Сабақ тақырыбы: Дыбыс. Дыбыстың сипаттамалары. Акустикалық резонанс. Дыбыстың таралуы. Жаңғырық. Ультрадыбыс.
Мақсаты:
білімділік:
а) дыбыс толқындары, дыбыстың сипаттамаларын туралы түсінік беру; оқушыларға дыбыстың шағылуы, жаңғырықтың пайда болу себебі, адам құлағына естілмейтін (ультрадыбыстар) дыбыстар бар екенін ұғындыру
тәрбиелік:
-ұлттық өнерге баулу, дыбыстың адам өміріндегі маңызын ашу, домбыраның құрылысымен танысу. Этнопедагогикалық тәрбие беру.
дамытушылық:
пәнге деген ынтасымен қабілетін дамыту, білімділік танымдарын өмірмен байланыстыра отырып арттыру
Көрнекілік құралдар: слайдтар, домбыра, камертон
Пән аралық байланыс: музыка, этнопедагогика, қазақ әдебиеті
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
ІІІ. Өткенді еске түсіру.
IV . Жаңа сабақты меңгеру.
- Жаңа сабақты бекіту.
- Қорыту.
- Үйге тапсырма
- Бағалау
« Т олқыннан толқын туады, толқыннан толқын шығады, толқынмен толқын жарысады» демекші бізді қоршаған орта- ол толқындардың таралу ортасы оның ішінде біз күнделікті дыбыс толқындарымен өмір сүреміз. Дыбыс арқылы бір бірімізді естіп, музыка арқылы ерекше сезімге бөленеміз.Дыбыс арқылы адамның жүрегінің қағысын сеземіз.
Мағжан Жұмабаев
«Оқу анасы-қайталау»
1.Тербелістердің кеңістікте таралуы . . . . . деп аталады.
2.Бөлшектердің тербелісі толқынның бағытына перпендикуляр
бағытта жүзеге асатын толқынды . . . толқын деп атайды.
3. . . . толқын – бөлшектердің тербелісі толқынның таралуы
бойында жүзеге асатын толқын
4.Периодқа тең уақыт аралығында толқын таралатын
арақашықтық . . . деп аталады.
5. . . . – толқын ұзындығының бөлшектердің
периодына қатынасы арқылы анықталатын физикалық шама.
6. . . . толқын – жер сілкінісі кезіндегі тербелістердің
таралуы .
.
График бойынша тербеліс амплитудасын, периодын, жиілігін табыңыз
Статистикалық тепе-теңдік
Тербеліс жиілігі 16Гц – тен 20000 Гц –ке дейінгі толқындар дыбыс толқындары немесе акустикалық толқындар деп аталады.
Жиілігі 20000 Гц тен жоғары толқындар – ультрадыбыстар
Жиілігі 16 Гц –тен төмен толқындар инфрадыбыстар деп аталады.
40-46000 Гц –ке дейінгі
тербелістерді қабылдайды .
28000 Гц –ке дейінгі тербелістерді қабылдайды
Пілдер 16 Гц-ке дейінгі тербелістерді қабылдайды.
Денелердің тербелісі дыбыс туындауының себепкері болып табылады.
Дыбыс таралу үшін серпімді орта керек. /ауа/
Дыбыс толқындары-бойлық толқындар.
Акустика –дыбысты зерттейтін физика бөлімі.
Дыбыс қаттылығы
Дыбыс тембрі
Тон биіктігі
11
Дыбыс қ аттылығы
тербеліс а мплитудасымен анықталады.
Өлшем бірлігі-дБ
Камертон -доға тәрізді қысқа сапталған металл таяқша
қ- қара
а- ақ
Тон б иіктігі тербеліс ж иілігімен анықталады,
яғни тербеліс жиілігі үлкен болса,
тон да биігірек болады.
Адам ауысы тон биіктігі бойынша
бірнеше диапазонға бөлінеді.
Тембр -адамның дауысына немесе аспаптың
үніне өзіндік бояу беретін дыбыстың сапасы.
Бірдей нота, үні түрліше шығады.
Шу -әр түрлі жиіліктегі дыбыстардың ретсіз қабаттасуы
Кейбір дыбыс көздері шығаратын дыбыстың қаттылық деңгейінің мәндері, дБ
Дыбыс көзі
Дыбыс қаттылығы, дБ
Құлақтың ауыртпалықты сезіну шегі
130
Ұшақтың көтерілуі
120
Дискотекадағы музыка
110-120
5-7м қашықтықтағы автомобиль сигналы
100
Жүк машинасының жұмыс істеп тұрған қозғалтқышының шуы
80
Көше шуы
70-80
3м қашықтықтағы шаңсорғыш дыбысы
70
Тас жолдағы автомобиль қозғалысы
50-60
Әңгіме-сұхбат
40
Тұрғын үйлердегі шу нормасы
20-30
Жапырақтың сыбдыры
10
Акустикалық резонанс
Жаңғырық- қандайда бір
кедергіден шағылған
және бастапқы таралған
орнына қайта оралған
дыбыс толқындары
Дыбыстың таң қалдырарлық қасиеттері
Дыбысты жою
«Орфилд Лэбс» компаниясы Миннеаполисте әлемдегі ең тыныш бөлмені тұрғызды. Оны төмен дыбыстарды тестілеу үшін қолданады. Қабырғалар толығымен дыбыс жұтады, бөлме ішіндегі дыбыс деңгейі бар болғаны 9 децибел – тыныш болғандығы соншалық, сіз ішкі ограндарыңыздың жұмысын ести аласыз. Осындай сенсорлы депривация барлық сезім мүшелерін шиеленістіріп, адам денесі мен миында бір түрлі сезімдердің пайда болуына әкеледі. Егер адам осы бөлмеде ұзақ уақыт болса, шизофрения секілді ауруларға шалдығуы мүмкін. Аталған бөлмеде адам максимум 45 минут тұрақтай алады себебі, осыдан соң галлюцинациялар басталады
Дыбыс қылмыспен күресуге көмектеседі
АҚШ-тың кейбірі қалаларының бизнесмендері мен билік өкілдері ақылдаса келіп,
қылмыс деңгейі өте жоғары аудандардың метросында клссикалық музыканы
қоюды жөн көріпті. Сөйтсе, классикалық музыка арқылы агрессивті жас
өспірімдер мен бұзақыларды қоғамдық орындардан қуып жіберуге болады
екен. Классика жанрының дыбыстары оларға жағымсыз болып көрінгендіктен
әрі қолайсыздық тудырғандықтан, олар тыныштау жер табу мақсатында,
кетуге мәжбүр болады-мыс. Лондон қаласында 2003 жылдан
бастап бір жарым жыл бойы метрода классикалық музыка қойылып тұрды.
Сол уақыт ішінде вандализм мен ұрлық әрекеттері үш есе төмендеген екен.
Дыбыс-адам өлтіргіш
Теориялық тұрғыдан алғанда, адамды дыбыс қысымымен өлтіруге болады.
Әдетте қатты жарылыстан соң келетін нәрсе асқын қысым деп аталады.
Бұл атмосфералық қысымның едәуір көтерілуі. Кейбір жарылыстардың
дыбысы қатты болғанымен, оларды ести алмайсың, себебі құлақ жарғағы
160 децибел көрсеткішінде ғана жарылып кетеді. Ал 200 децибел
өкпені жыртып тастауға және ағзалардың зақымдалуына әбден жетеді .
- ДЫБЫС ДЕГЕНІМІЗ НЕ?
- ВАКУУМДЕ ДЫБЫС ТАРАЛА МА?
- ДЫБЫС ТОЛҚЫНЫ ТОЛҚЫННЫҢ ҚАНДАЙ ТҮРІ?
- АДАМНЫҢ ЕСТУ МҮШЕСІ ҚАБЫЛДАЙТЫН ДЫБЫС ТОЛҚЫНДАРЫ ЖИІЛІГІНІҢ ДИАПАЗОНЫ ҚАНДАЙ?
- ДЫБЫС ЖЫЛДАМДЫҒЫ ТАРАЛАТЫН ОРТАҒА БАЙЛАНЫСТЫ МА?
- ДЫБЫСТЫҢ ҚАНДАЙ СИПАТТАМАЛАРЫН БІЛЕСІҢ?
- АУАДАҒЫ ДЫБЫС ЖЫЛДАМДЫҒЫ
26 ЖАТТЫҒУ №2,3
Тест тапсырмасы /2 нұсқадан тұратын/
Үйге тапсырма: §31,32,33
26 жаттығу №5
