Билингвалдық және полилингвалдық оқыту- заман талабы
Билингвалдық және полилингвалдық оқыту- заман талабы
«Бөбек бөбекжайы» МКҚК
Баяндама
Тақырыбы: Билингвалдық жане полилингвалдық оқыту – заман талабы
Дайындаған: С. Қонарбаева
2016 ж
Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын жоғарғы білімді ел ретінде танылуға тиіс.
Н.Ә.Назарбаев
Қәзіргі заманда әлемнің алпауыт мемлекеттері көп тілді, әсіресе халықаралық тілдерді меңгеруді маңызды міндет деп санайды. Сондықтан біз де өз халқымызды дамып, өркениеттен қалмау үшін көп тілді меңгеруіміз қажет. Бұл заман талабынан туындап отырған қажеттілік. Себебі, бірнеше тілде еркін сөйлей де, жаза да білетін маман бәсекеге қабілетті тұлғаға айналатыны сөзсіз.Осы ретте, президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың: «Қазір біз балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс жане ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдап жатырмыз. Үш тілділік мемлекеттік деңгейде ынталандырылуы керек», - деген болатын жолдауында.
Үш тұғырлы тіл – заман талабына сай туындаған өмір қажеттілігі Бірнеше тілді меңгерген әрбір қазақстандық өз елінде де, өзге елде де бәсекеге қабілетті болып саналады.
Тәуелсіздік алғаннан кейін егеменді ел болған алғашқы күндерден бастап мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың тікелей басшылығымен тіл саясаты жүзеге асырылуда. Сонымен қатар Елбасы жыл сайынғы халқына арнаған жолдауларында тіл саясатына, оның ішінде мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеруге тоқталмай өткен емес. Әсіресе, өскелең ұрпақ жастар алдында бірнеше тіл білу міндеті тұр.
Жалпы алғанда «Үш тұғырлы тіл» саясаты тек кеше ғана айтылған мәселе емес.Президентіміз тілдік стратегияны 2004 жылы жариялаған болатын.Бұл біздің өскелең ұрпақ үшін маңызы зор.
Мемлекет басшысы «Қазақ тілі үш тілдің біреуі болып қалмайды. Үш тілдің біріншісі негізгісі, бастысы, маңыздысы бола береді. Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі және оған қамқорлықта сондай бола береді» деп сендірді.Тіл –ұлттың тірегі. Ол – жан дүниеңді ашып көрсететін мөлдір айнаң.
Кез келген халықтың ұлттық қазынасы – тіл. Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі –казақ тілі. Тіл ұрпақ тәрбиесінің пәрменді құралы, рухани байлығы, баға жетпес құдіретті, қуатты қайнар бұлағы.Тіл қай елде, қай ұлтта болсада, қадірлі де құдіретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен дарып қалыптасады. Тіл – адамның ойын жарыққа шығаратын құрал.Ол – атадан балаға мирас болып отыратын, баға жетпес мұра. Ақын Қадыр Мырзаәлі «Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте» деп айтқан.
Әрбір халықтың тілінде оның ұлттық дәстүрі, сана сезімі, ойлау тәсілі, мінез-құлқы, белгілері болып табылыды. Ал тілді, тіл мәдениетін игеру – баланың сәби шағынан іске аса бастайтын, біртіндеп жетілетін үрдіс. Олай болса, баланың тілін дамыту жұмысы отбасынан, балабақшадан бастап жүйелі түрде жүргізілуі тиіс. Балабақшадағы оқу іс – әрекетінде биллигвалдық және полилинвалдық компонеттерді қолданамыз. «Билингвизм» «bi»латынша «екі» дегенді білдіреді, «Linqua» - тіл, яғни билингвизм – қостілділік.Екі тілден жоғары көптілділік – «полилингвизм» деп аталады. Мысалы Ресейде мектепте, балабақшада ана тілі – орыс тілі және ағылшын тілі де үйретіледі.Олар билингвалдық компонентті қолданады.Украина мемлекеті полилингвал, үш тілді оқиды.Қазақстан мемлекеті үш тілде оқытуда жоспарлады.Сондықтан қазақстандықтар оқу іс – әрекетінде үш тілді қолданса – полилингвалдық компоннт деп жазамыз, егер екі тілді қосса билингвалдық компонент дептехнология картада жазамыз.
Мектепке дейінгі балаларға қай тілді болсын жақсылап үйретсе, тез үйреніп, меңгеріп кетеді. Кішкентай балалар қағілез келеді. Олар тілді табиғи түрде тез меңгереді.
Елбасымыздың үштілділік саясатын іске асыруды бізідің мектепке дейінгі ұйымның тәрбиеленушілеріне ана тіліне еген сүйіспеншілігін арттыру, ағылшын тілі және орыс тілдерін жетік білуге баулу, қызығушылықтарын арттырумен қатар балалардың есте сақтау, мәнерлеп оқу, дұрыс айту мәдениетін қалыптастыру мақсаты қойылған. Еліміздегі табиғи өсімге байланысты Мемлекеттік тілдің даму мүмкіндігі мол. Мемлекеттік тіл соның негізінде көтеріле бермек. Ана тіліміздің әлем тілдерімен деңгейлес дамуына қандай жағдайлар бар дейтін болсақ, біріншіден табиғи байлығымыз жеткілікті. Екіншіден, географиялық орналасуымыз жақсы. Үшіншіден, мемлекетіміз емін-еркін дамуда.Әлемнің отыз бәсекелес елі қатарына қосылудан үмітті. Біздің табиғатымыз бәсекеге қабілетті.
Бәсекеге қабілеттілікпен орыс, ағылышын тілдерін қолдана отырып жетуге болады. Бірақ бұл оған жетудің негізгі жолы емес. Негізгі жолы – қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде Қазақстанның атынан кез-келген жерде қолдану. Өмірде қанша сала болса, тілдің қолдану мүмкіндігіде сонша болады.
Мектепке дейінгі ұйымға келгеннен бастап балаларға қазақ тілінде, ағылшын тілінде және орыс тілде ұтымды, қызықты үйрету үшін ойын арқылы оқыту технологиясын қолданамын.Қазіргі таңда үшінші – ағылшын тілін қосып оқытамыз.Бұл – заман талабы.
Кішкентай бүлдіршіндерге балабақша қабырғасынан бастап тіл үйренудің маңызы зор.тілдің негізгі функциясы -сөйлесу, былайша айтқанда қарым-қатынас құралы.Тәжірибиелік жұмыс қорытындысы көрсеткендей, балаларды қазақ, орыс және ағылшын тіліне үйрету қатынастық сипатқа ие, сонымен қатар бала тілді сөйлесу құралы ретінде меңгереді, тек сөздерді меңгеріп қана қоймай, сөз үлгілерін белгілі модельде құрастыру арқылы қолдануды үйренеді.Әсіресе өзге ұлт өкілдерінің балаларын екінші тілге үйрету күрделі жұмыс. Қазақ тілінде сөйлеуде балалардың тілі тез даму үшін оны қоршаған адамдар да осы тілде сөйлесіп араласуы қажет. Мектеп жасына дейінгі көрген білгендерін қарапайым түрде әңгімелейді немесе көмекші сұраққа бір сөзбен жауап береді. Сондықтан олардың қиялына қанат бітіріп, ойлау, таным, қабілеттерін жетілдіру.Шешендік, тапқырлыққа баулу үшін ойын технологиясын пайдалану қажет.
Білім беруде жетекші болып саналатын ойын әдістері балаларға меңгеретін тілдің лексикасын еріксіз түрде және толықтай есте сақтауына ықпал етеді.Балабақшадағы балалар тәрбиешінің шет тілінде сөйлегенін түсініп, айтқандарын орындайды, шағын тақпақтар, үш тілде өлеңдер айта алады.
Балалар жер бетінде әр түрлі халықтар тұратынын, олардың әр қайсысы өз тілінде сөйлейтіндіктерін біледі. Тілдік материалдарды меңгеретін сөйлеу дағдысы мерекелік шараларда қуыршақ театрларын, үстел-үсті театрларын көрсету барысында жүзеге асырылады.Оқыту процесіндегі әр-түрлі әдістемелік тәсілдер ойын жаттығулары, тыңдау педагогтан кейін дұрыс дыбыстау үлгісін қайталау, бұл баланың дұрыс дикциясын қалыптастырып, елестету, есте сақтау және ойлау қабілетін дамытады. Тақырыптық суреттер, өлең-тақпақтар, үш тілде мультсериалдар қарау тәсілдері кеңінен қолданылады. Бұл тәсілдердің барлығы моториканы дамыту үшін белсенді лексика мен тілдік жинақтауға тірек бола алады. Арнайы бояу, сызу, нүктені бастыру бойынша тақырыптық жаттығулар жасақталады. Олардың барлығы ұйымдастырылған оқу қызметін қызықты, есте сақталатындай етіп өткізуге көмектеседі. Мысалы: математикадын ұйымдастырылған оқу қызметінде балалар үш тілде санайды, біреу және көп түсінігіне үйренеді.Ән-саз оқу қызметінде үш тілде өлең айтып жаттап, үш түрлі халықтың салт дәстүрімен танысып, билерін үйренеді.Тұрмыстық еңбек, ойын қызметінде тәртіптік кезеңдерде оқу қызметінде үйренген жаңа материаладар нақтыланады. Мысалы: жуыну кезеңінде тәрбиеші балаларға орыс тілінде сөйлесе, қазақ, ағылшын тілінде қарым-қатынас жасайды. Балалар орындаған іс-әрекетін (мен қолымды жудым, бетімді орамалмен сүрттім, т.б), серуенге жиналар алдында киімдер мен аяқ киімдер туралы балалар үш тілде әңгімелесу арқылы қайталайды.
Балалардың үш тілді үйренуге деген қызығушылықтарын арттыру мақсатында, ата-аналармен де өзара қарым –қатынас жасалды. Ата-аналар балалрға үш тілді ерте жастан меңгерту бағдарламасының бағытына үлкен қолдау көрсетті. Үйде балалармен қайталайтын тілдік материалдарды, ойнайтын ойындарды қабырға газетіндежарияланып тұрады.Үйлерінде өткізілген тақырыпты ата-аналарымен бірге қайталап отыратын балалар тілді тез меңгеріп кетеді.
Балабақшада әрине бірінші ана тілін білуге, сүюге,құрметтеуге тәрбиелейді. Барлық педагогтарзаманға сай оқытуға талпынып, сабақтарын жаңаша ұйымдастырып, шығармашылық ізденіспен өткізуде.Оқу үрдістерінде ойын түрлерін балалардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес түрлендіріп, жаңаша түрде өтеді.Бала тек ойын ойнап қана қоймай, осы ойын арқылы білім алып, жан – жақты тұлға дамиды. Баланы ерте жастан оқыту оның тілді тез әрі сапалы меңгеруіне мүмкіндік туғызып қана қоймай, үш тілді меңгеру қорқынышынан арылтады.Бүгінгі бүлдіршіндер жақсы білім алып, көп тілді меңгерсе, болашақта Қазақстанның өркениетті ел болып дамуына өз үлестерін қосары сөзсіз.
Сапалы, сауатты және дұрыс жүйеленген үштілді оқыту біздің балалардың кез-келген ортаға сіңуіне мүмкіндік бертініне сенімім мол.
Пайдаланылған әдебиеттер:
«БАЛА МЕН БАЛАБАҚША» №9 2016ж
«ОТБАСЫ ЖӘНЕ БАЛАБАҚША» №4 2014ж
«МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ТӘРБИЕ МЕН ОҚЫТУ» №3 2016ж
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
«Бейнеу аудандық білім беруді үйлестіру орталығы» коммуналдық
мемлекеттік мекемесі
Маңғыстау облысы,Бейнеу ауданы,Бейнеу селосы
«Бөбек бөбекжайы» МКҚК
Баяндама
Тақырыбы: Билингвалдық жане полилингвалдық оқыту – заман талабы
Дайындаған: С. Қонарбаева
2016 ж
Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын жоғарғы білімді ел ретінде танылуға тиіс.
Н.Ә.Назарбаев
Қәзіргі заманда әлемнің алпауыт мемлекеттері көп тілді, әсіресе халықаралық тілдерді меңгеруді маңызды міндет деп санайды. Сондықтан біз де өз халқымызды дамып, өркениеттен қалмау үшін көп тілді меңгеруіміз қажет. Бұл заман талабынан туындап отырған қажеттілік. Себебі, бірнеше тілде еркін сөйлей де, жаза да білетін маман бәсекеге қабілетті тұлғаға айналатыны сөзсіз.Осы ретте, президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың: «Қазір біз балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс жане ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдап жатырмыз. Үш тілділік мемлекеттік деңгейде ынталандырылуы керек», - деген болатын жолдауында.
Үш тұғырлы тіл – заман талабына сай туындаған өмір қажеттілігі Бірнеше тілді меңгерген әрбір қазақстандық өз елінде де, өзге елде де бәсекеге қабілетті болып саналады.
Тәуелсіздік алғаннан кейін егеменді ел болған алғашқы күндерден бастап мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың тікелей басшылығымен тіл саясаты жүзеге асырылуда. Сонымен қатар Елбасы жыл сайынғы халқына арнаған жолдауларында тіл саясатына, оның ішінде мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеруге тоқталмай өткен емес. Әсіресе, өскелең ұрпақ жастар алдында бірнеше тіл білу міндеті тұр.
Жалпы алғанда «Үш тұғырлы тіл» саясаты тек кеше ғана айтылған мәселе емес.Президентіміз тілдік стратегияны 2004 жылы жариялаған болатын.Бұл біздің өскелең ұрпақ үшін маңызы зор.
Мемлекет басшысы «Қазақ тілі үш тілдің біреуі болып қалмайды. Үш тілдің біріншісі негізгісі, бастысы, маңыздысы бола береді. Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі және оған қамқорлықта сондай бола береді» деп сендірді.Тіл –ұлттың тірегі. Ол – жан дүниеңді ашып көрсететін мөлдір айнаң.
Кез келген халықтың ұлттық қазынасы – тіл. Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі –казақ тілі. Тіл ұрпақ тәрбиесінің пәрменді құралы, рухани байлығы, баға жетпес құдіретті, қуатты қайнар бұлағы.Тіл қай елде, қай ұлтта болсада, қадірлі де құдіретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен дарып қалыптасады. Тіл – адамның ойын жарыққа шығаратын құрал.Ол – атадан балаға мирас болып отыратын, баға жетпес мұра. Ақын Қадыр Мырзаәлі «Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте» деп айтқан.
Әрбір халықтың тілінде оның ұлттық дәстүрі, сана сезімі, ойлау тәсілі, мінез-құлқы, белгілері болып табылыды. Ал тілді, тіл мәдениетін игеру – баланың сәби шағынан іске аса бастайтын, біртіндеп жетілетін үрдіс. Олай болса, баланың тілін дамыту жұмысы отбасынан, балабақшадан бастап жүйелі түрде жүргізілуі тиіс. Балабақшадағы оқу іс – әрекетінде биллигвалдық және полилинвалдық компонеттерді қолданамыз. «Билингвизм» «bi»латынша «екі» дегенді білдіреді, «Linqua» - тіл, яғни билингвизм – қостілділік.Екі тілден жоғары көптілділік – «полилингвизм» деп аталады. Мысалы Ресейде мектепте, балабақшада ана тілі – орыс тілі және ағылшын тілі де үйретіледі.Олар билингвалдық компонентті қолданады.Украина мемлекеті полилингвал, үш тілді оқиды.Қазақстан мемлекеті үш тілде оқытуда жоспарлады.Сондықтан қазақстандықтар оқу іс – әрекетінде үш тілді қолданса – полилингвалдық компоннт деп жазамыз, егер екі тілді қосса билингвалдық компонент дептехнология картада жазамыз.
Мектепке дейінгі балаларға қай тілді болсын жақсылап үйретсе, тез үйреніп, меңгеріп кетеді. Кішкентай балалар қағілез келеді. Олар тілді табиғи түрде тез меңгереді.
Елбасымыздың үштілділік саясатын іске асыруды бізідің мектепке дейінгі ұйымның тәрбиеленушілеріне ана тіліне еген сүйіспеншілігін арттыру, ағылшын тілі және орыс тілдерін жетік білуге баулу, қызығушылықтарын арттырумен қатар балалардың есте сақтау, мәнерлеп оқу, дұрыс айту мәдениетін қалыптастыру мақсаты қойылған. Еліміздегі табиғи өсімге байланысты Мемлекеттік тілдің даму мүмкіндігі мол. Мемлекеттік тіл соның негізінде көтеріле бермек. Ана тіліміздің әлем тілдерімен деңгейлес дамуына қандай жағдайлар бар дейтін болсақ, біріншіден табиғи байлығымыз жеткілікті. Екіншіден, географиялық орналасуымыз жақсы. Үшіншіден, мемлекетіміз емін-еркін дамуда.Әлемнің отыз бәсекелес елі қатарына қосылудан үмітті. Біздің табиғатымыз бәсекеге қабілетті.
Бәсекеге қабілеттілікпен орыс, ағылышын тілдерін қолдана отырып жетуге болады. Бірақ бұл оған жетудің негізгі жолы емес. Негізгі жолы – қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде Қазақстанның атынан кез-келген жерде қолдану. Өмірде қанша сала болса, тілдің қолдану мүмкіндігіде сонша болады.
Мектепке дейінгі ұйымға келгеннен бастап балаларға қазақ тілінде, ағылшын тілінде және орыс тілде ұтымды, қызықты үйрету үшін ойын арқылы оқыту технологиясын қолданамын.Қазіргі таңда үшінші – ағылшын тілін қосып оқытамыз.Бұл – заман талабы.
Кішкентай бүлдіршіндерге балабақша қабырғасынан бастап тіл үйренудің маңызы зор.тілдің негізгі функциясы -сөйлесу, былайша айтқанда қарым-қатынас құралы.Тәжірибиелік жұмыс қорытындысы көрсеткендей, балаларды қазақ, орыс және ағылшын тіліне үйрету қатынастық сипатқа ие, сонымен қатар бала тілді сөйлесу құралы ретінде меңгереді, тек сөздерді меңгеріп қана қоймай, сөз үлгілерін белгілі модельде құрастыру арқылы қолдануды үйренеді.Әсіресе өзге ұлт өкілдерінің балаларын екінші тілге үйрету күрделі жұмыс. Қазақ тілінде сөйлеуде балалардың тілі тез даму үшін оны қоршаған адамдар да осы тілде сөйлесіп араласуы қажет. Мектеп жасына дейінгі көрген білгендерін қарапайым түрде әңгімелейді немесе көмекші сұраққа бір сөзбен жауап береді. Сондықтан олардың қиялына қанат бітіріп, ойлау, таным, қабілеттерін жетілдіру.Шешендік, тапқырлыққа баулу үшін ойын технологиясын пайдалану қажет.
Білім беруде жетекші болып саналатын ойын әдістері балаларға меңгеретін тілдің лексикасын еріксіз түрде және толықтай есте сақтауына ықпал етеді.Балабақшадағы балалар тәрбиешінің шет тілінде сөйлегенін түсініп, айтқандарын орындайды, шағын тақпақтар, үш тілде өлеңдер айта алады.
Балалар жер бетінде әр түрлі халықтар тұратынын, олардың әр қайсысы өз тілінде сөйлейтіндіктерін біледі. Тілдік материалдарды меңгеретін сөйлеу дағдысы мерекелік шараларда қуыршақ театрларын, үстел-үсті театрларын көрсету барысында жүзеге асырылады.Оқыту процесіндегі әр-түрлі әдістемелік тәсілдер ойын жаттығулары, тыңдау педагогтан кейін дұрыс дыбыстау үлгісін қайталау, бұл баланың дұрыс дикциясын қалыптастырып, елестету, есте сақтау және ойлау қабілетін дамытады. Тақырыптық суреттер, өлең-тақпақтар, үш тілде мультсериалдар қарау тәсілдері кеңінен қолданылады. Бұл тәсілдердің барлығы моториканы дамыту үшін белсенді лексика мен тілдік жинақтауға тірек бола алады. Арнайы бояу, сызу, нүктені бастыру бойынша тақырыптық жаттығулар жасақталады. Олардың барлығы ұйымдастырылған оқу қызметін қызықты, есте сақталатындай етіп өткізуге көмектеседі. Мысалы: математикадын ұйымдастырылған оқу қызметінде балалар үш тілде санайды, біреу және көп түсінігіне үйренеді.Ән-саз оқу қызметінде үш тілде өлең айтып жаттап, үш түрлі халықтың салт дәстүрімен танысып, билерін үйренеді.Тұрмыстық еңбек, ойын қызметінде тәртіптік кезеңдерде оқу қызметінде үйренген жаңа материаладар нақтыланады. Мысалы: жуыну кезеңінде тәрбиеші балаларға орыс тілінде сөйлесе, қазақ, ағылшын тілінде қарым-қатынас жасайды. Балалар орындаған іс-әрекетін (мен қолымды жудым, бетімді орамалмен сүрттім, т.б), серуенге жиналар алдында киімдер мен аяқ киімдер туралы балалар үш тілде әңгімелесу арқылы қайталайды.
Балалардың үш тілді үйренуге деген қызығушылықтарын арттыру мақсатында, ата-аналармен де өзара қарым –қатынас жасалды. Ата-аналар балалрға үш тілді ерте жастан меңгерту бағдарламасының бағытына үлкен қолдау көрсетті. Үйде балалармен қайталайтын тілдік материалдарды, ойнайтын ойындарды қабырға газетіндежарияланып тұрады.Үйлерінде өткізілген тақырыпты ата-аналарымен бірге қайталап отыратын балалар тілді тез меңгеріп кетеді.
Балабақшада әрине бірінші ана тілін білуге, сүюге,құрметтеуге тәрбиелейді. Барлық педагогтарзаманға сай оқытуға талпынып, сабақтарын жаңаша ұйымдастырып, шығармашылық ізденіспен өткізуде.Оқу үрдістерінде ойын түрлерін балалардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес түрлендіріп, жаңаша түрде өтеді.Бала тек ойын ойнап қана қоймай, осы ойын арқылы білім алып, жан – жақты тұлға дамиды. Баланы ерте жастан оқыту оның тілді тез әрі сапалы меңгеруіне мүмкіндік туғызып қана қоймай, үш тілді меңгеру қорқынышынан арылтады.Бүгінгі бүлдіршіндер жақсы білім алып, көп тілді меңгерсе, болашақта Қазақстанның өркениетті ел болып дамуына өз үлестерін қосары сөзсіз.
Сапалы, сауатты және дұрыс жүйеленген үштілді оқыту біздің балалардың кез-келген ортаға сіңуіне мүмкіндік бертініне сенімім мол.
