.Барлы? ?лтты? халы?тарыны? бай салт-д?ст?рі мен ?дебиетіні? келер ?рпа?а берер т?рбиесі к?п. Соны? ішінде халы? ауыз ?дебиетіні? ма?ызы ерекше . Жазу , сызу болма?ан кезде халы?ты? ой-арманынан шы??ан ??гімелер, ж?мба?тап айт?ан сырлар, тілдерін ?шта?ан жа?ылтпаштар, ?ткір тіл, ?ш?ыр ойдан шы??ан м?телдер, бейбіт , з?лымсызды?, ?сем ?мірді а?са?анда шы??ан ?иял-?ажайып ертегілерді? б?рі баланы? тілін дамытып, ой-?рісін арттыруда ерекше р?л ат?арады. Балалар да ертегі ты?дап, бір-біріне ж?мба? жасыр?анды, жа?ылысып жа?ылтпаш айт?анды ?натады. Халы? ауыз ?дебиетіні? сырлары к?п. Олар ертегілер, жырлар, ма?ал-м?телдер, ж?мба?тар, жа?ылтпаштар, ?тірік ?ле?дер.Осы салаларды балаларды? жас ерекшеліктеріне ?арай ж?не оларды жалы?тырып алмайтындай етіп, сана сезіміне ?сер ету ар?ылы ?ызы?тыра отырып, бойларына сі?іру, ?рі оларды? тілдерін дамыту ?лкен жауапкершілікті талап етері ха?. ?йткені с?би жастан бастап балалар?а ертегі ты?датып (толы? т?сіну ?шін оларды р?лдерге б?ліп ойнату),халы? ауыз ?дебиетімен сусындату келешек ?рпа? ойыны? ?ш?ырлы?ына, тіл байлы?ына, сана сезіміні? ?сіп дамуына к?п ?серін тигізеді деген ойдамын.
Ма?сатым: халы? ауыз ?дебиеті ?лгілерін ?олдана отырып с?билерді? тілін дамыту.
Міндетім: халы? ауыз ?дебиетін пайдалану ар?ылы балаларды? ой-?рісін дамыту, балаларды? тілін дамытуды? тиімді ?діс-т?сілі желілі-р?лді ойынны? ма?ыздылы?ын аны?тау.
Ойын – мектеп жасына дейінгі б?бектерді дамытатын, ?сіретін, ?рі т?рбиелейтін негізгі іс-?рекет. Ойын ?стінде баланы? бір зат?а бейімділігі, м?мкіндігі ж?не ?ызы?уы аны? бай?алады. Ойын мазм?ны т?ріне ?арай: мазм?нды-бейнелі, ?имыл-?оз?алыс, дамытушы, дидактикалы?, желілі-р?лді ойындары болып б?лінеді. ?р ойынны? алдына ?ой?ан ма?саты, міндеті, шарты болады.
Балалар ?мір ??былыстарына, адамдар?а, жануарлар?а деген ынтасын, ?о?амды? м?ні бар іс-?рекетке деген ??штарлы?ын ойын ар?ылы ?ана?аттан-дыратынды?тан, ойынны? ?ай т?рі болсын балаларды? адамгершілік т?рбиесіні? дамуына ма?ызды р?л ат?арады.
Ойын элементтері жеке т?л?аны? ынтасын арттырып, білім да?дыларын игеріп, іскерліктерін шы?дау?а ?з септігін тигізеді. Демек, желілі – р?лді ойынны? ма?ыздылы?ы балаларды адамгершілікке т?рбиелейді деп т?жырымдаса? болады.
?арапайым ?деттерді т?рбиелей отырып, педогогбаланы? бар істі шын пейілімен ?рі саналы ат?арылуына ?ол жеткізеді, я?ни сырт?ы ?намды мінездері оны? ішкі жан д?ниесін, оны? ережеге деген к?з?арасын ай?ындайды.Ата?ты педагог Сухомлинский: «Бала кезде ?ш жастан он екі жас?а дейінгі аралы?та ?р адам ?зіні? рухани дамуына ?ажетті н?рсені? б?рін де ертегіден алады. Т?рбиені? негізгі ма?саты – дені сау, ?лтты? сана сезімі оян?ан, рухани ойлау д?режесі биік, м?дениетті, парасатты, ар-ожданы мол, е?бек?ор,іскер, бойында бас?а да игі ?асиеттер ?алыптас?ан ?рпа? т?рбиелеу. Ертегіні? рухани т?рбиелік м?ні зор. Ол бала?а рухани л?ззат беріп, ?иял?а ?анат бітіретін, жас баланы? рухыны? ?сіп жетілуіне ?ажетті н?рсені? мол ?оры бар рухани азы?» - деп атап к?рсеткен.
Ертегі – т?лімдік тиімді ??ралдарды? бірі. ?аза? хал?ы мен ?зге де ?лттарды? халы? ауыз ?дебиеттерінде ерекше орны бар, бала ойыны? ?ш?ыр ?иялыны? зерек болып, тіліні? бай, еркін тілді болуына ертегілерді? тигізер ?сері мол.Ертегілерді ??гімелеуде де бір ?ана сурет ?олданумен шектелмей ?рт?рлі к?рнекі ??рлдар (?уырша? театры, ?стел-?сті ойындар, атрибуттар) пайдаланып, дауыс ыр?а?ына келтіре ??гімелеп отырса, бала есінде тез са?талып, ?айталап ??гімелеп бергенде де о?ай болады. Ертегілерді ?уелі ?рт?рлі суреттер ар?ылы т?сіндіріп, кейін онда?ы кейіпкерлерге ?ыс?аша мінездеме бергізем.Д??гелек ?стелде балалар?а ертегі кейіпкерлері бейнеленген сюжетті суретті к?рсетіп баста?ан ертегіні жал?астыру ар?ылы (д/о «Мен бастаймын, сен ая?та»)ертегіні ойдан бекітуге да?дыландырамын. ?з тобымда «Ма?та ?ыз бен мысы?», «Шал?ан», «Шы?бермес Шы?айбай мен Алдар к?се», «?йшік», «Бауырса?», «Жыл басына талас?ан хайуанаттар»...т.б.ертегі кейіпкерлеріні? (атрибуттарды) кигізіп ойнатамын. Б?л ертегілерді балалар ?ай уа?ытта с?раса?дар айтып бере алады, ?йткені ойнай ж?ріп ты?да?анды?ынан болар. ?йымдастырыл?ан о?у іс-?рекеттеріне ертегі кейіпкерін ?она??а ша?ыру балаларды? естіген, білген ертегілерін ?мытпау?а да?дыландыр?ан ж?н. Сонда баланы? есте са?тау, ойлау ?абілеттері арта т?седі.
А.С.Макаренко ойынны? балалар ?мірін ?йымдастыруда?ы ролін жо?ары ба?алай келіп, т?рбиешіні? ролі туралы былай деп жазды: «Мен де педагог ретінде олармен аздап ойнау?а тиіспін. Егер мен тек ?ана ?йретіп , талап етіп , айт?анымды істетіп т?рсам, онда мен пайдалы, біра? жа?ынды?ы жо? б?где к?ш ?ана боламын. Мен міндетті т?рде аздап ойнау?а тиіспін ж?не мен ?зімні? барлы? ?ріптестерімнен талап етемін».
Демек, баланы? тілін дамытуда желілі-р?лді ойынны? ма?ыздылы?ы зор, ол баланы? білім-білік да?дысын ?алыптастыратын т?рбие ??ралы. Сол себепті т?рбиеші балалар?а жа?ын болу?а, оларды? ойындарыны? с?йікті ?атысушысы болу?а тиіс.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Баланы? тіліні? дамуына ойынны? ма?ыздылы?ы. »
«Балдаурен» ясли-бақшасы»КМҚК
Калишова Гульвира Кабдылхановна
Баланың тілінің дамуына ойынның маңыздылығы.
.Барлық ұлттың халықтарының бай салт-дәстүрі мен әдебиетінің келер ұрпақа берер тәрбиесі көп. Соның ішінде халық ауыз әдебиетінің маңызы ерекше . Жазу , сызу болмаған кезде халықтың ой-арманынан шыққан әңгімелер, жұмбақтап айтқан сырлар, тілдерін ұштаған жаңылтпаштар, өткір тіл, ұшқыр ойдан шыққан мәтелдер, бейбіт , зұлымсыздық, әсем өмірді аңсағанда шыққан қиял-ғажайып ертегілердің бәрі баланың тілін дамытып, ой-өрісін арттыруда ерекше рөл атқарады. Балалар да ертегі тыңдап, бір-біріне жұмбақ жасырғанды, жаңылысып жаңылтпаш айтқанды ұнатады. Халық ауыз әдебиетінің сырлары көп. Олар ертегілер, жырлар, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, жаңылтпаштар, өтірік өлеңдер.Осы салаларды балалардың жас ерекшеліктеріне қарай және оларды жалықтырып алмайтындай етіп, сана сезіміне әсер ету арқылы қызықтыра отырып, бойларына сіңіру, әрі олардың тілдерін дамыту үлкен жауапкершілікті талап етері хақ. Өйткені сәби жастан бастап балаларға ертегі тыңдатып (толық түсіну үшін оларды рөлдерге бөліп ойнату),халық ауыз әдебиетімен сусындату келешек ұрпақ ойының ұшқырлығына, тіл байлығына, сана сезімінің өсіп дамуына көп әсерін тигізеді деген ойдамын.
Мақсатым: халық ауыз әдебиеті үлгілерін қолдана отырып сәбилердің тілін дамыту.
Міндетім: халық ауыз әдебиетін пайдалану арқылы балалардың ой-өрісін дамыту, балалардың тілін дамытудың тиімді әдіс-тәсілі желілі-рөлді ойынның маңыздылығын анықтау.
Ойын – мектеп жасына дейінгі бөбектерді дамытатын, өсіретін, әрі тәрбиелейтін негізгі іс-әрекет. Ойын үстінде баланың бір затқа бейімділігі, мүмкіндігі және қызығуы анық байқалады. Ойын мазмұны түріне қарай: мазмұнды-бейнелі, қимыл-қозғалыс, дамытушы, дидактикалық, желілі-рөлді ойындары болып бөлінеді. Әр ойынның алдына қойған мақсаты, міндеті, шарты болады.
Балалар өмір құбылыстарына, адамдарға, жануарларға деген ынтасын, қоғамдық мәні бар іс-әрекетке деген құштарлығын ойын арқылы қанағаттан-дыратындықтан, ойынның қай түрі болсын балалардың адамгершілік тәрбиесінің дамуына маңызды рөл атқарады.
Ойын элементтері жеке тұлғаның ынтасын арттырып, білім дағдыларын игеріп, іскерліктерін шыңдауға өз септігін тигізеді. Демек, желілі – рөлді ойынның маңыздылығы балаларды адамгершілікке тәрбиелейді деп тұжырымдасақ болады.
Қарапайым әдеттерді тәрбиелей отырып, педогогбаланың бар істі шын пейілімен әрі саналы атқарылуына қол жеткізеді, яғни сыртқы ұнамды мінездері оның ішкі жан дүниесін, оның ережеге деген көзқарасын айқындайды.Атақты педагог Сухомлинский: «Бала кезде үш жастан он екі жасқа дейінгі аралықта әр адам өзінің рухани дамуына қажетті нәрсенің бәрін де ертегіден алады. Тәрбиенің негізгі мақсаты – дені сау, ұлттық сана сезімі оянған, рухани ойлау дәрежесі биік, мәдениетті, парасатты, ар-ожданы мол, еңбекқор,іскер, бойында басқа да игі қасиеттер қалыптасқан ұрпақ тәрбиелеу. Ертегінің рухани тәрбиелік мәні зор. Ол балаға рухани ләззат беріп, қиялға қанат бітіретін, жас баланың рухының өсіп жетілуіне қажетті нәрсенің мол қоры бар рухани азық» - деп атап көрсеткен.
Ертегі – тәлімдік тиімді құралдардың бірі. Қазақ халқы мен өзге де ұлттардың халық ауыз әдебиеттерінде ерекше орны бар, бала ойының ұшқыр қиялының зерек болып, тілінің бай, еркін тілді болуына ертегілердің тигізер әсері мол.Ертегілерді әңгімелеуде де бір ғана сурет қолданумен шектелмей әртүрлі көрнекі құрлдар (қуыршақ театры, үстел-үсті ойындар, атрибуттар) пайдаланып, дауыс ырғағына келтіре әңгімелеп отырса, бала есінде тез сақталып, қайталап әңгімелеп бергенде де оңай болады. Ертегілерді әуелі әртүрлі суреттер арқылы түсіндіріп, кейін ондағы кейіпкерлерге қысқаша мінездеме бергізем.Дөңгелек үстелде балаларға ертегі кейіпкерлері бейнеленген сюжетті суретті көрсетіп бастаған ертегіні жалғастыру арқылы (д/о «Мен бастаймын, сен аяқта»)ертегіні ойдан бекітуге дағдыландырамын. Өз тобымда «Мақта қыз бен мысық», «Шалқан», «Шықбермес Шығайбай мен Алдар көсе», «Үйшік», «Бауырсақ», «Жыл басына таласқан хайуанаттар»...т.б.ертегі кейіпкерлерінің (атрибуттарды) кигізіп ойнатамын. Бұл ертегілерді балалар қай уақытта сұрасаңдар айтып бере алады, өйткені ойнай жүріп тыңдағандығынан болар. Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттеріне ертегі кейіпкерін қонаққа шақыру балалардың естіген, білген ертегілерін ұмытпауға дағдыландырған жөн. Сонда баланың есте сақтау, ойлау қабілеттері арта түседі.
А.С.Макаренко ойынның балалар өмірін ұйымдастырудағы ролін жоғары бағалай келіп, тәрбиешінің ролі туралы былай деп жазды: «Мен де педагог ретінде олармен аздап ойнауға тиіспін. Егер мен тек қана үйретіп , талап етіп , айтқанымды істетіп тұрсам, онда мен пайдалы, бірақ жақындығы жоқ бөгде күш қана боламын. Мен міндетті түрде аздап ойнауға тиіспін және мен өзімнің барлық әріптестерімнен талап етемін».
Демек, баланың тілін дамытуда желілі-рөлді ойынның маңыздылығы зор, ол баланың білім-білік дағдысын қалыптастыратын тәрбие құралы. Сол себепті тәрбиеші балаларға жақын болуға, олардың ойындарының сүйікті қатысушысы болуға тиіс.
