"Сола?ай балаларды аны?тау, балаба?шадан басталады"

Сар?ан ауданы

Ба?алы ауылы

К. ?азыбаев мектебі

«К?ншуа?» балаба?шасыны? т?рбиешісі

Сола?ай балаларды аны?тау, бала ба?шадан басталады

       Сола?айлы? – баланы? о?у мен т?рбие ?рдіснде  ерекше ескеретін ма?ызды жеке бас ерекшелігіні? бірі.Ол ауру да,кемістік те емес. Сола?айлы? миды? жарты шарларыны? негізгі  ?ызметіні? арасында?ы  б?лісу ерекшелігіне байланысты болып келеді.Сола?айларды? ми ?ызметіні? ?зіндік ерекшеліктері бар. Оларда м?ліметтерді електен ?ткізу, ?р ?са? б?лшегіне м?н беру, ауызша ?абылдау жа?сы бол?анымен,  к?ру ар?ылы тапсырманы орындау нашар болады. Сола?ай  балаларды? ?те ?ызканды болып келуі бала ба?шада, мектепке бейімдеуіне  айтарлы?тай кедергі келтіреді.  Бас?а ??рбыларына ?ара?анда, сола?ай балаларды? бала ба?ша мен  мектепке ?йренуі  ?лде?айда  баяу ж?реді ?рі ауыр ?абылдайды.

         Баланы? ?ол ?ызметіне арнал?ан  т?рлі сына?тарды ж?ргізуге  болады. Мысалы,  сауса?тарды шырмалау тестісі , “?ол со?у ” тестісі,  ?олды кеудені? ?стіне  ай?астырып ?ою немесе   “Наполеон кейпінде ” тестісі . ?ол со?у кезінде  “о?а?айларды? ” о? ?олы жо?ары т?рады,бала ба?шада ойншы?ты ?сын?анда да сол ?олымен ?абыл алады.

      “Наполеон кейпінде ” тестісі  бойынша бала ?олын кеудесіні? ?стіне  ай?астырып ?ой?анда,  о? ?олын ?немі ?стіне ?оятыны бай?алады.

     Балалармен ж?мыс т?жірибесінде  ?ол?а байланысты ?р – т?рлі  жатты?улар ке?інен ?олданылады. Мысалы,  ?асы? ?стау, бала?а г?лге су ??ю, нан кесу, тіс щетксын, ?айшыны ?стау,пиромидалар ??рау т.б.  ?рекеттерді к?рсету ?сынылады.

    Тесті? ішіне  ойын тапсырмаларын  да кіргізуге болады :  сол ж?не  о? ?олмен сурет салу, ж?шікті ашу, суретті ?айшымен ?ию,  тесіктерді бекіту т.б. ?р тапсырма ?шін о? ?олды? ж?не сол ?олды? белсенділігі  ба?аланады. Осы ба?алауды?  негізінде бір ?олды? басымдылы?ы  аны?талады,  жазу?а ?йретуге ?ай ?олды? ы??айлы екені  т?ралы  ?сыныс жасалады.

       Сола?ай бала деп  “ сол ?ол ”   кестесі бойынша ?осулары бойынша  ?осуларды к?п баланы  атаймыз.  Егер м?нда балалар жазу?а ?йрену кезінде  ?аламды сол ?олына алып ы??айланса , одан “ о? ?олмен жаз ” деп  талап етуді? ?ажеті жо?. Кейде бала “ о? ?ол ”   кестесі бойынша ?осуларды к?п алса да,  біра? суретті о? ?ол?а ?ара?анда  сол ?олмен жа?сы салса, онда о?  ?олмен жазу?а итермелеу, талап ету керек емес ( егер бала ?зі сол ?олмен жазу?а талаптан?ан жа?дайда ).

    Баланы? бір ?олыны? басымдылы?ын  аны?тау мектебі   о?у ж?йесіне енген кезде ?иынды?тарды?  алдын алу мен баланы? таби?и  м?мкіндіктерін толы? пайдалану   зор ма?ыз?а ие болады.

     Баланы сола?айлы?тан о? ?олмен  жазу?а ?йрету   кезінде оны? жеке физиологиялы?,  психологиялы? ерекшеліктерін ескере отырып,  а?заны? бейімделу м?мкіндіктері мен   баланы? ?з санасына ?ондыр?ы   біреуіне баса назар аудару керек.  Сонымен бірге диагностка  н?тижелері бойынша  сол ?олы бас?аратын ?олы о? жа?  жарты шар?а с?йкес келетін  барлы? белгілерді: к?з, ?ол,  т?менгі б?ліктерді? басымдылы?тарын  ескеруді керек етеді. 

  Сола?ай баланы?  ?рекетінде  оны? таным аума?ыны?  ерекшелігі  мынадай болып келуі м?мкін.

•  К?ру – ?оз?алыс ?йлесімі  ?абілетіні? т?мендеуі : балалар графикалы? бейнелеу тапсырмаларын  ?те т?мен де?гейде орындайды,  ?сіресе оны? орындалу ретін са?тамайды ; бір ?атар?а пиромидалар ?ою,бір ?атарды о?у,  бір жол?а жазуда ?иналады, жазуы нащар.
• Ке?істікті ?абылдауы мен к?ргенін есте са?тауы  жеткіліксіз ; ?лкен топты? балалары графикалы? кескінді бейнелеу кезінде денелерді?  пропорциясы  мен формасын б?рмалау  жиі бай?алады ;  ?ріптерді жазу кезінде тастап   кету немесе бас?аша алмастыру,  жазылуы ??сас ?ріптерді шатастыру  (т-п, м-л, н-к, и-н, г-?, ?-н ) ; о?, солын ажырата алмау,  ке?істіктегі заттарды?  орналасуын  аны?тауда ?ателесу  (алды -арты, асты – ?сті т.б.).
•  А?параттарды ?орытуда?ы ерекше стратегия,  тануды? сараптамалы? стилі :  сола?айлар?а материалдарды? ?рбір ??рамдас  б?лігімен ж?мыс істеу т?н. Олар жеке – жеке ?арастырып,  жан – жа?ты талдауды? негізінде  іс – ?рекет нысаны т?ралы толы? т?сінік  ?алыптасады.
• Зейінні? ?лсіздігі, зейінді  аудару мен бір н?ктеге шо?ырландыруда?ы  ?иынды??а тап болуы.
• С?йлеу тіліні? б?зылуы. Дыбысты? –?ріптік талдауда ?ателесу. Сола?ай балалар  жо?ары сезімталды?ымен,  жанына жа?ын ?абылдау,  мазасызды?, ашуланшы?ты? пен  тез ?кпелеу  сия?ты ?асиеттермен  ерекшеленеді. Сонымен ?атар м?ндай балалар?а ж?мыс?а  ?абілеттілігі т?мендеп, ?алжырап шаршауы жиі бай?алады.