Китап- белем шишм??е

Тема:       “Китап – белем шишмәһе ” темаһына арналған уҡыу          конференцияһы сараһы.

        Максат:         1. Балаларҙа китап һайлап уҡыуға етди ҡараш тәрбиәләү 2. Эҙлекле һөйләм телен үҫтереү. 3. Туған телгә һөйөү хистәре тәрбиәләү.

Йыһазландырыу: мәҡәлдәр, йомаҡтар, китаптар күргәҙмәһе, аудиояҙма, китап,уҡыу, белем тураһында төрлө плакаттар  Сара барышы.

1. Ойоштороу моменты.

 Күпме теләйһең-

                           Шул тиклем һөйләр,

                           Үҙе тағы ла бик күпте белер.

                           Ниндәй уңған ул,

                           Йәле, уйлап тап,

                           Ул була (китап). 

Шишмә түгел, әммә үҙен,
Аҡыл шишммәһе тиҙәр.
Бик белемле булғың килһә
Ҡулдан төшмәһен тиҙәр. (Китап)

Дөрөҫ, ә китап тотоу ҡаҡиҙәләрен беләһегеҙме? Уларҙы боҙмайһығыҙмы?(Китапты тышлап тоторға, бөкләмәҫкә,йыртмаҫҡа, биттәрен төкөрөкләп асмаҫҡа, улар араһына ручка йә ҡәләм һалмаҫҡа, ашаған ерҙә тотмаҫҡа,бысратмаҫҡа һ.б.)  II. Тема һәм маҡсат менән таныштырыу.

        – Балалар, бөгөн беҙ һеҙҙең менән уҡыу конференцияһына йыйылғанбыҙ. Ләкин ул бер яҙыусының ижадына йәки бер генә әҫәренә бағышланмаған, беҙҙең бөгөнгө маҡсатыбыҙ  -  бер-беребеҙҙең уҡыу, китап тураһында сығыштарын тыңлау, бер-беребеҙҙән үрнәк алыу, кәңәштәр биреү, фекерҙәребеҙ менән алышыу.Кем менән дуҫ булыуыңды әйтһәң, мин һинең ниндәй кеше икәнлегеңде әйтеп бирәм, тип юҡҡа ғына әйтмәгәндәр. Ошо уҡ һүҙҙәрҙе китаптарға карата ла әйтергә була. Ниндәй китаптар укырға яратыуыңа  ҡарап,  һинең ниндәй кеше булыуыңды, күңелеңдә ниндәй уйҙар ятканлығын әйтеп була. Арағыҙҙа бармы китап уҡырға яратыусылар? Ниндәй китаптар улар?Ниндәй баҫмалар алдыраһығыҙ?(Бер нисә уҡыусыны тыңлайбыҙ). – Балалар, беҙҙең мәктәптә лә, ауыл клубында ла китапхана бар. Ә ғаилә китапханаһының кәрәге бармы? Ни өсөн кәрәк ул? Бөгөн беҙгә китапханасы Рәмилә апай ҙа килгән. Һүҙҙе уға бирәйек.

(Ниндәй уҡыусы күпме китап алып уҡыған, китапханала ниндәй ҡыҙыҡлы әҫәрҙәр бар, китап уҡыу тураһында ҡыҫҡаса сығыш яһай).

III. Балаларға һүҙ бирелә.Ә хәҙер инде кем күпме китап уҡыған, һеҙҙең иң яратҡан яҙыусығыҙ, әҫәрегеҙ хаҡында тыңлап үтәйек.(Ҡыҫҡаса теләк буйынса сығыш яһайҙар, сығыштар алдан уҡыусыларға бүлеп бирелә). IV. Китап тураһында мәҡәлдәр.          -Рәхмәт, балалар, халык юкка ғына “кем күп укый – шул күпте белә” тип әйтмәгән. Китап тураһында ла халык әйткән бик аҡыллы мәҡәлдәр бар. Кем ниндәй мәҡәл белә?

                                                      Мәҡәлдәр:

                Китап – белем шишмәһе (Книга – источник знаний).

                Китапһыҙ йорт – ҡошһоҙ урман.

                Китапһыҙ өй – тәҙрәһеҙ бүлмә.

                Укыған ил уңыр – уҡымаған ил туҙыр.

                Яҡшы китап – иң ғәҙел дуҫ.

                Китаптың белмәгәне юҡ.

                Китап укыһаң – белемең артыр,

                укымаһаң белгәнең дә онотолор.

                Яҡшы китап укыһаң, тағы бер дуҫың артыр.

Эйе, Китап – яҡын дуҫ.   Ә китап беҙгә дошман була аламы? Нисек уйлайһығыҙ?( Була ала. Китаптың эстәлеге уҫаллыҡ, тәртипһеҙлек тураһында булһа, уның кире йоғонто яһауы бар).Ундай китаптарҙан сикләнер һәм, иң мөһиме, үҙ телебеҙҙә күберәк уҡырға  кәрәк ине.Сөнки беҙҙең башҡорт телебеҙ – бик матур, музыкаль тел.(Аудиояҙма тыңлау).

Бөтә аҡыл эйәләре лә классик яҙыусыларының әҫәрҙәрен укырға кәңәш бирә. Классик яҙыусыһы кем ул? (Бөтә дөнъяға танылған яҙыусы классик яҙыусы була).

        –  Башкорт , рус һәм татар әҙәбиәтенең классик яҙыусыларынан  кемдәрҙе беләһегеҙ?

        (А.С. Пушкин, Л.Н. Толстой, Г. Тукай, М. Җәлил, Мостай Кәрим, З. Биишева, М. Гафури

        V. Йомғаҡлау, һығымта  –  Балалар, бөгөн   беҙ нимә тураһында һөйләштек? Үҙегеҙ өсөн ниндәй кәрәкле мәғлүмәттәр алдығыҙ?

        –  Китап ул – хазина.  Китап менән дуҫ булырға кәрәк. Күберәк уҡығыҙ,  һау булығыҙ!

«Китап- киңәшчең синең, дустың, ярдәмчең синең»

.Максат: 1.Китапларның килеп чыгу тарихы белән танышу.

              2. Китап төрләре: дәреслекләр, әкиятләр, җырлар һ.б.

              җыентыклар белән танышу.

              3. Укучыларда китапка сакчыл караш тәрбияләү.

              4. Китап - дәреслекләрне кызыксынып, аңлап укуга ирешү.

Җиһазлау: Китаплар, дәреслекләр, плакатлар.Дәрес барышы.

- Мин сезгә табышмак әйтәм, шул табышмакның җавабын табып, без бүгенге дәреснең темасын билгелибез.

Юк аягы, юк күзе,

Сөйли, өйрәтә үзе.

Телгә аннан оста юк

Аннан якын дус та юк.

Ул нәрсә?

 Әйе, укучылар. Безнең бүгенге дәресебез дә китап турында. Ул «Китап киңәшчең синең, дустың ярдәмчең синең…» дип атала.

Яшь дусларым! Иртәләрен кояш белән бергә уянып, әти- әниләрегез эшкә җыенганда, сез дә изге сәфәргә кузгаласыз- ак корабны хәтерләткән мәктәбебезгә юлтотасыз. Сезнең дә үз хезмәтегез бар. Ул- гыйлем алу. Көмеш кыңгырау моңлы чыңнарын таратуга, дәрескә кереп утырасыз һәм иң беренче булып кулга китапаласыз.

Ә нәрсә соң ул китап? Китап ул нинди дә булса текстны эченә алган, битләре билгеле бер тәртиптә җыйналып төпләнгән басма әсәр.

Китап тормышыбызда иң кирәкле әйбер. Ул киңәшче дә, сердәш тә. Яхшы китап һәрвакыт күңел түрендә саклана.

-Кем күп белергә тели-

Китап була кулында.

Менә хәзер сүз башлыйбыз

Шул якын дус турында.

Укый аны өлкәннәр дә,

Укый аны балалар-

Шулай гыйлем чишмәсеннән

Алар белем алалар.

-Мәктәпкә килеп керүгә,

Алабыз кулга китап.

Гомер буена укыйбыз,

Һич кенә булмый туктап.

Мәктәптә иң кирәклесе-

Иң әйбәт өйрәтүче

Беләбез ич, ул- белемнең

Учагын көйрәтүче.

 

- Кешеләр китаплар аша үзләренең үткәне, әби- бабаларының тормышы белән танышалар. Китаплар бик борынгы заманнардан ук басылып килгәннәр.- Беренче китап кайчан барлыкка килгән?

Бүгенге галимнәр бу сорауга төгәл генә җавап бирә алмыйлар. Париждагы бер китапханәдә безнең эрага кадәр 3350 елда язылган папирус төргәге саклана.Шушы китапны иң борынгы, иң беренче китап дип санасалар да, Мисыр каберлекләрендә әле ачылу көтеп ятучы күпме сер бар.

Беренче язу үрнәкләре шикелле үк, беренче китаплар да башта Мисырда, Кытайда, Һиндстанда барлыкка килә. Борынгы Мисырда ташка чокып язганнар.Иероглифлар белән язылган беренче язу үрнәкләре кыяташларда сакланган. Димәк, беренче китаплар таш китаплар булган.

Тора- бара ташларны папирус алыштырган. Папирус Нил елгасы буенда үскән камыш. Безнең кәгазь белән чагыштырганда, папирус нык түгел, бик тизтаралырга тора. Шулай булса да, ул бик озак алыштыргысыз язу материалы булып хезмәт иткән. 

Шулай ук, беренче китапларны балчыкка, агач такталарга, тирегә, каен тузына язганнар. Китапларны элек кул белән язганнар. Ә соңрак китап басу станоклары,беренче типографияләр барлыкка килә.

Россиядә беренче китап басучылардан Иван Федоров санала. Аның 1564 елда беренче рус китабы «Апостол» басыла.

Татарстанда беренче типография 1801 елда Казан шәһәрендә отставкадагы прапорщик Габделгазиз Бурашов тарафыннан ачыла.

«Якын дус» җыры (Җ. Тәрҗеманов сүзләре,З. Хәбибуллин көе) яңгырый.

-Нинди китаплар була соң?

Китаплар күптөрле була. Әкиятләр, шигырьләр, хикәяләр, табышмаклар, мәкальләр җыентыклары була.(китаплар күргәзмәсен күрсәтү)

Тагын бик кирәкле китаплар- төрле- төрле сүзлекләр һәм белешмәлекләр бар. Кешеләр бар нәрсәне дә үткән замандагы, хәзер булып торган вакыйгаларны,даталар, саннар, исемнәрне белешмә һәм сүзлекләрдән таба ала.(сүзлекләр күрсәтү).

-Җир йөзендә төрле- төрле

Никадәрле китап бар.

Бик калын да, бик олы да,

Кечкенә дә китаплар.

Әмма барлык китапларның

Иң беренче баскычы,

Күңелләргә иң тәү башлап

Белемгә юл ачучы,

Тирән серләр сараена

Тәүге ачкыч бирүче,

Беренче кат шул сарайга

Безне алып керүче

Тик бер китап.

-Аңа тиңдәш

Нинди китап бар тагы?

Беләмсең, ул нинди китап?

Ул- «Әлифба» китабы

И Әлифбам,

Син- тәүге фәннәрнең

Тәүге баскычы

Син кадерле,

Син- туган телемнең

Алтын ачкычы.

«Әлифба» җыры яңгырый.

Матур рәсемнәренә сокланып, язуларын укып караган беренче китабыгыз- ул, һичшиксезӘлифба. Әлифбадан без хәреф танырга, укырга, язарга өйрәнәбез.Матур- матур шигырьләр, әкиятләр укырга өйрәнәбез.

Яхшы китап һәрчак күңел түрендә саклана, андагы акыллы сүзләр якты кояш нурлары кебек. Китаплар төрле темага язылалар, төрле күләмдә булалар. Ләкиннинди генә булсалар да, алар безне Туган илебезне, хезмәтне яратырга, авыр вакытларда югалып калмаска өйрәтәләр, адашканга юл күрсәтәләр.

-Китап укырга яратам

Вакыт булган чакларда.

Рәхмәтләрем чиксез минем

Китап язучыларга.

-Сердәшчем дә, киңәшчем дә,

Якын дустым да китап,

Дөньядагы бар нәрсәне,

Сыйдырган нурлы китап.

-Китап дусты кешеләрнең

Һәм иң якын сердәше,

Һәрвакытта кирәк була

Безгә китап киңәше.

- Китап дөньясы бик бай. Аларның санын күз алдына китерүе дә кыен. Ел саен яңа китаплар басылып тора. Ә менә китапларның иң күп саклана торган урыныһәм һәркем шул китапларны алып укый ала торган урын ничек дип атала?- Китапханә.

- Менә китапханәдән безгә бер китап килгән. Тик ул безнең алдыбызга чыгарга ояла, күргәзмәләрдә дә катнашмады.

- Менә карагыз әле, ни өчен ояла икән ул?

(ертылып беткән китап күрсәтелә)

- Ә ни сәбәпле ул шундый хәлгә төшкән икән соң? (укучылар җавабы)

Ишек шакып, китап докторы керә.

«Китап докторы» шигыре укыла.

- Мин сезгә берничә киңәш тә алып килдем әле.

- Китапханә китапларына исем- фамилияңне һәм башка сүзләр язма.

 Китапханәдән алган китапларны вакытында кайтарып бир. Шуны истә тот: аны башка укучылар көтә.

- Китапханәдән, иптәшләреңнән һәм башка танышларыңнан алган китапларны бигрәк тә нык сакла!

Караңгы урында укыма: күзләреңне бозарсың. Укыганда яктылык күзләреңә түгел, ә китабыңа төшсен.

Китапларның битләрен бөкләмә, укып тукталып калган урында карандаш яки тырнак белән эз ясама, кыстыргыч куй.

- Китапның ертылган битләрен ябыштыр. Әгәр кирәк булса, төплә. Китапны 

ашыкмыйча, уйлап укы. Сезнең киңәшләрне без һәрвакыт истә тотарбыз, чын китап дуслары булырбыз.- Сез килешәсезме, дуслар?

- Ә бу ертылган китаплар белән нишләрбез соң?(укучылар җавабы)

- Әйе, без аларга һичшиксез ярдәм итәрбез. Рәхмәт сезгә, доктор.

 Китап- киңәшчең синең,

Дустың, ярдәмчең синең.

Ул хөрмәткә бик хаклы,

Кадерлә син китап ны.

         Укы, дустым, син аны.

         Китапның син дусты бул.

         Бик күп сорауларыңа

         Җавап биреп торыр ул.

Затем предлагает ребятам осмотреть подготовленную им заранее выставку книг, обращает внимание на их красочность, на то, что они разные:

1) По содержанию и оформлению (энциклопедии, сказки, взрослые книги) ;

2) По размеру (книжки-малышки, большого и маленького формата)

3) По переплету (в мягком и жестком переплете) .

Воспитатель. Что это? Для нужны книги? (С помощью книг передают знания, информацию.) Кто делает книги? Человек делает книги вручную? (Книги создаются с помощью машин в типографии.)

Педагог предлагает детям на машине времени отправиться в прошлое, чтобы посмотреть, как выглядела «книга» в древние времена; показывает иллюстрации с изображением печатных станков разных времен, рассматривает их вместе с детьми (Презентация «От прошлого к настоящему книги») .

Воспитатель. Вы знаете, как создавали книги, когда не было печатных станков? Люди с древности сочиняли сказки, песни, пословицы, загадки. А чтобы не забыть, их нужно было записать. Как вы думаете, удобно было читать книги, написанные на глиняных дощечках? (Слайд 1) Конечно, нет! Поэтому в Китае стали писать книги на бамбуковых пластинках (Слайд 2, нанизанных на крепкую веревку. Но и это было неудобно. Китайцы начали писать книги кисточкой и тушью на шелке (Слайд 3). А в Египте писали книги на каменных плитах (Слайд 4, а потом на папирусе – похожем на бумагу очень тонком и длинном листе, сделанном из тростника (Слайд 5). Папирусы хранили свернутыми в свиток (Слайд 6). Наконец люди изобрели бумагу и стали создавать книги на бумаге: сначала рукописные, а затем и печатные. Обложки у рукописных книг были деревянные, обтянутые кожей или тканью (Слайды 7 и 8). Требовалось очень много времени, чтобы написать одну книгу вручную. Когда возникла потребность создавать много книг, человек придумал печатный станок (Слайд 9). Первую книгу на Руси напечатал Иван Федоров (Слайд 10). Печатный станок упростил изготовление книг. Постепенно человек усовершенствовал печатный станок, придумав машины, которые изготовляют сразу много книг. Существуют машины, которые печатают, обрезают и сшивают листы, печатают красочные обложки, иллюстрации и изготовляют переплет, чтобы книга дольше сохранилась (Слайд 11). Всеми машинами управляют люди. Но, прежде чем начать печатать книгу, необходимо подготовить ее содержание. Как вы думаете, кто готовит все материалы для книг? (Поэты, писатели, художники.) И в результате мы с вами чи-таем вот такие красивые книжки (показывает, в которых есть замечательные картинки.

Игра «Что было, что будет». Детям предлагается из картинок (раздаточный материал) составить цепочку: от прошлого к настоящему книги. Побеждает тот, кто быстрее справится с заданием. Можно немного усложнить игру, добавив картинки с изображением современных книг, которых не было в презентации.Игра «Как я берегу книгу».Педагог просит детей выбрать из предложенных сюжетных картинок (Слайды 12-15) те картинки, на которых изображено правильное, бережное отношение к книгам и назвать правила обращения с книгами (не рвать, не рисовать на книгах, не загибать страницы и т. д.) . Побеждает тот, кто быстрее справится с заданием.

Завершая занятие, воспитатель предлагает детям пройти в уголок книги и проверить, хорошо ли живется книгам в группе.