А?ыл - ойды дамыту басымды?ымен білім беру ?рдісін ?йымдастыру

Баланы? а?ыл - ойын ж?йелеу, ойлау ?абілетін жетілдіру, д?лдікке ?йрету шынды??а т?рбиелеу - басым ба?ытты? бірі ?рі б?гінгі к?н талабы. Осы?ан орай б?гінгі та?да республикамызды? білім беру ж?йесі а?ыл-ой т?рбиесі м?селесіне жете к??іл б?ліп, педагогикалы?-психологиялы? зерттеулер ар?ылы жас ерекшелігіне байланысты а?ыл-ойды? ?алыптасуы мен дамуына жол салуда.

А?ыл-ой т?рбиесі ?р заманда жастар?а білім беруді? негізгі ??ралы болып келді. Білім алу?а ж?не ?ылым?а ?мтылыс халы? санасыны? тере?інен ?рдайым орын алды. Халы? таби?ат пен ?о?ам дамуыны? за?дылы?тары бейнеленген ?ылымны? деректерін, т?сініктерін ж?не за?дарын ма?сатты игеруді? н?тижесі деп білді. Тек а?ылды адам ?ана тере? білімдерді ме?гере алатынын т?сінді. Білімні? м?нін «А?ылдан ?ымбат байлы? жо?», «А?ылды сатып ала алмайсы?», «А?ыл -тозбас киім,білім-сар?ылмас б?ла?» деген халы?ты? даналы? с?здерінен-а? бай?ау?а болады.

Мектепке дейінгі т?рбие мен о?ытуды? басты міндеттеріні? бірі -баланы? а?ыл-ойын дамыту, ойлау ?абілетін жетілдіру, ?зіндік іскерлік ?асиеттерін ?алыптастыру, заман талабына сай ойын ж?йрік етіп т?рбиелеу. Білім беру ?рдісі де осы міндеттерді тікелей шешумен байлнысты ??рылуы ?ажет. Сонды?тан да баланы? танымын ал?аш?ы к?ннен бастап дамытуды?, бойында о?ыту мен т?рбиелеуді? негізін ?алыптастыруды? ??ралы - ойын ?рекеті, я?ни, ойын - баланы? жетекші ?рекеті. Біра?, ойын тек ?ана балаларды ?ызы?тырып, уа?ыт ?ткізуді? ??ралы болмай, бала?а берілетін білім мен т?рбиені? ??нды негізі болуы керек. Я?ни, о?ыту-т?рбиелеу ж?мысын ба?дарлама талаптарына с?йкес ойын т?рінде ?йымдастыра отырып, баланы? логикалы? ойлау ?абілеттін арттыру?а жа?дай жасау негізгі міндет. Бала ойын барысында айнала ??былыс сырын танып сезінеді, себеп-салдарлы? байланысты ж?не то?уелділікті аны?тау?а тырысады. Ойын негізінде ойлай отырып, тапсырмалары ?зінше зерттеп, орындау, ?зінше шешім жасау ?з ойында?ысын айту жа?дайларына м?мкіндік ту?ызылса ?ана бала еркін ойлы, ?зіне сенімді, ерік-жігерлі, д?ние танымы ке?ейген, с?йлеу тілі жа?сы ?алыптас?ан, болаша??а ?ызы?ушылы?ы оян?ан дара т?л?а ретінде жан-жа?ты дами алады. Мектепке дейінгі балаларды? ойлау ?абілеттеріні? дамуына зерттеу ?дістеріні? тигізетін ?сері ?те ?лкен. ?азіргі мектепке дейінгі балаларды? барлы? ойлау ?абілеттерін дамыту жолдарын ескере отырып жасал?ан, о?улы?тар мазм?ны ойлауды дамыту?а ?лкен ?лесін ?осады. Дегенмен осы проблеманы шешу ?шін ?р болаша? т?рбиеші ойлау ?абілетіні? ерекшеліктерін, оны дамыту жолдарын, зерттеу ?дістерін толы? т?сінуі ?ажет.

Мектепке дейінгі білім беруді? алдында т?р?ан негізгі ма?сат –балалар?а білім бере отырып ойлау ?абілетін дамыту, ?ызы?ушылы?ын арттыру, о?у?а ынтасын ояту. Мектепке дейінгі кезе?інде ал?ан білімдерді бала ?з іс-?рекетінде ?олдану?а машы?танады ж?не ой ?орытынды жасай алу, себеп-салдарды аны?тау, т?сінік беру, ойлау ?абілетіні? дамуы аны? к?ріне бастайды ж?не осы кезе?де баланы? ойлауы на?ты-бейнеліден абстрактылы ойлау?а ?арай дамиды, заттарды тиісті ??ымдар?а жат?ызып, ?зіні? ойын д?лелдеуге ?йрене бастайды. Ал ойлау ?абілеттері белгілі зерттеу ?дістеріне с?йенеді. Мектепке дейінгі балаларды? ойлау ?абілетін зерттеу ?дістері ар?ылы біріншіден – айнала ?орша?ан ортаны танып білу, екіншіден – баланы? тапсырмаларды шешуге деген ?зіндік талаптарды? к?шеюі, ?шіншіден – с?здік ?орыны? ке?еюі ?сер етеді.

А?ыл-ойды? дамуы - б?л бала жасына, т?жірибесіні? молаюы мен т?рбиелік ы?палдарыны? ?серіне байланысты ойлау ?рекетінде пайда болатын сан ж?не сапалы? ?згерістерді? жиынты?ы. Мектепке дейінгі ша?та білімні? ?орлануы шапша? ?ар?ынмен ж?реді. Таным процесстері жетіледі, бала а?ыл-ой ?рекетіні? ?арапайым ?дістерін ме?гереді. Баланы? а?ыл-ойы дамуын ?амтамасыз ету оны? барлы? кейінгі іс-?рекеті ?шін зор ма?ызы бар. А?ыл-ойды дамыту ?леуметтік ортаны? ы?палымен ж?зеге асырылады. Ол айналад?ылармен араласу барысында тілді ?арым-?атынас ??ралы ретінде пайдаланып, сонымен бірге ?алыптас?ан ??ымдар ж?йесін игереді. А?ыл-ойды не??рлым тиімді дамыту, о?ыту мен т?рбиелеу негізінде ж?зеге асырылады. ?азіргі педагогика ?ылыми а?ыл-ой дамуыны? негізгі к?рсеткіштері-білімдер ж?йесін игеру, оларды? ?орын жинау, шы?армашылы? ойды дамыту ж?не жа?а білімдер алу?а ?ажетті танымды? ?ызмет ?дістерін ме?гереді деп есептейді.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«А?ыл - ойды дамыту басымды?ымен білім беру ?рдісін ?йымдастыру»

Ақыл - ойды дамыту басымдығымен білім беру үрдісін ұйымдастыру

Баланың ақыл - ойын жүйелеу, ойлау қабілетін жетілдіру, дәлдікке үйрету шындыққа тәрбиелеу - басым бағыттың бірі әрі бүгінгі күн талабы. Осыған орай бүгінгі таңда республикамыздың білім беру жүйесі ақыл-ой тәрбиесі мәселесіне жете көңіл бөліп, педагогикалық-психологиялық зерттеулер арқылы жас ерекшелігіне байланысты ақыл-ойдың қалыптасуы мен дамуына жол салуда.

Ақыл-ой тәрбиесі әр заманда жастарға білім берудің негізгі құралы болып келді. Білім алуға және ғылымға ұмтылыс халық санасының тереңінен әрдайым орын алды. Халық табиғат пен қоғам дамуының заңдылықтары бейнеленген ғылымның деректерін, түсініктерін және заңдарын мақсатты игерудің нәтижесі деп білді. Тек ақылды адам ғана терең білімдерді меңгере алатынын түсінді. Білімнің мәнін «Ақылдан қымбат байлық жоқ», «Ақылды сатып ала алмайсың», «Ақыл -тозбас киім,білім-сарқылмас бұлақ» деген халықтың даналық сөздерінен-ақ байқауға болады.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың басты міндеттерінің бірі -баланың ақыл-ойын дамыту, ойлау қабілетін жетілдіру, өзіндік іскерлік қасиеттерін қалыптастыру, заман талабына сай ойын жүйрік етіп тәрбиелеу. Білім беру үрдісі де осы міндеттерді тікелей шешумен байлнысты құрылуы қажет. Сондықтан да баланың танымын алғашқы күннен бастап дамытудың, бойында оқыту мен тәрбиелеудің негізін қалыптастырудың құралы - ойын әрекеті, яғни, ойын - баланың жетекші әрекеті. Бірақ, ойын тек қана балаларды қызықтырып, уақыт өткізудің құралы болмай, балаға берілетін білім мен тәрбиенің құнды негізі болуы керек. Яғни, оқыту-тәрбиелеу жұмысын бағдарлама талаптарына сәйкес ойын түрінде ұйымдастыра отырып, баланың логикалық ойлау қабілеттін арттыруға жағдай жасау негізгі міндет. Бала ойын барысында айнала құбылыс сырын танып сезінеді, себеп-салдарлық байланысты және тоәуелділікті анықтауға тырысады. Ойын негізінде ойлай отырып, тапсырмалары өзінше зерттеп, орындау, өзінше шешім жасау өз ойындағысын айту жағдайларына мүмкіндік туғызылса ғана бала еркін ойлы, өзіне сенімді, ерік-жігерлі, дүние танымы кеңейген, сөйлеу тілі жақсы қалыптасқан, болашаққа қызығушылығы оянған дара тұлға ретінде жан-жақты дами алады. Мектепке дейінгі балалардың ойлау қабілеттерінің дамуына зерттеу әдістерінің тигізетін әсері өте үлкен. Қазіргі мектепке дейінгі балалардың барлық ойлау қабілеттерін дамыту жолдарын ескере отырып жасалған, оқулықтар мазмұны ойлауды дамытуға үлкен үлесін қосады. Дегенмен осы проблеманы шешу үшін әр болашақ тәрбиеші ойлау қабілетінің ерекшеліктерін, оны дамыту жолдарын, зерттеу әдістерін толық түсінуі қажет.

Мектепке дейінгі білім берудің алдында тұрған негізгі мақсат –балаларға білім бере отырып ойлау қабілетін дамыту, қызығушылығын арттыру, оқуға ынтасын ояту. Мектепке дейінгі кезеңінде алған білімдерді бала өз іс-әрекетінде қолдануға машықтанады және ой қорытынды жасай алу, себеп-салдарды анықтау, түсінік беру, ойлау қабілетінің дамуы анық көріне бастайды және осы кезеңде баланың ойлауы нақты-бейнеліден абстрактылы ойлауға қарай дамиды, заттарды тиісті ұғымдарға жатқызып, өзінің ойын дәлелдеуге үйрене бастайды. Ал ойлау қабілеттері белгілі зерттеу әдістеріне сүйенеді. Мектепке дейінгі балалардың ойлау қабілетін зерттеу әдістері арқылы біріншіден – айнала қоршаған ортаны танып білу, екіншіден – баланың тапсырмаларды шешуге деген өзіндік талаптардың күшеюі, үшіншіден – сөздік қорының кеңеюі әсер етеді.

Ақыл-ойдың дамуы - бұл бала жасына, тәжірибесінің молаюы мен тәрбиелік ықпалдарының әсеріне байланысты ойлау әрекетінде пайда болатын сан және сапалық өзгерістердің жиынтығы. Мектепке дейінгі шақта білімнің қорлануы шапшаң қарқынмен жүреді. Таным процесстері жетіледі, бала ақыл-ой әрекетінің қарапайым әдістерін меңгереді. Баланың ақыл-ойы дамуын қамтамасыз ету оның барлық кейінгі іс-әрекеті үшін зор маңызы бар. Ақыл-ойды дамыту әлеуметтік ортаның ықпалымен жүзеге асырылады. Ол айналадғылармен араласу барысында тілді қарым-қатынас құралы ретінде пайдаланып, сонымен бірге қалыптасқан ұғымдар жүйесін игереді. Ақыл-ойды неғұрлым тиімді дамыту, оқыту мен тәрбиелеу негізінде жүзеге асырылады. Қазіргі педагогика ғылыми ақыл-ой дамуының негізгі көрсеткіштері-білімдер жүйесін игеру, олардың қорын жинау, шығармашылық ойды дамыту және жаңа білімдер алуға қажетті танымдық қызмет әдістерін меңгереді деп есептейді.

Мектепке дейінгі балалардың ақыл-ойын дамытуды дұрыс ұйымдастыру үшін балалардың ақыл-ой дамуының заңдылықтары мен мүмкіндіктерін білу керек. Осыларды ескере отырып, ақыл-ой тәрбиесінің міндеттері, мазмұны, ұйымдастырылуы мен әдістері белгіленеді. Ақыл-ой тәрбиесі міндеттерін шешу жолдары: бір жағынан баланың мүмкіндігін барынша пайдалану және екінші жағынан баланы шаршататын немесе қажытатын, шамадан тыс міндеттер жүктеуді болдырмау болып табылады.

Ақыл-ой тәрбиесі-балалардың белсенді ойлау қызметінің дамуына ересектердің мақсатты ықпалы. Ол:

-ақыл-ой тәрбиесінің шарттары мен принциптерін және құралдарын жете түсінуі;

-ақыл-ой тәрбиесінің әдіс-тәсілдеріне таратпа материалдар арқылы талдау жасалып, педагогикалық жағдаяттарды (есептерді) шешу арқылы меңгерту, тәжірибелік жаттығулар жасату.

Балалардың ақыл-ойын, санасын дамыта отырып өздігінен жұмыс істей білуіне ерекше көңіл бөлеміз. «Сөз ойдың көрінісі: ой бұлдыр болса, сөз де бұлдыр» деп В.Г.Белинский айтқандай,тіл-ойдың сыртқы көрінісі.

Ой дамыту – тіл дамытумен ұштасады.Тіл дамытудың тиімді құралдарының бірі- жаңылпаш, жұмбақ айтқызып,оның шешімін табу. Себебі бұлар баланың дүниетанымын, түсінігін, болжағыштығын, ұғымын кеңейтуде және тілін ұстартып, ойын дамытуда маңызды рөл атқарады.Баланың тілін шыңдай түсіп, асықпай, жатық еркін сөйлеуіне көмектеседі. Жаңылтпаштар балаға затты аңғаруға, ой-өрісін дамытуға игі әсерін тигізеді. Балаға жаңылтпаш үйретіп, оны айтқызу сөзді дұрыс сөйлеуге әдеттендіреді, кейбір тілі келмейтін дыбыстарды анық айтуға жаттығады. Балаларды тез ойлауға, шапшаң жауап беруге, алғырлыққа, тапқырлыққа үйретеді.

Ойлау жоғары психикалық функциялардың бірі болып табылады. Процесс ретінде пайда болып, өмірлік іс-әрекетке байланысты дами отырып, салыстырмалы түрде өзінің мотивіне, мақсатына, тәсіліне ие іс-әрекетке айналады.

Бүгінгі күні мектепке дейінгі жастағы балалардың толық интеллектуалды даму мәселесі әлі де өзекті болып отыр. Интеллектуалды толық дамыған мектеп жасына дейінгі бала сабақты жақсы оқиды, берілген материалды тез қабылдайды, өзінің күшіне сенімді, айналасындағылармен тез тіл табысады. Сол себепті мектепке дейінгі білім беру мекемесінде ұйымдастырылған оқу – тәрбие үрдісіндегі зейін, есте сақтау, ойлау қабілеті, елестету, сөздік қорын дамытатын және жаттықтыратын жұмыстарға көп көңіл бөлініп, ойын арқылы жүзеге асады.

Сонымен, мектепке дейінгі балалардың ақыл-ойының дамуына оның әлеуметтік ортасы, отбасындағы қарым-қатынас, ойын, білім, заттық іс-әрекеттер арқылы ықпал ету, онымен санасу, оны қызықтыратын барлық нәрселерге үлкен мән беріп, ықпал ету жатады. Бала дамуын балабақшада тәрбиешілер, үйінде ата-анасы үлкен назарға алуы тиіс.