Газдардагы электр тогы.

Сабақтың тақырыбы:

“ Газдың электр өткізгіштігі. Тәуелді және тәуелсіз рязрядтар. Плазма туралы түсінік”.

Мақсаты:

Білімділік: газдардағы электр өткізгіштіктің физикалық табиғатын ашып көрсету.

Дамытушылық: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.

Тәрбиелік: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.

Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты

оқу; дәрісте әңгімелеу.

Сабақтың әдісі: проблемалық;

ақпараттық-өткендеу әдісі.

Құрал –жабдықтар: тірек-сызба;

белсенді тақта, таратпа

материалдар.т.б.

Сабақ барысы:

• Жаңа сабақ
• Жаңа сабақты бекіту

3. Қорытынды

4. Үйге тапсырма

Газдар-диэлектриктер.

Төменгі температурада (бөлме температурасы шамасында)

және қалыпты атмосфералық қысымда

газдар нашар өткізгіштер болып табылады.

Бұның себебін былай түсіндіруге болады:

газдар бейтарап атомдар немесе молекулалардан

тұрады және оларда электр зарядын тасымалдаушылар

(электрондар, иондар) жоқ немесе өте аз.

Газдардың иондалуы.

Дегенмен, қыздырудың рентген сәулелерінің,

ультракүлгін немесе радиактивті сәуле шығарудың

нәтижесінде газ молекулалары мен атомдарының

иондалу процесі жүреді.

Газдар өткізгішке айналады.

Электрондар

Оң иондар

Газдардағы электр тогын тасымалдаушылар:

Иондану – сыртқы энергияның әсерінен газ молекулаларының оң иондарға және бос электрондарға бөлінуі

Газдардағы электр тогы

Ауа - өткізгіш

• найзағай
• электр ұшқыны

- металды пісіру

Ауа - диэлектрик

• электр тасымалдау желілері
• ауалық конденсатор

- контактілі қосқыштар

Ионизатордың әсерінен газ өткізгішке айналады.

Ионизаторлар: жалын, ультракүлгін, рентген, радиактивті сәулелер

Газдағы разряд түрлері:

А) солғын разряд

Ә) доғалық разряд

Б)тәждік разряд

В) ұшқындық разряд

Газы при нормальных условиях являются диэлектриками, т.к. состоят из нейтральных атомов и не содержат свободных заряженных частиц

Иондық сауле

Для того, чтобы газ проводил электрический ток, атомы необходимо иондау – оторвать от них электроны, а значит сообщить атомам извне достаточное количество энергии

Энергия для ионизации может быть передана за счет:

• қатты қыздыру ішкі сауле (рентгенді, радиоакті) қатты электр тоғы
• қатты қыздыру
• ішкі сауле (рентгенді, радиоакті)
• қатты электр тоғы

Е

-

+

оң ион

бос (тәуелсіз) электрон

Иондану – сыртқы энергияның әсерінен газ молекулаларының оң иондарға және бос электрондарға бөлінуі

Если прекратить действие ионизатора (нагрев, излучение …), то начинает преобладать обратный процесс объединения электронов и ионов в нейтральные атомы - рекомбинация

+

+

+

-

В процессе рекомбинации газ снова приобретает диэлектрические свойства

-

-

Газдардағы электр тоғы ішкі иондық факторлардың тәуелділігіне байланысты

Рекомбинация.

Газдардың иондалуымен қатар оған кері процесс,

яғни электрондардың оң иондарымен бірігуі рекомбинация

(бейтарап атомдардың түзілуі) жүріп жатады.

Рекомбинация сыртқы факторлардың әсерінсіз жүреді,

сондықтан ионизатордың әсері жойылғанда зарядталған

бөлшектер рекомбинация нәтижесінде

жойылады да газ диэлектрикке айналады.

Газдағы электр разряды

Тәуелді разряд

Тәуелсіз разряд

Газ арқылы токтың өтуі тәуелді разрядқа мысал бола алады

Тұрақты әрекет етуші сыртқы ионизатор жоқ кезде пайда болатын разряд

Плазманың

электрөткізгіштігі

иондануының

деңгейіне тәуелді

болады

Плазма – оң иондардың, бос

электрндардың және

бейтарап молекулалардың

қоспасы

Плазма заттың

төртінші күйі

Плазма – молекулаларының барлығы

немесе көп бөлігі

иондалған газ

Плазма дегеніміз не?

.

Плазма=квазинейтральды газ зарядталған бөлшектер

Ядорлық бөгет

Кулондық бөгет

булану

иондалу

еріту

сұйықтық

газ

плазма

термояд.

плазма

кристалл

1 эВ

10 кэВ

10 МэВ

1 эВ

10 эВ

Энергия фазалық ауысуы

Кез келген затты қатты қыздырғанда буға айналады, газға айналады. Ал температураны ары қарай қыздырып көтергенде, бірден иондық термо процесс көтеріледі, сондықтан газдың молекуласы бірнеше атомдарға бөлшектенеді, сосын олар иондарға айналады. Газдың иондығы электромагниттық сауленің немесе бомдылаудың қатынасына байланысты газдың зарядталу бөлшектері болып табылады.

Литература

ТӨРТІНШІ АГРЕГАТТЫҚ КҮЙДІ ПЛАЗМА ДЕП САНАЙДЫ.

КЕЗ КЕЛГЕН ЗАТ ҮШ АГРЕГАТТЫҚ КҮЙДЕ БОЛАДЫ.

• Плазма – бөлшекті немесе толық ионды газ, ондағы оң және теріс зарядтардың тығыздығы бірдей.

• атом
• Электрон
• Ион

ПЛАЗМАНЫҢ ҚҰРАМЫ;

АСПАН ҒАЛАМЫНДАҒЫ ПЛАЗМА

99% пайыз ғаламның құрамы плазмада болады.

АСПАН ҒАЛАМЫНДАҒЫ ПЛАЗМА

Жұлдыз…

АСПАН ҒАЛАМЫНДАҒЫ ПЛАЗМА

Ғалам шардағы және жұлдыз аралық орта.…

• Ғарыш плазмасындағы жердің айналасында күн жер түрінде бар, жер радиациялық белдеуі және ионосферадағы қалыптастыру, жер магнитосферасын толтырады.

ЖЕРДІҢ АЙНАЛАСЫНДАҒЫ ПЛАЗМА

ЖЕРДІҢ АЙНАЛАСЫНДАҒЫ ПЛАЗМА

МАГНИТТІК ӨРІСТЕР

СОЛТҮСТІК ШҰҒЫЛАСЫ

ПЛАЗМАНЫ ӨМІРДЕ ҚОЛДАНУ ТҮРІ.

ЖАРНАМАДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЖАРЫҚ ТРУБАЛАР

КҮНДІЗГІ ЖАРЫҚ ЛАМПАСЫ

ПЛАЗМАНЫ ӨМІРДЕ ҚОЛДАНУ ТҮРІ.

МГД-ГЕНЕРАТОР

ДӘНЕКЕРЛЕНУ ДЕГІ ПЛАЗМА

Есептер шығару

№ 1. График бойынша өткізгіш кедергісінің мәнін табыңыз?

I,A

10

200 U,B

№ 2. Бұйымның бетін күміспен қаптағанда, 30 минут ішінде катодта 4,55 г күміс бөлініп шығады. Электролиз кезіндегі ток күшін анықтаңдар?

№ 3. Ток күші 4 А болғанда, мыс купорасы ерітіндісінен 40 минут ішінде катодқа қандай мөлшерде мыс бөлінеді?

№ 4. Кедергісі 10 Ом өткізгіш паралель жалғанған. Егер электр кернеуі 60 В болатын болса, жалпы ток күші неге тең

Сергіту сәті

Бекіту тапсырмалары: кестелік - бақылау

Сурет і

Атауы

Шартты белгісі

Қызметі

Өлшем бірлігі

• Зарядталған бөлшектердің ағыны... деп аталады

2 . Адам денесімен ток өткенде бұлшықеттің жиырылуы токтың ...

әсері

3. Электр тогы пайда болуы үшін мына шарттар қажет:

4. Ток күшін ... өлшейді

5. Амперметр тізбекке ... жалғанады.

6. Металдағы электр тогын таситындар:

7. Вольтметр тізбекке ... жалғанады

8. Тұз, қышқыл ерітіндісі арқылы ток өткенде электродта зат

бөліну құбылысы ... деп аталады.

9. Электр кернеуін ... өлшейді.

10. Тізбектегі ток күші кернеуге тура пропорционал ...

кері пропорционал

11. Электролиттегі электр тогын таситындар:

• Электр тогы
• Физиологиялық
• Ток көзі,еркін заряд тасушылар,электр өрісі
• Амперметрмен
• Тізбектей
• Электрондар
• Параллель
• Электролиз
• Вольтметрмен
• Кедергіге
• Оң және теріс иондар

ТЕСТ-БАҚЫЛАУ

10 сұрақтан тұрады

СҰРАҚ №1

1. Тізбек бөлігінде 3 Кл заряд орын ауыстырғанда электр өрісі 120 Дж жұмыс атқарды. Кернеуді тап.

А) 360 В В) 0,36 кВт С)40 В Д) 4 кВ Е) 40 Вт

СҰРАҚ №2

2. Кедергіні реттеуге арналған құрал-

А) реостат В) резистор С)теристор

Д) транзистор Е) диод

СҰРАҚ №3

3. 15 секундта өткізгіштің көлденең қимасы арқылы 120 Кл электр заряды өтеді. Тізбектегі ток күшін табындар.

А) 1,8 кА В) 18 А С)180 мА Д) 8 А Е) 8 Дж

СҰРАҚ №4

4. 24В кернеуге 1,5 А ток күшіне есептелінген шам 10 минут жанды. Электр тогының атқаратын жұмысын анықтаңдар.

А) 216 кДж В) 21,6 кДж

С)216 Дж Д) 2,16 кДж Е) 3,6 кДж

СҰРАҚ №5

5. Кернеуі 220В ток көзіне электр шамы қосылған. Шамнан өтетін ток күші 0,3А-ге тең, оның 20с ішіндегі жұмысын анықтаңыз

А) 1320 Дж В) 396 Дж С)66 Дж Д) 4400 Дж Е) 6200 Дж

Сұрақ №5

6. Кернеудің өлшем

бірлігі-

А) Ватт В) Ом

С)Вольт Д) Ампер

Е) Джоуль

СҰРАҚ №7

7. Ток күшінің өлшем бірлігі-

А) Ватт В) Ампер С)Вольт Д) Ом

Е) Джоуль

СҰРАҚ №8

8. Кедергілері 6 және 3 Ом өткізгіштер паралель қосылған. Өткізгіштің жалпы кедергісі-

А) 0,5 Ом В) 2 Ом С)9 Ом

Д) 18 Ом Е) 3 Ом

СҰРАҚ №9

9. 100 В кернеуге және 0,5 А ток күшіне есептелген электр шамының қуатын анықта.

А) 50 Вт В) 200 Вт

С) 0,005 Вт Д) 500 Вт

Е) 5 кВт

СҰРАҚ №10

10. Кернеуі 10 В электр доғасы ток көзіне қосылған. Электр доғасы 20 А ток күшін тұтынады. Электр доғасының қуатын анықтаңдар.

А) 200 Вт В) 2 Вт С) 0,5 Вт Д) 2 Дж Е) 200 Дж

ТЕСТ ЖАУАПТАРЫ:

1 сұрақ – С 6 сұрақ – С

2 сұрақ – А 7 сұрақ – В

3 сұрақ – Д 8 сұрақ – В

4 сұрақ – В 9 сұрақ – А

5 сұрақ – А 10 сұрақ - А

Бағалау.

Үйге тапсырма: Тапсырма: “Найзағайдың түрлері және олаға қысқаша сипаттама” баяндама жазу

Назарларыңызға рахмет!

№ 17 колледж

Ашық сабақ

Тобы: Т – 15

Пән мұғалімі: Көпжсрова Ф

• № 17 колледж Ашық сабақ Тобы: Т – 15 Пән мұғалімі: Көпжсрова Ф