Сценарий фольклора "Нардуган"

“Нардуған” фольклор байрамы

Маҡсат:

• Балаларҙы башҡорт халыҡ йолалары,ғөрөф – ғәҙәттәре менән таныштырыуҙы дауам итеү , “Нардуған” байрамы ,Селлә ваҡыты менән танышыу , байрамдың исемен , ғәмәлен атай белергә өйрәтеү;

• Балаларҙың иғтибарын ,үҙләштереү , ҡабул итеүҙе , сенсор тойоу һәләтен , һорауҙарға яуап биреү оҫталығын үҫтереү;

• Башғорт халҡының ғөрөф - ғәҙәттәренә , байрамдарына ҡыҙыҡһыныу уятыу һәм һөйөү тәрбиәләү.

Байрам барышы.

Өй күренеше.Өләсәй өйҙә нимәгәлер әҙерләнеп һөйләнеп йөрөй

Өләсәй: Э-э-э-э-э-й . ваҡыт тигәнең һиҙелмәйҙә үтеп китә шул , әле генә балаларым менән Сөмбөлә байрамына әҙерләнә инек , бына хәҙер Нардуғаны ла килеп етте.....

Өйгә бер ҡыҙ йүгереп инә , ҡыуана –ҡыуана.

Ҡыҙ : Өләсәй , өләсәй һин нимә эшләйһең ул?

Өләсәй: Һуң , ҡыҙым бөгөн бит нардуған байрамы , сәй әҙерләйем , тәмләп ҡоймаҡлап сәй эсеп алайыҡ балам.

Ҡыҙ: Өләсәй байрамға мөмкинме мин үҙемдең балалар баҡсаһынан дуҫтарымды саҡырам.

Өләсәй: Әлбиттә ҡыҙым,бар-бар саҡыр инде , байрамға Селлә бабай менән Нардуған үҙе лә килеп етерҙәр оҙаҡламай.Йүгер балам,йүгер.

Ҡыҙ йүгереп сығып китә , өләсәй өйҙә ҡала.Көй яңғырай , балалар тәрбиәсе апай менән инәләр.

Тәрбиәсе: Әйҙәгеҙ өйгә инегеҙ ҡыҙҙар , малайҙар , тышта бик һыуыҡ , буран ыжғыра!

Малай: Ысынлап та бында йылы икән , әйҙәгеҙ.

Ҡыҙ: Өләсәй беҙ байрамға һуңламаныҡмы?

Өләсәй: әйҙәгеҙ түрҙән уҙығыҙ , һеҙ байрамдың тап өҫтөнә лә килеп индегеҙ.Әйҙә , әйҙә.

Малай: Уф өшөттөрҙө өләсәй , тышта бик һыуыҡ икән.

Өләсәй: Һуң улым ҡыш етте бит .

Ҡыҙ: Беләбеҙ , беләбеҙ өләсәй ,ҡыш еткәнен һиҙәбеҙ.

Икенсе ҡыҙ: Әйҙәгеҙ булмаһа йырлап алайыҡ , беҙ бит ҡыш тураһында бик матур йыр ҙа беләбеҙ.

Йыр “Ҡыш етте”

Балалар ултыралар.

Өләсәй: Ҡышҡы Нардуған байрамы мөбәрәк булһын!Донъялар имен торһон!

Тәрбиәсе: нар - нар , нарына .

Бәхет бирһен барына!

Бала: Мал-тыуарҙар түл йәйһен!

Малдар ашһын ҡуранан!

Ашлыҡ ашһын буранан!

Илебеҙ тыныс булһын!

Күңелегеҙ киң булһын!

Өләсәй: изге теләктәрегеҙгә мең рәхмәт!

Тәрбиәсе: Юрауығыҙ юш килһен , изге теләктәрегеҙ тормошҡа ашһын!

Өләсәй: балалар ә һеҙ Нардуған байрамы тураһында ишеткәнегеҙ бармы?

Ҡыҙ: Өләсәй ә Нардуған нимәне аңлата ул?

Өләсәй: Улайһа тыңлағыҙ балалар. “Нар” һүҙе ҡояш ҡояш тигәнде аңлата , шулай булғас , Нардуған ул ҡояш тыуған көн .Боро – борон заманда атай-олатайҙарыбыҙ оҙон-оҙаҡ төндәрҙә иң ҡыҫҡа көндәрҙә ҡояшҡа мөрәжәғәт иткәндәр: “Нар туған беҙгә йөҙөң менән борол инде!”Көндәр оҙая башлағас , ҡояш кешеләрҙе тыңлап йөҙө менән борола икән тип уйлағандар һәм шуға ышанғандар.

Малай: Ә ҡышҡы Нардуған ҡасан була ул?

Өләсәй: Ҡышҡы Нардуған декабрь айының 25-ендә башланып бер аҙна буйы дауам иткән.Был йола борон-борондан күсеп килгән.Һәр халыҡ үҙенсә был байрамды билдәләп үткән.

Ҡыҙ: Ә нисек Өләсәй?

Өләсәй: Ут аша һикергәндәр , төрлө уйындар уйналған,әйтемдәр әйтешкәндәр,йомаҡтар ҡойғандар,йырҙар йырлағанда . бейегәндәр,ә балалар урам буйлап “Нар-нар Нардуған , Нардуғанға кил туған”-тип байрамға саҡырып йөрөгәндәр.

Тәрбиәсе: Өләсәй әйҙәгеҙ балалар менән бергәләп ҡабатлайыҡ , иҫтәрендә ҡалһын.

Бергәләп: Нар-нар-Нардуған!

Нардуғанға кил туған!

Өләсәй: хәҙер һеҙҙең тауышығыҙҙы ишетеп Нардуған килеп тә етер инде балалар.

Көй яңғырай , Нардуған инә.

Нардуған: Һаумыһығыҙ балалар,һаумыһығыҙ ҡунаҡтар! Саҡырғанығыҙҙы ишетеп килеп тә еттем бына.

Нардуған мөбәрәк булһын

Тормош түңәрәк булһын

Мал-тыуарыбыҙ артһын

Игендәребеҙ уңһын!

Тәрбиәсе: Әйҙә түрҙән уҙ Нардуған.

Өләсәй: Әйҙәгеҙ балалар нардуған менән түңәрәктә йырлап-бейеп алайыҡ.

Түңәрәк уйын “Нардуған”

Нардуған: Балалар һеҙ бик матур йырланығыҙ , ә ҡыш тураһында йомаҡтар , әйтемдәр беләһегеҙме?

Балалар: эйе . беләбеҙ.

Тәрбиәсе: Нардуған беҙҙең балалар зирәктәр , уңғандар бик күпте беләләр.

Йомаҡтар ,әйтемдәр,һынамыштар.

• Бабайым килә ҡағынып

Аҡ толобын ябынып(Ҡыш)

• Ишектән инә лә , түргә үтә(Һыуыҡ)

• Үкерә лә ҡотора

Бөтә ерҙе тултыра(Буран)

• Ҡапҡаны аса ла

Ҡапҡа артына ҡаса(Ел)

Тәрбиәсе: Ә хәҙер әйҙәгеҙ һынамыш – әйтемдәр әйтәйек.

• Бесәй ишек тырнаһа , буран була.

• Ҡыш көнө ағас бәҫләнһә , иген уңа.

• Эшләмәһәң йәй көнө – ни ашарһың ҡыш көнө.

• Ҡалын ҡар ер өсөн юрған.

• Ҡыш ҡар күп булһа , йәй ямғырлы була.

• Ҡыш тәҙрә тирләһә , ҡар яуа.

Малай: Өләсәй , беҙҙең ҡар тураһында йырыбыҙ бар.

Өләсәй: Әйҙәгеҙ малайҙар улайһа йырлап ишеттерегеҙ әле.

Йыр “Ҡар яуа”.

Өләсәй:Һай афарин балалар,ысынлап та бигерәк шәп йыр.Эй,ноҡот һалып быйылғы йылдың уңышлыҡтарын беләйем тигән инем , ҡайҙа әле ул минең ноҡот таштарым , күрмәнеңме ҡыҙым.

Ҡыҙ: бына Өләсәй . бына ул һинең таштарың.

Өләсәй:Оҙон – оҙаҡ юл төшә

Кемдер беҙгә ашыға

Ноҡотҡа берәүҙең һыны төшә

Үҙе ҡарт , үҙе дәрт

Уның байрамда булыуы шарт.

Ноҡотҡа күп һындар төшә

Күңелле байрам көтә.

Был ноҡотҡа бер һын төшә.

Тәрбиәсе: Ә кемдең һыны һуң Өләсәй?

Өләсәй: Был беҙҙең Селлә бабай.

Нардуған: балалар ә һеҙ Селлә бабай тураһында беләһегеҙме?

Ҡыҙ: Өләсәй бәлки һин беҙгә һөйләп бирерһең?

Өләсәй: Ҡышҡы селлә ҡырҡ көн дауам итә.Ул көндәр иң сатлама һыуыҡ көндәр була.Селлә ҙур мәжлестәр , туйҙар үткәрергә ярамай һәм тағы ла йәйге селлә лә була.Йәйге селләлә көндәр ныҡ эҫе була,һыйырҙарҙың һөтө кәмей.

Тәрбиәсе: Балалар Селлә ваҡытын һеҙ киләсәктә онотмаҫһығыҙ инде.

Нардуған: Балалар бәлки Селлә бабай килгәнсе бейеп күрһәтерһегеҙ?

Тәрбиәсе:Әйҙәгеҙ парлашып “дуҫлыҡ ”бейеүен бейеп алайыҡ.

Бейеү “Дуҫлыҡ ”

Селлә бабай инә.

Селлә бабай: Һаумыһығыҙ балалар,һаумыһығыҙ ҡунаҡтар!Нардуған байрамына ашығып килеп еттем ,һеҙҙең менән йырлап – бейеп күңел асырға килдем.Киң ризыҡ , киң дәүләт бирһен хоҙайым!Барыбыҙға ла һаулыҡ , сәләмәтлек теләйем!

Нардуған: Тотоноғоҙ ҡулға – ҡул

Яһайыҡ ҙур түңәрәк

Селлә бабайым менән

Әйләнәйек бергәләп.

Түңәрәк уйын “Әйләнәйек”

Ултыралар

Селлә бабай:Һай афарин күңел күтәрелеп дәртләнеп киттем.Ә хәҙер минең менән уйнап алығыҙ.бына ошо бейәләйем менән.Ул минең тылсымлы бейәләйем.Хәҙер көй уйнаһа мин бейәләйемде ебәрәм , көй туҡтағанда кемдә бейәләй ҡала , уға яза(наказ)бирелә.Әҙерһегеҙме балалар?Улайһа башлайыҡ.

Уйын “Туңдырам ”

Йыр “Егеттәр”

Шиғыр

Бейеү “Лирик”

Үсекләшеүҙәр

• Иштуған – ҡыш тыуған

Ҡышҡыһын сана шыуған.

• Малайҙар , малайҙар

Ҡыйыҡ башындағы ҡалайҙар.

• Ҡыҙҙар , ҡыҙҙар

Һауалағы йондоҙҙар.

• Илаҡ-илаҡ илле ҡолаҡ

Ҡолаҡтарын йыумаған

Күҙ йәштәрен йыумаған.

• Сиң-сиң-сиңерткә

Ситән араһында.

Йыр “Ал бәйлә ҡулыңа”

Өләсәй: Селлә бабай , Нардуған ултырып ял итеп алығыҙ.

Селлә бабай: ҙур рәхмәт балалар ихтирамығыҙ , иғтибарығыҙ өсөн.

Нардуған: бик күп һөнәрҙәрегеҙҙе күрһәттегеҙ, рәхмәт һеҙгә.

Селлә бабай: миңә ҡыҙым эҫе була башланы ,хәлем бөтә башланы.

Нардуған: Ҡайтайыҡ инде селлә бабай.

Селлә бабай: Байрамдар гөрләп торһон

Күктәр гел аяҙ булһын

Ер йөҙөндә бар балалар

Бәхетле . таҙа булһын!

Һау булығыҙ балалар,һау булығыҙ ҡунаҡтар.

Сығалар.

Тәрбиәсе:ғөрөф-ғәҙәт йолаларҙан

Ярамай шул ҡасырға

Бөгөнгөләй һәр саҡ шулай

Кәрәк күңел асырға.

Ҡыҙ: Өләсәй , мин дуҫтарымды балалар баҡсаһына оҙатып ҡуяйым.Мин хәҙер Өләсәй.

Балалар сығалар.Өләсәй өйҙә теләктәрен теләй-теләй һөйләнеп ҡала