Балаба?шамен бастауыш мектепті? саба?таcты?ы
Орында?ан: МК?К «Ер Т?стік»
балаба?шасыны? ?діскері
К?лым?алиева Лида Бахыт?ызы
Бізді? ?о?амда, б?гінгі та?да жас с?биді? ?мірін толы??анды ?йымдастыру ?шін балаба?шаны? орны ерекше. Міне, осындай жеке т?л?аны ?алыптастыруда ма?сат?а жеткізетін сара жолды? бірі жа?аша балаба?шада о?у-т?рбие ж?мысын ?йымдастырып ж?ргізу. Ол кейінгі жылдары педагогика ?ылымында жиі пайдалана баста?ан жа?а ?йымдарды? бірі- инновациямен байланысты.
«Біз, б?кіл еліміз бойынша ?лемдік стандарттар де?гейінде сапалы білім беру ?ызметін к?рсетуге ?ол жеткізуіміз керек. ?лемні? озы? мемлекеттеріні? жетістіктерін ?зімізді? елімізде іске асыра отырып, біріншіден, ?андай да бір табыстар?а ?олымыз жеткен ба?ыттарды жа?ырта жа?арту ?ар?ынын жеделдете т?суіміз ?ажет, екіншіден, жа??ырта жа??ыртуды еш?андай алалаусыз ?аза?стан экономикасы мен ?леуметтік ?міріні? барлы? салаларына тарату керек» деп ?Р Президенті ?аза?стан хал?ына «?аза?стан жолы – 2050: Бір ма?сат, бір м?дде, бір болаша?» Жолдауында к?рсетілгендей ?о?амда?ы ?згерістер мектепке дейінгі білім беру ж?йесіне де елеулі жа?алы?тар ?келді.(Слайд-3)
. «Саба?тасты?» термині, оны? т?сінігі
Саба?тасты? дегеніміз, біріншіден, екі буын арасында?ы орта? ма?сат міндеттер, орта? мазм?нды? ж?йе, баланы ж?йелі сатылы дамыту, бір буыннан екінші буын?а не??рлым с?тті ?туге ба?ыттау, екіншіден білім беруді? ?дістемелік ж?йесіні? ?рбір компонентіні? ?йлесімділігі.
?. Бидосов былай деген “Саба?тасты? дегеніміз – мектеп жасына дейінгілер мен бастауыш мектептегі п?ндерді о?ытуды? ?р т?рлі сатысында балаларды? білімдеріні? арасында ?ажетті байланыстар мен ?атынастар орнату”. Балалар білім икемдігі мен машы?тарын пайдалану ж?не одан ?рі дамыту кезінде оларды? о?у ісінде ?р алуан байланыстар орнату, жа?а білім мен б?рын?ы білімді ?зара байланыстыру. Сонымен бірге, білімді ке?ейту мен тере?дету, о?ы?андарды жа?а, жо?ары де?гейде байыптау”.(слайд-5) Балаба?ша мен мектеп арасында?ы байланыс формаларыны? саба?тасты?ын екі ?зара байланысты аспектіге б?луге болады: а?паратты? – а?артушылы? ж?не практикалы?.
Бірінші аспект, м??алімдер мен т?рбиешілерді? о?у - т?рбие ж?мысыны? міндеттерімен ?зара танысуын, балаба?шаны? жо?ар?ы топтары мен мектепті? бірінші сыныбы ба?дарламалар мазм?нын зерттеуді болжайды. Осы ма?сат?а байланысты мынадай формалары м??алімдер мен т?рбиешілерді? біріккен педагогикалы? ке?естерінде балаларды? мектепке дайынды?ы м?селесі бойынша ?атысуы, д?рістермен ?зара алмасуы ж?не т. б. ж?мыстарды ж?зеге асыру керек.
Екінші, т?жірибелік аспект – бір жа?ынан м??алімдерді? балаба?шада ?здеріні? болаша? о?ушыларымен алдын ала танысу, екінші жа?ынан, т?рбиешілерді? б?рын?ы т?рбиеленушілерді ба?ылап отыруымен бейнеленеді. Берілген мазм?нды ж?зеге асыру формалары: м??алімдерді? болаша? о?ушылармен танысу ?шін балаба?шада?ы дайынды? топтар?а ж?йелі ?атысуы, оларды? іс - ?рекетін ба?ылау, балаларды? диагностикаларыны? н?тижелерімен ж?не мінездемелерімен танысу. (слайд-6)
Мектепке дейінгі мекемені? ж?не бастауыш мектепті? міндеттері
Білім беру ж?не ?ылым саласына елеулі ?згерістер енгізіп жат?ан ?азіргі кезе?де мектепке дейінгі ?йымдар мен бастауыш білім беру ісін жа?а сапалы? де?гейге к?теру міндеті б?гінгі к?нні? к?кейкесті м?селесі. Осы ?згерістер білім саласыны? ал?аш?ы сатысы болып саналатын мектепке дейінгі ?йымдарда болаша? ?рпа?ты? д?ниетанымын дамыту?а, жеке т?л?а ретінде ?алыптастыру?а, с?билік ша?тан бастап толы? жа?дай жасауды, т?рбиелеумен білім беруге аса жауапты ?арауды басты міндет етіп ?ойып отыр.
Атал?ан міндетті шешуде кезек к?ттірмейтін м?селелерді? бірі ретінде мектепке дейінгі т?рбие мен бастауыш білім беруді? саба?тасты?ын ?амтамасыз етуді? жолдарын ай?ындауды? ма?ызы зор. ?йткені саба?тасты? туралы м?селе ?ткір ?ойылып отыр. Б?л м?селені ?алымдар, білім беру мекемелеріні? жетекшілері, м??алімдер, ата-аналар да к?теріп отыр. Оларды? дабыл ?а?уына толы? негіз бар.
Мектепке дейінгі мекеме мен бастауыш сынып арасында?ы саба?тасты?ты? негіздемесі:
балаларды? білуге деген ??марлы?ын дамыту;
балаларды? ?здігінен шы?армашылы? ж?мыс тапсырмаларын шеше білу ?абілетін дамыту;
балаларды? интеллектуалды? ж?не т?л?алы? дамуына ба?ыттал?ан шы?армашылы? ?иялын дамыту;
тілдік ?арым-?атынасын дамыту (??рбы-??рдастарымен, ересектермен тіл табысып, с?йлесе білу) (Слайд-7)
Саба?тасты?ты? ?рдісі
Саба?тасты? ?рдісін 2 жа?тан ?арау?а болады.
Мектепке дейінгі буын сатысында мектепке дейінгі балалы? ша?ты? ?зіндік ??ндылы?ы ?ыс?артылады ж?не балаларды? жеке т?л?алы? сапасыны? негізі ?алыптасады.
Мектеп ?з ж?мысын жо?тан ??рмайды. Мектепке дейінгі балаларды? жетістігін ?апсырып алып, балаларды? жина?та?ан ?леуетін педагогикалы? практиканы ?йымдастыра отыра дамытады. Саба?тасты?ты? осындай т?сінігі балаларды? дамуы мен о?ып ?йренуін ?здіксіз іске асырып отырады.
Мектепке дейінгі мекемені? міндеттері:
Салауатты ?мір с?ру салтыны? ??ндылы?ына балаларды ?атыстыру;
эмоционалды? аман-саулы?ын ?амтамасыз ету, ?р т?рлі к?ркемдік іс-?рекет т?ріне талабын, білуге ??марлы?ын, еркіндігін дамыту ар?ылы айналада?ы ?лем жайында білімін ?алыптастыру;
Бастауыш мектепті? міндеттері:
Салауатты ?мір с?ру салтыны? ??ндылы?ын ?алыптастыру ж?не ?зіні? т?ртібін ?орша?ан ортамен белсенді ?арым-?атынас дайынды?ын дамыту.
Эмоционалды, интеллектуалды, коммуникативті мектепте о?у?а ?йрену деген тілегін ?алыптастыру;
?р т?рлі ?рекетте бірлесе ж?мыс істей білуі мен ?здігінен
мектепке дейінгі мекемедегі ал?ан жетістігін жетілдіру,
Бала ба?ша мен мектепті? ?зара байланысы бойынша ж?мысын ?йымдастыру:
мектепте о?ып ?йренуіне жа?дай жасау;
мектепте о?у?а психологиялы? дайынды?ын ?алыптастыру;
бала дамуыны? ?діксіз білім беру ж?йесін ??ру. (слайд-8)
Осы ма?сат-міндеттерді ж?зеге асыру барысында ?ль- Фараби м?лтек ауданында орналас?ан «Ер Т?стік» балаба?шасы ?ызылжарма ауылды? округінде орналас?ан № 144 орта мектеппен ты?ыз байланыста ж?мыс жасап келеді. ?р жыл сайын жа?а о?у жылыны? басында балаба?ша мен мектеп арасында?ы байланысты? жоспары ??рылады. ?ырк?йек айында «Мектепке дейінгі т?рбие мен бастауыш сыныпта о?ытуды? ?зара саба?тасты?ы та?ырыбында ересек топ т?рбиешілерімен бірлесе отырып пікірталас ?ткізілді. О?ан №144 мектептен бастауыш сынып м??алімдері ша?ыртылып, ?з ой-пікірлерімен б?лісті. Мектепке даярлы? тобыны? м??алімі Каримова Эльмира балаба?шада білім ал?ан балаларды? балаба?ша?а барма?ан балалардан к?п айырмашылы?ы бар екендігін, себебі олар ?з ойларын ашы? айтып, жеткізе алатынды?ын, білімге, ?нерге ?ызы?ушылы?тарыны? ерекше болатынды?ын атап ?тті. Ересектер тобыны? т?рбиешісі Ж.Жанкулова «Біз мектепке барамыз» ба?дарламасы бойынша ж?мыс жасайтынды?ын, балаларды ?ырк?йек айынан бастап, мектепке дайындайтынын, о?ан арнайы жоспар ??рып, мектеппен бірлесе отырып саяхаттар, м?дени іс-шаралар ж?ргізілетіндігін атады. Осы ба?дарлама бойынша ма?сатты саяхат ?йымдастырып, балаларды мектепті? бастауыш сынып кабинеттерімен, 1сынып о?ушыларымен ж?не ?стаздарымен таныстырылады.(слайд-9)
Соны? н?тижесінде балаба?шада ?ткізілетін ?йымдастырыл?ан о?у іс-?рекеттеріне, м?дени іс-шаралар?а м??алімдерді ?атыстырып ашы? есік к?ні ?ткізіледі.*
?азіргі о?у т?жірибесінде мектепке дейінгі ж?не бастауыш мектеп о?уында?ы саба?тасты?ты ж?зеге асыруда негізгі екі ба?ыттарын белгілеуге болады. Оларды? біріншісі, балалар дамуыны? темптерін к?бейту ж?не мектепке дейінгі мекемелерді? мектептегі о?уды? талаптары мен ерекшеліктеріне жету міндеттерінен т?ратын т?жірибеге с?йенеді.
Екінші, бастауыш мектепке дейінгі білімдер, іскерлік ж?не да?дыларды дамыту тактикасына негізделеді. М?нда В. В. Давыдовты? белгілеуі бойынша, бастауыш мектеп оларды ж?йелейді ж?не жалпылайды, о?у?а, жазу?а, санау?а ж?не т. б. ?йретеді.
Б?л за?дылы? т?рбиешілер мен м??алімдерді баланы? шы?армашылы? м?мкіндіктерді дамыту ж?мысында саба?тасты? байланысына ?мтылдырады.* Осы ма?сатта 1 сынып о?ушылары балаба?ша б?лдіршіндеріне келіп ?уырша? театрын ?йымдастырып , ?ызы?ты ойындармен балаларды? к??іл-к?йлерін к?терді.
Сонымен бірге саба?тасты? байланыстарды? т?рлері де ажыратылады. Оларды? ?атарында: мектепке дейінгі т?рбие мекемелері мен бірінші сынып арасында?ы байланыстар, бастауыш ж?не орта буындарда?ы п?ндерді о?ытуда?ы саба?тасты? байланыстар.
О?ытуда?ы саба?тасты? ж?зеге асыруды? бастауы нормативті – ???ы?ты? ж?не ресми ??жаттарда (білім стандарты ж?не о?у ба?дарламалары), о?ыту ??ралдарында (о?улы?тар, дидактикалы? материалдар, о?у - ?дістемелік ??ралдар) жоспарлан?ан байланыстар жобасынан алады.
Мектепалды даярлы? топтары мен (5-6 жас)1 сынып о?ушылары ?шін ойынны? ат?аратын ролі ?те зор.
Себебі, ойын баланы? сезімдік т?жірибесін байытады, ретке келтіруге к?мектеседі. Барлы? психикалы? ?асиеттерді дамыту?а ж?не ойлау операцияларын ?алыптастыру?а даярлайды.
Ойынны? ма?саты: ба?дарламада аны?тал?ан білім, білік, да?дылар жайында т?сінік беру, оларды ?алыптастыру, тияна?тау ж?не пысы?тау немесе тексеру сипатында болып келеді.
Ойынны? міндеті: баланы? ?ызы?ушылы?ын оятып, белсенділігін арттыру ма?сатында іріктеліп алын?ан на?ты мазм?нмен аны?талады.
Дидактикалы? ойындар - балалар ?шін ?зіне т?н ж?ру барысы, ма?саты, ма?ызы бар ?рекет. Саба?та тиімді ?олданыл?ан ойын т?рлері м??алімні? т?сіндіріп отыр?ан материалын о?ушыларды? аса зор ілтипатпен ты?дап, жемісті ме?геруіне ы?пал етеді. ?йткені бастауыш сынып о?ушылары жас ерекшеліктеріне байланысты ойын?а ?те ынталы келеді.
Саба?та дидактикалы? ойынды ?олдану бастауыш сынып о?ушыларыны? сол п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырады, белсенділік танытып, ба?дарламалы? материалды ?ажетті де?гейде ме?геруіне ы?пал етеді.
Мынадай ойын т?рлері ?олданылады: “Суретті ая?та”, “К?ліктер”, “??с бейнесін ??растыр”, “Кім жылдам”, “?иялда?ы сурет”, “ ?лтты? киімдерді ата”,“Жылы - суы?”,“?ажайып ала?”,“?рнектерді ??растыр”, “Бізді? ?аланы? к?ліктері”,“?уырша?ты киіндір”,“Си?ырлы г?л”, “А?дар мектебі”, “Суреттей біл”, “?з ж?бы?ды тап”, “Лото” т.б.
1.“Си?ырлы г?л“–ойыны
Ма?саты: ?з ойын жеткізе білуге ж?не топта?ы ?зге балалар?а ?зін таныстыру?а баулу.Мазм?ны: Балалар?а ?зін кішкентай г?л ?сінділері т?різді сезіну ?сынылады. ?з ?алаулары бойынша г?лдерді та?дап алады. Б?дан ?рі саз ыр?а?ымен г?лді? ашылуын к?рсетеді.?р бала ?зі жайлы, кіммен бірге ?ай жерде ?скенін, ?зін ?алай сезінетінін, нені армандайтынын ??гімелеп береді.
2.“А?дар мектебі”
Ма?саты: Баланы ?айырымдылы??а ?йрету.
Мазм?ны: Си?ырлы орман?а саяхат жасау ?сынылады. Балалар жайланып отырып к?здерін ж?мады. М??алім:-“А?дар мектебін” к?з алдына елестеті?дер. Айнала?а ?арап, ?андай а?дар о?ып жатыр, ?здері?ді ?андай а??а ??сатасы?дар, немен ш??ылдан?андары?ды ??гімелеп беруге дайындалы?дар. Енді к?здері?ді ашы?дар. ?здері?е ?на?ан а?ды ермексаз алып м?сінде?дер немесе бейнелеп бері?дер – деген тапсырмалар беріледі.
3.“Суреттей біл”
Ма?саты: Балаларды? тіл байлы?ын жетілдіру, елестету ?абілеттерін дамыту. Мазм?ны: Бір баланы? к?зін байлап, алды?а шы?арылады. Ал, отыр?ан балалар?а к?к?ністі к?рсетеді (сарымса?), отыр?ан балалар о?ан с?збен сипаттама береді ( пішіні д??гелек, д?мі ащы, саба?ы жасыл ).
К?зі жабы? бала затты атайды. Егер шешімі д?рыс болса, бас?а бала ойынды жал?астырады.
Психикалы? ерекшелік: ?зіні? іс - ?рекетін бас?ара білуді, ?збетінше, ересек адамдар т?різді ж?мыс істей білуді сезіну.
Жеке т?л?ада?ы ?згеріс: Эмоционалды - жігердік айма?ты? ?алыптасуы. “Мен” феномені. Т?рбиеші авторитеті.
Саба?тасты?ты ж?зеге асыруда?ы м??алімні? міндеттері:
- Балаба?шаны? ?йымдастырыл?ан о?у іс-?рекеттеріне ?атысып, балаларды сырттай ба?ылау;
-1-сыныпта ойын ?рекетін басымыра? ?олданып, біртіндеп о?у ?рекетіне к?шу;
- саба?ты 1 - ші ауысымны? 2 - ші са?атынан бастап, 35 минуттан ?ткізу;
- ?о?ырау ?зілістерін 10-20 минуттан жылжымалы ойындар т?рінде ?йымдастыру;
- ?рбір баланы? педагогикалы? - психологиялы? картасын жал?астыру;
- бейімделу жа?дайларын ?немі ба?ылауда ?стап, мектеп психологына хабарлап отыру;
- ?орша?ан ортамен баланы ?арым - ?атынас?а даярлау;
- жеке т?л?алы?, танымды? ?асиеттерін дамыту;
- о?у е?бегін ?йымдастыру?а да?дыландыру;
- о?у?а ?ызы?ушылы?тарын ?алыптастыру;
