Ана -жүрек,бала-тілек

Егер біз адамгершілігі жоғары қоғам болғымыз келсе, жұбайлардың бір- бірінің алдындағы, ең бастысы балаларының алдындағы жауапкершілігін күшейтуге тиіспіз.

Н.Ә. Назарбаев

Казіргі заманда адам баласының бақытты болуы үшін: не керек деп ойлайсыздар? Кейбір ғалымдар былай дейді: Негізгі бес нәрсе тікелей қатысты болуы:

• Ата-ананың жақсы болуы;

• Ұстаз жақсы болуы;

• Мамандықты дұрыс таңдауы;

• Сүйген жармен одақтасуы;

• Өз балаларыңның болуы ке­рек.

Осы факторлар тек отбасында ғана бақытты болуы емес, әрине бүкіл адамзаттын, өмірін жаксартуға арналған факторлар. Өмірде адам баласының яғни, жеке адамның өзін-өзі шынайы бақытты, тәуелсіз екенін сезінуіне көмектесетін қандай факторлар қажет деген сұрақтар, әсіресе, мектеп жасындағы балаларда пайда болады. Көбінесе орта, жоғарғы буын окушыларында туады. Бұл сұракда былай жауап беруге болады: әр дені сау адам «мен» де­ген аткд ие болғанда, алдына мақсат қря және оны орындау керек екенін, сол алға қойған мақсат арқылы өмір сүру керек екенін біледі. Сіздер баламен жұмыс істейсіздер, балаға кеңес бересіздер. Сондықтан балаға өз мақсатына жету жолы оңай еместігін түсіндіру керек. Қандай жолдарірндай қиыншылықтарга соқтығысуы мүмкін екенін тусіндіру керек. Бір балада қиыншылықтар мүлдем болмауы мүмкін, ал екіншісінде аяқ қойған жерде. Сондай жағдайда жеңілмеу керектігін айтып, «ұстаз» деген атақты ұмытпай, өмірдің күшті жагын көрсету, айту біздің міндет пары-зымыз. Балаларға аңыздар оқып бере отырып, өмірден түңілмеуін, жеңілмеуін айтып, талдата отырып, образдың жағдаяттар арқылы өзіне деген сенімін арттыру.

"Екі бaқа" туралы аңыз Сарайда тұрған шыныдағы {қаймаққа екі бaқa түсіп кетеді. Біреуі шыға алмайтынына көзі жетіп, қақтығыспай өліп қалады. Ал екіншісі, шыға алмайтынына көзі жетіп тұрса да, қақтығысқанының бәрі бекер сияқты көрінсе де, секіре береді. Бірақ аяғында қаймаіқ әлгі бақаның секіргенінен, қоюланып, майға айналады. Әлгі бақа сөйтіп, секіріп шыныдан шығып кетеді (аңыз талданады). Балаларға осындай аңыздарды оқып талдатқан сон, мынадай «менін» оятатын әдістемелер немесе тренингтер колдануға болады.

1)Мен кеммін, қандаймын? тренингі.

Мақсаты: өзіндік анықтауға, ішкі сезімін сыртқа шығару.

10 -нан аса сөз жазуға болады. 3-минут беріледі.

Мен Әселмін.

Мен әдемі, сұлу қызбын.

Мен қазақпын...

Мен........т.с.с.

2) «Менің жан-жақты ерекшеліктерім» тренингі.

Мақсаты: Іштегі негативті (толымсыздық сезімін) шығару.

Жағымды-жағымсыз жақтарын жазу.

5 - минут беріледі.

10-нан аса сөз жазуға болады.

Дәптердің қaқ ортасынан сызып:

Жағымды ерекшеліктер: Мен кішіпейілді қасиетіме ризамын және т.б....

Жағымсыз ерекшеліктер: Менің жылай салатын жаман қасиетім бар және т.с.с

3) «Менің эмоциям және сезімім» тренингі.

Мақсаты: Адамның ішкі сезімі мен көңіл-күйінің көрініс табуы.

Көңіл-күй түрлерін жазасыз. Сол көңіл-күйді мимикамен көрсетесіз.

2-минут беріледі. Мысалы, күлу, ойлау, қиялдау, aңcay, жылау, уайымдау және т.с.с. Осындай әдістемелер немесе тренинг, профи­лактика, кеңес, мақал-мәтел немесе аңыз айта отырып, баланы өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі бақылауға үйрету.

Балаға өз бетімен зерттеуге мүмкіндік туғызған сайын одан әрі жақсы оқи түседі. Питер Клайн.

Адамның жеке тұлға ретінде өз бетінше зерттенуі - қайда жүрсе де өз орнын таба алатын, өз мүмкіндігін көрсете білетін, ойын ашық айтып, тьңдай алатын, ықпал ету, көмек керсету, жанашырлық таныту сияқты т.б. адами мүмкіншілікке қол жеткізу ғана емес, сонымен қатар, өмір сүріп жатқан ортада тұлға ретінде танылып, «АДАМ» деген атка не бола білу. Жеке тұлға, атақты болу ғана емес, атақты болу да әр адамның қолынан келе бермейді, әрине ол жақсы. Бірақ біз бен сіздің тілімізде, тұлға ол - адамгершілігі жоғары, сезімдері дамыған, талғамы биік, алдына мақсат коя білетін, оны орындай алатын, жауапкершілігі мол, бір коғам мүшесі. Енді, ата-ана мен бала қарым-қатынасына тоқталайық. Отбасы адам тұрмысын ұйымдастырудың Кайнар көзі. Ал, бала өмірінің қайнар көзі - ата-ана. баламен психологиялық~педагогикалық жұмыстар жүргізу үшін біз ата-анамен жұмыс жүргізуіміз керек. Ата-бабаларымыз айтқандай: «кемеңгерге де кеңес керек»,- дейді. Кейбір ата-аналар кеңес алудан қашады. Түсінген ата-ана өз баласы үшін, дұрыс тәрбие беруге керектінің бәрін жасайды.

Ата-анадан өсіп ұрпақ таралған, жақсы, жаман болса да бала солардан,- деп, Баласағұн атамыздың сөзінен кейін қалай десек те, денсаулығы дұрыс ата-ана өз баласының алдындағы міндеттері мен құқықтарын өзінен басқа ешкім бөліп ақ,ара алмайтынын біледі. Педагог болғандықтан, өзіңіз істейтін білім мекемесінің тәрбиеге байланысты жұмыстарының барлығы әрине, сіздерге келіп тіркеледі.

Сіздер болашақ үрпақтың төл тумасын зерттейтін педагогсыздар, қарамағыңыздағы мұғалімдермен, окушылармен қалай жұмыс істеу керектігін жақсы білесіз. Бірак, сырттан келген адаммен қарым-қатынасқа түсу, сізді әрине киындыққа соқтырады. Өйткені, сіз ол адамды бірінші рет көріп отырсыз. Кім деп ойлайсыз, әрине, ата-ана. Ата-ана сізбен, яғни пси-хологпен сөйлесер алдында, ол бірінші, баласымен сөйлеседі, екінші, сынып жетекшімен сөйлеседі, содан барып, сізбен сөйлеседі - бұл бірінші нұска. Екінші нұска телефон соғып, директорға шағымданып, өз ренішін тек телефон аркылы білдіреді.

Сіздерге ата-ана екі жағдаймен келуі мүмкін:

1) Кеңес алу;

2) Негативті көңіл-күй жағдайында.

Құрметті, әріптестер осындай жағдайда да сыпайылық, мейірімділік қасиеттерін үйлестіріп, сабырмен, ақылмен шешуге үйренейік. Отбасынық әлеуметтік мәселесіне педагогикалық-психологиялыіқ тұрғыда моралдық көмек беріп, ата-анамен жақсы қарым-қатынаста болу бұл біздің міндетіміз, өтеулі парызымыз.