Баяндама "Ойын ар?ылы балаларды? с?здік ?орын дамыту "
Баяндама "Ойын ар?ылы балаларды? с?здік ?орын дамыту "
?АЗА?СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
?ызылopдa ?aлaсы
МК?К «Алпамыс»
балаба?шасыны? ?діскері
?исы?ова Н?рг?л Жа?абек?ызы
Ойын ар?ылы балаларды? с?здік ?орын дамыту
Егеменді елімізді? талабына сай мемлекеттік тілді ме?геру, о?ыту, ?азіргі заман?а сай білімді де, т?рбиелі ?рпа? т?рбиелеу педагогтар еншісінде.
Мектепке дейінгі балалар?а т?рбие мен білім беру ж?мыстарын ?йымдастыруда оларды? с?йлеу, тілін дамыту, байланыстырып с?йлеу м?дениетін жетілдіруге, ??растыра с?йлеуге, с?здік ?орыны? молаюына баса к??іл б?лген ж?н. С?билерді? д?ниетанымын ке?ейтіп, ойын ?рістетіп, тіл байлы?ын жетілдіруде к?ркем ?дебиетті? алатын орны ерекше. Балаба?шада балаларды д?рыс с?йлей білу м?дениетіне айнала ?орша?ан ортамен, сондай-а? к?ркем ?дебиетпен те?естіру ар?ылы ж?зеге асыру?а болады. ?рбір ?йымдастырыл?ан о?у іс-?рекетінде дидактикалы? ойындарды ?олдану ар?ылы балаларды? ?иялын шары?татып, ойлау ?абілетін ?штау?а болады.
Балаба?шада?ы т?рбиелеу-о?ыту ж?мысында балаларды? тілін дамыту, с?здік ?орларын дамыту, ауызша с?йлеуге ?йрете отырып, ?йренген с?здерін к?нделікті ?мірде еркін ?олдану, ?рі оны к?нделікті іс-?рекет кезіндегі тілдік ?арым-?атынаста ?олдана білуге жатты?тыру ісіне ерекше м?н берілген.
Мектеп жасына дейінгі кезе?дегі балалармен с?здік ж?мысын ж?ргізу ісі- тіл дамытуды? негізгі бір міндеттері болып есептелінеді.
Біз балалармен с?здік ж?мысын ж?ргізе отырып, оларды айналасында?ы заттармен таныстырып, атын атай білуге, ?асиеті мен сапасын, т?р-т?сі ж?не пішінін ажырата білуге, ?мірдегі, ?орша?ан ортада?ы т?рлі ??былыстар жайында?ы ??ым, т?сініктерін дамыта отырып, белсенді т?рде тілдік ?арым-?атынас жасай білуге ?йретеміз.
Мектеп жасына дейінгі балаларды? с?здік ?орларын дамыту ісінде т?рбиешіні?:
- балаларды? с?здік ?орларын дамыту;
- жа?а с?здерді ме?герту;
- ?йренген с?здерін тияна?тап, аны?тап, ?рі байытып отыру басты міндет саналады.
Осы атал?ан міндеттерді т?рбиеші ?немі с?здік ж?мысын ж?ргізуде басшылы??а алып отыруы тиіс. Балаларды? с?здік ?орын дамытуда ойын, тапсырма, жатты?уларды? орны ерекше. Соны? ішінде ойын – баланы? шын тіршілігі. Ойын ар?ылы бала айналасында?ы н?рседен ?зіне ?ызы?тысына ы?ыласы ауып, та?дап алады. Баланы? бір ерекше ?асиеті с?йлеуден еш жалы?пайды. Ойын бала тіліні? дамуына ы?палын тигізіп, таным белсенділігіні? дамуына жол ашады. ?ай бала болмасын ойынмен ?седі, ?йткені бала таби?атыны? ?зі тек ойынмен байланысты. Ойын ?стінде бала еш н?рсеге т?уелсіз.Ол ?зін еркін ?стайды. Ал еркіндік дегеніміз барлы? дамуды? баспалда?ы, б?рін білуге деген талпынысы мен ??лшынысы. Баланы? білуге деген ??штарлы?ы, с?йлеуі ойын ?стінде ?алыптасады.
С?здік ?орды дамыту ісін ?йымдастыру ж?мысында ойын саба?ы е? негізгі орын алады.Т?рбиеші ба?ылау, заттарды ?арау, сурет ?арау, ж?мба? шешу ж?не ??растыру, саяхат, ойын-саба?тарын ?йымдастыру барысында балаларды? с?здік ?орларын дамытады.
Арнайы ойын-саба? ж?не саба? мазм?нына ?арай танымды?, дамытушы ойындарды, тапсырмаларды ?олдану, балаларды заттарды бір-бірімен салыстыру?а, оларды ?асиетіне ?арай ажырату?а ж?не оны танып білуге ?йретеді. С?йтіп бала топта?ы жасына с?йкес ба?дарламалы? міндетті ме?гереді. Ойын ?йымдастыруда т?рбиеші ?зі жетекші бола отырып, балаларды ойнай білуге, ойын ережесін са?тау?а, ?рі оларды ойната отырып, ойлану?а ба?ыттайды, затты? атын немесе ?асиетін есінде са?тап ?алу?а жол ашады, ойын?а ?ызы?тыра отырып зейінін, ?иялын дамытады.
Сонымен ?атар ойын барысында бала ?лкендермен, ?з ??рбыларымен ?арым-?атынас жасайды. ?р бала ?з жетістігіне ?уанып, м?з болады. Сонды?тан да ойын-тапсырмаларды та?дауда ж?не іріктеуде балаларды? жас ж?не жеке ерекшелігін ескерген ж?н.
Т?рбиеші балалармен ойынды (заттармен, ?стел ?сті ж?не с?здік ойын) ?ш т?рлі етіп ?ткізуіне болады.
Заттармен ойналатын ойын ойыншы?тарды, таби?и заттарды ?олдану ар?ылы ?ті леді. Мысалы: «Д?л осындайды тауып ал», «Салыстыр да, атын ата», «?ай а?ашты? жапыра?ы», «Бірдей ойыншы?ты тап», «?айсысы к?п, ?айсысы аз», т.б.
?стел ?сті ойынын ?йымдастыруда домино, лото, суреттер ?олданылады. Мысалы: «Суретті ??растыр», «?андай зат?а ??сайды?», «?ай сурет ты?ылды?», «Бір с?збен ата», «Кім бай?а?ыш», «?иыл?ан суреттер», «??сасын тап», «4-ші не арты??», «Есі?де са?та».
Ал с?здік ойын ар?ылы с?зді орынды ?олдана білуге, д?рыс жауап айту?а, с?з ма?ынасын т?сінуге, орынды с?йлеуге ?йренеді. Мысалы: «С?з ойла», «С?з ??ра», «Ж?мба? ойла», «Жа?сы-жаман», «Жал?астыр», «?ш с?з ата».
Сонымен ?атар балаларды? с?здік ?орларын дамыту ж?мысына ойындарды ?олданумен ?атар, «Пішіндер к?рмесі», «?рнекті есі?де са?та», «?иын жолдар», «Суретті жал?астыр», «Биші адамдар», «К??ілді тая?шалар» т?різді жатты?у тапсырмаларды да пайдаланып отыру ?з н?тижесін берді. Б?л атал?ан жатты?у, тапсырмалар балаларды? с?здік ?орын дамыта отырып, таным белсенділіктерін ж?не сауса? б?лшы? етін дамытады.
Жалпы ойынды ?йымдастыру ойынды ?ткізуге ?зірлік, ойынды ?ткізу, ойынды талдау сия?ты ?ш ба?ытты ?амтиды. Ойын?а ?ажетті ??рал, заттарды даярлау ойынды ?ткізуге ?зірлік болып табылады.
Балаларды ойынны? мазм?нымен таныстыру ойынды ?ткізу болып табылады. Ойынды талдау, б?л ойынны? ?з ма?сатына жетуі, балаларды? белсенділігі ж?не оларды? іс-?рекеті болып табылады.
Сонымен балаларды? с?здік ?орларын дамытуда ойындарды, тапсырма-жатты?уларды ?олдану ?лкен н?тиже береді. Ойын ар?ылы балаларды? с?здік ?оры дамып, ауызша с?йлеу машы?ын игереді, таным белсенділіктері ?алыптаса т?сіп, а?ыл-ойы ?сіп жетіледі, ?рі адамгершілік ?асиеттер бойына сі?іреді.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама "Ойын ар?ылы балаларды? с?здік ?орын дамыту " »
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
Қызылopдa қaлaсы
МКҚК «Алпамыс»
балабақшасының әдіскері
Қисықова Нұргүл Жаңабекқызы
Ойын арқылы балалардың сөздік қорын дамыту
Егеменді еліміздің талабына сай мемлекеттік тілді меңгеру, оқыту, қазіргі заманға сай білімді де, тәрбиелі ұрпақ тәрбиелеу педагогтар еншісінде. Мектепке дейінгі балаларға тәрбие мен білім беру жұмыстарын ұйымдастыруда олардың сөйлеу, тілін дамыту, байланыстырып сөйлеу мәдениетін жетілдіруге, құрастыра сөйлеуге, сөздік қорының молаюына баса көңіл бөлген жөн. Сәбилердің дүниетанымын кеңейтіп, ойын өрістетіп, тіл байлығын жетілдіруде көркем әдебиеттің алатын орны ерекше. Балабақшада балаларды дұрыс сөйлей білу мәдениетіне айнала қоршаған ортамен, сондай-ақ көркем әдебиетпен теңестіру арқылы жүзеге асыруға болады. Әрбір ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде дидактикалық ойындарды қолдану арқылы балалардың қиялын шарықтатып, ойлау қабілетін ұштауға болады. Балабақшадағы тәрбиелеу-оқыту жұмысында балалардың тілін дамыту, сөздік қорларын дамыту, ауызша сөйлеуге үйрете отырып, үйренген сөздерін күнделікті өмірде еркін қолдану, әрі оны күнделікті іс-әрекет кезіндегі тілдік қарым-қатынаста қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән берілген. Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі- тіл дамытудың негізгі бір міндеттері болып есептелінеді. Біз балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып, оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті мен сапасын, түр-түсі және пішінін ажырата білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы ұғым, түсініктерін дамыта отырып, белсенді түрде тілдік қарым-қатынас жасай білуге үйретеміз. Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорларын дамыту ісінде тәрбиешінің: - балалардың сөздік қорларын дамыту; - жаңа сөздерді меңгерту; - үйренген сөздерін тиянақтап, анықтап, әрі байытып отыру басты міндет саналады. Осы аталған міндеттерді тәрбиеші үнемі сөздік жұмысын жүргізуде басшылыққа алып отыруы тиіс. Балалардың сөздік қорын дамытуда ойын, тапсырма, жаттығулардың орны ерекше. Соның ішінде ойын – баланың шын тіршілігі. Ойын арқылы бала айналасындағы нәрседен өзіне қызықтысына ықыласы ауып, таңдап алады. Баланың бір ерекше қасиеті сөйлеуден еш жалықпайды. Ойын бала тілінің дамуына ықпалын тигізіп, таным белсенділігінің дамуына жол ашады. Қай бала болмасын ойынмен өседі, өйткені бала табиғатының өзі тек ойынмен байланысты. Ойын үстінде бала еш нәрсеге тәуелсіз.Ол өзін еркін ұстайды. Ал еркіндік дегеніміз барлық дамудың баспалдағы, бәрін білуге деген талпынысы мен құлшынысы. Баланың білуге деген құштарлығы, сөйлеуі ойын үстінде қалыптасады. Сөздік қорды дамыту ісін ұйымдастыру жұмысында ойын сабағы ең негізгі орын алады.Тәрбиеші бақылау, заттарды қарау, сурет қарау, жұмбақ шешу және құрастыру, саяхат, ойын-сабақтарын ұйымдастыру барысында балалардың сөздік қорларын дамытады. Арнайы ойын-сабақ және сабақ мазмұнына қарай танымдық, дамытушы ойындарды, тапсырмаларды қолдану, балаларды заттарды бір-бірімен салыстыруға, оларды қасиетіне қарай ажыратуға және оны танып білуге үйретеді. Сөйтіп бала топтағы жасына сәйкес бағдарламалық міндетті меңгереді. Ойын ұйымдастыруда тәрбиеші өзі жетекші бола отырып, балаларды ойнай білуге, ойын ережесін сақтауға, әрі оларды ойната отырып, ойлануға бағыттайды, заттың атын немесе қасиетін есінде сақтап қалуға жол ашады, ойынға қызықтыра отырып зейінін, қиялын дамытады. Сонымен қатар ойын барысында бала үлкендермен, өз құрбыларымен қарым-қатынас жасайды. Әр бала өз жетістігіне қуанып, мәз болады. Сондықтан да ойын-тапсырмаларды таңдауда және іріктеуде балалардың жас және жеке ерекшелігін ескерген жөн. Тәрбиеші балалармен ойынды (заттармен, үстел үсті және сөздік ойын) үш түрлі етіп өткізуіне болады. Заттармен ойналатын ойын ойыншықтарды, табиғи заттарды қолдану арқылы өті леді. Мысалы: «Дәл осындайды тауып ал», «Салыстыр да, атын ата», «Қай ағаштың жапырағы», «Бірдей ойыншықты тап», «Қайсысы көп, қайсысы аз», т.б. Үстел үсті ойынын ұйымдастыруда домино, лото, суреттер қолданылады. Мысалы: «Суретті құрастыр», «Қандай затқа ұқсайды?», «Қай сурет тығылды?», «Бір сөзбен ата», «Кім байқағыш», «Қиылған суреттер», «Ұқсасын тап», «4-ші не артық?», «Есіңде сақта». Ал сөздік ойын арқылы сөзді орынды қолдана білуге, дұрыс жауап айтуға, сөз мағынасын түсінуге, орынды сөйлеуге үйренеді. Мысалы: «Сөз ойла», «Сөз құра», «Жұмбақ ойла», «Жақсы-жаман», «Жалғастыр», «Үш сөз ата». Сонымен қатар балалардың сөздік қорларын дамыту жұмысына ойындарды қолданумен қатар, «Пішіндер көрмесі», «Өрнекті есіңде сақта», «Қиын жолдар», «Суретті жалғастыр», «Биші адамдар», «Көңілді таяқшалар» тәрізді жаттығу тапсырмаларды да пайдаланып отыру өз нәтижесін берді. Бұл аталған жаттығу, тапсырмалар балалардың сөздік қорын дамыта отырып, таным белсенділіктерін және саусақ бұлшық етін дамытады. Жалпы ойынды ұйымдастыру ойынды өткізуге әзірлік, ойынды өткізу, ойынды талдау сияқты үш бағытты қамтиды. Ойынға қажетті құрал, заттарды даярлау ойынды өткізуге әзірлік болып табылады. Балаларды ойынның мазмұнымен таныстыру ойынды өткізу болып табылады. Ойынды талдау, бұл ойынның өз мақсатына жетуі, балалардың белсенділігі және олардың іс-әрекеті болып табылады. Сонымен балалардың сөздік қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма-жаттығуларды қолдану үлкен нәтиже береді. Ойын арқылы балалардың сөздік қоры дамып, ауызша сөйлеу машығын игереді, таным белсенділіктері қалыптаса түсіп, ақыл-ойы өсіп жетіледі, әрі адамгершілік қасиеттер бойына сіңіреді.
