Физикада ?оз?алысты? та?ы бір т?рі кездеседі,ол –тол?ындар.К?нделікті ?мірде дыбыс тол?ындары, с?йы? бетіндегі тол?ындар ж?не электромагниттік тол?ындар жиі кездеседі.Таби?аты ?р т?рлі бол?ан мен барлы? тол?ындар орта? за?дылы?тар?а ба?ынады. Сендерге су?а ла?тырыл?ан тасты? т?скен жерінде пайда болатын суды? ?йыт?уы жа?сы таныс.Тас т?скен жердегі су ы?ысады да,ол жерде ойыс пайда болады.Ойыс т??ірегінде ы?ыс?ан су д??гелек су са?ина пішінді ?ркеш т?зеді.Б?л ?ркеш сол мезетте-а? жан-жа?ына ?арай ке?ейе отырып,содан со? ?шінші т.с.с ?ркештер пайда болады.?ркештер бір-бірінен ойыстармен б?лінеді.
Біз бай?а?ан б?л процесс тол?ынды? ?оз?алыс болып табылады.Тербелістерді? серпімді ортаны? бір б?лшегінен таралу процесі механикалы? тол?ын деп аталады.
Тол?ын тербелістегі б?лшектерді тасымалдамайды. Б?лшектерді? тербеліс тол?ынны? таралу ба?ытына перпендикуляр ба?ытта ж?зеге асатын то?ынды к?лдене? тол?ын деп атайды.Тол?ынны? ма?ызды сипаттамасына тол?ын ?зынды?ы жатады. Тол?ын ?зынды?ын гректі? ?ріпімен белгілейді.
Тол?ын ?зынды?ы деп тол?ын ішіндегі бірдей ?оз?алатын ж?не тепе-те?дік к?йінен ауыт?уларыда бірдей болатын бір-біріне е? жа?ын жат?ан екі н?ктені? ара?ашы?ты?ын айтады.
тол?ын ?зынды?ыны? б?лшектерді? Т тербеліс периодына ?атынасы ар?ылы аны?талатын физикалы? шама тол?ын жылдамды?ы деп аталады.
Б?лшектеріні? тербелісі тол?ынны? таралу бойында ж?зеге асатын тол?ынды бойлы? тол?ын деп атайды.
?лкен ау?ымда?ы ?атты денелердегі тол?ынды? ?оз?алысты? мысалына жер сілкінісі кезіндегі тербелістерді? таралуы жатады. Б?л тол?ындар сейсмикалы? деп аталады.Жер сілкінісі кезінде к?лдене? тол?ындарда, бойлы? тол?ындар да пайда болады. Б?л тол?ындар ?р т?рлі жылдамды?тармен таралады.
І? саба?ты бекіту
№ 25 жатты?у есептері шы?арылады.
? С?зж?мба? «Тол?ындар»
1. Денені? бірлік к?леміндегі массасы
2.Ж?мысты? ?лшем бірлігі
3.Уа?ыт бірлігі
4.Жыл мезгілі
5.К?шті? бет ауданына ?атынасы
6.Бейтарап б?лшек
7. Атом неден т?рады ?
8.?уат бірлігі
9. Сыйымдылы?ты? ?лшем бірлігі
?І Ба?алау
?ІІ ?йге тапсырма § 30
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Сабақтың мақсаты 1.Толқындық қозғалыс серпімді ортадағы тербелістердің
таралуы.Қума және көлденең толқындар жайлы білім
дағдыларын қалыптастыру және бекіту .Осы тақырыптың
формуласы ,анықтамасы және өлшем бірліктерін білдіру.
2.Толқындық қозғалыс жайлы ой-өрісін ,білімдерін ,ойлау
қабілетін дамыту .
3.Теориядан алған білімдерін практикамен ұштастыра
білуге, әдептілікке, ізеттілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі жарыс сабақ
Сабақтың типі жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі топпен жұмыс
Сабақтың көрнекілігі интерактивті тақта,сөзжұмбақ ,таратпа материалдар
І Ұйымдастыру кезеңі
сәлемдесу ,түгендеу сынып оқушыларын топқа бөлу.
«Тербелістер және толқындар » тобы .
ІІ Үй тапсырмасын тексеру
«Тербелістер» тобына 5 сұрақ қойылады .
1.Механикалық тербелістер дегеніміз не?
2.Еркін және еріксіз тербелістер дегеніміз не?
3.Тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамаларды атаңдар ?
4.Гук заңы қалай айтылады ?
5.Математикалық және серіппелі маятник дегеніміз не?
«Толқындар» тобына қойылатын сұрақтар
1.Математикалық маятниктің тербеліс периодын қай формуламен анықтайды?
2.Серіппені маятниктің тербеліс периодын қай формуламен анықтайды .
3.Резонанс дегеніміз не?
4.Электромагниттік тербелістер деп нені атайды ?
5.Томсон формуласы қалай жазылады ?
ІІІ Жаңа сабақ
Физикада қозғалыстың тағы бір түрі кездеседі,ол –толқындар .Күнделікті өмірде дыбыс толқындары, сұйық бетіндегі толқындар және электромагниттік толқындар жиі кездеседі.Табиғаты әр түрлі болған мен барлық толқындар ортақ заңдылықтарға бағынады. Сендерге суға лақтырылған тастың түскен жерінде пайда болатын судың ұйытқуы жақсы таныс .Тас түскен жердегі су ығысады да,ол жерде ойыс пайда болады .Ойыс төңірегінде ығысқан су дөңгелек су сақина пішінді өркеш түзеді .Бұл өркеш сол мезетте-ақ жан-жағына қарай кеңейе отырып,содан соң үшінші т.с.с өркештер пайда болады .Өркештер бір-бірінен ойыстармен бөлінеді.
Біз байқаған бұл процесс толқындық қозғалыс болып табылады.Тербелістердің серпімді ортаның бір бөлшегінен таралу процесі механикалық толқын деп аталады.
Толқын тербелістегі бөлшектерді тасымалдамайды. Бөлшектердің тербеліс толқынның таралу бағытына перпендикуляр бағытта жүзеге асатын тоқынды көлденең толқын деп атайды .Толқынның маңызды сипаттамасына толқын ұзындығы жатады . Толқын ұзындығын гректің әріпімен белгілейді.
Толқын ұзындығы Т-периодқа тең уақыт аралығында толқын таралатын арақашықтық.
Толқын ұзындығы деп толқын ішіндегі бірдей қозғалатын және тепе-теңдік күйінен ауытқуларыда бірдей болатын бір-біріне ең жақын жатқан екі нүктенің арақашықтығын айтады .
толқын ұзындығының бөлшектердің Т тербеліс периодына қатынасы арқылы анықталатын физикалық шама толқын жылдамдығы деп аталады .
Т= ; =
- толқын жылдамдығы ,-толқын ұзындығы , Т-тербеліс периоды ,-толқын жиілігі .
Бөлшектерінің тербелісі толқынның таралу бойында жүзеге асатын толқынды бойлық толқын деп атайды .
Үлкен ауқымдағы қатты денелердегі толқындық қозғалыстың мысалына жер сілкінісі кезіндегі тербелістердің таралуы жатады. Бұл толқындар сейсмикалық деп аталады.Жер сілкінісі кезінде көлденең толқындарда , бойлық толқындар да пайда болады. Бұл толқындар әр түрлі жылдамдықтармен таралады.
әріпімен белгілейді.
Т=
; 
=
-толқын жиілігі .
