“Балабақшада гипербелсенді балалармен ұлттық ойын түрлерін өткізу” атты жобасы

ШҚО., Көкпекті ауданы, Көкпекті ауылы КМҚК «Балерке» балабақшасы

Жоба тақырыбы:

“ Балабақшада гипербелсенді балалармен ұлттық ойын түрлерін өткізу”

Тәрбиешілер:

Н.А.Копесова.,

Байсакалова Н.Р.

Көкпекті ауылы, 2018 ж.

• Құрастырушылар: КМҚК «Балерке» балабақшасының тәрбиешілері Копесова Назым Амангельдиновна, Байсакалова Нургуль Рамазановна.

• Рецензент жазған: КМҚК «Балерке» балабақшасының әдістемелік бірлестігінің жетекшісі ________________________

Жобада бүгінгі таңда кездесетін гипербелсенді балалармен жүргізілетін жұмыста қолданылатын ұлттық ойындар, олардың маңызы ұсынылып отыр.

• КМҚК «Балерке» балабақшасы әдістемелік кеңесімен ұсынылған.

Хаттама №___ «__»______201____ ж.

Хатшы: _________________________________________________.

Мазмұны:

• І Кіріспе

Гипербелсенді баламен жұмыстың ерекшелігі.

• ІІ Негізгі бөлім

Гипербелсенділікке түсінік беру.

2.2 Гипербелсенді балалармен жүргізілетін

жұмыстар

2.3 Гипербелсенді балалармен ұлттық ойындарды ұйымдастыру.

• ІІІ Қорытынды бөлім

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

• Зерттеу нысаны: гипербелсенді балалармен жұмыста ұлттық ойындарды қолданудың маңызы.

• Мақсаты: Мектеп жасына дейінгі гипербелсенді балаларды психологиялық жұмысын ұлттық ойын түрлері мен жұмыс мазмұнын теориялық және практикалық тұрғыда зерттеу.

Міндеттері:

• Гипербелсенді балалардың ерекшелігіне талдау жасау;
• Ұлттық ойындарды психологияда қолдану мүмкінші-ліктерін ашып көрсету;
• Психологиялық көмек беру негізінде ұлттық ойындарды тиімді қолдану;
• Мектеп жасына дейінгі гипербелсенді балалармен жүргізетін бағыттарын айқындау.

Жоба жұмысының өзектілігі:

• Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың ұсынған “Қазақстан-2050” стратегиясында негізгі бағыттардың бірі ретінде халықтың ұлттық моделі мен салт-дәстүрлерін есепке ала отырып, білімі мен білігі жағынан өркениетті елдердегі замандастар мен қатар тұра алатын, бойында ұлттық, отаншылдық рухы мықты қазақстандықтардың жаңа ұрпағын тәрбиелеу қажеттігі баса айтылған. Қоғамның қазіргі даму кезеңінде балабақшаларда балаларды жан-жақты дамыған жеке тұлға ретінде тәрбиелеуді жүзеге асырып, ұлттық мәдени сәйкестілігін қалыптастыруға мүмкіндік беріп, оны қазіргі заман құндылықтары мен байланыстыра білуге машықтандырады.

• Болжамы:
• Балалардың эмоциялық күйі оның психологиялық қалыптасуына тікелей әсер етеді. Сондықтан гипербелсенді балалармен жүргізетін ұлттық ойындарды қолдану баланың қауіпсіз психологиялық дамуын қамтамасыз етеді.

Түсінік

• ХХ ғасырдың 60-жылдарында дәрігерлер гипербелсенділікті патологиялық қалып деп атап, оны мидың функциясының аздап бұзылуы деп түсіндірген. 80-жылдары аса көп қозғалғыштықты ауруға жатқызып, “назардың жетіспеушілігі және гипербелсенділік” «СДВГ» (Синдром дефицита внимания и гиперактивности) деген атау қойды. Гипербелсенділік балаларда орталық жүйке жүйесінің бұзылуы мен оқу мен есте сақтауда мәселелер туындауымен сипатталады. Бұндай баланың миы ақпаратты қиындықпен қабылдайды. Гипербелсенді балалар ұзақ уақыт бір затқа назар аудара алмайды.

Гипербелсенді балаға төмендегідей мінез-құлық тән:

• - Ұйқысы тұрақсыз, түннің бір уағында да оянып, ойынын жалғастыра береді; - энергиясының көптігінен бір орында байыз таппай, секіріп, жүгіріп, ұйқыға кеткенше дамылдауды білмейді; - әлденеге қызығушылығы жылдам өзгеріп, барлығын білмекке ұмтылады; - тез сөйлейді; - өзгенің мазасын жиі алуына байланысты қатарластарымен достаса алмайды; - тек өзінің қалауымен жүреді; - өзінің үлкен бауырларымен жағаласып, кішілерін жылатады; - жүгенсіздігін айтып балабақшада тәрбиешесі, мектепте ұстазы шағым жасайды.

Гипербелсенділіктің себептері:

• -генетикалық (тұқымқуалаушылық) - биологиялық (анасының құрсағында жатқанда миына зақым келуі, босану кезінде жарақат алу) - әлеуметтік-психологиялық (отбасындағы микроклимат,ата-анасының ішкілікке салынуы,өмір сүру жағдайы,тәрбиені дұрыс ұйымдастырмау)

Гипербелсенді баланы қалай анықтауға болады?

1. Назардың жетіспеушілігі 2. Аса белсенділік 3. Импульсивтілік

Назардың жетіспеушілігі

• – бастаған ісін аяқсыз қалдырады; – тұрақты назар аударудың бұзылуы (сабақта зейіні шашыраңқы болады); – өзін шақырғанды естиді, бірақ қарамайды; – аса құштарлықпен тапсырманы орындауға кіріседі, бірақ аяқсыз қалдырады; – оқуды, ойынды ұйымдастыруда қиыншылық тудырады; – жиі өз заттарын жоғалтады; – ойлау арқылы орындалатын тапсырмалардан қашқақтайды; – ұмытшақ болады.

Аса белсенділік

• – бір орында ұзақ отыра алмайды; – мазасыздық білдіреді (саусағымен ойнайды, отырып та қозғалып отырады); – аз ұйықтайды; – үнемі қозғалыс қалпында болады; – көп сөйлейді.

Импульсивтілік

– одан сұрағанға дейін жауап береді;

– өз кезегін күтпейді;

– үнемі біреудің сөзін бөледі;

– көңіл-күйі тез өзгереді;

– мадақтауды ұнатады(тез және қазір);

– ережелерге бағынбайды;

– тапсырмаларды орындауда әр түрлі деңгей көрсетеді (бір сабақтарда тынышты, ал кейбіреуінде мазасыз болады).

Гипербелсенді балаға қалай көмектесуге болады?

• 1. Диагностика 2. Коррекциялық (түзету) ойындар, сабақтар 3. Кеңестер беру 4. Ұсыныстар беру 5. Әңгімелесу

• Гипербелсенді балаға қалай көмектесуге болады?
• Әр түрлі ойындар ұйымдастыру
• Мадақтау
• Жеке ыңғай көрсету
• Гипербелсенді балалармен түзету жұмысын ұйымдастырғанда ойындар келесідей бағытта болуы керек: -зейінді дамытуға арналған ойындар -релаксацияға (тыныштандыруға) арналған ойындар -қарым-қатынасқа арналған ойындар.

• Гипербелсенді балалармен ұлттық ойын элементтерін пайдалану өте тиімді. Ойын барысында баланың танымдық қабілеті арта түседі. Балаларды әсіресе, «Сиқырлы қоржын», «Көкпар», «Асық» секілді  ұлттық ойындарға қатыстыру өте тиімді екеніне көз жеткізу қиын емес.

Гипербелсенді балалармен ұйымдастырылатын ұлттық ойындар

• «Айгөлек»
• «Сақина салу»
• «Жіп орамы» ойыны

№

Ойындардың қолданылу орындары

1

Ұлттық ойындар түрлері

“ Қатынас” білім беру саласы

2

Ұлттық ойындар мақсаты

3

“ Қасқыр қақпан”, “Қуғыншы”, “Бақшада”, “Қасқыр мен лақтар”, “Тапқыш”, “Жалауша алып қашу”,”Аңшы”, “Айгөлек”, “Ұшты-ұшты” т.с.с

“ Таным” білім беру саласы

4

“ Шығармашылық” білім беру саласы

“ кім шапшаң”, “тым-тырақай”, “Жеткізбе”, “Ине, жіп, түйіншек”, “Қайырлы таң”, т.б.

Ойындарда кездесетін өлең жолдары балалардың тілінің жаттығуына, сөздік қорының баюына көмектесді. Сабақ тақырыбыныа байланысты құстардың, жан-жануарлардың, айналадағы құбылыстардың атауымен танысады.

Санға, санауға үйретіліп, алғашқы математикалық түсініктерді қалыптастырады, құбылыстардың атауларын үйренеді,құрастыруға жатады.

“ Ақ серек, көк серек”, “Өз атыңды тап”, “Тұтылма-құтыл”, “Шаңырақ”, “Үкі”, “Көрші”, “Аю түрпек”, т.б.

“ Денсаулық” білім беру саласы

5

Ұйымдастыырлған оұу іс-әрекетінде бой жазып, балалардың сергуіне ықпал етеді,әуен ырғағын, ритмді, екпінді сезінуге көмектеседі.

“ Алтыбақан”, “Әткеншек”, “Көкпар”, “бәйге” т.б.

“ Әлеуметтік орта” білім беру саласы

6

Балалардың жан-жақты дамуына ықпал етеді.

Ұлттық ойындардың барлық түрі жаттығулар түріне байланысты іріктелініп, қолданылады.

Серуендерде, бос уақыттарда

Ойындарда кездесетін өлең жолдары балалардың тілінің жаттығуына, сөздік қорының баюына көмектеседі.

“ Орамал тастамақ”, “Сақина”, “Тұмақ уру”, “Соқыр теке” “Аңшылар” т.б.

Мүмкіндігіне қарай таза ауада, табиғат аясында ойналса, балалардың жалпы дамуына ықпал етеді.

Біліп жүріңіз…

• «СДВГ» диагнозы қойылған балалар көбіне-көп үздік оқушы, IQ деңгейі де жоғары болып келеді. Және тағы бір ескерерлігі мұндай балаларға қызыл түсті киім кигізуге болмайды, бұл онсызда ұшып-қонып, байыз таппай жүрген баланы одан әрмен шабыттандырып, шаршауын туындатады.

• Баланың ойыншықтарына да назар аударған дұрыс, қолында ай балтасы бар үндісті, иығына мылтық ілген американдық ковбойды, жер шарын жарып жібермекке бекінген роботтарды ойыншық салынған қапшықтан шығарып, орынын көңілді де, мейірімді (тым құрыса Шрекпен) кейіпкерлермен толтырған жөн.

Қорытынды

• Қай заманда болмасын адамзат алдында тұратын ұлы міндет — өзінің өмірін жалғастырушы сапалы ұрпақ тәрбиелеу. Еліміз егемендікке қол жеткізгеннен соң жас ұрпаққа ұлттық тәрбие беру міндеті уақыт талабымен бірге келген игілікті мақсат екені даусыз. Ел президенті Н.Ә. Назарбаев «Ұлт мәселесіне қатысты жалпы үрдісті танып-түсіну, сөз жоқ, қажет. Мұнсыз мемлекеттік дамудың жалпы логикасын болжау мүмкін емес», - деп көрсеткен. Сонымен түйіндеп айтарым, гипербелсенді балалармен жұмыста қазақтың ұлттық ойындарын қолданудың тиімділігі - оның шығу, пайда болу тегінің ерекшелігіне байланысты белгілі бір тәрбиелік мақсат бірлігін көздейтінінде және балаға тікелей психологиялық көмек бере білуінде.

Пайдаланылған әдебиеттер:

• Заводенко H.H., Петрухин А.С., Семенов П.А. Лечение гиперактивности с дефицитом внимания у детей: оценка эффективности различных методов фармакотерапии. – М, 1998 г.
• Заводенко H.H., Петрухин А.С., Соловьев О.И. Минимальные мозговые дисфункции у детей. – M, 1997 г.
• Монина Г., Лютова-Робертс Е., Чутко Л. «Гиперактивные дети: психолого-педагогическая помощь».
• «Мектепке дейінгі мекеме психологының анықтамасы», Ростов – на – Дону,
• «Мен өз балам туралы не біле аламын», Екатеринбург, 2004 ж
• "Сыр психология әлемі" газеті
• Шинжина Т.Д. «Халық педагогикасын тәрбие жұмысында қолдану» «Отбасы және балабақша » журналы №5, 2012ж