Баяндаманың тақырыбы: "Жолдастарына күлкінді сыйла"

Әлібекова Гүлмира Сүлейменқызы

«МҚКК - № 3»

Тәрбиеші, 2 санат.

«Жолдастарына күлкінді сыйла»

«Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім –адамзаттың хас жауы,
ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі» Әл-Фараби

Мектеп жасына дейінгі балалар тәрбиесі, оқуы және дамуы жайлы теория мен тәжірибе қарым-қатынас мәселесінде қиылысады. Ал баланың    қасиеттерін, танымдық үрдістерін және қалып-кейіптерін тұтас қамтитын, балалар психикасының дамуындағы басты көрсеткіш әрі фактор болатын, әмбебап ерекшелік - балалардың қарым-қатынас саласы болып табылатыны әйгілі.

Қарым-қатынас адамдардың   өзара   әрекеттестік   және өзара қатынас жасауының ерекше формасы.

С.И.Ожегов сөздігінде қарым-қатынас ұғымы өзара келісім, іскерлік және достық байланыс арқылы анықталады. Нақты әлеумет-танулық, психологиялық, педагогикалық зерттеулерде қарым-қатынас ұғымы өзара  әрекеттестік, байланыс ұғымдарымен жақын мағынада қолданылады. Сонымен қатар  қарым-қатынас  контексінде   өзара әрекеттесуді, қатынасты тиімді жүзеге асырудың тәсілдері, дағдылары, құралдары, адамның қабілеті мен қасиеттері жүйесінде қарастырылады. Қазіргі кезде қатынас мәселесін философия, психология, әлеуметтану, этика, психолингвистика - осы сияқты, әр саладағы ғылымдар әр жақты зерттейді.  Мысалы, Л.П.Буева  іс-әрекет пен қарым-қатынас өзара байланысты, сонымен қатар өзбетті деп тұжырымдайды, М.С.Каган қарым-қатынасты адамның іс-әрекетінің бір түрі, құрылым мен атрибутына тән деп қарастырады, М.В.Соковин дамның қарым-қатынасын коммуникативті іс-әрекет, қатынас, өзара сіңу және өзара әсер ретінде қарастырады.

Мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынас әлеуметтік-психологиялық тренинг жаттығулар арқылы дамытып, қалыптастыруға болады. Әлеуметтік - психологиялық тренингтің өзара әрекеттесі және оқытушы мен оқушылар арасындағы үрдісінің нәтижесінде бірлескен пікірлестік танымдық іс - әрекет қалыптасатындығын С.М.Жақыпов көрсеткен. Ғалым мұндағы қарым - қатынас құрылымының аса иілгіштігі мен динамикалығын тұлғалар ерекшелігімен байланыстырады. Тренингті оқытудың бір формасы, әдісі деп қарастырғанда, оның тиімділігін      бірлескен  пікірлестік, танымдық іс-әрекеттің қалыптасуымен анықталады.

Тренинг басқа адамдарды терең түсінуге көмектеседі; өз бейнесін  қалай  көретіндігімен  салыстыруға мүмкіндік  береді;  өзін  байқауға, өзіндік санасын жетілдіруге жағдай жасайды.

Топтағы қарым-қатынас ерекшеліктері балаларды әлеуметтік ортада басқалармен тіл табысып өмір сүру тәжірибесін қалыптастырудың ең тиімді жолы екені дәлелденген. Сондықтан психологиялық қызмет көрсету барысында оқушылардың оң мінезін тәрбиелеуге ашық-жарқындығын қалыптастыруға, басқаларға ұнамды болу жолдарын үйретуге кеңінен тәрбиелеу.

Ойындардын картотекасы:

«Күлкінді көршіне сыйла»	Тәрбиеші: менде бүгін сондай жақсы көніл күй, мен өз күлкімді көршіме сыйлаймын (педагог жанында түрған балаға жымыяды сол бала шенбер бойынша күлкіні әр қарай ,басқа балаға сыйлайды.)
«менім жолдасым»	- Армысын күннін көзі! Армысын жер ана! Армысын жақын досым! Бір бірімізге өз күлкімізді сыйлаймыз!
«Гүл шоғы»	Он жаққа сол жаққа бұрыламыз, және әдемі гүл шоғына айналамыз, кімге осы гүл шоғын сыйлайсын?
«"Бұдан да тағы  жылдамырақ бола ма?" 15 минут.	Жаттығудың мақсаты: аз уакыт ішінде топ есімдерін есте сақтау. 1. Топ мүшелері  көздерін жұмып ақырындап жүре бастайды (бip-бipiнің аяқтарын баспай, қолдарын сермемей, итеріспей мұқият болуларын қадағалау). Топ жақсы  араласқан соң "тоқта!" дейміз. 2. Бәpi көздерін  жұмып тұрады. Ciз ойынды бастайсыз, бip ойыншының eciмін атап, иығынан жанап өтесіз. Ол көзін ашып, бipeyгe қолын тигізіп, оның eciмін атайды. Ойынға тартылмай және барлығының eciмi аталмай қалмауын қадағалаңыз. Eндi топқа уақытты белгілеп қойғаныңызды, белгіленген  уақыттан да жылдам ойнауын сұраңыз. Ол үшін ойыншыларға мынадай кеңес беріңіз: Eciмi аталған ойыншы тізерлеп отырады. Бұл - оның eciмi аталып кетті деген сөз. Сөйтіп ойын барысында есімдер қайталана бермейді. 0йынның әр кезеңінен кейін қортынды жасаңыз. Осы кезеңге ойыншыларға қанша уақыт қажет болғанын айтыңыз, ол уақытты алдағы қорытындымен салыстырыңыз,  рекордтық  мерзімін  айтыңыз. Нұсқау. Ойыншының бipeyi басқасының eciмін  атаған  соң, оның қолын  алу керек. Әpi қарай олар үшінші, төртінші  және т.с.с. ойыншылар қосылады. Мұның артықшылығы eciмi аталмағандар бipдeн көзге түседі. Ойыншылардың  бәpi  қол алысқаннан кейін  ғана  ойын бі
«Айгүл бүгін балабақшаға өзінің ең әдемі қуыршағын алып келген екен»	Тренинг жүргізуші алдын ала Айгүлдің өзіне ғана, кім сұраса да, қалай сұраса да қуыршағын ешкімге бермеуін тапсырады. Ол үшін Айгүл балалрды әрқйсысының өтінішіне нақты, тура жауап беруі керек. Ал балаларға жүргізуші бар мүмкіндіктерін пайдаланып қуыршақты сұрап алып, ойнауларына бағдар береді. Бұл ойын барысында балалар бірін-бірі түсінуге, тыңдауға, қарсы жауап таба алуға, сендіруге, иландыруға, сыйлауға, өтініш айтуға, сөзін өткізе алуға үйренеді

Әлібекова Гүлмира Сүлейменқызы

«МҚКК - № 3»

Тәрбиеші, 2 санат.

«Логикалық ойындар арқылы баланы дамыту»

Осы өмірдің есігін ашып, ең алғаш рет жер басып, жүре бастағаннан бала өмір сүруге үйренеді. Үш- төрт жасқа дейін ол қоршаған ортаны тани бастайды, қайырымдылық, сүйіспеншілікті - анасынан, күштілікті әкесінен, ақылдылық қасиетін – ата-әжесінен үйренеді. Ал 5-6 жасқа жеткен кезде біз балабақшада қосымша білім береміз. Осы алған білімдері көп жылдар өтсе де, өмірден өз орнын тауып, жақсы адам, кәсіби маман болуына себеб болады. Ұлы Абай айтқандай өмірге кірпіш болып қаланады.

Қарапайым сөзбен айтсақ осы кірпіштің сапасы балабақша мамандарына да байланысты, себебі балабақшаның тәрбие жұмысының негізгі мақсаты: қазіргі өмір талабына сай, дені сау, ақыл, ой- өрісі кең, адамгершілік қасиеттері мол жеке тұлғаны тәрбиелеу.

Мектеп жасына дейінгі баланы дамытатын, өсіретін, әрі тәрбиелейтін өзінің негізгі іс- әрекеті- ойын.

« Ойын ойнап, ән салмай өсер бала бола ма?! » дейді біздің қазақ халқымыз. Балалар ойындарының тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп, А.С. Макаренко былай деп жазады: «Бала ойында қалай болса, өскен соң жұмыста да көп жағынан ұқсас болады».

Ойын үстінде бала өзін еркін ұстайды, оның іздемпаздық, тапқырлық қабілеті оянады. Ойын бала үшін нағыз өмір.

Баланың байқағыштық, зерттеп салыстыру, сезім қабілетін дамытуға, баланың заттарды белгілері бойынша тану, түйсіну қабілетін ұштап қана қоймай, сонымен қатар сөздік қорын молайтуда логикалық ойындардың орны ерекше болып табылады.

Басқа ұлт өкілдеріне, әсіресе жазбайтын, оқымайтын балаларға тіл үйретудің өте қиын екендігі белгілі. Дегенмен 4-7 жас арасындағы балалардың сөзді қабылдау, есте сақтау қабілеті өте жоғары. Жұмысымызда осы ерекшеліктеріне біз мән береміз.

Қазақ тіліне оқытуда логикалық ойын маңызды құрал болып есептеледі.

Мен ойын арқылы білімді меңгеріп және оны бекіту үшін дағды мен әдепті қалыптастырамын.

Балабақшада жиі қолданатын логикалық ойын түрлерін өткіземін:

1. Ойыншықпен және түрлі ойын материалдарымен ойналатын ойындар.

2. Үстел үстінде ойналатын ойындар «Лото», «Домино», т.б.

3. Сөздік ойындар.

4. Панно

логикалық ойынның мазмұны бірнеше элементтен құрылады:

- логикалық тапсырмалар

- мазмұны

- ережесі және ойынның

- орындалуы.

Мұнда басты элемент – логикалық тапсырмалар, қалған элементтер осы тапсырмаға және оның орындалуына көмектеседі.

Тапсырмалар әр- түрлі болады ( жоспар тақырыптарына сай).

Ойын ережелерге сүйенеді. Ережелер әр баланың ойында не істеу керектігін, қалай істеу керектігін, мақсатқа жету жолдарын көрсетеді және ақыл- ой қабілеттерін дамытады, әсіресе, кішкентай топтағы балалардың өзін- өзі ұстауға, өздерінің мінез- құлықтарын қадағалауға үйретеді. Сонымен бірге, психологиялық жағдайларын жақсартады:көңіл аударғыштығын, байқағыштығын және мейірімділікке, кішіпейілділікке үйретеді.

Балалар алған білімдерін ойын барысында көрсете білуге, бір- бірімен қарым- қатынас жасауға, әділ болуға, қиындық кезінде көмектесуге, өз ойларын жеткізе білуге, қиялының дамуына, қиындықты ақылмен жене білуіне көмектеседі. Осының бәрі баланы мектепке даярлайды.

Логикалық ойындар жоспар бойынша сабақта немесе сабақтан тыс уақытта өткізіледі.

Ойынның мақсатын сақтап, балалармен бірге ойнаймын, ойынның ережесін қатан сақтауға үйретемін.

Логикалық ойынды қолдану үшін үлкен педагогикалық шеберлік қажет:

• ойынды дұрыс таңдап алу,

• сабақтың мазмұнына сәйкесті болу,

• балаларға түсінікті болу,

• жас ерекшеліктеріне сай болу.

Мысалы: табу, көрсету, белгілеу естиярлар топқа лайықты, ал ересек балаларда салыстыру басым болады, сөйлемнің диалог- монолог формасы күрделеніп дамиды.

Логикалық ойындар баланың ақыл- ойын дамытуға, ойлауын, қабылдауын, есте сақтауын,зейінін, салыстыру,жіктеуге, өзін- өзі бақылауға үйретеді.

Осымен, балаларды қазақ тіліне сөйлей білуге үйретуде келесі талаптардды қоямын және орындауға тырысамын:

1. әр сөзді тұрақты түрде есте сақтау;

2. сөз таныс заттарға байланысты болуы;

3. әрбір сөзді үнемі пайдаланып, қайталап отыруы;

4. сөздік қорын молайту;

5. қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс айтуға дағдыландыру арқылы дұрыс сөйлеуге үйрету.

Еліміздің өркениетті елдер қатарына кемелденуі, оның әдебиеті мен мәдениеті, экономикасы мен өндірісінің дамуы бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне байланысты, олардың достық пен ынтымақтастықты сезініп өсуіне, өмір сүріп отырған елінің мемлекеттік тілін жете меңгеріп, тілдің қадір- қасиетін, беделін көтеру, оны күнделікті өмір қажетін, өтерлік қарым- қатынас құралын дәрежесіне жеткізу ата- аналар мен біз, ұстаздардың үлесіне тиетін жауапты міндет.

Елбасы Н.Назарбаев деген: «Қазіргі жас буын, бүлдіршіндер – мемлекетіміздің – мығым тірегі».

Интелектуалдық ойындардын картотекасы:

«Бұл неге ұқсайды?»	Кімге ұқсайды және неге ұқсайды? — Үстел — раушан гүл; — теректін жапырағы; — ұлпақар. Неліктен?
Айырмашылығы	«Теріс айытшы» -Көже ыстық, ал балмұздақ..; -үстел биік, ал орындық... - апельсин тәтті, а пияз … -алма қатты, а слива …. - қырққабат үлкен, а картоп … -сарымсақ ашты, а слива … - слива кішкентай, а апельсин … -мийіз кішкентай, а алма….
Мыйға арналған штурм	- өзенді қалай өтуге болады, аяқты суға батырмай? -Решетомен суды қалай апаруға болады?
Ойын «Кім кіммен достасады?»	Лампа, абажурмен дос. Қалам — қағазбен. Кассета — магнитофонбен. Фотография — фотоаппаратпен. көрпе — жастықпен, краватпен үйықтайтын адаммен. Ктап —баламен, үстелмен,шқаппен. сағат—қабырғамен, адамның қолымен өзен— орманмен мысық- тышқанмен. үшақ— аспанмен
«сөйлемді жалғастыр»		-менім мектепке барғым келеді, үйткені … -менім балабақшаға барғым келеді ….д,б.
"Нені үмытып кеттін?"		Ойынды өткізетін методикасы: Балаларға әр түрлі таныс қимыл әрекет туралы атайды, нені үмытып кеткені туралы жауап балалар береді. мысалы: оянды–киінді–таңғы ас ішті-балабақшаға барды. Нені үмытты? үмытты"Амандасуға !", жуынуға, тісін тазалаған жоқ,ыдысын жинаған жоқ. Тапсырма: 1.Өзенге шомылуға бардын:өзенге жақындадын–костюмді,көйлекті,шалбарды шештін,–суға кірдін.нені үмыттын? 2.көже пісірдін: кастрольге –ет,картоп, сәбіз,пияз салдын,отқа қойдын?нені үмыттын? 3.Жолаушы нені үмытты, көшеге шыққанда?сол жаққа қарады, жолды өтті. 4.Адам жуынады.умывальникке жақындайды, кранді ашады, қолын сабындайды, бетін, бетін шаяды,кетіп қалады.
« Суретті жина».		Әр түрлі суреттелген суреттерді, тәрбиеші қыйяды ,балаларға ұсынады суретті жинауға

Беттерін сурет арқылы көрсет

Бақаның суретін аяқта

Осы берілген суреттерді әр түрлі оюлармен әшекелейміз

Әлібекова Гүлмира Сүлейменқызы

«МҚКК - № 3»

Тәрбиеші, 2 санат.

«Эколого-дидактикалық панно арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қабілетін арттыру.

Мектепке дейінгі жас-адамның өзіндік логикасы мен ерекшелігі бар даму кезеңі, бұл өзінің тілі, ойлау түрі, әрекеттері бар ерекше әлем. Біз мектепке дейінгі балалық шақтың әлемін қалайша танимыз?Ал бала айнала қоршаған ортаны қалай таниды? Баланың дамуына әсер етуін қалай танимыз? Ең алдымен, түрлі балалар ойыны арқылы, баланың экологиялық тәрбиесін жоғарлатуға болады,өйткені экологиялық тәрбиені , мектепке дейінгі балалардан бастау керек. Себебі, ойын – балалар табиғатына үйлесімді келетін, саған жақын құбылыс.Біздін балабақшаның міндеттерінін бірі,иновациялық технология бойынша айнала қоршаған орта туралы балалардың экологиялық тәрбиесін белсендіру. Неге десек, ойын барысында бала өзі біле алмағанын танып, істей алмағанын істеуге дағдыланады. Ойын – тек көңіл көтеру ғана емес, ол сондай-ақ балдырғанның шығармашылығы, шабытты еңбегі, оның өмірі болып саналады. Ойын кезінде бүлдіршін айналадағы әлемді танып қоймай, өз-өзін танып, бұл әлемде өзінің орнын табуға тырысады. Бала ойнап өз білімін жетілдіреді, ойлау мен елестету қабілетін дамытады, сонымен бірге туған тілін меңгеріп, қарым-қатынас жасауға үйренеді. Сөз сөйлеудің дамуы баланың ойлау, не елестету қабілеттерінің қалыптасуымен тығыз байланысты. Сөз сөйлеудің белсенділігін арттыру маған балаларды ойын әрекетіне тартуға көмектеседі. Кез келген ойынды өткізуде балалардың қызметін ұйымдастыру мен басқарудың басты ережесін естен шығармау керек екенін ерекше атап өткім келеді. Бұл – балаға ыңғайлы және қызықты болғаны шарт. «Эколого-дидактикалық панно арқылы мектепке дейінгі балалардың сөз сөйлеу белсенділігін арттыру» тақырыбын алған себебім, балалардың сөз сөйлеу қабілетін дамытуға өте маңызды.

Мақсаты: Балалардың сөз сөйлеу сапасын белсендіру.

Міндеттер – Сөз сөйлеудің дыбыстық мәдениетін дамыту, сөз сөйлеудің грамматикалық тізбегін қалыптастыру, сөздік қорды толықтыру.Табиғатты сүйюге және айнала қоршаған орта туралы білімдерін толықтыру.

Гипотеза: Егер дидактикалық панноны белсенді ойнау әрекетінде қолданса, сол мезгілінде ойындарға және сабақтарға балалардың қызығушылығы өседі, сөздік қоры байыйды.

Әр балабақшада фланелеграф деген әдістемелік құрал бар, мен балалардың іс әрекетін бақылап өз ойымнан осы «дидактикалық панноны» шығардым, төрт рет қыйылған сәйкес келген суреттерден құрастырдым, неліктен осы суреттерді мен қыйдым? Себебі осы әдіс суретті ұзартады және суреттің ішіне кіргендей боласың. Панно қолдануда өте оңай және жеңіл панноны айнала қоршаған ортада, математика, тіл дамыту сабағында және мониторинг өткізген кезде жие қолданамын.

Панно театралдық іс әрекетінде өте қолайлы. Айнала қоршаған ортада, ойындар барысында, баланың ойлау қабілетін қалыптасуына, топтасуына шексіз көмектеседі.

Сабақтарда дидактикалық ойындарды қолдануда мен осы міндеттерге сүйеніп отырамын:

Бүкіл ойындарды бір неше топқа бөлдім, себебі ойындағы бір басты мәселені шешу бағытымен, бірақ осы мәселелер шешумен басқа міндеттер де аттқарылып отырады. Төменде мен ойлау қабілетін белсендіруге бағытталған сөз ойындар мен жаттығулардың жүйесін ұсынамын.

Өткізілген жұмыстын сараптамасы;

Ұйымдастырылған оқу әрекетінде дидактикалық панноны қолдануда, балалардын

Бір белгілі білім- дағдыларының қалыптасуына себепші болды; ол заттарды бір-бірімен салыстырып- теңестіруі, талдау жасау біліу. Дидактикалық панноны өз жұмысыма қолданғанда балалардың сөйлеу барысында көрінеді, балалар тапсырманы қызықты және мазмұнды өз ойларын айтып, қуанып және уақытта тез жылдам өтеді.

Көңілсіз сабақтар қызықты сабақтарға айналады.

Шығармашылық қабілетін дамыту-ойындардын картотекасы

«Егер мен..»

Балалар әр түрлі жәндіктерге, аңдарға,құстарға сиқыр бойынша айналады.Мысалы егер мен жауын құрт болсам, мен жердің астын терен қазушы едім, құстардан және адамдардан қорғану үшін.

«Өлі табиғат, тірі табиғатқа қалай көмектеседі?»

Балаларға судың, тастын, күннін суреттерін ұсыну.

«Осылай болама?»

Балалармен әңгімелесу осы санырауқұлақтар, жидектер ағаштың үстіне қалай түскенін анықтау, мүмкін тиын сол жерде ұмытып кетті.

Тіл дамыту, айнала қоршаған орта әрекетінде қалай осы панноны қолдануға болады? Қарапайым, ой жүктемелі, мазмұнды, қызықты әңгімелерді құруына сөздерді грамматикалық және байланыстыра сөйлеуін үйренуіне жол ашады.

«Керісінше айт»

Ересек адам панноға нұсқау объектіні атайды, ал бала бұған антонимді тауып айтуы керек.

Мысалы; жуан бұтақ –жіңішке бұтақ, жұмсақ тері- тікенек инелер.

«Аз-көп» (Біреу –бірнешеу) айтады.

аспазшы

дәрігер

құрлысшы

хатшы

сатушы

Полиция қызметкері

Өрт сөндіруші

шаштараз