о?ушыларды? назарын аудар?ан ма?ызды.Осы?ан ??сас о?ушыларды электр ?лшеуіш ??ралыны? бірі
вольтметрмен де таныстыру?а болады. Осындай реттілікті? ?зі
?лшеу практикасында электр приборларды пайдалануда?ы о?ушыларды? да?дыларын ?алыптастыру?а септігін тигізеді.
А?т?бе облысы
Шал?ар ауданы
Т?малык?л елді мекені
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Электр ?лшеуіш ??ралдарын о?ып ?йрену»
Наурызбай Лиза Сайлыбайқызы
М.Орынбасаров атындағы орта мектептің
физика пәнінің мұғалімі
Электр өлшеуіш құралдарын оқып үйрену
Өлшеу табиғат пен оның құбылыстарын танып білудің негізгі құралдарының бірі.Табиғат құбылыстары бақылау мен тәжірибе арқылы зерттелетіндіктен,белгілі заңдылықтарды тұжырымдауға мүмкіндік беретін фактілер тағайындалады.
Оқып үйренетін құбылыстардың сандық сипаттамасына физикалық шамалар (құбылыстарды өрнектейтін сандық сипаттама) енгізіледі.Берілген шаманы өлшеу дегеніміз оның бірлігімен өлшеу тәсілдерін тағайындау.Электрлік және магниттік құбылыстарды сипаттайтын әртүрлі физикалық шамаларды біздің сезу органымыз қабылдай бермейді.Сондықтан осы шамалардың бәрін және олардың сандық анықтамасын табу өте маңызды.Бұл тек электр өлшеуіш приборлармен ғана іске асырылады.Мұндай приборлар ғылыми экспериментте кең қолданылып ,қазіргі өндірістің кез келген технологиялық процестеріне , рациональды енгізіліп ,автоматтық жүйе , электр қондырғылары мен радиоқондырғыларының үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз етеді, электр әдістерімен электрлік емес өлшеулер жүргізуге мүмкіндік береді. 8- класс физика курсының «Электр »тарауын оқып- үйренуде оқушылар алғаш рет ток күші мен кернеуді өлшеуге арналған амперметр, вольметр құралдарымен танысады.Осы приборлармен олар бірқатар қарапайым практикалық жұмыстар жүргізеді.Әрі қарай жоғары кластарда оларға фрон эксперименттік тапсырма,лабораториялық физикалық практикум жұмыстарын жүргізгенде бұл приборларды өз бетінше пайдалануға тура келеді. Сондықтан 8- кластың өзінде оқушыларда осы приборлармен жұмыс істеудің дағдыларын қалыптастыру қажет. Приборларды тиімді пайдаланудың іскерлігін арттыруда оны баяндайтын материалдардың белгілі бір реттілігін жүргізу қажет.Осындай «затпен »танысу кезінде оқушы алдымен оның сыртқы түрін, соңынан ішкі құрылысын білуге ұмтылады, сөйтіп оны іс жүзінде пайдаланады. Осыған орай 8- класта электр өлшеуіш приборларын оқып- үйренуде төмендегідей талаптар қойылады:
1. Электр өлшеуіш құралдың аты.
2. Электр өлшеуіш құралдың атқаратын жұмысы.
3. Бөлу шкаласына шолу жасау.
4. Электр өлшеуіш құралдың сыртқы қабындағы кейбір шартты белгілерді қарау.
5. Электр өлшеуіш құралды қосудың тәсілдерін білу.
6. Электр өлшеуіш құралдың жұмыс істеу қызметі.
Шкаласы 3А демонстрациялық амперметрдің жағдайында бұл реттіліктің қалай іске асатынын қарастыралық.
Жаңа приборды оқып үйрену оның алдыңғы бөлігіндегі белгілерді түсіндіруден басталады,осыдан кейін бұл прибордың электр тізбегінің кез-келген учаскесінде ток күшін өлшеуге арналғандығы айтылады. Соңынан прибордың шкаласы қарастырылып, оның төмендегідей ерекшеліктері ескеріледі:
а)шкаладағы бөліктерді бір қалыпқа келтіру.
ә)шкаланың жоғарғы шегі 3а-ге тең.Сөйтіп бұл прибормен тізбектің кез-келген учаскесіндегі 3А – ден аспайтын ток күшін өлшеуге боатындығы түсіндіріледі.Бұлай болмаған жағдайда прибор жұмыстан шығып қалады.
Приборды практикада қолдану үшін шкаланың әр бөлігі – прибор шкаласының бөлігінің құны қандай ток күшіне сәйкес келетінін анықтай білу қажет. Шкаланың бірқалыпты болған жағдайында оқушыларға прибор шкаласы бөлігінің құнын анықтауға арналған ережені беруге болады.Ол үшін прибор шкаласының белгілі бір цифрлары сәйкес келетін екі көршілес бөлігін таңдап аламыз. Осы цифрлар
айырмасын осылардың арасындағы ұсақ бөліктер санына бөлеміз.Берілген прибордың бөлік құнын осы ереже бойынша қалай табуға болатыныен көрсетеміз.
Егер қағазға берілген амперметр шкаласының көлемді суретін жасасақ және оған қағаз стрелкаларын қадасақ, онда стрелкалардың орнын шкала бөліктеріне сәйкес аздап өзгертіп , оқушыларға прибордың көрсетуін үйретуге болады. Мысалы, стрелкалар қалпының суреттегі көрсетуі төмендегідей болады:
2А + 3* 0,2А=2,6А
Содан кейін прибордың бірқатар көрсетулерін тақтаға жазып оқушыларға оның әрқайсысына қатысты стрелкалардың құнын белгілеу ұсынылады. Оқушыларға демонстрациялық амперметрмен қатар техникалық амперметрді көрсетіп ,осы прибордың шкала бөлігінің құнын және жоғары шегінің өзгерісін анықтау пайдалы.Сондай—ақ оқушылардың назарын прибор шкаласындағы кейбір белгілерге аударған жөн. Прибор системасының белгілері жазылған рама прибордың сыртқы магнит өрісінің әсерінен қорғағыштығын білдіреді.4,0 –прибордың дәлдік класы , бұл прибор шкаласының жоғары шегінің өзгерісіне қатысты процентпен есептелген қателікті өрнектейді.Минус таңбасы прибордың тізбектің әртүрлі учаскесіндегі тұрақты ток күшінің өзгерісіне есептелгендігін көрсетеді. Жұлдызша белгісі прибордың өлшеу системасы қораптан оқшауланғандығын және 0,5 кв кернеуге сыналғанын көрсетеді.Бір қарағанда басқа белгілеулер оқушыларға қажетсіз сияқты.Алайда бұл приборды практикалық пайдаланудағы оқушылардың тиянақты дағдыларының қалыптасуына, олардың жоғары класта прибормен жеке дара жұмыс жасауынақажет болады. Тұтынушыдағы ток күшін өлшеу үшін ампериметрді осы прибормен тізбектей жалғау керектігіне оқушылардың назарын аударған жөн.Прибордың негізгі жұмысына токтың механикалық әрекеті жатады.Рамка мен магнит өрісі бойымен жүрген токтың өзара әсерінің нәтижесінен рамкаға әсер ететін күш пайда болады.Оның өзгерісі онымен байланысы прибор стрелкасын қозғалысқа келтіреді. 8-класта прибордың жұмыс істеу қызметіне толығырақ тоқталу қажет.
Әрі қарай электр тізбегін құрастыру және оның әрбір учаскесіндегі ток күшін өлшеу бойынша лабораториялық жұмысты жүргізгенде лабораториялық амперметрдің шкаласын көрсетіп , шкала бөліктерінің құнын анықтауға және тізбектің әрбір учаскесіне амперметрді қосып оның көрсетулеріне оқушылардың назарын аударған маңызды.Осыған ұқсас оқушыларды электр өлшеуіш құралының бірі
вольтметрмен де таныстыруға болады. Осындай реттіліктің өзі
өлшеу практикасында электр приборларды пайдаланудағы оқушылардың дағдыларын қалыптастыруға септігін тигізеді.
ольтметрмен де таныстыруға болады. Осындай реттіліктің өзі 
