?аза?хал?ыны??лыойшылы Абай ??нанбаев «Ойынойнап, ?нсалмай, ?сер бала бола ма?» -депайт?андайбаланы??міріндеойынерекшеорыналды. Ойынмектепжасынадейінгібаланы?жекебасыны?дамуынаы?палететінт?рбие??ралы. Балаларойынар?ылы тез табысып, жа?сы??ысады, бірінен-біріептілікті?йренеді. Хал?ымызойындар?а тек балалардыалдандыру, ойнату?дісідеп?арамайоларды?мінез-??л?ыны??алыптасу??ралыдеп те ерекшеба?ала?ан. Ойынар?ылы бала ?зін?орша?анортамен, таби?атпен, ?о?амды???былыстармен, адамдарды?е?бегімен, ?арым-?атынастарыментанысады.
Ойын?лгісіні?технологиясыбаланы?на?осындайбелсенділіктерінарттырады. Кез-келген бала да адамны?м?дениеті де ойынар?ылыдамиды. Ал б?гінгідей динамика ?асырында, о?упроцесіндеойыналдын?ыорында, я?ниойынтехнологиясыар?ылыбаланы?о?у?аынтасын, ?ызы?ушылы?ынарттыруже?ілболма?.
?й ж?не жабайы жануарлар суреті? біртіндеп ала отырып, немесе бірнеше бала?а б?ліп берілген суреттерді мекен жайларына орналастыру ?ажет. Мысалы: ?йжануарларынжайлау?аорналастыру. Ал жабайыжануарлардыорман?аорналастырукерек. Жа?ылмайтапсырманыд?рысорында?анбалалардымада?тап, жа?ылыс?анбалалар?ак?мектесіпт?сіндіру.
Ал ?атеболса-?ызылт?стід??гелектік?тереді. Соданкейінсуреттердік?рсетіп,балаларменбірге?рс?зді?атты,жайж?неаны??айталапайтуытиіс.С?здер?айертегідекездесетінітуралы??гімелеу.
Балалар екі топ?а б?лінеді.?р топта 5-тен 10 –?а дейін ойыншы. Болады.Екі топ?а екі тая?ша (ж?мса?)беріледі,жерге т?зу сызы? сызылады.Ойыншыны? біреуі орта?а шы?ады да бір ала?анына зат жасырып,екінші ?олыны? ж?дыры?ын бірдей ж?мады.
Екінші ойыншы зат жасырыл?ан ?олды тапса,ойынды бастаушы сол болады.С?йтіп ?олында?ы тая?ын жо?ары ла?тырады.Осы кезде ?асында?ы тая?ын ла?тырады да,?асында?ы баланы? тая?ын ?а?ып т?сіруі шарт.Тая?ты ?а?ып т?сірген бала ?з тобына ?пай ?келеді.
?ара ??ла?
Ойын?а 5-10 бала ?атысады.Олар о?аша жерге топталып ?з араларынан бір баланы ?азы? етіп белгілейді.?азы? т?р?ан жерінде ?оз?алмай т?рады.Бас?алары ?рі кетеді.Содан кейін ойын?а ?атысушылапр ?азы?ты алыстан ?оршап бірте-бірте жа?ындай т?седі
Таяп келіп мынау кім? –деп бір-бірінен с?расады.Біреуі ойбай б?л ?ара??ла? ?ой!-деп ?аша ж?неледі.?ал?андары да –?ара??ла?,?ара ??ла?!-деп бытырай ?ашады.?ара??ла? біреуін ?стау ?шін т?ра ?уады.?стал?ан бала ?ара??ла? болып,ойын ?рі ?арай жал?асады.
Ала?ан со?па?
Ойын?а ?атысушы балалар ?йге немесе о?аша жерге жиналады да д??гелене отырады.Орталарынан бастаушы белгілейді.О?ан с?лгі (орамал)беріледі.Бастаушы ше?бер ішін айнала ж?ріп біреуге –Ала?анды тос!-дейді.Ол тос?ан кезде бастаушы оны? ала?анына с?лгіні тигізіп-С?лгі ?айда?-деп с?райды.Сонда ойыншы «анада» -деп бір баланы? атын атайды.АКты атал?ан ойыншы орнынан т?рып ала?анын тосады.Бастаушы-с?лгі ?айда?-деп атын айтады.Ойын осы ретпен жал?аса береді.Жа?сы ?ле? айтып ?н сал?андар ?пай жинайды.
Ат?аума
Ойынды 6 бала 3-3-тен б?лініп ойнайды.Бір бала сол ?олымен ?зіні? о? ?олыны? білезігінен ?стайды.Содан кейінгілері де солай істейді де бір-бірімен ?олдарын ай?астырады.?шінші бала к?зі та?ыулы к?йде екінші баланы? ай?ас?ан ?олына отырады.?олдасып т?р?ан балалар:-Ат?аума,ат?аума –деп ?аумалай к?терген бойы м?лшерлі жерге дейін жетеді.Бірінші бала а? санды?,к?к санды? десе,к?зі та?улы бала -к?к санды?,к?к санды? деп жауап береді.?аумалап келе жата?ан балалар :
Ба?а,ба?а балпа?
басы? неге жалпа??
Б?ты? неге талта?
К?зі? неге тоста?
Б??ан к?зі та?улы бала былай деп жауап береді.:-
Темір терсек к?п киіп
Басым содан жалпа?
Теуіп,теуіп ?ашырды
Б?тым содан тоста?!
Балалар ?олдарын жіберген кезде бала ??лап т?ссе,айып тартады.??ламай тік т?ссе ?ал?ан текі бала к?теріп ж?ре береді.
Са?ина жасыру
Ойынды ?ткізуші ж?не са?ина жасырушы бала белгіленеді.?ал?ан ойыншылар жерге отырып тізілеріні?? ?стіне ала?андарын жаяды.Бастаушы ж?лулы ?олын ?рбір ойыншы? ала?анына салысымен,ол бала ала?анын жаба ?ояды.Бастаушы бір баланы? ала?анына са?ина салысымен, ойыншыларды? біреуінен-«Са?ина кімде»-деп с?райды.Ол са?инаны? кімде екенін білсе сол баламен орнын ауыстырады.Ал білмесе ол ?з ?нерін к?рсетеді.Ойын бас?арушы ойынды осылай жал?астыра береді.
Белбеу со?
Ойывншылар екі-екіден ж?птасып ше?бер жасап т?рады.Бір белбеуді алып екіншісін ?уу?а тиіс.
?ашып ж?рген бала ше?бердегі ж?птасып т?р?ан екі баланы? алдына келіп т?рады.Арты? ?ал?ан ?шінші бала ?аша ж?неледі.ойыншы оны ?уып жетіп белбеумен со?ады да,?зі де бір ж?пты? алдына т?ра ?алады.Оны? орнына келесі ойыншы шы?ып,ойынды жал?астыра береді.Белбеу е? со?ында кімде ?алса сол ойыншы же?іліске ?шырайды да ?з ?нерін к?рсетеді.
Ар?ан т?ю.
Балалар ше?бер жасап т?рады. ?олында ар?аны бар ж?ргізуші топ арасынан шы?ады да:-ойын бастайды –деп дауыстайды.Сонан со? ар?анны? т?йілмеген басын ?стан ше?бер бойымен айналады,ар?анды балаларды? ая?тарыны? астынан жібереді.балалар ар?ан ?стімен секіріп т?рады.Кімде-кімні? ая?ына ар?ан ілініп,секіре алмай ?алса ол бала ойынды то?татып ?нер к?рсетеді,та?па?,?ле? айтады немесе билеп береді.Ойын осылай жал?аса береді.
Допты ?уып жет
Ойын ма?саты: балаларды шыдамды,сабырлы ?алыпта берілген белгіні ты?дауа?а,тез ж?гіругі,т?сетері?н к?лемін ажырата білуге баулу.
Ойынны? шарты:б?л ойын?а 5-6 бала, т?рбиеші бас?аруымен ?атыса алады.Т?рбиеші доптарды себетке салып алып,балалрды? алдына домалатып жібереді.»Допты ?уып жет»деген белгі бойынша,балалар допты ?стап алып т?рбиеші ?стап т?р?ан себетке салуы керек.
к/??ралдар: т?рлі-т?сті,?лкен-кішілі доптар.
Тыш?ан мен мысы?
Ойын ма?саты:балаларды шапша? ?рі шыдамды,?йымшылды???а ?йрету.
Ойын шарты: Б?л ойын?а топ балары б?рі тегіс ?атыса алады.Балаларды (?а?па ?алы?) д??гелене т?р?ызып,орта?а т?рбиеші к?мегімен тыш?анмен мысы? сайланады.Мысы? тыш?анды ?уып ?стап алуы керек.Д??гелене т?р?ан балалар тыш?анды я?ни мысы?тан ??т?ару ?шін,?а?падан тыш?анды шы?арып діберіп мысы?ты шы?армау?а тырысады.Мысы? тыш?анды ?стау ?шін шапша?ды? керек.Мысы? тыш?анды ?стап алса,ойын?а келесі жа?а балалар ?атыса отырып алмаса береді.
К\??ралдар: мысы?,тыш?ан бетперделері.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Қазақхалқыныңұлыойшылы Абай Құнанбаев «Ойынойнап, әнсалмай, өсер бала бола ма?» -депайтқандайбаланыңөміріндеойынерекшеорыналды. Ойынмектепжасынадейінгібаланыңжекебасыныңдамуынаықпалететінтәрбиеқұралы. Балаларойынарқылы тез табысып, жақсыұғысады, бірінен-біріептіліктіүйренеді. Халқымызойындарға тек балалардыалдандыру, ойнатуәдісідепқарамайолардыңмінез-құлқыныңқалыптасуқұралыдеп те ерекшебағалаған. Ойынарқылы бала өзінқоршағанортамен, табиғатпен, қоғамдыққұбылыстармен, адамдардыңеңбегімен, қарым-қатынастарыментанысады.
Ойынүлгісініңтехнологиясыбаланыңнақосындайбелсенділіктерінарттырады. Кез-келген бала да адамныңмәдениеті де ойынарқылыдамиды. Ал бүгінгідей динамика ғасырында, оқупроцесіндеойыналдынғыорында, яғниойынтехнологиясыарқылыбаланыңоқуғаынтасын, қызығушылығынарттыружеңілболмақ.
2. Үстелүстіндеойналатындидактикалықойындар- «Лото», «Домино», т.б.
3. Сөздікдидактикалықойындар.
Дидактикалықойынбалалардыңқоршаған орта туралытүсінігінкеңейтеді, баланыойнайбілугебаулып, ақыл-ой қызметінқалыптастырады, әріадамгершіліккетәрбиелеуқұралыболыптабылады.
Өзістәжіребиемде мен балаларментілдікдидактикалықсөздікжұмысынжүргізеотырып, олардыайналасындағызаттарментаныстырып, атынатайбілуге, қасиеті мен сапасын, түр- түсінжәнепішінінажыратабілуге, өмірдегі, қоршағанортадағытүрліқұбылыстаржайындағыұғым, түсініктеріндамытаотырып, белсендітүрдетілдікқарым-қатынасжасайбілугеүйретемін. Мектепжасынадейінгібалалардыңсөздікқорларындамытуісіндетәрбиешінің:
Үй және жабайы жануарлар суретің біртіндеп ала отырып, немесе бірнеше балаға бөліп берілген суреттерді мекен жайларына орналастыру қажет. Мысалы: үйжануарларынжайлауғаорналастыру. Ал жабайыжануарлардыорманғаорналастырукерек. Жаңылмайтапсырманыдұрысорындағанбалалардымадақтап, жаңылысқанбалаларғакөмектесіптүсіндіру.
Ойынбарысы: Балалардөңгеленіптұрады.Жүргізушіқолындаэстафеталық-таяқшаболады.Жүргізушібірертегікейіпкерініңатынайтып, қолындағытаяқшанықасындағыбалағабереді.Таяқшаныалған бала солертегікейіпкерлерініңіс-әрекетқимылынабайланыстысөзайтып,келесібалағатездетіптаяқшаныберуітиіс.Жүргізушіқолынатаяқшақайтыпкелгенде, олжаңасөздерайтып,басқабалағаберіпбастайды.Балаларсөзтауыпайтаалмаса,айыпсалыныпұпай беріледі.3 айыпсалынғанұпайалғаннанкейін,ол бала ойыннаншығыпқалады.Ойынсоңындакімдеайыпсалынғанұпайы аз болса,сол бала жеңімпазаттанады.Мысалы: «ит» сөзі -үреді,жүгіреді,үйкүзетедіт.б. «мысық» сөзі – ойнайды,тышқанаулайдыт.б.
Ал қатеболса-қызылтүстідөңгелектікөтереді. Соданкейінсуреттердікөрсетіп,балаларменбіргеәрсөздіқатты,жайжәнеаныққайталапайтуытиіс.Сөздерқайертегідекездесетінітуралыәңгімелеу.
Ойынбарысы:Балаларғабірнешеертегілердіңсуретін (коллаж) көрсетеді. Суреттегіертегілердіқарайотырып, ертегікейіпкерлердіатапжәнеолардысиппаттайды.
Әуе таяқ
Балалар екі топқа бөлінеді.Әр топта 5-тен 10 –ға дейін ойыншы. Болады.Екі топқа екі таяқша (жұмсақ)беріледі,жерге түзу сызық сызылады.Ойыншының біреуі ортаға шығады да бір алақанына зат жасырып,екінші қолының жұдырығын бірдей жұмады.
Екінші ойыншы зат жасырылған қолды тапса,ойынды бастаушы сол болады.Сөйтіп қолындағы таяғын жоғары лақтырады.Осы кезде қасындағы таяғын лақтырады да,қасындағы баланың таяғын қағып түсіруі шарт.Таяқты қағып түсірген бала өз тобына ұпай әкеледі.
Қара құлақ
Ойынға 5-10 бала қатысады.Олар оңаша жерге топталып өз араларынан бір баланы қазық етіп белгілейді.Қазық тұрған жерінде қозғалмай тұрады.Басқалары әрі кетеді.Содан кейін ойынға қатысушылапр қазықты алыстан қоршап бірте-бірте жақындай түседі
Таяп келіп мынау кім? –деп бір-бірінен сұрасады.Біреуі ойбай бұл қарақұлақ қой!-деп қаша жөнеледі.Қалғандары да –қарақұлақ,қара құлақ!-деп бытырай қашады.Қарақұлақ біреуін ұстау үшін тұра қуады.Ұсталған бала қарақұлақ болып,ойын әрі қарай жалғасады.
Алақан соқпақ
Ойынға қатысушы балалар үйге немесе оңаша жерге жиналады да дөңгелене отырады.Орталарынан бастаушы белгілейді.Оған сүлгі (орамал)беріледі.Бастаушы шеңбер ішін айнала жүріп біреуге –Алақанды тос!-дейді.Ол тосқан кезде бастаушы оның алақанына сүлгіні тигізіп-Сүлгі қайда?-деп сұрайды.Сонда ойыншы «анада» -деп бір баланың атын атайды.АКты аталған ойыншы орнынан тұрып алақанын тосады.Бастаушы-сүлгі қайда?-деп атын айтады.Ойын осы ретпен жалғаса береді.Жақсы өлең айтып ән салғандар ұпай жинайды.
Атқаума
Ойынды 6 бала 3-3-тен бөлініп ойнайды.Бір бала сол қолымен өзінің оң қолының білезігінен ұстайды.Содан кейінгілері де солай істейді де бір-бірімен қолдарын айқастырады.Үшінші бала көзі таңыулы күйде екінші баланың айқасқан қолына отырады..Қолдасып тұрған балалар:-Атқаума,атқаума –деп қаумалай көтерген бойы мөлшерлі жерге дейін жетеді.Бірінші бала ақ сандық,көк сандық десе,көзі таңулы бала -көк сандық ,көк сандық деп жауап береді.Қаумалап келе жатақан балалар :
Бақа,бақа балпақ
басың неге жалпақ?
Бұтың неге талтақ
Көзің неге тостақ
Бұған көзі таңулы бала былай деп жауап береді.:-
Темір терсек көп киіп
Басым содан жалпақ
Теуіп ,теуіп қашырды
Бұтым содан тостақ!
Балалар қолдарын жіберген кезде бала құлап түссе,айып тартады.Құламай тік түссе қалған текі бала көтеріп жүре береді.
Сақина жасыру
Ойынды өткізуші және сақина жасырушы бала белгіленеді.Қалған ойыншылар жерге отырып тізілерініғң үстіне алақандарын жаяды.Бастаушы жұлулы қолын әрбір ойыншың алақанына салысымен,ол бала алақанын жаба қояды.Бастаушы бір баланың алақанына сақина салысымен, ойыншылардың біреуінен-«Сақина кімде»-деп сұрайды.Ол сақинаның кімде екенін білсе сол баламен орнын ауыстырады.Ал білмесе ол өз өнерін көрсетеді.Ойын басқарушы ойынды осылай жалғастыра береді.
Белбеу соқ
Ойывншылар екі-екіден жұптасып шеңбер жасап тұрады.Бір белбеуді алып екіншісін қууға тиіс.
Қашып жүрген бала шеңбердегі жұптасып тұрған екі баланың алдына келіп тұрады.Артық қалған үшінші бала қаша жөнеледі.ойыншы оны қуып жетіп белбеумен соғады да,өзі де бір жұптың алдына тұра қалады.Оның орнына келесі ойыншы шығып,ойынды жалғастыра береді.Белбеу ең соңында кімде қалса сол ойыншы жеңіліске ұшырайды да өз өнерін көрсетеді.
Арқан түю.
Балалар шеңбер жасап тұрады. Қолында арқаны бар жүргізуші топ арасынан шығады да:-ойын бастайды –деп дауыстайды.Сонан соң арқанның түйілмеген басын ұстан шеңбер бойымен айналады,арқанды балалардың аяқтарының астынан жібереді.балалар арқан үстімен секіріп тұрады.Кімде-кімнің аяғына арқан ілініп,секіре алмай қалса ол бала ойынды тоқтатып өнер көрсетеді,тақпақ,өлең айтады немесе билеп береді.Ойын осылай жалғаса береді.
Допты қуып жет
Ойын мақсаты: балаларды шыдамды,сабырлы қалыпта берілген белгіні тыңдауаға,тез жүгіругі,түсетеріңн көлемін ажырата білуге баулу.
Ойынның шарты:бұл ойынға 5-6 бала, тәрбиеші басқаруымен қатыса алады.Тәрбиеші доптарды себетке салып алып,балалрдың алдына домалатып жібереді.»Допты қуып жет»деген белгі бойынша ,балалар допты ұстап алып тәрбиеші ұстап тұрған себетке салуы керек.
к/құралдар: түрлі-түсті ,үлкен-кішілі доптар.
Тышқан мен мысық
Ойын мақсаты:балаларды шапшаң әрі шыдамды,ұйымшылдықққа үйрету.
Ойын шарты: Бұл ойынға топ балары бәрі тегіс қатыса алады.Балаларды (қақпа қалың) дөңгелене тұрғызып,ортаға тәрбиеші көмегімен тышқанмен мысық сайланады.Мысық тышқанды қуып ұстап алуы керек.Дөңгелене тұрған балалар тышқанды яғни мысықтан құтқару үшін,қақпадан тышқанды шығарып діберіп мысықты шығармауға тырысады.Мысық тышқанды ұстау үшін шапшаңдық керек.Мысық тышқанды ұстап алса,ойынға келесі жаңа балалар қатыса отырып алмаса береді.
