Қазақ этнопедагогикасын оқу тәрбие жұмыстарына қолдану

Қазақ этнопедагогикасын оқу тәрбие жұмыстарына қолдану

щщщщщщщщ .

Қазақ балалар фольклоры

Балалар поэзиясы

Ойындық фольклор

Ертегілер

• Қиял- ғажайып ертегілер
• Хайуанаттар туралы ертегілер
• Тұрмыс-салт ертегілер
• Күлдіргі ертегілер (аңыздар)

• Бесік жырлары
• Уату-алдарқату өлеңдері
• Арнау-тілек өлеңдер
• Сұрамақтар
• Қызықтамалар
• Өтірік өлеңдер
• Тақпақтар
• Маусымдық жырлар

Ойын өлеңдер

Ойынға байланысты жырлар

• Жұмбақтар

• Мақал- мәтелдер
• Тәжікелесу
• Балалар айтысы
• Жаңылт-

паштар

• Ойынға шақырулар
• Қаламақтар
• Санамақтар

• Тәжіке-сауалдар
• Тәжіке-жұмбақтар
• Табиғи диологқа негізделген тәжікелесулер
• Жасанды диологқа негізделген тәжікелесу
• Алдамшы тәжікелесу

• Тізбекті санамақтар
• Сюжетті санамақтар
• Жұмбақ сөзді санамақтар
• Тұрақты тіркесті санамақтар

• Санамақ жаңылтпаштар
• Жұмбақ жаңылтпаштар

Сурет 2

Салт – дәстүрлер

Тұрмыстық

салт- дәстүрлер

Бала тәрбиесімен байланысты салт- дәстүрлер

Әлеуметтік - мәдени салт-дәстүрлер

• Шілдехана

• Сүйінші сұсүрау
• Ат қою
• Бесікке салу
• Қырқынан шығару
• Тұсау кесу
• Сүндетке отырғызу
• Ашамайға мінгізу
• Тілашар
• Жеті атасын білу

• Қазақ билері
• Қазақ

хандары

• Туыстық

атаулар

• Ырымдар,

тыйымдар

• Бата-тілектер
• Ұлттық

мерекелер

• Қазақтың

өлшем бірліктері

• Ислам

тағылымы

• Киіз үй, оның жабдықтары
• Ұлттық киім үлгілері
• Үй жиһаздары
• Ұлттық тағамдар
• Әшекейлік бұйымдар
• Қару-жарақтар
• Ат әбзелдері
• Төрт түлік
• Ұлттық көлік түрлері мен жолдар

Қазақтың ұлттық ойындары

Ақыл-ой қабілетін жұмсайтын ойындар

Әуендік

ойындар

Спорттық ойындар

Сөзбен ойналатын ойындар

Табиғи материалдарды қолданып ойнайтын ойындар

Хайуанаттар дүниесін елестетіп ойнайтын ойындар

Қимыл-қозғалыс ойындары

Ұлттық өнер

Қол өнері

Саз өнері

• Халық әндер

• Тоқымашы
• Кестеші
• Өрмек тоқушы
• Тігінші
• Ағаш шебері
• Ұста
• Зергер

• Би өнері
• Күй өнері
• Терме, жырлар
• Ұлттық аспаптар

Этноэкология

Табиғат құбылыстарының атаулары

Хайуанаттар

әлемі

Ауа райын болжаудың халықтық нұсқалары

• Хайуанаттар құлықтарына қарап ауа райын болжау

• Құстарға қарап ауа райын болжау
• Ауа райын табиғат көрністері мен құбылыстары арқылы болжау

• Үй

хайуанаттары

• Түз

хайуанаттары

• Құстар

• Бұлт атаулары

• Жаңбыр атаулары
• Қар атаулары
• Жел атаулары
• Аяз атаулары

Қазақ этнопедагогикасын әр сабақта қолдану үлгісі

Пән

аттары

Қазақ этнопедагогика сы материалдары

Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптас-

тыру

Қазақ балалар фольклоры

Айнала қоршаған ортамен таныстыру және экология

Санамақтар: жұмбақ-санамақтар, сюжеттік санамақтар,

Салт- дәстүрлер

Ұлттық ө нер

Қазақтың байырғы өлшем бірліктері : қос уыс, бір уыс, шөкім, шымшым, жұдырық, жұмырық, қарыс, құлаш, құшақ, адым, аттам т.б.

Маусымдық жырлар, арнау-тілек өлеңдер, сұрамақтар, қызықтамалар,

Ұлттық ойындар

Өнер адамдарының қолынан жасалған бұйымдарды киімдерді, ыдыс-аяқтарды көлеміне, түстеріне қарай салыстыру және санау.

Тұрмыстық салт-дәстүрлер: ұлттық тағамдар, ұлттық көліктер, жауынгерлік қару-жарақтар, ат әбзелдері,

әлеуметтік мәдени-салт дәстүрлер: қазақ хандары, билері, батырлары, ырымдар мен тыйым сөздер, ұлттық мерекелер.

Ақыл-ой қабілетін жұмсайтын ойындар: « Жаңылма » , « Бұғнай » , « Байқап қал » , « Біз де » , есеп ойындары т.б.

Табиғаттың әсемдігін суреттейтін жыл мезгілдеріне арналған әндер мен күйлерден үзінді тыңдату.

Этноэкология

Табиғи материалды қолданып ойнайтын ойындар: « Хан талапай » , « Ат жарысы » , « Нәби » , « Бес тас » , « Асық ату » т.б. Хайуанаттар дүниесін елестетіп ойнайтын ойындар: « Көк сиыр » , « Ақ байпақ » , « Аш қасқыр » , « Қасқұлақ » , « Ит пен қояндар » т.б.

табиғат құбылыстары атаулары: қар атаулары (ақша қар, қасат ақар, үйме қар), жаңбыр атаулары (ақ жаңбыр, соқыр жаңбыр, бұршақ) үй хайуанаттары түз хайуанаттары, құстар

( жалғасы). Қазақ этнопедагогикасын әр сабақта қолдану үлгісі

Тіл дамыту,

көркем әдебиет және сауат ашу

Қазақ балалар фольклорының барлық түрлері: балалар айтысы, өтірік өлеңдер, тәжікелесулер,

сұрамақтар, қызықтамалар,

Бейнелеу өнері

Қазақ балалар фольклорынан үзінділер қолдану.

Бесік жырлары, бата-тілектер, тыйым сөздер,

ұлттық бұйымдар, киімдер, тағамдар, жиһаздар, туралы әңгіме.

Ән-күй

Балалар айтысы: қыз бала мен ер баланың айтысы, Біржан мен Сара айтысы, бала мен жануарлар айтысы т.б. өтірік өлеңдер

Дене тәрбиесі

Тұрмыстық салт-дәстүрлер: ұлттық бұйымдарды әшекейлеу.

Қол өнері : халық шеберлері және олардың қолынан жасалған бұйымдар жөнінде әңгімелесу.

Саз өнері : халық әндерін, күйлерін тыңдау.

Сөзбен ойнайтын ойындар: « Сен тұр сен шық » ,

« Құстар қалай үн қатады? » , « Сөз табу » , « Асау мәстек » т.б.

Бала тәрбиесінмен байланысты салт-дәстүрлер: шілдехана, тұсау кесу, бесікке салу, бесік жырын айту, ұлттық мерекелерді тойлау

Қол өнері : халық шеберлерінің қолынан шыққан бұйымдар.

қазақша отыру түрлері: жүгініп отыру, жүрелеп отыру, малдас құрып отыру, жамбаспен отыру, жату түрлері : етпетінен жату, қырымен жату, шалқайып жату, жантайып жату, т.б.

Саз өнері : халық әндері, күй, би өнері, ұлттық аспаптармен таныстыру.

Хайуанаттар әлемі туралы әңгіме

Әуендік ойындар: « Тақсыр хан » , « Қай аспаптың үні? » , Жануарлардың даусын салу » т.б.

Ойын барысында халық әндерін, күйлерін пайдалану..

Үй және түз хайуанаттарын, табиғат құбылыстарын бейнелеу.

спорттық ойындар: « Тенге алу » , « Жаяу көкпар » , « Тауық күрес » , « Қол күрес » , « Ат жарысы » т.б. қимыл-әрекет ойындары: « Күн мен түн » , « Күзетші » , « Қамалды қорғау » , « Орныңды тап » ,

Үй және түз хайуанаттар құлықтарын әуен арқылы бейнелеу.

Қазақ этнопедагогикасы негізінде балалардың дүниетанымын қалыптасу деңгейлерінің салыстырмалы көрсеткіштері (% есебімен) 5-6 жас

Жылдың басында Жылдың басында

жоғары

жоғары

орта

орта

төмен

төмен

Қазақша отыру және жату түрлері

Малдас құрып отыру Жамбаспен отыру

Жүрелеп отыру Жүгініп отыру

Қазақша отыру және жату түрлері

Қырымен жату Жантайып жату

Бүктүсіп жату Шынтақтап жату

Қазақтың байырғы өлшемдері

Бір уыс Қос уыс

Шымшым Шөкім