Мектепке дейінгі ұйым педагогтерінің өз біліктілігін көтерудің негізгі бағыты

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекеттер қатарына қосылғаннан бері қоғамды ақпараттандырудан туындаған өзгерістер оның барлық салаларымен  қатар педагогтік кәсіби қызметке де өз ықпалдарын тигізуде. Білім беру үдерісін бүгінгі күн талабына сай жаңаша ұйымдастыру ғалымдардан оның философиялық, педагогикалық-психологиялық негіздерін, теориясы мен тәжірибесін терең зерттеуді, заманауи талаптарына қарай білім беру технологиялары мен әдістерін, дүниетанымның ұстанымдарын қайта қарастыруды, рухани-адамгершілік құндылықтарға бетбұрыс жасауды талап етеді.

Демек, жаңаша білім беру – жаңа білім мен дағдыны меңгерген, шығармашылық қабілеті жоғары, дербес ізденіс нәтижесінде елеулі мәселелердің шешіміне қол жеткізетін,  ойлау қабілетімен ерекшеленетін тұлғаны қалыптастыруды көздейді.

Білім – адам сапаларының өзгеруін басқаратын үрдіс болғандықтан, ол педагогикалық мамандықтың кәсіби біліктілік қабілеттерін дамытуға бағытталады. Сондықтан «адамды» өмір сүру барысында өзгеруге әлеуеті жететін ашық жүйе деп қарастырғанымыз жөн. Ол белгілі бір саладағы маман болғандықтан, «адамды» - маман тұрғысынан қарау «біліктілік» ұғымына шығарады. Біліктілік – бұл білімді меңгерудегі, тәжірибедегі білімділікті, құндылықты бейнелейтін жалпы қабілеттілік.  Бүгінгі күн  педагогтың біліктілігін арттыруды жалпы қоғамдық мәселе ретінде қарастыру қажеттігі туған кезең. Себебі білімді тереңдету, молайту, жетілдіру, арттыру жеке басы үшін ғана емес, қазіргі қоғамға қажет әрекет деп қабылдауымыз керек. Бұл педагогтың өз қызметінде табысқа жетуін  ғана көздемейді, оның аясын одан әлдеқайда кеңірек қарастырған жөн. 

Еліміздің бүгіні мен ертеңі өскелең ұрпақ еншісінде. Ал осы ұрпақты бүгінгі таңда жан–жақты, терең білімді, интеллектуалдық деңгейі  жоғары өз бетімен ізденуге қабілетті етіп қалыптастырудың бірден-бір жолы – баланы шығармашылыққа жетелеу. Бұл тәрбиешіден терең біліктілікті қажет етеді. Себебі шығармашыл тәрбиеші ғана шығармашыл тұлғаны қалыптастыра алады. Бүгінгі қазақстандық балабақшаларға қоғамның қарқынды дамуына ілесе алатын, заман талабына сай ойлайтын, ғылыми-әдістемелік білімі жеткілікті, педагогика мен психологияны терең меңгерген ізденімпаз тәрбиеші педагогтар қажет. Бұл педагогтың кәсіби шеберлігінен көрінеді. Басқаша айтқанда, білім беру үдерісі педагогтың дайындық деңгейі мен мамандық сапасына үлкен талап қояды. Ол педагогтың өзін-өзі дамуына, өзіндік білім алуына және өздігінен шығармашылық түрде қызметтерін іске асыруға мүмкіндік береді.

Мектепке дейінгі ұйым педагогтерінің өз біліктілігін көтерудің негізгі бағыты

Жалпы педагог атаулысының кәсіби біліктілігі оның іс-әрекетінің тиімді болуының теориялық және жалпы әдіснамалық негізі болып табылады. Соның ішінде мектепке дейінгі ұйым педагогының кәсіби білігі оның практикалық қызметінде іске асырылады, сондықтан ол, оның жалпы педагогикалық, әдістемелік біліктілік дағдысымен өте тығыз байланысты. Мектепке дейінгі ұйым педагогтарының өз білімдерін жүйелі көтеріп отырулары – олардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ететін негізгі фактор. Еліміздің білім беру саясатындағы көкейтесті мәселелердің бірі де осы мектепке дейінгі ұйым педагогтыңдердің біліктіліктерін жүйелі арттыру болып табылады.  «Біліктілік» деп қандайда бір еңбектің түріне дайындалудың, мамандығы бойынша білім дәрежесінің деңгейін арттыруды айтады. Мектепке дейінгі ұйым педагогы өз біліктілігін ұдайы жетілдіріп отыруы қажет.

Мектепке дейінгі ұйым педагогтарының біліктілігін жетілдіру екі бағытта жүргізілуі тиіс:

1.  Мектепке дейінгі ұйым педагогтарының кәсіптік жұмысының мәнін үйлесімді өзгерту, яғни басты қызметтік нұсқауды орындау емес, күтетін нәтижеге жету үшін оқу үрдісін шығармашылықпен үйлестіру.

2.  Білім беру барысында мектепке дейінгі ұйым педагогтарының зерттеушілік бағыттағы қызметін күшейтуге байланысты  педагогтардан кәсіптілікті кеңейтуді талап ету.

Біліктілікті арттырудың негізгі аспектілерінің ішінен мыналарды бөліп алуға болады.

1.  Қызметтік (Мақсаты,міндеті,жұмыс мазмұны, формасы, әдістер және нәтижесі).

2.  Мазмұндық (Әдістемелік,ғылыми-теориялық білімді практикада қолдана білуге 

  жағдай   туғызу.)

3.  Басқарушылық (Талдау, жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, танып-білу.)

Осы 3 аспект бойынша біліктілігін жетілдірген маман өз қызметіне талап деңгейінде қарайтыны белгілі.

Педагогтардың  кәсіби-педагогикалық қасиеттерін қалыптастыру, жетілдіру жұмысына сапалық серпіліс жасауға, оған шын мәнінде үздіксіз, біртұтастық сипат беруге, мектепке дейінгі ұйымнан бастап, мектеп, басқа да білім беру мекемелерінің, арнаулы, жоғары білім беретін оқу орындарының  бірігіп ғылыми-практикалық және әдістемелік тұрғыда жұмыс жасауын қолға алуға, яғни үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесінің біртұтастық, бірізділік, икемді, динамикалық, т.б. қалыппен жүргізуге бағытталуы тиіс

Мектепке дейінгі ұйым педагогтарының біліктілігін көтеру жолдары

Кәсіби шеберлікті жетілдіру бала бақшаның әрбір педагогі үшін қажеттілік болуы тиіс. Әркімнің жұмысы үшін жауапкершілігі әркімнің өз жұмысы үшін ұжым алдындағы жауапкершілігімен ұштастырылуы тиіс. Ең алдымен, әдіскер тәрбиешілердің біліктілігін өз бетінше арттыруға бақылау жасауы керек. Ол қажетті әдебиеттерді зерделеуді бақылайды, сөйлеуді дамыту әдістемесінің жекелеген мәселелері бойынша тәрбиешілерге кеңес береді, біліктілікті арттырудың жеке жоспарларын құрастыруға көмектеседі.

Ә діскер әдістемелік бірлестіктерде, үйірмелерде, семинарларда тәрбиешілердің оқуларына бақылау жасайды.

Ө зін — өзі жетілдіру-бұл кәсіби шеберлікті жетілдірудің алғашқы сатысы. Әдістемелік кабинетте ол үшін қажетті жағдайлар жасалады: анықтамалық және әдістемелік әдебиетпен, педагогтардың жұмыс тәжірибесімен кітапхана бөлімі үнемі жаңартылып отырады.

Әдістемелік журналдар жылдар бойынша оқылып, жүйеленіп қана қоймай, тақырыптық каталогтарды құрастыру үшін қолданылады,өз білімін таңдаған педагогке, ғалымдар мен практиктердің проблемаға деген әртүрлі көзқарастарымен танысуға көмектеседі.

Біліктілікті арттыру курстары педагогке өзінің кәсіби деңгейін арттыруға, озық педагогикалық тәжірибемен танысуға мүмкіндік беретінін, педагогтың мектепке дейінгі балаларды дамыту проблемаларына қазіргі заманғы тәсілдерді түсінуін қамтамасыз ететінін, қазіргі кезеңдегі мектепке дейінгі білім беру жүйесі туралы білім мен түсініктерді жүйелейтіндігін атап өту қажет, онда оны дараландыруға, балаларды әлеуметтендіру мен дараландыру үшін жағдай жасауға ерекше назар аударылады.

Мектепке дейінгі мекеме педагогының кәсіби құзыреттілігі көп жағдайда оның аналитикалық қабілетіне, яғни әр баланың даму деңгейін, тәрбиелілігі мен оқытылу деңгейін бақылауға, талдауға, диагностикалауға, нақты педагогикалық жағдайларды талдауға, оларды бағалауға және педагогикалық ықпал етуді ұйымдастыру кезінде ескеруге, осындай жағдайлардың себептерін, жағдайларын, сипатын анықтауға байланысты.

Мектепке дейінгі мекемелердің педагогтары арасында ең көп таралған прогрессивті педагогикалық тәжірибені жинақтау формалары мақала жазу және презентация болып табылады.

Осы функцияларды білікті орындау үшін әдіскер тұлғаны дамыту психологиясын, жалпы және мектепке дейінгі педагогиканы, білім беру философиясын, қазіргі дидактикалық жүйелерді, мектепке дейінгі жастағы балаларды оқыту мен тәрбиелеу технологияларын  білуі тиіс. Бұл білім әдіскерге оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастырумен тиісті деңгейде айналысуға ғана емес, сонымен қатар балабақша педагогтарының біліктілігін арттыру жүйесін ұйымдастыруға басқаша қарауға мүмкіндік береді.

Педагогтердің біліктілігін арттыру-мектепке дейінгі жастағы балаларды оқыту және тәрбиелеу технологияларымен, ата-аналармен жұмыс істеу, сондай-ақ педагогикалық құжаттаманы әзірлеу мен ресімдеудің дәстүрлі емес тәсілдерімен таныстыруды көздейтін кешенді шығармашылық процесс.

Әрқайсының өзіндік ерекшеліктері бар біліктілікті арттырудың әртүрлі нысандары бар.

Оқыту семинарлары педагогтардың біліктілігін арттырудың ең нәтижелі түрі болып табылады: оларға негізгі назар олардың теориялық дайындығын арттыруға бөлінеді. Оқыту семинарларын ұйымдастырудың қажетті шарты барлық педагогтардың барынша қатысуы болуы тиіс. Оларға алдын ала тапсырмалар ұсынылады, олар әрқайсысына педагогикалық қабілеттерді, педагогикалық ойлауды, коммуникативтік қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді.

Әр түрлі кеңестер. Олар балабақша тәрбиешілерінің, логопедтердің және басқа да мамандардың танымдық қызығушылықтарымен байланысты. МДҰ білім беру жүйесінде келесі шығармашылық топтар жұмыс істейді:

мұғалім-логопедтер;

жаппай топ тәрбиешілері;

тәрбиеші-дене шынықтыру қызметкері.

Ән саз жетекшілері

Біліктілікті арттырудың тағы бір түрі педагогикалық тренингтер болып табылады. Олар әр түрлі мақсаттарды көздейді – тәрбиешілердің жеке педагогикалық қабілеттерін дамытудан олардың тұрақты педагогикалық ойлауын қалыптастыруға дейін.

Тренингтердің мазмұны:

педагогикалық проблеманы талдау бойынша жеке жұмыс;

қойылған іздеу тапсырмасын шешу бойынша әріптестер тобымен жұмыс;

іскерлік ойын өткізу;

әдістемелік ұсыныстар жасау.

Педагогикалық тренинг әріптестерінің жұмысын талдауға және өзінің педагогикалық қызметінде оң және теріс сәттерді көруге және кейбір жеке қасиеттерін түзетуге мүмкіндік беретін өзіндік талдау жасауға мүмкіндік береді.

Тренингте ең күрделі дайындық болып табылады: қажетті жабдықтар туралы алдын ала ойлану, жұмыс бағдарламасын құру, педагогтардың шығармашылық топтарын жасақтау, олардың іздеу қызметін сапалы ұйымдастыру.

Тренинг жұмысына тек тәрбиешілер ғана емес, сонымен қатар балабақша психологының, логопедтің және қосымша білім беру педагогтарының басқа да мамандары да қосылуы қажет, бұл педагогикалық үдерістің нәтижелілігіне жағымды әсер етеді, өйткені олардың барлығы бір педагогикалық проблеманы шешуде жұмыс істейтін әріптестерге айналады, өз әрекеттерін келісуге үйренеді.

Диагностика аға тәрбиешінің, әсіресе педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттырудағы жұмысының ажырамас бөлігі болып табылады.

МДҰ қызметкерлерімен қазіргі жағдайда жұмыс әр адамның сұрауларын ескере отырып, сараланған түрде құрылуы тиіс. Бұл зерттеу қызметіне қосу арқылы әрбір адамның шығармашылығы мен бастамасын дамытуға мүмкіндік береді.

Аға тәрбиешінің диагностикалық жұмысын жүргізудің нұсқасы педагогтарға арналған «балабақшаның білім беру жүйесі субъектілерінің зерттеуі»сауалнамасы болып табылады. Педагогтердің біліктілігін арттыру бойынша сапалы жұмысты ұйымдастыру үшін әріптестермен кері байланыс, яғни олардың білім алу қажеттіліктері мен ниеттеріне байланысты ақпарат алу міндетті шарт болып табылады. Тәрбиешілер ауызша немесе жазбаша түрде тілек білдіруі қажет. Жазбаша өтінімді ресімдеу үшін оны одан әрі талдау мүмкіндігін жеңілдету үшін белгілі бір нысанды ұстану қажет.

Бүгін балабақшада әдістемелік жұмысты ұйымдастырудың жаңа тәсілдері қажет. Ең алдымен, тәрбиешілердің белсенділігі мен бастамаларын арттыру үшін, олардың шығармашылық ізденістерін ояту және көтермелеу үшін жағдай жасау керек. Аға тәрбиешінің педагогикалық сауатты жұмысының негізі тәрбиешілердің біліктілігін арттыру жүйесі болуы тиіс, оның әдіснамалық негізі тұлғалық өсу мен дамудың шарты ретінде үздіксіз білім берудің қазіргі заманғы тұжырымдамасы болып табылады.

3