?са? моториканы дамыту ар?ылы с?йлеу тілін жетілдірудегі сауса? ойын – жатты?уларыны? ма?ызы
?са? моториканы дамыту ж?мыстарын ерте с?билік ша?тан баста?ан д?рыс. Омырауда?ы баланы? ?зіне сауса?та?ы бас миымен байланыс?ан активті н?ктелеріне ?сер ете отырып массаж жасау керек. Ерте жаста ж?не мектепке дейінгі кіші жаста ?арапайым жатты?уларды жасауда ?ле?мен, та?па?пен ?й?астырыл?ан жатты?уларды пайдалану ?сынылады. Сонымен ?атар ?зіне -?зі ?ызмет ету да?дысын ?алыптастыру: тиегін ?зі салып, ?зі а?ыту, бауын байлау, т.б. Ал ересек топта?ы балалар ?шін ?са? моториканы дамыту ж?не ?олды? икемділігін арттыру?а арнал?ан жатты?улар мектепке дайынды?ты? я?ни, жазу, сызу?а ?йренуді? ма?ыздысы болып саналады.?са? моториканы дамытуды? ма?ыздылы?ы неде? Адамны? бас миында сауса? ?имылына ж?не с?йлеуге жауап беретін орталы?тар ?те жа?ын орналас?ан. ?са? моторика?а ?сер ете ж?не оны белсендіре отырып, к?рші орналас?ан с?йлеуге жауап беретін орталы?ты да дамыта аламыз.
Педагогтар мен балалар психологыны? ма?саты- ата – аналар?а ?са? моториканы дамыту ойындарыны? ма?ыздылы?ын ??ындыру. Баланы ?ызы?тыруда ж?не жа?а хабарларды игеруіне к?мектесуде ?йретуді ойынмен алмастыру, ал?а ?ой?ан ма?сатына жетуін, тапсырманы орындауда ?иынды??а кездессе мойымауына ?йрете отырып, аз м?лшердегі жетістіктерін де ба?алап, мада?тап ?оюды да ?мытпауы керек.?са? моториканы? ?имылдары мен ?олды? икемдігі бас миыны? ??рылымыны? даму де?гейін к?рсетеді. Осыдан келіп ?ол ?имылдарын бас?ара білу туады. Сонды?тан еш?ашан да баланы м?жб?рлеуге болмайды.
?азіргі кезде баулы ойыншы?тарды? к?бейгенін немен т?сіндіруге болады. Б?рын ата – аналарда м?ндай ойыншы?тар бол?ан жо? ?ой, сонда олар осындай ?алыпты де?гейге ?алай жетті? Бір т?сінбейтін н?рсе, осыны? б?рі не ?шін керек?
Б?гінгі к?нде балаларында жалпы моторлы? артта ?алушы? бай?алады,?йткені балаба?шада?ы балаларды? ешбірінде баулы ая? киім кездеспейді.Бау байлауды ?йрету ата- ана?а да, т?рбиешіге де ?иынды? ту?ызатын болса керек. Осыдан 20 жыл б?рын ата- аналар?а, олармен ?оса оларды? балаларына к?п н?рсені ?олмен жасау?а тура келді: кір жуу, то?у, тігу т.б. Ал ?азіргі кезде осыны? б?рін жасайтын машина.
Жалпы моториканы? дамуыны? азды?ын, соны? ішінде ?ол ?имылыны? азды? себебін зерттей келе ?азіргі заман?ы барлы? баланы? жазу?а дайын еместігі немесе тіліні? дамуында бір а?ау бар екендігі аны?талды. Осыдан келе мынадай ?орытынды шы?ару?а болады: егер тіліні? дамуында а?ау болса, онда б?л ?са? моториканы? м?селесі.
Тіпті баланы? с?йлеу тілі ?алыпты бол?ан жа?дайда б?л ?олын бас?аруы ?алыпты деген с?з емес. Егер 4 - 5 жаста?ы балада бау байлау ?иынды? келтірсе, ал, ермексаздан тек шар мен ?зынша жабыстырылса, ж?не 6 жаста тиек тігу- орындалмас ж?не ?ауіпті іс болса, онда сізді? бала?ыз кін?лі емес.
?кінішке орай к?п ата- ана ?олды? икемі мен ?са? моториканы? даму де?гейіні? т?мендігін тек мектепке барарда ?ана бай?айды. Б?л бала?а ?те ауыр ж?к. Жа?а хабарларды ?абылдаумен ?атар, икемге келмейтін сауса?тарымен ?арандашпен жазып ?йренуі керек.
Кішкентай ?ана с?биді? ?алайтыны ?оз?алу, ?оз?алыс- ?лемді тануды? м?мкіндігі. Я?ни, бала ?оз?алысыны? д?л ж?не на?ты болса, оны? ?лемді а?ылмен тануы да тере? бола т?спек.
Егер сіз бірінші сынып о?ушысында жазуда ?иынды? болмасын десе?із немесе 3 жаста?ы баланы? тіліні? дамуында а?ау болмасын десе?із дамыту ойын – жатты?уларын бала туыл?ан со? екі айдан кейін баста?ыз. ?са? моториканы дамыту ?дістемесі м?ндай жа?дайда ?те тиімді. Омырауда?ы баланы? сауса?тарын у?алау?а болады, жас жарымда?ы баламен сауса? ойындарын бастау?а болады.
Пассивті жатты?у – ?са? мотоиканы дамытуды? ал?аш?ы сатысы. Сауса? жатты?уларын е? т?менгі де?гейден баста?ан д?рыс. Содан кейін ?ана активті сауса? жатты?уларына к?шу?сынылады. Оны?де?гейі баланы? ?са? моторикасыны? даму де?гейіне ?арай та?далады. ?ол сауса?тарына арнал?ан пассивті жатты?улар жасау кезінде бала?а ?олайсыз жа?дай ту?ызбауын ж?не тітіркендіпмеуін ?ада?ала?ан ж?н. Жатты?уларды? ма?сатты пайдаланылуы мынадай ?дістерді ?сынады: сипау, жаймен у?алау ж?не діріл. Массажды ?рекеттер сауса? ?шынан басталып т?менгі буын?а ?арай жал?асады. Массаж жасау кезінде жай лирикалы? ?уен ?ою?а да болады.
Бала сауса?ын ойната отырып тілін дамыту.
Адамны? он екі м?шесіні? тіршілікте ат?арар міндеті зор. Соны? ішінде екі ?ол?а бес – бестен біткен он сауса?ты к?нделікті ?ажетті ж?мыстарды ат?ару?а пайдаланытынымыз белгілі. Сонымен ?атар ертеден бізге жеткен «?уырмаш» ойынынан сауса? атауларын бала т?рбиелеуге, оны? тілін жетілдіруге, ойын ?штау?а ?демі пайдалан?анын білеміз.
?уыр, ?уыр, ?уырмаш,
Тауы?тар?а тары шаш.
Балапан?а бидай шаш,
Балалар?а т?тті шаш .
- дей келіп, ж?мыл?ан ?р сауса?ты жеке-жеке ашарда:
Сен т?йе?е бар,
Сен жыл?ы?а бар.
Сен сиыр?а бар,
Сен ?ойы?а бар,
Сен ?йде отырып
Шеше?е к?мектес.
- деп ?р сауса??а тапсырма беріледі. Одан со? ?р сауса?ты? басынан ?стай т?рып «?арны? ашса: мына жерде нан бар, мына жерде май бар» деп ?рт?рлі асты? атай келіп, ?олты??а жеткенде «?уырмаш»», «?уырмаш» деп ?ыты?тайды.
К?тері?кі к??іл – к?й сыйлайтын б?л ойын бала?а сауса?тарды? атын, адам?а н?р берер т?рлі асты? атауын да ?йретеді. Сондай – а? т?рт т?лік малды таныстырып, оны ба?ып е?бектенгенде ?ана тама?тану?а болатынын ескертіп, е?бекпен тап?ан тама? т?тті болатынын уа?ыздайды.
Сауса? ойыны - б?л ?рпа?тан-?рпа??а жал?асын тауып келе жат?ан, ?рі ?лкен м?ні бар м?дени шы?армашылы?.Сауса? ойыны-сауса?тарды? к?мегімен ?андай да болмасын ертегіні немесе ?ле?-та?па? шума?ын сахналау болып табылады. Сауса? ойыны ар?ылы баланы? с?йлеуге деген талпынысы, ?абілеті дамып, ынтасы артады ж?не шы?армашылы? ?рекетіне жол ашады. Сауса? ойынын ойнай отырып, балалар ?орша?ан ортада?ы заттар мен ??былыстарды, жан-жануарларды, ??старды ж?не а?аштарды бейнелей алады. Сауса?тарыны? ?оз?алыс- ?имылына ?арап бала ?уанады, шаттанады, с?зді айту?а тырысады ж?не ?ле?дегі ?йренген с?з шума?тарын ?айталап айта отырып, есінде са?тайтын болады. Сонымен ?атар балалар екі ?олын ?имылдата отырып, о?, сол, жо?ары, т?мен т.б. т?сініктерді ба?дарлай алуды ?йренеді. С?йлеу тілі м?шелері ?рекетіні? ?оз?алуларыны? дамуы ?ол сауса?тарыны? н?зік ?имылдарыны? дамуымен ты?ыз байланыста бол?анды?тан, бала ?олыны? ептілігін толы? жетілдіру, т?зету- т?рбие ж?мысын ж?йелі ж?ргізуді ?алайды. Сауса? ойынын балаба?шада ж?не ?й жа?дайында ?серлі, к??ілді т?рде ?йымдастыру?а болады. Алдымен балалар?а сауса? ойыны т?сіндіріледі, ?р ?имылы к?рсетіледі. Балалар осындай сауса? ойынын ойнай отырып, ?ле? шума?ын ?ызы?а айтады.
Сауса? гимнастикасын к?н сайын 3-5 минуттан жеке ж?не топпен ?ткізуге болады.Егер бала ?имылдарды ?з бетімен орындауда ?иналса онда ол жатты?уды жеке саба??а ?алдырып,пысы?тау?а болады.Жатты?у н?тижесінде бала сауса? ?имылдарын ?з бетімен ж?не же?іл орындайды.Ойын ?имылдары ?рдайым ?ызы?ты да,тартымды болуы шарт,баланы мезі ?ылмауы керек.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Тіл дамытуда сауса? ойын- жатты?уларыны? бма?ызы»
Тіл дамытуда
саусақ ойын жаттығуларының
ұсақ моторикасының маңызы
Ұсынылып отырған нұсқауда мектеп жасына дейінгі балалардың тілдерін дамытудаән ырғағыменсаусақ ойын жаттығуларының ұсақ моторикасын жүргізе отырып, оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті мен сапасын, түр - түсін және пішінін ажырата білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы ұғым, түсініктерін дамыта отырып, белсенді түрде тілдік қарым- қатынас жасай білуге үйрету үлгілері берілген.
Жалпы әдістемелік құрал қазіргі талаптарға сай жасалған, пәнаралық байланыстарды іске асыруға көмектеседі,сондықтан мектепке дейінгі мекемелердің тәрбиешілері мен ән-күй жетекшілеріне әдістемелік құрал ретінде қолдану үшін ұсынылады
Түсініктеме
Балабақшада балалармен саусақ ойын жаттығуларын жүргізе отырып, оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті мен сапасын, түр - түсін және пішінін ажырата білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы ұғым, түсініктерін дамыта отырып, белсенді түрде тілдік қарым- қатынас жасай білуге үйрету.
Саусақ ойындарын жүргізу арқылы балалардың саусақтарының қимылдары мен бұлшық еттерінің жетілуімен бірге, олардың сөйлеу тілі мен ойлау қабілеттері, ән ырғағымен айту мен жазу шеберлігін ойдағыдай меңгерту үшін:
саусақ ойыны - саусақтардың көмегімен өлең-тақпақ шумағын сахналауға;
ән айту, музыка тыңдау дағдыларын қалыптастыруға;
сергіту, ертеңгілік жаттығуларға арналған
өлең шумақтары қолданған саусақ жаттығулары берілген.
«Ойын баланың алдынан өмір есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін дамытады, ойынсыз ақыл- ойдың қалыптасуы мүмкінемес»
В.А. Сухомлинский
Кіріспе
Балабақашадағы оқыту- тәрбиелеу жұмысында балалардың тілін дамыту, сөздік қорларын молайту, ауызша сөйлеуге үйрете отырып, үйренген сөздерін күнделікті өмірде еркін қолдану, одан әрі күнделікті іс- әрекет кезіндегі тілдік қарым- қатынаста қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән берілген. Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалармен ойын жаттығуларын жүргізу - тіл дамытудың негізгі бір міндеттері болып есептелінеді.
Балалармен ойын жаттығуларын жүргізе отырып, оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті мен сапасын, түр- түсін және пішінін ажырата білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы ұғым, түсініктерін дамыта отырып, белсенді түрде тілдік қарым- қатынас жасай білуге үйрету.
Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік ойын жаттығуларын дамыту ісінде тәрбиешінің:
-балалардың сөздік қорларын дамыту;
-жаңа іс-қимылды меңгерту;
-үйренген сөздерін, іс-қимылдарын тиянақтап, анықтап, әрі байытып отыру басты міндет саналады.
Осы аталған міндеттерді тәрбиеші үнемі ойын жаттығулар жұмысын жүргізуде басшылыққа алып отыруы тиіс. Балалардың сөздік қорын молайтуда ойын, тапсырма жаттығулардың орны ерекше. Соның ішінде ойын- баланың шын тіршілігі. Ойын арқылы бала айналасындағы нәрседен өзіне қызықтысына ықыласы ауып, таңдап алады. Баланың бір ерекше қасиеті сөйлеуден еш жалықпайды. Ойын бала тілінің дамуына ықпалын тигізіп, таным белсенділігінің дамуына жол ашады. Қай бала болмасын ойынмен өседі, өйткені бала табиғатының өзі тек ойынмен байланысты. Ойын үстінде бала еш нәрсеге тәуелсіз. Ол озін еркін ұстайды. Ал еркіндік дегеніміз барлық дамудың баспалдағы, бәрін білуге деген талпынысы мен құлшынысы. Баланың білуге деген құштарлығы, сөйлеуі ойын үстінде қалыптасады.
Халық даналығында «Ойнай білмеген, ойлай да білмейді», «Ойында озган, өмірде де озады» деген аталы сөздер сырына жүгінсек, мектепке дейінгі жастағы баланың ойынға деген құлқы, қарым- қатынасы, мінез- құлық көріністері олар өсіп- есейгенде де жалғасы береді. Ойын барысында бала өзін қоршаған үлкендер сияқты, өзінің сүйікті әңгімелері мен кейіпкерлері сияқты өмір сүреді, әрекет жасайды. Ойынды қолданумен бірге ойлауға, тілді дамытуға, шығармашылық әрекетін байытуға бағыт алады. Баланың ойын кезіндегі қимыл- қозғалысы дене бітімін жетілдірсе, ал қарым- қатынастағы пайымдаулары өзіндік таным- түсінік, мінез- құлық әдептерін бекітуіне әсер етеді. Бала ойын арқылы бір әрекеттен екінші әрекетке ауыса отырып, өзіне түрлі ақпараттар алады, дүние сырын ашады.
Мектепке дейінгі тәрбиеленушілерде педагогикалық процестер барысында баланың көңіл-күйін анықтап, психологиялық мотивтерді туындатып, жағымды мінез- құлық дағдыларын қалыптастыру көзделеді. Психологиялық жаттығулар баланы үлкендермен және достарымен қарым- қатынас мәдениетіне тәрбиелеп, өз пікірлерін айтып жеткізе білуге көмектеседі. Ойын жаттығулар арқылы баланың білімділік дағдыларын күнделікті іс-әрекетте қолдана білу мүмкіндіктері қарастырылады.
Психологиялық ойын- жаттығулар баланың жан дүниесінің, рухани жай-күйінің үйлесімді дамуына ықпал етеді. Баланың сезім әрекетін, әсерленушілік деңгейін анықтау үшін қолданылады.
Ойындардың негізгі мақсаты балалардың ықылас зейінін, сөздік қорын, байқампаздығын, есте сақтау, қабылдауын дамытуғы, икемділікті арттыруға, өзінің жеке құрбыларының іс- әрекетін бағалай, құрметтей, өз ісінің дұрыстығын дәлелдей білуін анықтау, қалыптастыру. Ойынға зер салып, ой жүгіртіп қарар болсақ, сол ойындардан үлкен де мәнді, мағыналы істер туындап өрбитінін байқаймыз. Өйткені ең алдымен не нәрсенің болсын жөн бастар қайнар көзі болатыны белгілі. Сондықтан да ойын бала бойындағы қандай да бір өнердің бастауы деп білеміз.Сонымен балалардың сөздік қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма- жаттығуларды қолдану үлкен нәтиже береді. Ойын арқылы балалардың сөздік қоры дамып, ауызша сөйлеу машығын игереді., таным белсенділіктері қалыптаса түсіп, ақыл- ойы өсіп жетіледі, әрі адамгершілік қасиеттер бойына сіңіреді.Ұрпақтан ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, әрі үлкен мәні бар мәдени шығармашылық- саусақ ойыны. Саусақ ойынын ойнай отырып, балалар қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды, жан- жануарларды, құстарды, ағаштарды т.б көптеген бейнелерді бейнелей алады.Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғалуларының дамуы қол саусақтарының нәзік қимылдарының дамуымен тығыз байланыста болғандықтан, бала қолының ептілігін толық жетілдіру, түзеті- тәрбие жұмысын жүйелі жүргізуді қалайды.
Ұсақ моториканы дамыту арқылы сөйлеу тілін жетілдірудегі саусақ ойын – жаттығуларының маңызы
Ұсақ моториканы дамыту жұмыстарын ерте сәбилік шақтан бастаған дұрыс. Омыраудағы баланың өзіне саусақтағы бас миымен байланысқан
активті нүктелеріне әсер ете отырып массаж жасау керек. Ерте жаста және
мектепке дейінгі кіші жаста қарапайым жаттығуларды жасауда өлеңмен, тақпақпен ұйқастырылған жаттығуларды пайдалану ұсынылады. Сонымен қатар өзіне -өзі қызмет ету дағдысын қалыптастыру: тиегін өзі салып, өзі ағыту, бауын байлау, т.б. Ал ересек топтағы балалар үшін ұсақ моториканы дамыту және қолдың икемділігін арттыруға арналған жаттығулар мектепке дайындықтың яғни, жазу, сызуға үйренудің маңыздысы болып саналады.
Ұсақ моториканы дамытудың маңыздылығы неде? Адамның бас миында саусақ қимылына және сөйлеуге жауап беретін орталықтар өте жақын орналасқан. Ұсақ моторикаға әсер ете және оны белсендіре отырып, көрші орналасқан сөйлеуге жауап беретін орталықты да дамыта аламыз.
Педагогтар мен балалар психологының мақсаты- ата – аналарға ұсақ моториканы дамыту ойындарының маңыздылығын ұғындыру. Баланы қызықтыруда және жаңа хабарларды игеруіне көмектесуде үйретуді ойынмен алмастыру, алға қойған мақсатына жетуін, тапсырманы орындауда қиындыққа кездессе мойымауына үйрете отырып, аз мөлшердегі жетістіктерін де бағалап, мадақтап қоюды да ұмытпауы керек.Ұсақ моториканың қимылдары мен қолдың икемдігі бас миының құрылымының даму деңгейін көрсетеді. Осыдан келіп қол қимылдарын басқара білу туады. Сондықтан ешқашан да баланы мәжбүрлеуге болмайды.
Қазіргі кезде баулы ойыншықтардың көбейгенін немен түсіндіруге болады. Бұрын ата – аналарда мұндай ойыншықтар болған жоқ қой, сонда олар осындай қалыпты деңгейге қалай жетті? Бір түсінбейтін нәрсе, осының бәрі не үшін керек?
Бүгінгі күнде балаларында жалпы моторлық артта қалушық байқалады,өйткені балабақшадағы балалардың ешбірінде баулы аяқ киім кездеспейді.Бау байлауды үйрету ата- анаға да, тәрбиешіге де қиындық туғызатын болса керек. Осыдан 20 жыл бұрын ата- аналарға, олармен қоса олардың балаларына көп нәрсені қолмен жасауға тура келді: кір жуу, тоқу, тігу т.б. Ал қазіргі кезде осының бәрін жасайтын машина.
Жалпы моториканың дамуының аздығын, соның ішінде қол қимылының аздық себебін зерттей келе қазіргі заманғы барлық баланың жазуға дайын еместігі немесе тілінің дамуында бір ақау бар екендігі анықталды. Осыдан келе мынадай қорытынды шығаруға болады: егер тілінің дамуында ақау болса, онда бұл ұсақ моториканың мәселесі.
Тіпті баланың сөйлеу тілі қалыпты болған жағдайда бұл қолын басқаруы қалыпты деген сөз емес. Егер 4 - 5 жастағы балада бау байлау қиындық келтірсе, ал, ермексаздан тек шар мен ұзынша жабыстырылса, және 6 жаста тиек тігу- орындалмас және қауіпті іс болса, онда сіздің балаңыз кінәлі емес.
Өкінішке орай көп ата- ана қолдың икемі мен ұсақ моториканың даму деңгейінің төмендігін тек мектепке барарда ғана байқайды. Бұл балаға өте ауыр жүк. Жаңа хабарларды қабылдаумен қатар, икемге келмейтін саусақтарымен қарандашпен жазып үйренуі керек.
Кішкентай ғана сәбидің қалайтыны қозғалу, қозғалыс- әлемді танудың мүмкіндігі. Яғни, бала қозғалысының дәл және нақты болса, оның әлемді ақылмен тануы да терең бола түспек.
Егер сіз бірінші сынып оқушысында жазуда қиындық болмасын десеңіз немесе 3 жастағы баланың тілінің дамуында ақау болмасын десеңіз дамыту ойын – жаттығуларын бала туылған соң екі айдан кейін бастаңыз. Ұсақ моториканы дамыту әдістемесі мұндай жағдайда өте тиімді. Омыраудағы баланың саусақтарын уқалауға болады, жас жарымдағы баламен саусақ ойындарын бастауға болады.
Пассивті жаттығу – ұсақ мотоиканы дамытудың алғашқы сатысы. Саусақ жаттығуларын ең төменгі деңгейден бастаған дұрыс. Содан кейін ғана активті саусақ жаттығуларына көшуұсынылады. Оныңдеңгейі баланың ұсақ моторикасының даму деңгейіне қарай таңдалады. Қол саусақтарына арналған пассивті жаттығулар жасау кезінде балаға қолайсыз жағдай туғызбауын және тітіркендіпмеуін қадағалаған жөн. Жаттығулардың мақсатты пайдаланылуы мынадай әдістерді ұсынады: сипау, жаймен уқалау және діріл. Массажды әрекеттер саусақ ұшынан басталып төменгі буынға қарай жалғасады. Массаж жасау кезінде жай лирикалық әуен қоюға да болады.
Бала саусағын ойната отырып тілін дамыту.
Адамның он екі мүшесінің тіршілікте атқарар міндеті зор. Соның ішінде екі қолға бес – бестен біткен он саусақты күнделікті қажетті жұмыстарды атқаруға пайдаланытынымыз белгілі. Сонымен қатар ертеден бізге жеткен «Қуырмаш» ойынынан саусақ атауларын бала тәрбиелеуге, оның тілін жетілдіруге, ойын ұштауға әдемі пайдаланғанын білеміз.
Қуыр, қуыр, қуырмаш,
Тауықтарға тары шаш.
Балапанға бидай шаш,
Балаларға тәтті шаш .
- дей келіп, жұмылған әр саусақты жеке-жеке ашарда:
Сен түйеңе бар,
Сен жылқыға бар.
Сен сиырға бар,
Сен қойыңа бар,
Сен үйде отырып
Шешеңе көмектес.
- деп әр саусаққа тапсырма беріледі. Одан соң әр саусақтың басынан ұстай тұрып «қарның ашса: мына жерде нан бар, мына жерде май бар» деп әртүрлі астың атай келіп, қолтыққа жеткенде «қуырмаш»», «қуырмаш» деп қытықтайды.
Көтеріңкі көңіл – күй сыйлайтын бұл ойын балаға саусақтардың атын, адамға нәр берер түрлі астың атауын да үйретеді. Сондай – ақ төрт түлік малды таныстырып, оны бағып еңбектенгенде ғана тамақтануға болатынын ескертіп, еңбекпен тапқан тамақ тәтті болатынын уағыздайды.
Халық өзінің өмір тәжірибесінде тіршілікте қалай қолдануына қарай саусақтарға ат қойған. 1-ші саусақ- «Басбармақ», 2-ші саусақ – «Балаң үйрек», 3-ші саусақ –«Ортан терек», 4-ші саусақ- «Шылдыр шүмек», 5-ші саусақ – «Кішкентай бөбек».
Саусақ ойыны - бұл ұрпақтан-ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, әрі үлкен мәні бар мәдени шығармашылық.Саусақ ойыны-саусақтардың көмегімен қандай да болмасын ертегіні немесе өлең-тақпақ шумағын сахналау болып табылады. Саусақ ойыны арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, ынтасы артады және шығармашылық әрекетіне жол ашады. Саусақ ойынын ойнай отырып, балалар қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды, жан-жануарларды, құстарды және ағаштарды бейнелей алады. Саусақтарының қозғалыс- қимылына қарап бала қуанады, шаттанады, сөзді айтуға тырысады және өлеңдегі үйренген сөз шумақтарын қайталап айта отырып, есінде сақтайтын болады. Сонымен қатар балалар екі қолын қимылдата отырып, оң, сол, жоғары, төмен т.б. түсініктерді бағдарлай алуды үйренеді. Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғалуларының дамуы қол саусақтарының нәзік қимылдарының дамуымен тығыз байланыста болғандықтан, бала қолының ептілігін толық жетілдіру, түзету- тәрбие жұмысын жүйелі жүргізуді қалайды. Саусақ ойынын балабақшада және үй жағдайында әсерлі, көңілді түрде ұйымдастыруға болады. Алдымен балаларға саусақ ойыны түсіндіріледі, әр қимылы көрсетіледі. Балалар осындай саусақ ойынын ойнай отырып, өлең шумағын қызыға айтады.
Саусақ гимнастикасын күн сайын 3-5 минуттан жеке және топпен өткізуге болады.Егер бала қимылдарды өз бетімен орындауда қиналса онда ол жаттығуды жеке сабаққа қалдырып,пысықтауға болады.Жаттығу нәтижесінде бала саусақ қимылдарын өз бетімен және жеңіл орындайды.Ойын қимылдары әрдайым қызықты да,тартымды болуы шарт,баланы мезі қылмауы керек.
Күнделікті саусақ жаттығулары және баланың екінші жыл өмірінің бірінші жарты жылдығындағы 3-4 жұмасындағы дамуда сөйлеу дағдыларын жеделдетіп, меңгеру сабақтары. Осылайша, сөз қоры артып буынның белсенді қозғалтқышын саналы қолдануына себепші болады.
Саусақ ойын жаттығуларын орындауға бағыт.
Мақсаты:
Ән ырғағыменбаланың саусақ жаттығуларын, өз бетімен орындауына дайындап, танымдық қызығушылықтарын арттыру. Қол моторикасының қалыптасуын және саусақ қозғалысының еркіндігін меңгерту.
Тапсырмалар:
Саусақтардың көмегімен «Балықтар», «Қолғап», «Торайлар», «Құрттар», «Қозылар», «Маймыл», «Өрмекші», «Тук-ток», «Шағала», «Аралар», «Маймылдар», «Ұлу»өлең – тақпақ шумақтарын, әндетіп орындау арқылы қолдың негізгі қызметін жаттықтыру. Саусақтармен әртүрлі позициядағы жаттығулар жасау , музыка тыңдау дағдыларын қалыптастыру.
Саусақ ойын жаттығулары мен тапсырмалары арқылы, баланың білім-білік дағдыларын күнделікті іс-әрекетте қолдана білу мүмкіндіктері қарастырылады.
