Ауру тудыратын микробтар ж?не организмні? ?ор?ану ?асиеттері

Сабақ жоспары № 4

План учебного занятия №

Күні: Пән Педиатрия негіздері Тобы

Дата Предмет Группа

Оқытушының Т.Ә.А. Кайырбекова И.А.

Ф.И.О. преподавателя

І. Сабақтың тақырыбы Ауру тудыратын микробтар және организмнің қорғану қасиеттері

Тема занятия

Сабақтың түрі және типі Жаңа білім беру сабағы

Тип и вид занятия

Мақсаты Ауру тудыратын микробтар, иммунитет, жұқпалы аурулар туралы түсінік қалыптастыру беру

Цель

Міндеттері

Задачи

а) Білімдіқ ауру тудыратын микробтарды, аурудың алдын алу жолдарын білу керек

обучающие

ә) тәрбиелік жеке бас гигиенасын сақтай білуге тәрбиелеу.

воспитательные

б) дамытушылық Мысалдар келтіре білу, өз пікірлерін дәлелдеу, кестелер

развивающие (кластерлер) құрыстыра білу.

ІІ. Күтілетін нәтиже.

Ожидаемые результаты:

а) оқушылар түсінуі тиіс

должны понимать Жұқпалы емес аурулардың жұғу себептерін

ә) оқушылар құндылы бағдары болуы медициналық сауаттылық

должны иметь ценностные установки

б) оқушылар жасай біледі Жұқпалы аурулар және олардың балалар ұжымына

должны уметь таралмауының алдын алу.

План занятия

І. Организационный момент Оқушылармен сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа

Ұйымдастыру кезеңі қатысуын қадағалау және тексеру.

ІІ. Білімді актуализациялау:

Сұрақтарға жауап беру:

1. Тамақтың бала өмірінде алатын орнын, маңызын сипаттау

2. Тамақтың құрамы. Схема сызу арқылы түсіндіру

3. Сәбиге алғашқы жылғы өмірінен бастап қосымша тамақ беру.

4. 1 жастан 7 жас аралығындағы бала тамағы.

5. Азық – түлікке, ас бөлмесіне, ыдыс – аяққа қойылатын санитарлық – гигиеналық талаптар.

6. Күтушінің жеке киімі.

7. Алғашқы жылғы кішкене бала киімі.

8. Мектеп жасына дейінгі баланың киімі жіне аяқ киімі.

ІІІ. Түсіндіру: Жоспар:

1. Ауру тудыратын микробтар. Иммунитет

2. Инфекцияның түрлері

3. Жұқпалы аурулар.

ІІІ. Бекіту:

Жұқпалы аурулардың алдын алу жолы. Эссе жазу

IV. Қорытындылау, бағалау.

ІV. Үй тапсырмасы: § 5 1-5 сұр жауап беру

Ауру тудыратын микробтар және организмнің қорғану қасиеттері

Жоспар:

1. Ауру тудыратын микробтар. Иммунитет

2. Инфекцияның түрлері

3. Жұқпалы аурулар.

1. Ауру тудыратын микробтар. Иммунитет.

Адамдарды, жануарларды, өсімдіктерді ауруға шалдықтыратын бактериялар тобы- ауру туғызатын бактериялар немесе микробтар деп аталады. Микробтар дегеніміз адамның жай көзіне көрінбейтін, өте кішкентай организмдер. Оларды тек микроскоп арқылы көруге болады. Микробтар қатарына бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар (грибоктар) жатады. Адам ағзасында ауру тудыру арқылы әсер ететін улы және басқа да зиянды заттарды шығару қабілеті патогендік микробтарға тән ерекшелік болып саналады. Микробтар азық-түлік өнімдерінде, әсіресе ет және сүт өнімдерінде жақсы сақталады, тіпті онда көбейе де алады. Микробтар сыртқы ортаға төзімді болып келеді. Мысалы, туберкулез таяқшалары кепкен қақырықта бірнеше ай бойы, шаңда 10 күнге дейін, кітаптің беттерінде 3 айға дейін, ылғалды қараңғы орындарда 300 күнге дейін сақталынуы мүмкін. Ауру туғызатын бактериялар адам денесіне енген соң оның ағзалық затымен қоректену, тез көбейе бастайды. Сөйтіп өзінен бөлінген улы заттармен ағзаны улайды. Қан улы заттарды ауру адамның бүкіл денесіне таратады. Ауру туғызатын бактериялар ауада, суда, тағамда болатындықтан, солар арқылы сау адамдарға жұғады. Адам ағзасы ауру тудыратын микробтарға қарсы тұрада алады. Мысалы тынысалу жүйеісінің шырышты қабат, тері- микробтарды ұстап қалады.сонымен қатар ағза бөлетін лизоцим, ішек және асқазан сөлі, лимфоциттер микробтарға қарсы тұра алады.

Иммунитет- қарсы тұру, ағзаны қорғау қабілеті, жұқпалы аурулар мен бөгде денеге қарсы тұру. Мечников И.И. негізін салған. Антитела- қанда немесе ұлпада пайда болған бөгде заттарға қарсы ағзада түзілетін ерекше нәруыз. Олар лимфоциттердің қатысуымен түзіледі.

Иммунитет 2 топқа жіктеледі:

• Табиғи- ағзаның өзінде түзіледі: туа біткен, жүре пайда болған- қандай да бір аурумен ауырған соң пайда болады.

• Жасанды- егу арқылы қалыптасқан: активті- вакцина әсерімен; пассивті- дәрігерлік сарусу.

2. Инфекцияның түрлері. Адам ағзасымен микробтар арасындағы қарым-қатынастар, биологиялық заңдылықтарға сәйкес симбоз (грек Symbiosis-ортақ тұрушы) деп атайды. Инфекция дегеніміз-имикроорганизмдердің микроорганизмдер ағзасына еніп көбеюі, соның нәтижесінде инфекциялық кезеңінің басталуын айтады. Ол қарым-қатынасы екеуара ыңғайлас қарым-қатынас «мутуализм» бір-біріне кедергі келтірмейтін қатынас «комменсализм», бөгде ағза басқа организм арқылы қоректеніп зиянын тигізуді «паразитизм» деп аталады. 
Медициналық микробиология үшін «паразитизм» ең қауіптісі. Себебі: осы паразитизм арқасында инфекциялық аурулар кеңінен таралған. 
Паразитизм (грек. Parasites-арамтамақ) ағза бөгде ағзаның денесінде тіршілік етіп оған зиянын тигізеді. Паразиттерге-вирустар, бактериялар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар, құрттар-гельминті. 
Адамда және жануарларда ауру туғызатын микроорганизмдер (грек. Ppathos-қайғы, қасірет, genos-туылу) ал олардың ауру туғызуы- патагендік деп аталады. Адамға қауіпті 2500 инфекциялық аурулар түрлері белгілі. 
Инфекциялық сөзі лат. «infectio» -жұғу, жұқтыру деген мағынаны білдіреді.

Инфекциялық аурулардың таралуы: 

• Инкубациялық кезең –ауруды жұқтырғаннан бастап клиникалық белгілерінің шығуына дейінгі уақыт. 

• Продромальдік кезең- ең алғашқы клиникалық белгілердің көрінуі.

• Аурудың асқынған кезеңі- аурудың кезеңі. 

• Реконвалесценттік кезең -симптомдардың жойылып, аурудың жазылу кезеңі.

• Бактерия тасушы- ағзадағы патогенді микробтар ауаға, айналаға тарап, бірақ организм клеткасын зақымдайды.

• Тасымалдаушының қауіпті кезеңі- ауру организмде 3 ай сақталса хронический-ұзақ уақытқа созылады. 

• Инфекциялық аурудың жұғуы- ауру адамнан қоздырғыштар сау адамға жұғуы. Ауру тез шалдыққыш ағзада инфекциялық аурулар жұғушы қасиетін көбейтеді. 

Инфекциялық аурулардың таралу деңгейін 5топқа бөледі: 

1.Ең жиі таралған аурулар (1 000 000 халыққа 1 000 оқиға)-тұмау, ОРВИ 

2.Кең таралғандар (1 000 000 халыққа 100 оқиға)-вирустік гипотит А, жедел ішек инфекциялар, қызылша, қарамық т.б. 

3.Жиі кездесетіндер (1 000 000 халыққа 10 оқиға)-көк жөтел, вирустік гипотит В. 

4.Сирек кездесетіндер (1 000 000 халыққа 1-10 оқиға)-бруцеллез. 

5.Өте сирек кездесетіндер (1 00 000 адамға 1 оқиға)-дифтерия, құтыру, сібір жарасы т.б. 

3. Жұқпалы аурулар.

Ауру адамнан сау адамға жұқпалы аурулардың берілуінің бірнеше жолдары бар:

• ауа – тамшы жолдары (әңгімелескенде, түшкіргенде, жөтелгенде ауаға сілекей тамшылармен ауа арқылы ауру қоздырғыш микробтардың таралуы – туберкулез, тұмау, көкжөтел, дифтерия, қызылша секілді аурулар осы жолмен беріледі);

• тамақ арқылы жұғу жолы (патогендік микроорганизмдер жұққан немесе тамақ өнімдерін пайдаланғанда жұғады – ішек –қарын жұқпалы аурулары осы жолмен тарайды. Ішек – қарын жұқпалы аурулары – ауыз арқылы белгілі бір микроорганизмдердің түсуі арқылы және ішек-қарын жолдарын зақымдап және бүкіл ағзаны улай отырып пайда болатын аурулар:

• қантышқақ немесе дизентерия, сальманелез, іш сүзегі, паратиф, тырысқақ, вирустық гепатиттер және т.б. жұқпалы аурулар осы жолмен беріледі).

• тұрмыстық – байланыс жолы – лас қол арқылы немесе күнделікті үй және өндіріс заттары арқылы жұқпалы аурудың таралуы. Тұрмыстық- байланыс жолмен жұқпалы ішек-қарын аурулары, туберкулез, тері және паразиттік аурулар беріледі. Бұл аурулар қатарына жыныстық қатынас арқылы жұғатын ауруларды (мерез немесе сифилис, гонорея, трихомониаз, хламидиоз, СПИД / ВИЧ ауруы және т.б.) да жатқызу керек.

Патогендік микроорганизмдер қоршаған ортаға ауру адамның құсығымен, сілекеймен, зәрмен және нәжісі мен бөлініп шығады. Мысалы, өкпе туберкулезінде туберкулез таяқшалары қақырықпен, сілекеймен қоршаған ортаға тарайды. Сондықтан ауру пайдаланған заттарын, ыдыстарды жеке ұстап, зарарсыздандырып отыру керек.

Жұқпалы ауруларды болдырмау үшін не істеу керек?

Ең бастысы жеке бастың тазалық ережесін және үйдің тазалығын сақтау дағдысын қалыптастырған жөн. Салауаттық өмір салтына тәрбиелеу отбасында балалық шақтан басталуы тиіс. Балаларды тамақтың алдында, далада серуендеп келгеннен кейін, дәретханадан кейін қолын сабындап жууды дағдыға айналдыру керек. Күн сайын үйде ылғалды жинастыру жүргізген мақұл. Еденді, терезенің алдын, есік тұтқаларын, үстелдерді, орындықтары сулы шүберектермен сүртіңіз. Кілемдерді, паластарды, төсеніштерді, жұмсақ жиһаздарды шаңсорғышпен тазалаңыз. Айына кем дегенде бір рет терезені, есікті, қабырғаларды жуу керек. Үш айда кем дегенде бір рет перделерді жуып, тазалау қажет. Тамақтану, тамақ дайындау және сақтау ережелерін сақтаңыз. Тез бұзылатын тағамдарды тоңазытқышта ұстау керек. Пайдаланар алдында жемістер мен көкөністерді мұқият жуып, қайнаған сумен шайқаңыздар. Қайнамаған суды ішпеңдер. Егер сүт ішетін болсаңыз тек қайнатылған сүтті пайдаланыңыз. Асханада шикі етті, балықты, көкөністерді турау үшін жеке турайтын тақтай, жеке пышақ болғаны жөн.

Түрлі жәндіктер, әсіресе шыбындар және тарақандар тамақ өнімдеріне түрлі гельминттердің жұмыртқалар және микробтарын жұқтырулары мүмкін. Шыбындар тамақ қалдықтарында, лас кірлерде, дәретханаларда, мал ұстаған қораларда қи жиналған, қоқым мен жуынды төгілетін жерде жиналып, көбейеді. Шыбындар мен тарақандар ашық тұрған тамақтарға отырып, жорғалап, оларды ластап, микробтарды жұқтырады және олар онда тез өсіп - өнеді. Бір шыбын ішегінде 28 млн., құрсағында, табанында және қанатында 6 млн. Патогенді микробтар және паразиттердің жұмыртқаларын тасымалдай алады. Шыбынның ішегінде және аяғында микробтар бірнеше күнге дейін тіршілігін сақтайтын болғандықтан олар ауру қоздырғыштарын үлкен қашықтыққа (1,5 км дейін) таратуы мүмкін. Шыбындар адам тамақтанатын орынға, асханаға кірмеуі үшін терезеге және есікке арнайы дәке немесе тор ілген жөн. Күн сайын үйдегі қоқыстарды сыртқа шығарып, қоқыс салатын шелекті мұқият жуып-шайып, күнге кептіріп отырған дұрыс. Ваннаны, раковинаны, унитаздарды таза ұстап, қазіргі кезде зарарсыздану мақсатында қолданатын тазалағыш, жуғыш және де басқа тиімді химиялық заттарды пайдалану керек. Қоғамдық мекемелер адамдардың ең көп жиналып, шоғырланатын орны болып табылады. Сондықтан олар жұқпалы аурулардың таралуы үшін қолайлы орта. Жұқпалы аурулардың алдын алу үшін мектептерде, балалар бақшаларында, қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында, қонақ үйлерінде, емдеу-профилактикалық мекемелерде тазалық ережелерін қатаң сақталуын қадағалау керек.

Ойын: Пайда мен зиян

КГКП «БГТК» 2014 Конфиденциально Страница 6 из 1