Электр тогыны? жылулы? ?рекеті.Джоуль-Ленц за?ы

Сабақтың тақырыбы:

Электр тогының жылулық әрекеті.Джоуль-Ленц заңы

.

Сабақтың мақсаты:

• Токтың жұмысы мен қуатын анықтайтын формуланы және пайдалы, толық қуат, ток көзінің ПӘК-і туралы білім деңгейін тексеру.
• Электр тогының жылулық әрекеті. Джоуль-Ленц заңының физикалық мағынасын айтып түсіндіру, жаңа тақырыптың мәнмағынасын ашу,формуласын анықтап, практикадағы маңызы туралы айту.
• Оқушылардың нақты және жүйелей ойлау қабілетін, өзін-өзі жетілдіруін, өзін-өзі бағалауын және сабаққа деген қызығушылығын арттыру.
• Оқушылардың мақсатқа жету барысында жауапкершіліктерін жетілдіру, ізденімпаздықтарын, тез ойлауға тәрбиелеу.
• Оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру.
• Іскер,ізденгіш,шығармашыл интелектуальды қабілеті дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру.

Сабақтың көрнекілігі: Интербелсенді тақта аккумулятор,волтьметр,амперметр,реостат,жалғағыш сымдар,кесте,үлестірме кеспелер,тест.

Сабақтың жоспары

• Негізгі “Ұшқыр ойдан –ұтымды жауап”
• Мотивация
• Актуализация
• Жаңа сабақты түсіндіру
• Блиц шоу
• Болашақ баспалдағы
• Ой шақыру
• Ойлан тап
• Блиц турнир

Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі I . Негізгі бөлім “Ұшқыр ойдан ұтымды жауап” 1)Токтың өткізгіш бойымен өткен кездегі жасайтын жұмысын қалай анықтауға болады? 2)Ток қуаты деп нені түсінеміз? 3) Пайдалы қуат деп нені атайды? Пайдалы қуатты қандай формуламен есептейді? 4)Толық қуат деп нені айтады? 5)Ток көзінің ПӘК-і деп нені айтады?

Топпен жұмыс

• І топ
• Токтың өткізгіш бойымен өткен кездегі жасайтын жұмысы мен қуаты.
• ІІ топ
• Пайдалы және толық қуат.
• Толық және пайдалы қуаттың сыртқы тізбек кедергісінің шамасына тәуелділігі,графигі.
• ІІІ топ
• Ток көзінің ПӘК-і

II . Мотивация

№ 1

Қуаты 36Вт электр шамы 12В кернеуге арналған. Шамның кедергісін табыңдар

II . Мотивация

• № 2

Ток көзінің ЭҚК-і 16 В, ішкі кедергісі

3 Ом. Егер тізбектегі толық қуат 16Вт болса, тізбектің сыртқы кедергісін табыңдар

II . Мотивация

№ 3

Металл өткізгіштің кедергісінің температураға тәуелділігінің графигін көрсетіңдер.

R 1

2

3

4

O 5 t 0 ,c

Электр тогының жылулық әрекеті.Джоуль-Ленц Заңы

Негізгі формулалар және шамалардың өлшем бірліктері

• I= g/t I(А) – ток күші 1А=1Кл/с
• U= A/g U (1В) – кернеу 1В=1Дж/Кл

• R= ρ ℓ/S R ( 1Ом) - кедергі

• ρ = RS/ℓ (1 Ом ּ м) - меншікті кедергі

Ом заңы

Ток күші кернеуге тура пропорцианал және тізбек бөлігінің кедергігісіне кері пропорцианал болады.

Ғалымдар

А. А мпер Г. Ом А. Вольта

Ом заңы

I - өткізгіштегі ток күші

U - өткізгіш ұштарындағы кернеу

R - өткізгіш кедергісі

Ɛ

r

K

I

R

Ɛ ток көзінің электрқозғаушы күші

r – тізбектің ішкі кедергісі

R тізбектің сыртқы кедергісі

R + r тізбектің толық кедергісі

Тұйықталған тізбек үшін Ом заңы тізбектегі ток күші толық кедергі және тоқ көзінің электрқозғаушы күшінің шамасы туралы айтылады.

Толық тізбек үшін Ом заңы былай оқылады:

• Тұйық тізбектегі ток күші ток көзінің электрқозғаушы күшінің шамасына тура пропорционал және тізбектің ішкі, сыртқы кедергілерінің қосындысымен анықталатын толық кедергісіне кері пропорционал .

R 0

ε

I =

Қысқа тұйықталу

r

Джоуль- Ленц заңы.

Жарнама 1 • Электр энергиясы – ХХІ ғасырдың қуат көзі.

Электр тогының жылулық әрекетін ағылшын ғалымы Дж.Джоуль мен орыс физигі Э.Ленц тәжірибе жүзінде зерттеген.Тогы бар өткізгіште бөлініп шығатын жылу мөлшері электр өрісінің өткізгіштің кедергісін жеңуге жұмсаған жұмысына тең: Q=A ж I 2 Rt (9,25) 9,25 формуласы Джоуль-Ленц заңының математикалық өрнегі.

Заң былай оқылады:өткізгіштегі токтың бөліп шығаратын жылу мөлшері ток күшінің квадратына, өткізгіштің кедергісіне және оның өту уақытына тура пропорционал

егер I=U/R ; U=IR ; A=IUT=I 2 Rt=U 2 /Rt=Q

Өткізгіштерді тізбектей жалғау үшін A=I 2 Rt

Өткізгіштерді параллель жалғау үшін A=U 2 /Rt

1 Вт∙са ғ. = 3600 Дж

1 гВт∙сағ = 100 Вт = 360 000 Дж

1 кВт∙сағ = 1000 Вт = 3 600 000 Дж.

(9,26)

Тізбектей жалғаған кезде әрбір өткізгіште бөлініп шығатын жылу мөлшері осы өткізгіштердің кедергілеріне тура пропорционал.

(9,27)

ЭҚК-і жоқ тізбектің параллель жалғанған бөліктерінде токтың бөліп шығаратын жылу мөлшері осы бөліктердің кедергілеріне кері пропорционал.

І. Электроплитасына ток әкелетін өткізгіш плитаның спиралі секілді қызбау себебі неде?

ІІ. Неліктен электроплитаныңспиралінің жіңішке жері қалың жеріне қарағанда қаттырақ қызады?

ІІІ.Жөндеу кезінде электроплитаның спиралі қысқарған. Осыдан плитаның қуаты мен жарықтығы өзгерді ме? Неге?

Блиц шоу

• Электр тогының қандай әсерлері бар?
• Токтың жылулық әрекетін кімдер тәжірибе жүзінде зерттеген ғалымдар кімдер ?
• Өткізгіш бойымен ток өткенде оның неге жылитынын түсіндіріңдер.
• Джоуль Ленц заңын тұжырымдаңдар.
• Электр плитасына ток әкелетін өткізгіш плитаның спиралі секілді қызбау себебі неде?
• Неліктен электро плитаның спиралінің жіңішке жері қалың жеріне қарағанда қаттырақ қызады?

Қауіпсіздік техникасы

Ток күші электр тізбегінің ең негізгі сипаты болып табылады. Электр тізбегімен жұмыс атқарғанда мынаны ескеру керек: ток күші 1 мА дейін қауіпсіз болып табылады. Ток күші 100 мА асқанда адам ағзасына қауіпті, тіпті өлімге әкеп соғады. Электр құралдарымен жұмыс жасағанда өте ұқыпты болып, сақтық шараларын сақтау керек, әйтпесе адам өмірі қауіпке ұшырауы мүмкін.

Фронтальдық жұмыс

• Амперметрдің, вольтметрдің, ток көзінің, резистордың, жалғағыш сымдар, шамның көмегімен электр тізбегін кұру, оны түсіндіру.

Жарнама 4

• Үйреніп ал, қажетіңе жарайды!
• Электр санауыш туралы студенттің дайындаған мәліметтері.

Деңгейлік тапсырмалар

• № 1
• Кедергісі 20 Ом ширатылымдылығы (спиральда) ток күші 5 А. 100 с ішінде қандай жылу мөлшері бөлініп шығады?

Деңгейлік тапсырмалар

• № 2 Б
• ЭҚК-і 16 В және ішкі кедергісі
• r= 3,2 Ом ток көзіне R= 4,8 Ом қыздырғыш қосылған. Қыздырғыштағы токтың куаты қандай?

Деңгейлік тапсырмалар

• № 3
• Реостаттың пайдаланатын қуатын 30 Вт, қысқызтарындағы кернеу 15 В. Егер көлденең қимасы 0,50 мм 2 болса, реостатты дайындауға кететін никель сымының ұзындығын анықтаңдар.

Ой шақыру

2-нұсқа 1.Қуаты 36Вт электр шамы 12В кернеуге арналған. Шамның кедергісін табыңдар А. 4 ОМ Б. 6 ОМ В. 10 ОМ 2.Джоуль Ленцтің заңы қандай формуламен өрнектеледі? А. Q=I 2 Rt Б. A=IUᴧt В. U=IR 3.Ток куаты қандай бірлікпен өлшенеді? А)Ватт(Вт) Б)Ампер(А) В)Вольт(В) 4.Кедергісі 20 Ом ширатылымдағы (спиральда) ток күші 5 А.100 с ішінде қандай жылу мөлшері бөлініп шығады? А)20 000 Дж Б)50 000 Дж В)80 000 Дж 5.Егер тұрақты кернеуде электр кедергісі екі есе артса,тұрақты токтың қуаты қалай өзгереді? А) екі есе кемиді Б)екі есе артады В)өзгермейді

Тест жауаптары І-н. Бағалау ІІ-н.

1

2

А

3

А

4

Б

5

А

Б

1

2

1

2

3

4

3

4

5

5

1

А

2

А

3

А

4

Б

5

А

Ойлан тап

9

Q=I 2 Rt

10

Ток жұмысы

A=IUᴧt

Джоуль Ленц заңы

Ойлан тап жауаптары

9

Q=I 2 Rt

10

Ток жұмысы

A=IUᴧt

Джоуль Ленц заңы

10

9

Бағалау

Үйге тапсырма: § 9,8 19-жаттығу (1,4) Реферат(Джоуль-Ленц заңы)

Назарларыңызға рахмет!