- еріген зат пен еріткіштің белгілі-бір массасы берілген ерітінді дайындау
Жетістік критериі
- ерітіндіні еріген зат пен еріткіштен тұратынын түсіну;
- ерітінділердің кейбір қолданылу аймақтарын атау;
Тілдік мақсаттар
- кілт сөздерді қалыптастыру;
- ерітіндіні дайындауға қажет құралдарды атау;
Пәнге қажетті лексика мен терминология:
Ерітінді, еріген зат, еріткіш.
Құндылықтарды қалыптастыру
Топтық және зерттеу жұмыстарын орындау барысында бір-біріне деген құрмет пен ынтымақтастық..
Алған білім мен қалыптасқан икемді күнделікті өмірде “ерітіндіні дайынауда” қолдану арқылы өмір бойы білім алуға ұмтылу.
Пәнаралық байланыс
Есептеулер барысында пәнаралық интеграция (математика) жүзеге асады.
АБҚ қолдану
Оқушылар сабақ барысында алған ақпарат (мәтіндік, графикалық, видео) пен алдыңғы білімдерін әртүрді өмірлік жағдайларға байанысты қолдану қабілеттерін дамытады.
Алынған ақпаратты қайта жаңғырту, болжау және түсіндіру арқылы пәнді түсінетінін көрсету.
Дәлелді қорытынды қалыптастырып, алынған нәтижелерді талдау үшін ақпаратты саралау.
Іс-әрекет түрлері:
- видеоресурстармен жұмыс,
- Презентациямен жұмыс. Тесттік бақылау.
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері
Жоспарланған іс-әрекет
Ресурстар
Сабақтың басы
(8 минут)
«Таза заттар және қоспалар ». тақырыбы бойынша оқушылардың білімдерін өзектендіру.
«Ыстық орындық»әдісі арқылы
- Таза заттар дегеніміз не?
-Қоспалар дегеніміз не?
- Қоспаларды ажырата алу;
- Қоспа түрін сипаттап, бөлу әдісін ата.
-Қоспаларды бөлу әдістеріне өздерің мысалдар келтір.
Сабақ ортасы
(30-32 минуттар)
Мұғалім кіріспе бақылау ұйымдастырады.
«Ерітінді» ұғымын қалай түсінесіздер
Ерітіндіде не еріткіш болып табылады? Еріген зат ше?
Мұғалім оқушыларға проблемалық сұрақ қояды.
«Балалар,сіздер алыс ауылдағы туысқандарыңызға қонаққа бара жатырсыздар деп елестетіңіздер. Жолда құйын жаңбырдың астында қалып, сізге суық тиді делік. Ауылда дәріхана жоқ. Ал сіздің мұрныңыз бітеліп, тұмаурата бастадыңыз». Ауылда қол жетімді қандай затпен мұрынның бітелуін емдеуге болады?
Егер де талқылау барысында оқушылар тақырыптан алшақтап кетсе, «тұмауға қарсы құрал» жайлы жарнаманы көрсеткен жөн.
Бағыттаушы сұрақтар ретінде, мұғалім мынадай сұрақтар қойса болады:
«Аквамарис» ? медициналық спрейі неден тұрады?
Үй жағдайында осы ерітіндіні немен алмастыруға болады?
Оқушылардан күтілетін жауаптар:
аквамарис – теңіз суы негізіндегі мұрынға арналған спрей
теңіз тұзын суда еріту
Ерітіндінің емдік қасиеті болу үшін теңіз тұзы мен суды қандай қатынаста алу керек деп ойлайсыздар?
Оқушылардан күтілетін жауап: компоненттердің нақты қатынасын білу қажет.
Мұғалім оқушыларға жұппен бірігіп, аталған ерітіндіні дайындау үшін қажетті химиялық заттар мен құрал‑жабдықтар тізімін жазуды ұсынады.
Әр топ, өздеріне берілген нұсқаулыққа сәйкес, әртүрлі ерітінді дайындайды.
Ерітінділерді дайындағаннан кейін мұғалім оқушыларға проблемалық сұрақ қояды: «кестедегі деректерді зертттеп, сына сұрақтарға жауап беріңдер: Сіздер бірдей ерітінділер алдыңыздар ма? Мұғалім еріген зат пен еріткіштің бірдей қатынсатары жайлы нақтылауына болады.
Қорытынды: 4 ерітіндінің 3-де еріген зат пен еріткіш қатынасы бірей деген қорытындыға келулері қажет.
Проблемалық сұрақ қою.
Оқушыларға компоненттердің қатынасын есептеуге мүмкіндік беретін есептеу жолының алгоритімін құрастыруды ұсыныңыз.
Оқушылардың жауаптарын тыңдағаннан кейін, мұғалім презентациядағы сәйкес слайдты көрсете отырып, есептеу алгоритімін түсіндіреді. Сонымен қатар, алгоритімді түсіндіретін видеоролик көрсетуіне де болады.
Алынған төрт ерітіндінің массалық үлесін есептегеннен кейін оқушылар нақты қорытынды жасайды.
Оқушылар 4 ерітіндінің 3-де еріген зат пен еріткіш қатынасы бірей деген қорытындыға келулері қажет.
Еріткіш пен еріген заттың белгілі бір мөлшері бар ерітінді дайындау;
Тәжірибе нәтижелерін өңдеу;
Қауіпсіздік техникасын сақтай отырып жұмысты орындайды;
Ерітінділердің құрамы жайлы қорытынды жасайды.
Құрал-жабдықтар: химиялық стакан, шыны таяқша, өлшеуіш қасық, сағат шынысы, электронды таразы, воронка, өлщеуіш цилиндр.
Реактивтер: теңіз тұзы, дистилденген су.
Қауіпсіздік техникасы: Электр құралдарымен және шыны ыдсытармен жұмыс барысында мұқият болу керек.
Жұмыс нұсқаулығы: 20г ерітінді дйындау үшін 2г тұз бен 18 мл суды араластырыңыз. Бөлме температурасында судың тығыздығы 1, О) = 1 естен шығармаңыз.
Электронды таразы және өлшеуіш қасық көмегімен тұзды өлшеңіз.
Воронка көмегімен өлшенген тұзды стаканға аударыңыз.
Өлшеуіш цилиндр көмегімен судың қажет көлемін алып, стаканға құйыңыз
Шыны таяқша көмегімен, тұз әбден ерігенше ерітіндіні араластырыңыз.
Зертханалық жұмыс «тұз ерітіндісін дайындау».
Оқу мақсаты
Белгілі бір құрамдағы ерітінді дайындау
Икемдер
Оқушы мақсатқа жетеді, егер:
Қолдану
Еріткіш пен еріген заттың белгілі бір мөлшері бар ерітінді дайындау;
Тәжірибе нәтижелерін өңдеу;
Қауіпсіздік техникасын сақтай отырып жұмысты орындайды;
Ерітінділердің құрамы жайлы қорытынды жасайды.
Құрал-жабдықтар: химиялық стакан, шыны таяқша, өлшеуіш қасық, сағат шынысы, электронды таразы, воронка, өлщеуіш цилиндр.
Реактивтер: теңіз тұзы, дистилденген су.
Қауіпсіздік техникасы: Электр құралдарымен және шыны ыдсытармен жұмыс барысында мұқият болу керек.
Жұмыс нұсқаулығы: 40г ерітінді дйындау үшін 4г тұз бен 36 мл суды араластырыңыз. Бөлме температурасында судың тығыздығы 1, О) = 1 естен шығармаңыз.
Электронды таразы және өлшеуіш қасық көмегімен тұзды өлшеңіз.
Воронка көмегімен өлшенген тұзды стаканға аударыңыз.
Өлшеуіш цилиндр көмегімен судың қажет көлемін алып, стаканға құйыңыз
Шыны таяқша көмегімен, тұз әбден ерігенше ерітіндіні араластырыңыз.
Зертханалық жұмыс «тұз ерітіндісін дайындау».
Оқу мақсаты
Белгілі бір құрамдағы ерітінді дайындау
Икемдер
Оқушы мақсатқа жетеді, егер:
Қолдану
Еріткіш пен еріген заттың белгілі бір мөлшері бар ерітінді дайындау;
Тәжірибе нәтижелерін өңдеу;
Қауіпсіздік техникасын сақтай отырып жұмысты орындайды;
Ерітінділердің құрамы жайлы қорытынды жасайды.
Құрал-жабдықтар: химиялық стакан, шыны таяқша, өлшеуіш қасық, сағат шынысы, электронды таразы, воронка, өлщеуіш цилиндр.
Реактивтер: теңіз тұзы, дистилденген су.
Қауіпсіздік техникасы: Электр құралдарымен және шыны ыдсытармен жұмыс барысында мұқият болу керек.
Жұмыс нұсқаулығы: 30г ерітінді дйындау үшін 3г тұз бен 27 мл суды араластырыңыз. Бөлме температурасында судың тығыздығы 1, О) = 1 естен шығармаңыз.
1. Электронды таразы және өлшеуіш қасық көмегімен тұзды өлшеңіз.
2. Воронка көмегімен өлшенген тұзды стаканға аударыңыз.
3. Өлшеуіш цилиндр көмегімен судың қажет көлемін алып, стаканға құйыңыз
4. Шыны таяқша көмегімен, тұз әбден ерігенше ерітіндіні араластырыңыз.
Зертханалық жұмыс «тұз ерітіндісін дайындау».
Оқу мақсаты
Белгілі бір құрамдағы ерітінді дайындау
Икемдер
Оқушы мақсатқа жетеді, егер:
Қолдану
Еріткіш пен еріген заттың белгілі бір мөлшері бар ерітінді дайындау;
Тәжірибе нәтижелерін өңдеу;
Қауіпсіздік техникасын сақтай отырып жұмысты орындайды;
Ерітінділердің құрамы жайлы қорытынды жасайды.
Құрал-жабдықтар: химиялық стакан, шыны таяқша, өлшеуіш қасық, сағат шынысы, электронды таразы, воронка, өлщеуіш цилиндр.
Реактивтер: теңіз тұзы, дистилденген су.
Қауіпсіздік техникасы: Электр құралдарымен және шыны ыдсытармен жұмыс барысында мұқият болу керек.
Жұмыс нұсқаулығы: 20г ерітінді дйындау үшін 1,5г тұз бен 18,5 мл суды араластырыңыз. Бөлме температурасында судың тығыздығы 1, О) = 1 естен шығармаңыз.
1. Электронды таразы және өлшеуіш қасық көмегімен тұзды өлшеңіз.
2. Воронка көмегімен өлшенген тұзды стаканға аударыңыз.
3. Өлшеуіш цилиндр көмегімен судың қажет көлемін алып, стаканға құйыңыз
4. Шыны таяқша көмегімен, тұз әбден ерігенше ерітіндіні араластырыңыз.
Іс жүзінде, еріген заттың нақты мөлшері бар, ерітінділермен жұмыс істеуге тура келеді. Ерітіндідегі еріген зат мөлшерін көрсететін жолдардың бірі – еріген заттың массалық үлесін білу.
Еріген заттың массалық үлесі – пайызбен немесе үлеспен көрсетілетін, еріген зат массасының жалпы ерітінді массасына қатынасы:
Есеп шығару үлгісі.
25%-дық 100 г магний сульфаты MgSO4 ерітіндісін қалай дайындауға болады? Ол үшін 25г сусыз магний сульфатын өлшеп алу керек. Одан кейін өлшеуіш цилиндр көмегімен 75 мл суды (немесе таразы көмегімен 75г суды өлешеп алуға да болады, себебі бөлме температурасында судың 1г/мл) дайындап алу қажет. Ары қарай, магнний сульфатын суға салып, әбден араластыру қажет. Сонда магний сульфатының массалық үлесі 25 % болатын 100 г (25 г + 75 г = 100 г) ерітінді дайын болды.
=
Білімді бекітуге арналған тапсырма:
Біртекті қоспаларға мысалдар келтіріңіз.
Бөлме өсімдіктерін тыңайтқышпен қоректендіру кезінде калий сульфатының 2%-дық ерітіндісі қолданылады. Осындай 50г ерітінді дайындау үшін қажет еріген зат пен ерітіндінің массаларын есептеңіз.
Опыт А.
1. У вас есть три пробирки, в них находиться одинаковое количество воды.
2.В первую пробирку добавляем хлорид натрия, во вторую - сульфат бария, в третью - карбонат магния(по 1 шпателю). Нагрейте внимательно на спиртовке, не допускайте кипения (Нагревание стоит начать с прогрева пробирки от дна к горлу).