«Балабақшада эксперименттік зерттеу жұмыстары арқылы қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу»

Түсінік хат

Бұл жоба I кіші «Қызғалдақ» тобының балдарына арналады. Жобаның жүргізілу мерзімі 3жыл. Жоба балалардың табиғатпен таныстыру барысында өзара байланысты білімділік және тәрбиелік міндеттер жүзеге асырылады. Балаларды табиғатпен таныстыру және шынайы қамқорлыққа алу жағдайында адамгершілік және эстетикалық тәрбие беру мақсатында өтіледі. Балабақшада балалардың өздері бақылап, бағып-баптап жүрген құстар мен өсімдіктердің болуы оларды қоршаған ортаға ұқыптылықпен қарауға, еңбекке деген сүйіспеншілікке және соған дағдылануға үйретеді,сондай-ақ бала бойында біртіндеп тапсырылған іске жауапкершілік сияқты қасиеттер де қалыптаса береді. Табиғат – ана адамзатты осыншама байлықпен қамтамасыз етіп, өсіріп-өрбітіп отырғанда, адамзат та өз тарапынан оған қамқор болуы парыз. Көл-көсір табиғат байлығын үстемелеп молайтып, ұқыптап пайдалану, көзінің қарашығындай сақтау, жанашырлықпен қорғау әр адамның міндеті.

А Құнанабаевтің қара сөздерінің бірінде оның табиғат заңдылықтарын терең пайымдап алуымен бірге, оған байланысты ғылыми көзқарастарын да танытады. Ол табиғаттың байлығы адам баласының аузына тосып, таусылмас азық болып отырғандығын көрсете келіп, «Кім өзіңе махаббат қылса, сен де оған маххабат қылмағың парыз» – деп өскелең ұрпақты табиғат ананы сүйе білуге үндеген.

Қазіргі уақытта мектепке дейінгі мекемелерде баламен жұмыс жасаудың тиімді жағы - зерттеу жұмыстары. Дегенмен зерттеу жұмыстары өз алдына бір сала болып енгізілген жоқ. Балабақшадағы баланың іздену жұмыстарының негізгі әдістерінің бірі - зерттеу. Бұл әдістің негізгі жетістіктерінің бірі - баланың затпен, материалмен тікелей қарым - қатынасы. Зерттеу кезінде бала өзінің қажетін қанағаттандырады, ойлау, есте сақтау, зейінін тұрақты қалыптастырады, бақылау, салыстыру, орнына қою сияқты дағдыларды бойына дарытады.

Балалар зерт теу жұмыстарын өте жақсы көреді. Бұл дегеніміз зерттеу жұмыстары баланы - қызықтырудың бірден бір әдісі. Мектепке дейінгі жастағы балаларға зерттеу әдісі бастаушы, бұл зерттеу 3 жылда қоршаған ортаны танудың тиімді бөлігі. Балалармен зерттеу жұмыстарын әртүрлі үлгіде ұйымдастыруға болады

• Осы жағдайда ғана іздену зерттеу жұмыстары балаларды өз қоршаған ортасын жан - жақты тануға көмектеседі.

• Өйткені, бала - қоршаған ортаны табиғи зерттеуші. Бізді қоршаған ортаны бала зерттеп қана айырады. Қазіргі уақытта балалардың танымдық қабілеттерін зерттеу жұмыстары арқылы дамытудың, рөлі ерекше, зерттеушң бала отырып, бала өзін жеке тұлға етіп қалыптастырып алады. Себебі, әр баланың жеке танымдық қабілеті бар. Бала өзі қолдан жасаған зерттеуінде қоршаған ортаны жақсы тани алады. Зерттеу жұмыстарында балалардың жас ерекшеліктері ескеріледі.

• Қытайдың ғалымдарының мынандай сөзі : «Айтсаң- ұмытамын, көрсетсең - есіме сақтаймын, қолдансам- түсінемін». Бала көріп өзі жасаған нәрсесін көпке дейін есіне сақтайды. Сол үшін балалардың зерттеу жұмыстары мектепке дейінгі жастан басталуы маңызды. Себебі, мектеп жасына дейінгі бала өзіне қалай? Неге? Деген сұрақты көп қояды.

• Сондықтанда баланы үнемі мынау не, анау қалай деген қызығушылыққа ерте жастан үйретуіміз қажет. Бала неғұрлым тапсырма қызықты болған сайын оны орындауға белсене араласады. Бұл жағдайда зерттеу-ізденушілік жұмысың маңызы зор.

Экология білімі-қазіргі білім беру жүйесінің өзекті мәселелерінің бірі.Білім беру үрдісінде экологиялық білім және тәрбие беру үздіксіздігі мен сабақтастығының маңызы айрықша зор.Оларды жүзеге асыру үшін білім жүйесін тұтасынан және оның жеке кезеңдері мен деңгейлерін кешенді түрде жетілдіретін шаралар қажет.Көрнекті педагогтар Я.А.Коменский,И.Г.Песталоцци,К.Д.Ушинский,В.А.Сухомлинский тәрбиенің бастау көзін қоршаған орта әсерімен,халықтық тәжірибемен тікелей байланыстырып отырды.

Жоспардың мақсаты

Қоршаған ортаны таныстыра отырып,жыл мезгілдері,оның ерекшеліктері,туған жер туралы,адам мен табиғат қарым-қатынасын,жан-жануарлар туралы білуге үйрету.

Қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарға қызығушылығын арттыру. Балабақшадағы баланың іздену жұмыстарының негізгі әдістерінің бірі - зерттеу. Бұл әдістің негізгі жетістіктерінің бірі - баланың затпен, материалмен тікелей қарым – қатынаста болу.Табиғатты танып білуде эстетикалық қарым-қатынасын нығайту.Зерттеу арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың бойында табиғатқа, қоршаған ортаға деген қамқорлық, сүйіспеншілік сезімдерін дамыту.

Жоспардың міндеті

1Қоршаған орта туралы түсініктерін қалыптастыру.

2Табиғатты аялау.

3Туған жеріне деген мақтаныш сезімін ояту

4Қоршаған ортаны зерттеу

Жоспар бөлімдері пәнаралық қатынасты сақтай отырып құрылған

1Экология

2Таным

3Тіл дамыту

4 Көркем әдебиет

Жоспар3- 4 жастағы мектепке дейінгі балаларының жас ерекшелігіне сай құрылған. Табиғат құбылыстарын бақылау талғамы мен өнер туындыларына қызығушылығын арттыру.

Күтілетін нәтиже

«Табиғатты зерттеушілер» бағдарламасын жүзеге асыру барысында балалар табиғатпен танысып, қоршаған ортаның танымдық негіздерін таныстыруда әр түрлі сәттерге дайын болу керек.

Зерттеу жұмысының барлық кезеңдеріндегі негізгі күтілетін нәтиже – баланың жаңадан алған білімін шығармашылықпен игеру қабілетін; алынған материалды өңдеу және зерттеушілік әдебінің дағдыларын дамыту. Оның кішкентай ғана зерттеу нәтижесін басқалармен шатастыруға болмайды. Педагогикалық нәтиже – баланың қолдан жасаған макеті немесе суреті емес, оның өз бетінше алған ең құнды шығармашылық зерттеу жұмысы, жаңа білімі мен білігі, жай орындаушы ғана емес, анық шығармашыл психикалық жаңа көзқарасы.

Балалармен жасалатын зерттеу жұмыстары нәтижесінде балалардың ойлау қабілеті артады, өзі білуге еңбектенуге жол ашады. Зерттеу топтық немесе жекеше болуы мүмкін. Балаларды ол не, мынау қалай деген сұрақтарға жауапты жиі іздеуі зерттеудің топтық ұйымдастыруы. Зерттеу кезінде баланың құрдастары мен үлкендермен қарым қатынасы оны алдына мақсат қоя білуге, еліктей отырып, іс әрекет істеуіне мүмкіндік береді. Бала өзін өзі тексереді, бағалап үйренеді.

Зерттеу (эсперимент) жұмыстарын ұйымдастыруда педагог нені ескеруі керек? Бала шығармашылығын сынауға болмайды. Баланың зерттеуін төмен бағалауға болмайды. Баланың әрбір іс әрекетіне қызығушылық тудыру. Іс әрекет кезінде кезінде бала өз қателігін көре білуге талпынады. Баланы өзін өзі бағалай білуге тәрбиелеу. Зерттеу кезінде тапсырманы аяғына дейін орындауға тәрбиелеу. Зерттеу жұмысын баланың қызығушылығы аяқталғанға дейін қорытындылауымыз қажет.

Балалар білу керек:

1.Табиғаттың берер сыйын білу керек

2.Табиғатты қорғай білу керек

3.Өз еліне деген мақтаныш сезімін қалыптастыру керек

4.Балалардың бойында табиғат туралы шынайы түсініктерді қалыптастырып, қоршаған әлемге қызығушылығын арттыру.

5.Өз бетінше зерттеулер және ұжымдық тапсырмаларды орындауды үйрету, өз еңбектерін бағалай білуге тәрбиелеу.

Пайдаланылған әдебиеттер :

1 «Мен және айналадағы» С.С.Ахметқалиева

2-Балабақша тәрбиешілеріне арналған әдістемелік құрал,Алматы.Бөбек 2010ж

3Балбөбек бағдарламасы

4 «Қарлығаш»бағдарламасының оқу-әдістемелік кешені,М.И,Нүсіпбекова.С,АСейілғазинова

5Жануарлар,құстар,жәндіктер.Балаларға арналған танымдық энциклопедия.Аруна баспасы..

6Қоршаған ортамен таныстыру.Экология негіздері.Алматы 2013ж

7Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын арқылы адамгершілікке тәрбиелеу.Дүкенбаева.Алматы 1998

8Отбасы және балабақша журналы№5 2017ж