Ойын дегеніміз-жас ерекшелікке ?арамайтын, адамны? к??іл-к?йін к?теретін, ойландыратын ?рдіс. Ойын-т?зімділікті, ал?ыртты?ты, тап?ырлы?ты, ??ыптылы?ты, ізденімпазды?ты, іскерлікті, д?ниетаным ?рісіні? к?лемділігіні?, к?п білуді, сондай-а?, бас?а да толып жат?ан сапалылы? ?асиеттерді? ?алыптастыру?а ?лкен м?мкіндігі бар педагогикалы?, тиімді ?дістеріні? бipi. Сонды?тан ойынды саба?тан тыс уа?ытты пайдалану - ?лкен н?тиже бepepi аны?. Ойын?а зер салып, ой ж?гіртіп ?арар болса?, содан ?лкен м?нді де ма?ыналы істер туындап ?рбитінін бай?аймыз. Себебі, бар ?нерді? бастауы деп білеміз. Ойын-тек жас адамны? дене к?ш ?уатын молайтып, оны шапша?ды??а, д?лдікке т.б ?ана т?рбиелеп ?оймайды, оны? а?ыл-ойыны? толысуына, жан д?ниесіні? ?алыптасуына, eceйіп ?cyiнe де пайдасын тигізеді. Ойын баланы? алдынан ?мірді? eciгiн ашып, оны? шы?армашылы? ?абілетін оятып, танымды? ?асиеттерін дамытады.
Е?бек, ойын ж?не о?у ерте кезден-а? адам тіршілігіні? негізгі ?ш тірегі болып есептелінген. Ол балалар ?шін к?мелетке келгенше ж?ріп ?тетін ?мір сатысы. Ойын технологиясы балаларды? айналасын тану ?ызметіндегі белсенділігі мен шы?армашылы?ыны? ?алыптасуына жолды ке? ашатын таби?и ??былыс. Ата?ты педагогтар В.А.Сухомлинский, Н.К.Крупская, К.Д.Ушинский ойын балаларды? ой ?рісін дамытуда, д?ниетанымын ?алыптастыруда практикалы? ма?ызы зор екенін атап к?рсеткен. ?аза? хал?ыны? ?лтты? ойындарыны? педагогикада?ы р?лі туралы ал?аш?ы пікірлерін айт?ан ?.А.Диваев, М.О.?уезов.
В.А.Сухомолинскийді? с?зімен айтар болса?, «Ойынсыз а?ыл ойды? ?алыпты дамуы да жо?» ж?не болуы да м?мкін емес. Ойын д?ниеге ?арай ашыл?ан ?лкен жары? терезе icпетті, ол ар?ылы баланы? рухани ceзімі жасампаз ?мірмен ?штасып, ?зін ?орша?ан д?ние туралы т?сінік алады.
Ойын дегеніміз-?ш?ын, білімге ??марлы? пен еліктеуді? маздап жанар оты.
?лы педагог А.С. Макаренко ойын?а ?лкен м?н бере отырып, ?зі бас?ар?ан мекемелерінде ойынды т?рбиеленушілер ?міріне міндетті т?рде енгізіп отырды. Ойын баланы? ?мipiн ?ызы??а, ?уаныш?а б?леуін камтамасыз eту ?шін ол балаларды? ойын?а деген с?йіспеншілігі мен ?ызы?ушылы?ын т?рбиелейді- деп ?арастырады.
Саба?та тиімді ?олданыл?ан ойын т?рлері — м??алімні? т?сіндіріп отыр?ан материалын о?ушыларды? аса зор ілтипатпен ты?дап, жемісті, сапалы ме?геруіне сенімді к?мекші бола алады. ?йткені, кіші жаста?ы о?ушылар жас ерекшеліктеріне байланысты ойын?а ?те ынталы келеді. Балалар тез сергіп, тапсырмаларды тез, ?рі ?ызы?ып орындайтын болады. Ойын балаларды? о?у?а, е?бекке деген белсенділігін, ?ызы?ушылы?ын арттыруда?ы басты ??рал. Ойын барысында балаларды? белсенділігі, шы?армашылы?ы дамиды. Ал м??алімні? міндеті — балаларды ойын?а ?з ?ызы?ушылы?ымен, ынтасымен ?атысуын ?амтамасыз ету. Ойын мен адам м?дениетіні? ?зара байланысы ?ылыми т?рде аны?талды. Оларды? т?л?аны дамытуда?ы ма?ызы аны?талды, оны? психологиялы? ж?не ?леуметтік факторлармен келісімі ж?нінде ке? ?арастырылуда. Ойын технологиялары ?лі де білім беру саласында жа?а инновация болып табылады. Ойын технологиясын тілді жа?адан ?йреніп келе жат?ан ?зге ?лт ?кілдерін о?ыту барысында ?олдану ?те тиімді. Жа?сы ?йымдастырылып, с?тті пайдаланыл?ан ойын саба?ты т?сіндіруде ?лкен р?л ат?арады.
Б?л классификация?а т?мендегі ойын т?рлерін к?рсетеміз:
сенсорлы?-т?рбиелік ойындар;
с?здік ойындар
таби?атпен таныстыру ойындары;
математикалы? ??ымдарды ?алыптастыру ойындары;
дидактикалы? ойындар;
?стел ?сті ойындар;
саяхат ойындар;
ойын тапсырмалар;
ойын с?йлемдер;
ж?мба? ойындар;
диалог ойындар;
?имылды? ойындар.
Осы ойындарды? ішінде ?аза? тілі саба?тарында жиі ?олдану?а болатын дидактикалы? ойындар: «Енесін тап», «Жеміс-к?к?ніс жинау», «Нені? д?мі?», «Си?ырлы ?оржын», «Б?л нені? дауысы?», «Б?л ?ашан болады?», «Не жа?сы, не жаман», «Не арты??», «Д?рыс па, б?рыс па?», «Доппен ойын», «Д?рыс к?рсет», «Д?рыс ата», «Кім к?п с?з біледі?», «Телефон» т.б. ойындар. ?аза? тілі саба?тарында аталмыш ойындарды ?олдану барысында балаларды? тілдерін дамытумен ?атар, ойлау, есте са?тау, шы?армашылы? ?абілеттерін, зейіні дамиды.
Осындай ойын т?рлері ?сіресе ?орытынды б?лімде ?олдану саба? барысында берілген жа?а с?здерді бекіту ?шін ?олданылады. Балалар?а тілді ойынны? к?мегімен ме?герту, балаларды? тілге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру?а ы?пал етеді.
Мектеп жасына дейінгі балалар ?шін: ойын – о?у, ойын – е?бек, сонымен ?атар, ойын олар ?шін – т?рбиеленуіні? к?рделі т?рі. Ойын ар?ылы мектеп жасына дейінгі балалар ?орша?ан ортаны таниды.
Ойынны? дамуына ж?не баланы? ойын?а араласуына ?сер ететін факторлар ?те к?п. Мысалы, ?лкендерді? ойын?а басшылы? жасауы, ойыншы?тар, баланы? ?сетін ортасы, балалар ?жымы, баланы? т?рбиесі т.б. Дегенмен де ойын тек ?рекет емес, балаларды? да, ?лкендерді? де ?ызы?ушылы? ермегі, адамды рахат пен ?ана?ат сезіміне б?лейтін іс-?рекеті. Бала т?рма?, ?лкен адамдар да ?лі к?нге дейін ойнайды, ?рине ойынны? т?рлері де, мазм?ны да сан алуан. Балалар ойыны ?р алуан, оны? ?згеріп отыруы балаларды? жас ж?не дара ерекшеліктеріне байланысты. Мысалы, сюжеттік р?лді, ?имыл-?оз?алыс, драматизация, музыкалы?, дидактикалы?, ??растыру, ?лтты?, спортты?, дамытушы ойындарды? т?рлері бар. ?р?айсыны? ?зіндік м?ні, ерекшеліктері, мазм?ны, ережелері, т?ртібі, білімдік, т?рбиелік, дамытушылы? функциялары бар.
Ойын балаларды? негізгі іс-?рекеті ретінде психологиялы?, анатомиялы?-физиологиялы?, педагогикалы? ма?ызы зор ?ызметтер ат?арады.
Дидактикалы? ойындар ?ыс?а мерзімді (10-20 минут) ж?не берілген уа?ыт бойы ойыншыларды? а?ыл-ой белсенділігіні? т?мендемеуі, ?ойыл?ан міндетке жетуге деген ?ызыушылы?ты? жо?алмауы ма?ызды. Бір баланы? ?ана міндеттерді шешіп, ?ал?андары ?рекетсіз отыруына жол бермеген ж?н.
Ойын о?у процесін ширатады, баланы? о?у?а деген ынтасын арттырады,саба? ?ызы?ты ?теді. Ойын белгілі бір ?абілеттерді? ?осындысы, оны былайк?рсетуге болады: зейін + ?абылдау + ес + ойлау + пайымдау. Ойындыхал?ымыз балаларын т?рбиелеуде ертеден пайдалан?ан. А.Байт?рсынов«.баланы ойын?а ?йрету, ойын?а ?атыстыру ар?ылы ойыны ?айсы, ?йретуі?айсы екенін балалар айырмастай, сезбестей етіп ?йретуі керек» деген?а?идасын басшылы??а ал?ан ж?н. Ойын – ?йрету ?дісіні? ерекше т?рі. Ол?йренуді м?жб?р етпейді, баланы? ?з еркімен, ынтасымен орындалады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ЖАСТА?Ы БАЛАЛАРДЫ О?ЫТУДА ОЙЫН ТЕХНОЛОГИЯСЫН ?ОЛДАНУ »
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУДА ОЙЫН ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУ
«Ойын баланың алдынан өмір есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін дамытады ойынсыз ақыл - ойдың қалыптасуы мүмкін емес». В.А.Сухомлинский
Ойын дегеніміз-жас ерекшелікке қарамайтын, адамның көңіл-күйін көтеретін, ойландыратын үрдіс. Ойын-төзімділікті, алғырттықты, тапқырлықты, ұқыптылықты, ізденімпаздықты, іскерлікті, дүниетаным өрісінің көлемділігінің, көп білуді, сондай-ақ, басқа да толып жатқан сапалылық қасиеттердің қалыптастыруға үлкен мүмкіндігі бар педагогикалық, тиімді әдістерінің бipi. Сондықтан ойынды сабақтан тыс уақытты пайдалану - үлкен нәтиже бepepi анық. Ойынға зер салып, ой жүгіртіп қарар болсақ, содан үлкен мәнді де мағыналы істер туындап өрбитінін байқаймыз. Себебі, бар өнердің бастауы деп білеміз. Ойын-тек жас адамның дене күш қуатын молайтып, оны шапшаңдыққа, дәлдікке т.б ғана тәрбиелеп қоймайды, оның ақыл-ойының толысуына, жан дүниесінің қалыптасуына, eceйіп өcyiнe де пайдасын тигізеді. Ойын баланың алдынан өмірдің eciгiн ашып, оның шығармашылық қабілетін оятып, танымдық қасиеттерін дамытады.
Еңбек, ойын және оқу ерте кезден-ақ адам тіршілігінің негізгі үш тірегі болып есептелінген. Ол балалар үшін кәмелетке келгенше жүріп өтетін өмір сатысы. Ойын технологиясы балалардың айналасын тану қызметіндегі белсенділігі мен шығармашылығының қалыптасуына жолды кең ашатын табиғи құбылыс. Атақты педагогтар В.А.Сухомлинский, Н.К.Крупская, К.Д.Ушинский ойын балалардың ой өрісін дамытуда, дүниетанымын қалыптастыруда практикалық маңызы зор екенін атап көрсеткен. Қазақ халқының ұлттық ойындарының педагогикадағы рөлі туралы алғашқы пікірлерін айтқан Ә.А.Диваев, М.О.Әуезов. В.А.Сухомолинскийдің сөзімен айтар болсақ, «Ойынсыз ақыл ойдың қалыпты дамуы да жоқ» және болуы да мүмкін емес. Ойын дүниеге қарай ашылған үлкен жарық терезе icпетті, ол арқылы баланың рухани ceзімі жасампаз өмірмен ұштасып, өзін қоршаған дүние туралы түсінік алады.
Ойын дегеніміз-ұшқын, білімге құмарлық пен еліктеудің маздап жанар оты. Ұлы педагог А.С. Макаренко ойынға үлкен мән бере отырып, өзі басқарған мекемелерінде ойынды тәрбиеленушілер өміріне міндетті түрде енгізіп отырды. Ойын баланың өмipiн қызыққа, қуанышқа бөлеуін камтамасыз eту үшін ол балалардың ойынға деген сүйіспеншілігі мен қызығушылығын тәрбиелейді- деп қарастырады.
Сабақта тиімді қолданылған ойын түрлері — мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың аса зор ілтипатпен тыңдап, жемісті, сапалы меңгеруіне сенімді көмекші бола алады. Өйткені, кіші жастағы оқушылар жас ерекшеліктеріне байланысты ойынға өте ынталы келеді. Балалар тез сергіп, тапсырмаларды тез, әрі қызығып орындайтын болады. Ойын балалардың оқуға, еңбекке деген белсенділігін, қызығушылығын арттырудағы басты құрал. Ойын барысында балалардың белсенділігі, шығармашылығы дамиды. Ал мұғалімнің міндеті — балаларды ойынға өз қызығушылығымен, ынтасымен қатысуын қамтамасыз ету. Ойын мен адам мәдениетінің өзара байланысы ғылыми түрде анықталды. Олардың тұлғаны дамытудағы маңызы анықталды, оның психологиялық және әлеуметтік факторлармен келісімі жөнінде кең қарастырылуда. Ойын технологиялары әлі де білім беру саласында жаңа инновация болып табылады. Ойын технологиясын тілді жаңадан үйреніп келе жатқан өзге ұлт өкілдерін оқыту барысында қолдану өте тиімді. Жақсы ұйымдастырылып, сәтті пайдаланылған ойын сабақты түсіндіруде үлкен рөл атқарады.
Бұл классификацияға төмендегі ойын түрлерін көрсетеміз:
сенсорлық-тәрбиелік ойындар;
сөздік ойындар
табиғатпен таныстыру ойындары;
математикалық ұғымдарды қалыптастыру ойындары;
дидактикалық ойындар;
үстел үсті ойындар;
саяхат ойындар;
ойын тапсырмалар;
ойын сөйлемдер;
жұмбақ ойындар;
диалог ойындар;
қимылдық ойындар.
Осы ойындардың ішінде қазақ тілі сабақтарында жиі қолдануға болатын дидактикалық ойындар: «Енесін тап», «Жеміс-көкөніс жинау», «Ненің дәмі?», «Сиқырлы қоржын», «Бұл ненің дауысы?», «Бұл қашан болады?», «Не жақсы, не жаман», «Не артық?», «Дұрыс па, бұрыс па?», «Доппен ойын», «Дұрыс көрсет», «Дұрыс ата», «Кім көп сөз біледі?», «Телефон» т.б. ойындар. Қазақ тілі сабақтарында аталмыш ойындарды қолдану барысында балалардың тілдерін дамытумен қатар, ойлау, есте сақтау, шығармашылық қабілеттерін, зейіні дамиды.
Осындай ойын түрлері әсіресе қорытынды бөлімде қолдану сабақ барысында берілген жаңа сөздерді бекіту үшін қолданылады. Балаларға тілді ойынның көмегімен меңгерту, балалардың тілге деген қызығушылығын арттыруға ықпал етеді.
Мектеп жасына дейінгі балалар үшін: ойын – оқу, ойын – еңбек, сонымен қатар, ойын олар үшін – тәрбиеленуінің күрделі түрі. Ойын арқылы мектеп жасына дейінгі балалар қоршаған ортаны таниды.
Ойынның дамуына және баланың ойынға араласуына әсер ететін факторлар өте көп. Мысалы, үлкендердің ойынға басшылық жасауы, ойыншықтар, баланың өсетін ортасы, балалар ұжымы, баланың тәрбиесі т.б. Дегенмен де ойын тек әрекет емес, балалардың да, үлкендердің де қызығушылық ермегі, адамды рахат пен қанағат сезіміне бөлейтін іс-әрекеті. Бала тұрмақ, үлкен адамдар да әлі күнге дейін ойнайды, әрине ойынның түрлері де, мазмұны да сан алуан. Балалар ойыны әр алуан, оның өзгеріп отыруы балалардың жас және дара ерекшеліктеріне байланысты. Мысалы, сюжеттік рөлді, қимыл-қозғалыс, драматизация, музыкалық, дидактикалық, құрастыру, ұлттық, спорттық, дамытушы ойындардың түрлері бар. Әрқайсының өзіндік мәні, ерекшеліктері, мазмұны, ережелері, тәртібі, білімдік, тәрбиелік, дамытушылық функциялары бар. Ойын балалардың негізгі іс-әрекеті ретінде психологиялық, анатомиялық-физиологиялық, педагогикалық маңызы зор қызметтер атқарады.
Дидактикалық ойындар қысқа мерзімді (10-20 минут) және берілген уақыт бойы ойыншылардың ақыл-ой белсенділігінің төмендемеуі, қойылған міндетке жетуге деген қызыушылықтың жоғалмауы маңызды. Бір баланың ғана міндеттерді шешіп, қалғандары әрекетсіз отыруына жол бермеген жөн.
Ойын оқу процесін ширатады, баланың оқуға деген ынтасын арттырады,сабақ қызықты өтеді. Ойын белгілі бір қабілеттердің қосындысы, оны былайкөрсетуге болады: зейін + қабылдау + ес + ойлау + пайымдау. Ойындыхалқымыз балаларын тәрбиелеуде ертеден пайдаланған. А.Байтұрсынов«...баланы ойынға үйрету, ойынға қатыстыру арқылы ойыны қайсы, үйретуіқайсы екенін балалар айырмастай, сезбестей етіп үйретуі керек» дегенқағидасын басшылыққа алған жөн. Ойын – үйрету әдісінің ерекше түрі. Олүйренуді мәжбүр етпейді, баланың өз еркімен, ынтасымен орындалады.
