Просмотр содержимого документа
«Саба?ты? та?ырыбы: Жары?ты? дисперсиясы »
11 сынып.
Сабақтың тақырыбы: Жарықтың дисперсиясы
Сабақтың мақсаты: Дисперсия құбылысын тұжырымдап және табиғаттағы дисперсия құбылысын түсіндіру, оқушылардың ойлау қабілетін дамыту.
Сабақтың түрі: Саяхат сабағы.
Пән аралық байланыс :Биология,әдебиет,математика.
Көрнекі құралдар: Плакатқа жазылған сөздер, сөзжұмбақ, тәжірибеге арналған приборлар-стакан, шыны, су, қарындаш.
1.Ұйымдастыру кезеңі.
А)Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
2.Жаңа сабаққа кіріспе.
А)Өмірмен байланыстыра отырып түсіндіру.
3.Үй тапсырмасы «Физика еліне саяхат».
А)Виктариналық сұрақтар
Б)Жұмбақтар шешу.
В)Құқық ауылы (Зандылықұтарды шешу).
Г)Фантазия ауылы (сөзжұмбақ шешу).
Д)Мақал-мәтелдердің физикалық мағынасын ашу.
Е)Тәжірибе көрсету (Сиқыршылар ауылы).
4.Бекіту.
5.Білімін бағалау.
6.Үйге тапсырма беру.
Сыну көрсеткіші жарық шоғының түсу бұрышына тәуелді емес, алайда шоқтың түсіне тәуелді. Түс саналы көру түйсігі ретінде материалдық объектілердің қасиеттерінің бірі.Бұны ашқан Ньютон болатын, ол тұңғыш рет жарық сәулесінің ерекшелігін зерттеді.Мынандай 7 түсті бөліп алды.
1.Күлгін
2.Көк.
3.Көкілдір.
4.Жасыл.
5.Сары.
6.Қызғылт сары.
7.Қызыл.
Бұл түсті жолақтарды Ньютон спектр пен атады.
Ньютон призмаға көлденең қимасы кішкене жарық шоғын түсіруді ойлап тапты. Жарық шоғы шыны призмаға түсіп сынды да, қарсы қабырғаға кемпір қосақ түстермен боялған түті. Ньютон жасаған тағы бір қорытынды «Оптика» трактатында былай айтылған: «Түстерінде айырмашылық бар сәулелер шоғы сыну дәрежесінде айырмашылықтар болады.Ең көп сынатын күлгін сәулелер, аз сынатын қызыл сәулелер». Жарықтың сыну көрсеткішінің жарық түсіне тәелділігін дисперсия деп атайда. Бұл латынның-dispersio-шашамын деген мағынадан шыққан. Дисперсия жарықтың сыну көрсеткішінің тербеліс жиілігне тәуелділігін айтады. Ақ жарық құрылымының күрделі екендігін біле отырып, табиғаттағы неше түрлі тамаша бояуларды түсіндіруге болады. Мысалы: Парақ, қағаз өзіне түсетін әр түсті сәулелердің барлығын шағылдырса, ол ақ сияқты болады.Шөп және ағаштардың жапырақтары жасыл болып көрінетін себебі. Өздердіне түскен күн сәулесінінің ішінен тек жасылдарын ғана шағылдырады, қалғандарын жұтып алады.Сабақты түсіндіріп, дисперсия құбылысына мысалдар келтіру арқылы оқушылардың алған білімін бекітеміз.
Мысалы:1.Кемпірқосақтың пайда болуы.Жарық жаңбыр тамшысына түсіп, шағылып аспанда жарық шоқтарына жіктелуінен кемпірқосақ пайда болады. 2.Шөп пен жапырақтың түсі жазда жасыл,күзде сары болып кқрінеді.
Жазда:Жапырақ жеті түстің жасыл түсін шағылдырады, қалғанын жұтады.
Күзде: Жапырақ жеті түстің сары түсін шағылдырады қалғанын жұтады. 3.Қызыл арай сары алтын шатырына күннің кешке кіргенін көрді көзім.
(Абай).
Сұрақ: а) күн батарда немесе қызыл арай неліктен пайда болады?
Қандай физикалық құбылыс?
Ә)Жарық түсі жарық толқынының ұзындығына тәуелдіме? Үй тапсырмасын текмеру үшін «физика еліне саяхат» жасаймыз.
1.Виктариналық сұрақтар:
А)Жарық қандай түстерден тұрады?
Ә)Аспан түсі неге көк?
Б)Алыста күн күруірейді.Қай құбылысты бірінші байқаймыз, күннің күркүрін бе, әлде жарқылын ба?
В)Біртекті ортада жарық қалай таралады?
2.Жұмбақ шешу:
А)Бояуларым қашып кетті,
Көк қағазды басып кетті.
Қатарларым тізіп алып
Арттарында ізі қалды.
(Кепір қосақ)
Ә)Қүсаң қашады, жеткізбейді
Қашсаңқуады.
(Көлеңке)
3.Құқық ауылы.
А)жарықтың шағылу заңы.
Ә)Жарықтың сыну заңы
(Формуласын, сызбасын тақтаға сызып тұжырымдау).
4.Фантазиялар ауылы.
1.Жарық жылдамдығын ашқан француз физигі?
2.Жарықтың сыну көрсеткішінің жарық түсіне тәуелділігі?
3.Ағылшын физигі?
4.Табиғат туралы ғалым?
5.Дүние жүзіндегі ең биік мұнара?
6.Жер бетіне жақын атмосфераның бір текті еместігі қандай оптикалық құбылысты тудырады?
о
п
т
и
к
а
Ә)Қазақтың мақалдырының физикалық мағынасын түсіндір.
«Қисық ағаштың көленкесі де қисық».
(Физикалақ мағынасы-көлеңкенің пайда болуы және жарықтың түзу сызық бойымен таралуы).
5.Сиқыршылар ауылы:
Тәжірибе:Бітеу шыны ішіне қарындаш салып, оны бос стаканға саламыз. Стаканға су құып, шыны ыдыс ішінде қарындаш қа су беті арқылы қараймыз. Неліктен қарындаш көрінбейді, ал шыны ыдыс беті жарқыраған сияқты болып көрінеді.Шыны ыдысқа аздап су құйса қарындаштың біраз бөлігі көрінеді.
