Қарасу мемлекеттік тілде оқытатын негізгі мектебі
Ашық сабақ
Тақырыбы: Литосфералық плиталар туралы ұғым,
Жер қыртысының қозғалысы, жанартаулар, ыстық бұлақтар, гейзерлер.
Күні: 27.11.15ж.
Сынып: 6
Пән: География
Мұғалім: Токубаева К.Т.
2014-2015 оқу жылы
Тақырыбы: Литосфералық плиталар туралы ұғым, Жер қыртысының қозғалысы, жанартаулар, ыстық бұлақтар, гейзерлер.
Мақсаты: Оқушыларға жер қыртысында болып тұратын қозғалыстар жайында білім беру. Оқушылардың «жер сілкіну», «жердің баяу қозғалыстары», «эпицентр» «гейзер» жайлы ұғымдарын және жер қыртысының үнемі дамуда болатындығы туралы дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыру.
Сабақтың көрнекілігі: Карта, слайд арқылы жасалған суреттер,видио, жұмыс дәптері, кескін карта, атлас.
Сабақтың пән аралық байланысы: Әдебиет, тарих, бейнелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау.
2.1.Тест
1)Таулар пайда болуына қарай неше түрге бөлінеді?
а) 2 ә) 4 б)5 в) 7 г) 8
2) Тау жоталары шоғырлануы?
а) тау ә) тау торабы б) жер бедері в) таулы өлке
3) Дүние жүзіндегі ең биік тау?
а) Гималай ә) Альпі б) Тянь-Шань в) Мұғалжар г) Тарбағатай
4) Таулар биіктігіне қарай неше түрге бөлінеді?
а)екі ә) төрт б) үш в) бес г) алты
5) Аласа таулардың биіктігі қандай болады?
а) 500-1000м ә) 400-800м б) 400-1000м в) 200-800м г) 1000-2000м
6) Биік таудың бірін тап
а) Карпат ә) Мұғалжар б) Тянь-Шань в) Орал г)Қырым
7) Таулар пайда болуына қарай неше түрге бөлінеді?
а) екі ә) үш б) бес в) жеті г) төрт
8) Ескі тауды тап
а) Қырым ә) Мұғалжар б) Орал в) Тянь-Шань г) Кавказ
9) Сыртқы күштердің әсерінен тау жыныстардың өзгеруі қалай аталады?
а) жер бедері ә) тау жыныстары б) тау жотасы в) үгілу г) гейзерлер
10) Ауа температурасының өзгеруіне байланысты жүретін үгілу түрі:
а) физикалық ә)химиялық б) органикалық в) биологиялық г) химиялық
Жауаптары: 1) Ә, 2) В, 3) А, 4)Б, 5)Б, 6)Б, 7)А, 8)Б, 9) В, 10) А. (3 слаид)
Бағалауы: 10-9 = «5» 6-3 = «3»
8-7 = «4» 2-0 = «2»
2.2. Кескін картадан Мұғалжар, Алтай, Тянь-Шань, Іле Алатауы, Гималай, Анд, Памир тауларын көрсету. (4 слаид)
ІІІ. Жаңа тақырыпқа дайындық.
Оқушылар дәптерлеріне өздері білетін сөздіктер жазады.
ІҮ. Жаңа тақырыпты игеру.
Литосфералық тақталардың қозғалысы туралы болжамды 
алғашқы рет неміс ғалымы А.Вегенер ұсынды.
Ғалымдар литосфераның жеке блоктардан-литосфералық
тақталардан тұратының анықтады. Қазір 7 литосфералық тақта бар. (5 слаид)
Жердің литосфералық тақталары (6 слаид)
(7 слаид)
(8 слаид)
Жер сілкіну- жер қойнауындағы ығысулар мен ыдыраулардың әсерінен туатын жер астының дүмпілері мен жер бетінің тербеле қозғалуы.
Жер астында дүмпу пайда болған орын – жер сілкіну ошағы деп аталады. Жер сілкіну ошақтары 5-10 км-ден 500-700 км-ге дейінгі тереңдікте болады. Жер сілкіну ошағынан жан-жаққа толқындар таралады. Ошақтың дәл үстіндегі жер бетінде жер сілкіну эпиентірі орналасқан. Дүмпілдің жер бетіне шығатын жері эпицентр деп аталады (гр. эпи-үстіңгі, центр-шеңбердің орталығы).
Жер сілкінуді зерттейтін ғылым-сейсмология. Оның туындауына және дамуына байланысты құбылыстарды сейсмикалық құбылыстар деп атайды. Жер сілкіну өте сезгіш аспаптар –сейсмографпен жабдықталған сейсмикалық бекеттерде зерттеледі.
Сейсмограф (гр. сейсмо-жер сілкіну, графо-жазу). Жер сілкінудің күшін өлшеу үшін 1 балдан -12 балға дейінгі өлшем бірлікті пайдаланады. (9 слаид)
(10 слаид)
Жер сілкіну туралы видио
Жер сілкіну нәтижесінде Жер шарының кей жерлерінде терең жарықтар пайда болады, жер қойнауынан магма жарықтардың бойымен жоғары көтеріліп, жер бетіне төгіледі.
(11 слаид)
Жанартау құрылысы (12 слаид)
Гейзер (исп. тілінде –саулау, шапшу, лақ ете түсу )- оқтын-оқтын ыстық су мен бу атқылап тұратын су көзі.
(13 слаид)
Ү. Сергіту сәті. «Сағат» ойыны.
ҮІ. Бекіту
6.1. Сөзжұмбақ.
| к | ө | м | е | й |
|
| л | а | в | а |
| г | е | й | з | е | р |
| м | а | г | м | а |
|
| к | р | а | т | е | р |
1) Жанартаудың мойны?
2) Магманың сыртқа төгілуі?
3) Ыстық бұлақтар?
4)Жанартаудан жер бетіне не төгіледі?
5) Жанартаудың төбесін ата?
(14 слаид)
6.2. Оқулықпен жұмыс. Оқулықтан сөнген және сөнбеген жанартауларды табу
Сөнбеген
Ключи шоқасы
Этна
Сөнген
Эльбрус
Казбек
Жанартаулар
(15 слаид)
6.3. Логикалық жабық тест.
1.Жанартау және олардың құрылысы қандай бөліктерден тұрады? (Көмей, кратер)
2.Жер бетіне шыққанда ұшпа заттарынан айырылған магма қалай аталады? (Лава)
3.Кратер сөзінің мағынасы? (гр. кратер- «тостаған»)
4.Камчатка түбегіндегі жанартаулар қандай жанартаулар деп аталады? (Ключи шоғасы)
5.Газ қысымы үлкен болған жағдайда су мен газ мезгіл-мезгіл шапшып атылады. Ол қалай аталады? (Гейзер)
6.Гейзер сөзінінің мағынасы қандай? (исп. тілінде –саулау, шапшу, лақ ете түсу )
7.Ұдайы атқылап жататын жанартаулар қалай аталады? (Сөнбеген жанартаулар)
8.Жанартау атқылаған кезде қандай процестер болады? (Лава, пемза, суыған көптеген қатты заттар, сондай-ақ су буы мен газ жер беріне шығады)
9.Жанартау әрекеттерінін маңызы қандай? (Пайдалы қазбалар қалыптасады)
10. Магма ошағынан жоғарыға қарай өңеші қалай аталады? (Көмей)
(16 слаид)
6.4. Резервтік тапсырма:
Картадан литосфералық плиталарды көрсету.
Еуразиялық, Солтүстік Америкалық, Оңтүстік Америкалық, Африкалық, Үнді-Аустралиялық, Антарктикалық, Тыңықмұхиттық.
ҮІІ. Қорытынды.
ҮІІІ. Бағалау. Жұптық бағалау.
- Оқушылар жұмыс дәптерлеріндегі тапсырмаларды дұрыс орындауларына байланысты бір-бірлерін бағалайды. Мұғалім толықтырады.
ІХ. Рефлексия. Смайлик арқылы.
Х. Үй жұмысы
1. § 20-22
2. Кескін картаға литосфералық плиталарды, жанартауларды, гейзерлерді белгілеу.
