Мектепке дейінгі ?йымдарда ?ш тілін о?ытуда ойын технологиясыны? ма?ыздылы?ы
Досаева А.А. т?рбиеші Приозерск ?аласы ?М?К «Айналайын» б?бекжайы
«Б?где тілді тек ?ана ?з тіліміз
ар?ылыт?сінуге болатынды?ын
?мыту?а болмайды.»
К.Д. Ушинский
Мектепке дейінгі ?йымны? бітірушісін т?рбиелеуде ана тілімен те? ж?не бас?а шетелдік тілдерде білім ?лкен р?л ат?арады. Елімізді? Президенті Н. ?. Назарбаев айт?андай: «?аза?стан б?кіл ?лемде хал?ы ?ш тілді пайдаланатын жо?ары білімді ел ретінде танылу?а тиіс. Б?лар: ?аза? тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ?лтаралы? ?атынас тілі ж?не а?ылшын тілі - жа?анды? экономика?а ойда?ыдай кірігу тілі». Сонымен ?атар осы ма?сат?а жету жолында тіл м?селесін с?зге тиек ете отырып, жа?а ?рпа? е? кем дегенде ?ш тілді біліп, ?аза?, орыс ж?не а?ылшын тілдерін еркін білу тиіс екендігін айтты.
?аза?станны? білім беру ж?йесіні? ?лемдік білім ке?істігіне біртіндеп ?туі жа?дайында шетел тілдерін о?ытуды? р?лі артады. 12 жылды? білім беруге к?шуді? ?ажеттілігі бес жасар балаларды мектепалды даярлы?тан ?ткізудегі м?селе жалпы білім беретін мектептерде баланы? білім, білімдік сапасын арттыру, балаларды? бір мезгілде ?ш тілде - ?аза?ша, орысша ж?не а?ылшынша ауызекі с?йлеуді? негізін игеруге к?мектеседі. ?алымдарды? зерттеуінше, бала жас кезінде тілді ?иналмай ?рі еркін ме?гереді екен. Осы ретте Білім ж?не ?ылым министрлігіні? а?ылшын тілін балаба?шадан бастап ?йретуге назар аударуы - д?рыс талап. Б?л тілді ?йренуде мектеп жасына дейінгі балалардан баста?ан ?олайлы. Не??рлым к?п естіп білуге ынталан?ан балаларды? еске са?тау ?абілеті со??рлым жо?ары д?режеде дамиды. Ал ерте жастан бала?а к??іл аудармай оны? жан-жа?ты дамуына к?мек жасамаса? оны? а?ыл-ой, ?абылдау, есте са?тау ?абілеті баяу дамиды. Себебі, баланы? дамуы кішкентайынан бастап ?алыптас?анды?тан, тілді ?йрету м?селесін де ерте баста?ан тиімді екені айтылуда. Мектеп о?ушыларына ?ара?анда мектепке дейінгі жаста?ы балаларды? еліктегіш ?асиеті жа?сы дамы?ан, сонды?тан олар а?ылшын тілін ?йренгенде азыра? ?иналады. Сонымен ?атар, олар а?ылшын дыбыстарын, с?здерін, с?йлемдерін ?айтала?анды ?натады.
Мектепке дейінгі жаста?ы балалар?а ?ш тілін ?йрету барысында оларды? ?ызы?ушылы?тарын оята отырып, ауызша с?йлеуді? ал?аш?ы да?дыларын ?алыптастырамыз. О?ыту ?дісіні? бастап?ы кезе?інде с?ра?-жауап ?дісі ?олданылады, себебі диалог балаларды ?арапайым ауызша с?йлеуге ?йретіп ?ана ?оймай, сонымен ?атар, ты?дай отырып ??ынуына ж?не ?з ойын жеткізе білуіне ?йретеді. Балаларды ал?аш?ы о?ыту сатысында с?зді жаттау, тілдік ?лгідегі ??ымды т?сіндіру, ?ле? ж?не т.б. ?олданылады. Б?л жатты?уларды? ма?саты балаларды? ?з ойын толы? жеткізуге м?мкіндік береді. Сонды?тан ауызша с?йлемдерді енгізген кезде с?з тіркестерін балалар игеріп ?ана ?оймай тез ??ып алып, ??ымдарды д?рыс ?олдана алатындай етіп ж?ргізу ?ажет. Сондай-а?, ерте кезден о?ыту тілдік кемшіліктерді жою?а ж?не болаша?та тілді тез игеруге к?мектеседі. Бала тез есте са?тау ?шін ойындар, тез жатталатын с?здері ?й?ас та?па?тар, ?ле?дер ?йреткен тиімді.
5-6 жаста?ы балаларды? негізгі іс-?рекеті ойнау іс-?рекеті болып табылады, сонды?тан ?ш тілін ?йрету ?шін педагог осы факторды ескере отырып ?рт?рлі ойындарды пайдалану керек. Ойындар ар?ылы педагог балалар?а жа?а с?здерді, с?з тіркестерін ?йрете алады.
?ш тілін ерте жастан о?ытуды? ма?саты – мектеп жасына дейінгі балаларды? шетел тілінде ?арым - ?атынас жасай алу негіздерін ме?геруі болып табылады. Ерте жастан шет тілін о?ыту с?билерді? коммуникативті даму біліктілігін арттырады, ?ызы?ушылы?ын ояту?а м?мкіндік береді, бірден к?п тілдерде с?йлеуге м?мкіндік алады. Баланы? шет тіліндегі с?здерді ?абылдауыны? о? ы??айын жасау керек. Сол о? жа?дай жасауды? бірден - бір т?сілі ойын болып табылады.
Ойын - баланы? білім -білік да?дысын ?алыптастыратын т?рбие ??ралы. Мектепке дейінгі жаста ойын ?рекеті жетекші ?рекет екенін ескере отырып, балалар ?зіні? жеткен н?тижесін ертерек к?ру ?шін ?йымдастырыл?ан о?у - іс ?рекеттерімізде к?біне с?йлеу ?абілетін дамыту?а ба?ыттал?ан ойын формасында ?ткізу ?те тиімді. Балалармен ж?мыс т?жірибесінде шет тілін о?ыту?а ба?ыттал?ан ?р т?рлі ойындарды ке?інен ?олдану?а болады: ережеге негізделген ойындар, р?лдік, білім тере?дету ойындары, лингвистикалы? ойындарды? ?р т?рлі н?с?алары. Ойынды ?йымдастырыл?ан о?у іс-?рекетті? ?р кезе?інде пайдалану?а болады. Мысалы, ?йымдастыру б?лімі кезінде фонетикалы? рифмовка алу?а болады. Б?л кезе?де балаларды? саба??а ?ызы?уын жо?алтып алса?, оларды? тілді ?рі ?арай ме?геруі ?иын?а т?седі. Сонды?тан, саба? арасында ойын элементтерін ?олдану саба??а ?ызы?уын, белсенділігін, ойлау ?абілетін дамыту?а, жа?а саба?ты пысы?тау кезе?ін сапалы ?ткізуге материалды толы? ме?геруге к?мектеседі.
Шет тілін о?ытуда е? негізгі орын фонетика екенін ескере отырып, фонетикалы? ?дісті белсенді ?олдану ма?ызды болып табылады. Балаларды д?рыс айту жатты?улары шаршатпауы ?шін ж?не де ?ОІ? к??ілді ?рі ?ызы?ты ?ту і?шін фонетикалы? жатты?улар ойын т?рінде ?олданыл?аны ж?н деп ойлаймыз. Мысалы, фонетикалы? жатты?уды ?р т?рі тіл ?старту?а арнал?ан та?па?тар айт?ызу, ертегі айтып беру, ойындар ойнату ар?ылы жасату?а болады.
Жа?а с?здер енгізгенде 4-5 жаста?ы балаларды? психофизиологиялы? ерекшеліктеріне аса зор м?н беріледі. Б?л жаста балаларды? с?йлеуі сезім м?шелеріні? за?дылы?тарына ба?ынады. Ашы?, т?рлі-т?сті к?рнекілік кіші жаста?ы балаларды о?ытуда?ы таптырмас к?мекші болып есептеледі. Жа?а с?зді суретпен, немесе ?сем к?рнекіліктермен байланыстыра отырып т?сіндірсе, оны белгілі бір іс-?рекетте ?олданылып к?рсетілсе бала ?те тез ме?геріп кетеді. Бала бір суретті ?айталап к?ре беруден жалы?ады, сонды?тан к?рнекіліктерді тез-тез ауыстырып т?руды? да ма?ызы зор.
?йымдастырыл?ан о?у іс-?рекеттерде 5-6 жаста?ы балалар?а сауса? ойындарын кіріктіріп ?туде о? н?тиже береді. Себебі сауса? ойындары ар?ылы баланы? ?са? ?ол моторикасы ж?не ой-?рісі дамиды.
Шет тілін о?ытуды мектепке дейінгі мекемелерден бас?а, отбасы ортасында да ж?зеге асыру?а болады. Б?л ?шін педагогикалы? білімні? болуы міндетті емес, жай ?ана ?й жа?дайында балалармен дидактикалы? ойындарды ?йымдастырып ?ткізу ?ана жеткілікті, мысалы ас дайындау, немесе серуен кезінде белгілі бір заттарды шет тілінде атауын ?айталату. Мектепке дейінгі ?йымдарда ата-аналармен байланыста ашы? ?йымдастырыл?ан о?у іс-?рекеттеріне, ерте?гіліктерге, пікір алмасу ма?сатында д??гелек ?стелге ша?ырылады, сауалнамалар ж?ргізіледі, а?ыл - ке?естер ж?не ?йге жеке тапсырмалар беріледі. Шет тілінде ж?мба?тар, с?зж?мба?тар, лото, лингвистикалы? ойындар, б?лмедегі жи?аздарды орнына ?ою, д?кендерді аралау, телефонмен с?йлесу, т. б. т?рінде де ойналады.
Ойын тілді ?р жаста тез ме?геруге ?те жа?сы жа?дай жасайды ?рі к?мектеседі Ойын ?р?ашан шешім ?абылдауды ?сынады – ?алай істеу, не айту, ?алай ?ту ?ажет? Осы м?селелерді шешу тілегі ойнаушыларды? ойлау ?рекетін арттырады. Ал егер бала сонымен ?атар шетел тілінде с?йлесе, ол о?ытуды? бай м?мкіндігін ашады. Балалар ол туралы ойланбайды. Ойын олар ?шін е? бастысы – еліктіргіш саба?. Ойын кезінде барлы?ы те?. Ол тіпті ?лгерімі т?мен балаларды? да ?олынан келеді.Тіпті тіл даярлы?ынан т?мен бала ойында бастаушы болуы да м?мкін, кей кезде б?л жердегі тап?ышты? пен т?сінгіштік п?нді білуден де ма?ызды болады. Те?дік сезімі, ?уаныш атмосферасы, тапсырманы? ?олынан келетіндігін сезіну – с?зінде бас?а тіл с?здерін еркін ?олдану?а б?гет жасайтын балаларды? ?ялша?ты? сезімін же?уге м?мкіндік береді ж?не о?ыту н?тижесіне жа?ымды ?серін тигізеді. Бай?аусыз тіл материалы ме?геріледі – «мен бас?аларымен бірдей с?йлесе алады екенмін» деген ой бала жадына келеді.
?орытындылай келе, ойындар балаларды? таным белсендігін жандандыратын, ?здігінен ойлауын дамытатын т?сілдерді? бірі. Олар кез - келген о?у материалын ?ызы?ты да тартымды ?ылып, балаларды? к??іл - к?йін к?теруге, ?здеріні? ж?мыстарына ?ана?аттану?а ж?не ?тілген та?ырыпты же?іл ме?геруге к?мектеседі. Та?ырыпты ашу барысында ойын ар?ылы дамыту?а арнал?ан тапсырмалар ж?йелі ?олданылып, ?йымдастырылып отырса сонда ?ана педагогты? та?ырып ма?сатын ашуына м?мкіндік береді. Ал, д?рыс та?дау ?шін балаларды? психологиялы? ж?не жас ерекшеліктері мен м?мкіндіктерін білу керек. Тек ?ана осы жа?дайда ?ана, біз к?ткен н?тижелерімізге ?ол жеткізе аламыз. Тиімді ?олдана білген кез келген технология білім сапасын арттыратыны ха?. Дамы?ан елу мемлекетті? ?атарына кіру ?шін білімді ?рпа? т?рбиелейік. Себебі, ?аза?станны? болаша?ы білімді ?рпа?ты? ?олында.
Пайдалан?ан ?дебиеттер:
1.«Ойын ?рекеті ар?ылы белсенділікке баулу». Петров А.В. 2001.
2.Ойын технологиясыны? ерекшеліктері // Интернет.
3.Креативтілікті дамытуда?ы ойын технологиясы // Интернет.
4. «Шет тілін о?ыту ?дістемесі» Аманды?ова Г.Н, М?хтарова Ш.Е,
Байм??анова Б.С
