"Атмосфералы? ?ысым. Торричелли т?жірибесі. Барометр."

Саба?ты? та?ырыбы: Атмосфералы? ?ысым. Торричелли т?жірибесі. Барометр.

Саба?ты? ма?саты: 1.О?ушыларды? атмосфералы? ?ысымны? пайда болу себебін, атмосфералы? ?ысымны? ашылу тарихын, Торричелли т?жірибесін т?сіну, оны ?лшейтін ??ралмен танысуы ?шін жа?дай жасау.

2. Дамытушылы?ы: о?ушыларды танымды? ж?не практикалы? іс-
?рекетте д?рыс ?діс-т?сіл жасау?а ?йрету. ?з бетінше білім алу?а да?дыландыру

3.Ал?ан білімдерін ?мірде ?олдана білуге, ?зіне сын к?збен ?арау?а, ?жыммен ж?мыс істеуге, ізденімпазды??а, ?йымшылды??а т?рбиелеу

Саба?ты? т?рі: Жа?а саба?ты ме?геру

Саба?ты? ?ту ?дісі: Топты? о?ытуда сыни т?р?ыдан ойлау технологиясын ?олдану

Саба?ты? к?рнекілігі, ??рал-жабды?тар: жапсырма ойыншы?тар, бір жетіге арнал?ан ауа-райы кестесі, шыны т?тікшелер, суы бар ыдыстар, стакан, тесіктері бар цилиндр ыдыс, поршеньді цилиндр, ?атынас ыдыстар, слайдтар, д?рыс жауап?а берілетін ж?лдызшалар.

П?наралы? байланыс: Жаратылыстану ба?ытында?ы п?ндер.

Саба?ты? ?ту барысы:

І.?йымдастыру.

Амандасу, т?гендеу, саба??а назарын аудару. Топпен таныстыру

ІІ. ?ткенді ?айталау

С?ра? -жауап. К?рсетілім бойынша. Топтар?а кезекпен ?ойылады.
1. Цилиндр т?різді ?р т?рлі екі ыдыс?а массасы бірдей су ??йыл?ан. Cуды? ыдыстар табанына т?сіретін ?ысым к?ші бірдей бола ма?
2. Са?ылаулары бар цилиндрдегі с?йы? е? жо?ар?ы са?ылаудан жа?ын?а,ал е? т?менгі са?ылаудан не??рлым алыс?а шапшиды.Б?л ??былысты т?сіндір?

3. Екі ыдыс берілген. Оны? біреуіне су,екіншісіне май ??йыл?ан.С?йы?тарды? де?гейі бірдей. Ыдыс табанына т?сіретін ?ысым бірдей ме? Формуласын жаз.
4. ?атынас ыдыстарды? ?р тарма?ына ?р т?рлі с?йы? ??йыл?ан.Осы ?р текті с?йы?тарды? еркін беттері ?алай орналасады? Формуласын жаз.
5. Су ??быры не ?шін ?олданылады?
6. ?нерк?сіптік су ??бырлары не ?шін ?ажет?
7. ?аза?станда су ??бырлары ?ай ?асырларда пайда бол?ан ж?не ол ?андай материалдан жасал?ан?

8. Паскаль за?ы

9. Гидравликалы? машиналарды? формуласы

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"Атмосфералы? ?ысым. Торричелли т?жірибесі. Барометр." »

Сабақтың тақырыбы: Атмосфералық қысым. Торричелли тәжірибесі. Барометр.

Сабақтың мақсаты: 1.Оқушылардың атмосфералық қысымның пайда болу себебін, атмосфералық қысымның ашылу тарихын, Торричелли тәжірибесін түсіну, оны өлшейтін құралмен танысуы үшін жағдай жасау.

2. Дамытушылығы: оқушыларды танымдық және практикалық іс-
әрекетте дұрыс әдіс-тәсіл жасауға үйрету. Өз бетінше білім алуға дағдыландыру

3.Алған білімдерін өмірде қолдана білуге , өзіне сын көзбен қарауға, ұжыммен жұмыс істеуге, ізденімпаздыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу

Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгеру

Сабақтың өту әдісі: Топтық оқытуда сыни тұрғыдан ойлау технологиясын қолдану

Сабақтың көрнекілігі, құрал-жабдықтар: жапсырма ойыншықтар, бір жетіге арналған ауа-райы кестесі, шыны түтікшелер, суы бар ыдыстар, стакан, тесіктері бар цилиндр ыдыс, поршеньді цилиндр, қатынас ыдыстар, слайдтар, дұрыс жауапқа берілетін жұлдызшалар.

Пәнаралық байланыс: Жаратылыстану бағытындағы пәндер.

Сабақтың өту барысы:

І.Ұйымдастыру.

Амандасу, түгендеу, сабаққа назарын аудару. Топпен таныстыру

ІІ. Өткенді қайталау

Сұрақ -жауап. Көрсетілім бойынша. Топтарға кезекпен қойылады.
1. Цилиндр тәрізді әр түрлі екі ыдысқа массасы бірдей су құйылған. Cудың ыдыстар табанына түсіретін қысым күші бірдей бола ма?
2. Саңылаулары бар цилиндрдегі сұйық ең жоғарғы саңылаудан жақынға,ал ең төменгі саңылаудан неғұрлым алысқа шапшиды.Бұл құбылысты түсіндір?

3. Екі ыдыс берілген. Оның біреуіне су,екіншісіне май құйылған.Сұйықтардың деңгейі бірдей . Ыдыс табанына түсіретін қысым бірдей ме? Формуласын жаз.
4. Қатынас ыдыстардың әр тармағына әр түрлі сұйық құйылған.Осы әр текті сұйықтардың еркін беттері қалай орналасады? Формуласын жаз.
5. Су құбыры не үшін қолданылады?
6. Өнеркәсіптік су құбырлары не үшін қажет?
7. Қазақстанда су құбырлары қай ғасырларда пайда болған және ол қандай материалдан жасалған?

8. Паскаль заңы

9. Гидравликалық машиналардың формуласы

ІІI. Жаңа сабақты меңгеру

Ой қозғау. Жұмбақтар шешу:1. Көрінбейтін зат бар. Дыбысы жоқ, дәмі жоқ, иісі жоқ; онымен адам су астында да қорықпайды

2.Мұрын арқылы кеудеге кіреді және қайтадан шығады. Біз ол болмаса өмір сүре алмаймыз

2. Мағынаны тану кезеңі. Оқушылар тақырыпты оқып, мағынасын таниды. Түсінгендерін слайдтағы суреттер бойынша әр топ баяндайды.

Жердің бетін ауа қабығы – атмосфера қоршап тұрады. Ол бірнеше қабаттардан тұрады. Ауырлық күшінің әрекетінен оның жоғарғы қабаттары төменгі қабаттарына қысым түсіреді. Атмосфера – газ, сол себепті ол Паскаль заңы бойынша өзіне түскен қысымды барлық бағытта таратады. Соның салдарынан Жер бетіне және ондағы барлық денелерге атмосфералық қысым түседі.

Атмосфералық қысымды қалай өлшеу керектігін ең алағаш итальян ғалымы Э. Торричелли ойлап тапты. Оның ұсынған тәжірибесін 1643 ж. Г. Галилейдің шәкірті В. Вивиани жүзеге асырды. Бұл тәжірибеде бір ұшы бекітілген ұзындығы 1м-ге жуық шыны түтік қолданылды. Оны сынаппен толтырып саусақпен жауып, (сынап төгілмеу үшін) төңкеріп сынабы бар ыдысқа саламыз. Түтіктен саусақты алсақ, біраз сынап бөлігі ағып, жоғары жағында ауасыз кеңістік — “торричелли бостығы” пайда болады. Мұндағы сынап бағанының биіктігі (ыдыстағы сынап деңгейі) 760 мм еді. Егер бұл қысымдар тең болмаса, сынап тепе-теңдікте болмас еді. p_сынапp_атм болғанда сынап түтікшеден табаққа төгілер еді, ал p_атмp_сынапболғанда түтікше бойымен жоғары көтеріледі.Сондықтан ауа қысымын сынап бағанының сәйкес биіктігімен (әдетте мм арқылы берілген) өлшеуге болады. Мысалы, егер қандай да бір Жерде атмосфералық қысымы 760 мм сын. бағ. тең десе, онда бұл жердің ауа қысымы биіктігі 760 мм вертикаль сынап бағаны түсіретін қысымына сәйкес келеді. Сынап бағанының биіктігі үлкен болса атмосфералық қысым үлкен, ал биіктігі аз болса қысым да аз болады.Егер, Торричелли тәжірибесіндегі сынабы бар түтікшеге вертикаль шкала бекітсек атмосфералық қысымды өлшеу құралы — сынап барометрі (грек сөзі “барос” — ауырлық) пайда болады. 1648 ж. Паскальдың тапсырмасымен, Ф. Перье Пюи-де-Дом тауының етегі мен төбесіндегі барометрдің сынап бағанының биіктігін өлшеп, Паскальдің атмосфералық қысым биіктікке байланысты деген болжамын дәлелдеді: тау төбесіндегі сынап бағаны 84,4 мм аз болып шықты. Жер бетінен биіктеген сайын атмосфералық қысымның азаятынына ешқандай күмән қалмас үшін Паскаль тағы да бірнеше тәжірибелерін, бұл жолы Парижде, Нотр-Дам соборының етегі мен төбесінде, Сен-Жак мұнарасында, сондай-ақ 90 баспалдақты биік үйде жасады. Өзінің нәтижелерін ол “сұйықтардың тепе-теңдігінің ұлы тәжірибесі туралы” еңбегінде жариялады.

Барометр-анероид. ХІХ ғасырдың ортасына дейін атмосфералық қысымды өлшеу үшін Э. Торричелли ойлап тапқан сұйық барометрлер (негізінен сынапты) қолданылды. 1844 ж. Л. Види жаңа сұйықсыз барометр жасап шығарды, ол барометр-анероид деп аталды (“анерос” — грек сөзі — сұйықсыз). Сынапты барометрлермен салыстырғанда барометр-анероидтар аса берік, сенімді емес, өйткені ондағы серіппе мен мембранасы уақыт өтуімен өзінің серпімділігін өзгертеді. Дегенмен, ол әрі портативті және сұйығы жоқ, қолдануға ыңғайлы болғандықтан іс жүзінде жиі пайдаланады. Барометрлер метерологиялық зерттеулерде ең қажетті құралдар болып саналады, өйткені атмосфралық қысымды білу, жақын күндердегі ауа райын болжауға қажет.

ІV. Ой толғаныс кезеңі. Білімдерін бекіту.

1. Сөзжұмбақ шешу (үйге берілген тапсырма) . Әр топ басқа топтың сөзжұмбағын шешуге тиіс

1.Анероид қандай мағынаны білдіреді?(Сұйықсыз)

2.Барос қандай мағынаны білдіреді?(ауырлық)

3.Жердің бетін ауа қабатын не қоршап тұр?(атмосфера)

4.Торричелли тәжірибесінде шынының ішінде не құяды?(сынап)

5.Атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құрылғы?(барометр)

2. Тақтаға бүгінгі сабаққа байланысты сөздерді жазайық.

СҰЙЫҚСЫЗ

АУЫРЛЫҚ

АТМОСФЕРА

СЫНАП

БАРОМЕТР

Топтарға сұрақ 3. Мынадай тәжірибелер жасап көрейік. 1.Шыны түтікшенінің бір ұшын саусағымызбен басып суға салсақ, оның ішіне су кіреді. Егер саусақпен баспай жай ғана салсақ, су көтерілмейді. Неліктен деп ойлайсың? 2. Ішкі қабырғаларына тығыз кептеліп тұратын жылжымалы поршені бар шыны түтік алынады. Оны ішінде суы бар ыдысқа батырып, поршеньді сумен жанасқанға дейін түсіреді де, сонан соң қайтадан жоғары қарай жылжытады. Сонда поршеньмен ілесіп, су да жоғары көтеріле бастайды.

Неліктен деп ойлайсың?

Мұның мәнісі мынада. Атмосфералық қысым су бетіне төмен қарай әрекет етеді. Паскаль заңы бойынша ол қысымды түтікке төменнен жоғары қарай жеткізеді. Міне, суды поршеньмен ілестіре көтеретін осы атмосфералық қысым

3.Ойыншықтарды тақтаға жабыстыру. Оларды ұстап тұрған қандай күш?

Слайдты көрсету және барометр шкаласының бөлік құнын, көрсетуін анықтау

V. Сабақты қорытындылау

Тіршілік атаулының өмірлік өзегі- аңсар арманы- таза ауа.
Болмасын ауа ешкімнің арман мұңы,
Ауадан жалған ас жоқ жалғанда ұлы
Ойлашы ,кімге керек боламыз біз,
Жұтудан таза ауаны қалған күні ! О. Асқар.

Ауаны қорғау керек. Ол үшін өздерің не істей аласыңдар?

VI. Үйге тапсырма.

§40. Атмосфералық қысым.Торричелли тәжірибесі.Барометр тақырыбын оқу.

Біздің ауылдың бір жетіге арналған ауа райы болжамын қолданып, график құрып келу.

VII. Бағалау. Топ мүшелері бірін-бірі бағалайды. Сабақтағы өз жетістіктері жайлы қысқаша айтады.Ұпайды көп жинаған топ аталады.

VIIІ. Рефлексия

Нені білдім? Өзім үшін қандай жаңалық аштым?

Виртуальный мир является своеобразным Alter Ego мира реального…

Барометр-анероид

Э. Торричелли тәжірибесіндегі сынапты түтікке вертикаль шкала орнатса, қарапайым сынапты барометр пайда болады. Сынапты барометрдегі сынап бағанының биіктігі 1 метрге жуық әрі оны тік етіп орнату немесе іліп кою керек. Сондықтан ондай барометрді алып жүру қиын әрі ыңғайсыз және қауіпті де, өйткені сынаптың буы - улы. Әсіресе кемеде, ұшақта, барометр өте қажет болған басқа да жағдайларда оны қолдану тіпті мүмкін емес. Сондай кездерде атмосфералық қысымды өлшеу үшін барометр-анероидтар (грекше анероид - сұйықсыз) кеңінен колданылады. Барометр-анероид беті толқын тәрізді қатпарланған дөңгелек жұқа металл қорапшадан (1) тұрады (1-сурет). Оның ішіндегі ауа сорып шығарылған. Атмосфералық қысымның әрекетінен қорапша қабысып қалмауы үшін оны серіппе (2) арқылы керіп қояды. Атмосфералық қысым өзгергенде қорапшаның көлемі де өзгереді. Соның салдарынан серіппе созылады немесе сығылады. Мысалы, атмосфералық қысым артқанда қақпақ төмен қарай майысады да, серіппе керіліп ұзарады. Ал қысым кемігенде қақпақ қайтадан орнына келеді де, серіппе, керісінше, жиырылады. Беріліс тетігі (3) серіппенің осы қозғалысын құралдың шкаласы бойымен жылжып отыратын көрсеткішке (4) береді. Шкала (5) миллиметр сынап бағанымен (мм сын.бағ.), кейде килопаскальмен (103 Па) градуирленеді. Атмосфералық қысым атмосфералық құбылыстармен байланысты болғандықтан, барометр шкаласына қарап ауа райын да болжауға болады.

Көкалажар орта мектебі

Ғ.Мүсірепов атындағы аудан

Солтүстік Қазақстан облысы

Физикадан ашық сабақ

Тақырыбы: Атмосфералық қысым. Торричелли тәжірибесі. Барометр

7-сынып

2014-2015 оқу жылы

Өткізген : математика және физика пәндерінің мұғалімі

Аяшева Бакыт Тукашевна

Санаты жоғары