Елімізді? Президенті Н?рс?лтан Назарбаев: "?аза?станны? отаншылды? сезімін т?рбиелеу білім беруді? мектепке дейінгі ж?йесінен жо?ар?ы о?у орындарына дейінгі орталы?тарда барлы? ?йымдарда к?кейкесті болып табылады. Балаларды Отанды , ту?ан жерді, ?зіні? хал?ын с?юге т?рбиелеу-м??алімні? аса ма?ызды, аса жауапты да ?адірменді парызы"-деген еді. ?р д?уірді? тарихи кезе?дерінде Отанс?гіштікке т?рбиелеуді? ?зіндік м?дделері болады. Ол е? алдымен, "?лтжандылы?", отанс?йгіштік", " патриотизм", ??ымдары сол заманны? а?и?аты - наным - сенімінен туындайды. Еліміз егемендік ал?аннан бері жас ?рпа? т?рбиесіні? темір?азы?ы-?аза?станды? патриотизм бол
?рпа?ымызды кеудесінде азаматты? намысы бар, білімді, ту?ан елін, жерін с?йетін ?негелі ?рпа? етіп ?сіргіміз келсе,бар назарды келешек ?рпа? т?рбиесіне аударуымыз ?ажет.?азіргі білімні? болаша?ы мол факторларыны? бірі - патриотты? т?рбие.«Жас бала - жа?а ?ркен жай?ан жасыл а?аш т?різді» - дейді хал?ымыз.Я?ни, жа?а отыр?ыз?ан жас шыбы? тамыры тере?деп, жапыра?ы жай?алып, саялы а?аш болып ?лкейгенше, м?пелеп к?тіп, ?збей т?рбиелеуді керек етеді
Елімізді? болаша?ы-жас ?рпа?ты т?рбиелеуде бірінші бесік-отбасы, ата-ана т?рбиесі болса, екінші бесік –білім беру мекемесі. Мектепке дейінгі кезе?дегі т?рбие – адам ?алыптасуыны? ал?аш?ы баспалда?ы. Балаба?шада?ы т?рбие бала таби?атына ерекше ?сер етіп, о?ан ?мір бойы ?шпестей із ?алдырады. Заман талабына лайы? т?рбие мен білім беру ж?мысын кешенді ?йымдастыру жа?а технологияларды, идеялар мен шы?армашылы?, инновациялы? жа?ашылды?ты ?ажет етеді. Жас ?рпа??а білім беруді жетілдіру м?селесі толассыз к?н сайын ?згеріп т?р?ан ?леммен бірге ж?рері аны?. Балаба?шада берілетін т?рбие – барлы? т?рбиені? бастамасы, ?рі жан – жа?ты т?рбие мен дамыту ісіні? т?пкі негізін ?алайтын орын. Бала бойында?ы жа?сы ?асиеттер мен м?мкіндіктерді ашып оларды? ?негелі, т?рбиелі болып ?суіне балаба?ша оша?ыны? тигізер ?серіні? ма?ызы зор. Мектепке дейінгі мекемеде балалар еркін дем алып, рухани патриотты? т?р?ыдан білім алып, т?рбиеленуіне барлы? жа?дай жасал?ан.
Мектепке дейінгі ша?та балада ?айырымдылы?, жанашырлы?, ?уаныш?а орта?тасу сезімдері ?алыптасады. Сезім балаларды белсенді іс-?рекетке: к?мек к?рсетуге, ?ам?орлы? жасау?а, к??іл аудару?а, ж?бату?а, ?уанту?а итермелейді. Патриотты? сезімге: ту?ан ?лкесін, Отанын с?юге, бас?а ?лттарды? адамдарын ??рметтеуге т?рбиелеуді? ерекше ма?ызы бар. Мектепке дейінгі балаларды? ерекшелігі еліктеу ?абілеттілігіні? ай?ын к?рінуі болып табылады. Т?рбиеші балаларда ?лкендерге ??рмет к?рсетуді, ?з ?атарларымен д?рыс ?арым-?атынас жасауды, заттар?а ??ыпты ?арауды білдіретін сан алуан мінез-??лы? да?дыларын ?алыптастырады. Б?лар ?дет бола отырып, мінез-??лы? нормасына айналады: с?лемдесу мен ?оштасу, біреуді? к?рсеткен ?ызметіне ра?мет айту, ал?ан затын орнына ?ою, ?о?амды? орындарда ?зін м?дениетті ?стау, ?тінішін ізеттілікпен білдіру ?деті.
Мектеп жасына дейінгі мекемелерде балаларды патриотты? сезімде т?рбиелеу, Отан туралы, ту?ан жер туралы та?па?-?ле?дер жаттату, ??гімелеу ар?ылы бала бойына елге, жерге, Отан?а деген с?йіспеншілікті сі?іру болып табылады. Сондай-а?, т?рбиешілер балалармен та?ырыпты? саба?тар ?ткізеді. Елімізді? т?л мерекелерін балаба?шада ерте?гіліктер ?ткізіп тойлайды. Осы саба?тар, ерте?гіліктерді ?ткізуге т?рбиешілер, ата–аналар белсене ?атысып, ?з ?лестерін ?осады.
Балаларды т?рбиелеуде балаба?ша мен мектепті?, кітапханалар мен м?ражайларды? саба?тасты?ы д?рыс жол?а ?ойыл?ан. Сонымен ?атар, отбасымен ынтыма?тасты? ж?мыстарын ны?айту ма?сатында ашы? есік к?ндері, сауалнамалар, ерте?гіліктер, ата-аналар жиналыстары ж?ргізілген ж?мысымызды? н?тижесі деп есептейміз. Соны? ішінде атап айтса?:«Мені? елім - ?аза?стан!», «Отан –отбасынан басталады», «Елімні? еркіндігі –т?уелсіздік» т.б. Патриотизм – тарихи, ?леуметтік ??ым, гректі? parties – Отан, ел деген с?зінен шы??ан. Б?л термин Отан?а, елге, ту?ан жерге, халы??а деген с?йіспеншілікті білдіреді. Патриотты?, отаншылды? сезім бірте – бірте, адамны? саналы ?мірімен бірге ?алыптасатын саяси - ?леуметтік ??былыс.Бір жа?ынан, ол жеке т?л?алы?, ?о?амды? сана элементтерінен т?рса, екінші жа?ынан, Отанды ?ор?ау?а, са?тау?а, ны?айту?а ба?ыттал?ан сезім.?аза?станды? патриотизмні? ?айнар к?зі – халы?ты? береке- бірлігінде, ынтыма?-ы?ыласында, елдігі мен ерлігінде ж?не мемлекетімізді? к?ш-?уатыны? беріктігі мен ?лан –байта? жеріні? бірт?тасты?ында.Патриотизм ??ымы ?здігінен ?алыптаспайды, ол ?шін бірнеше ал?ы шарттар ?ажет:
- т?л тарихымызды білу;
- ана тілді арда?тап, ??рметтеу;
- ?лтты? салт-д?ст?рді, ?деп-??рыптарды ?адірлеу.
Адамзат отанс?йгіш ж?не ?айырымды бала т?рбиелеуді ма?сат т?тады. ?аза? хал?ы ?з баласыны? ізгі ниетті, адал ж?ректі, ?р ?рі намысшыл бол?анын ?алайды. ?аза?ты? атына кір келтірмей, елін, жерін ?астерлеп, ту?ан хал?ыны? м?ртебесін жеке пи?ылынан жо?ары ?оятын жан бол?анын тілейді. Ал, б?л ?асиеттер бала бойына тек т?рбие ар?ылы сі?еді. Отанымызды мекен еткен ?лттар мен ?лыстарды? бір ша?ыра? астында тату-т?тті, баянды ??мыр кешуі ?шін еліміздегі ?р азаматты? бойында орта? ма?саттар?а деген ?мтылыс, барлы? халы?тар?а деген ??рмет болуы тиіс. Оны? басты ??ралы- патриотты? т?рбие. Патриотты? сезім- ?лтты? рух де?гейіні? ?лшемі. Сол себептен Елбасы ?зіні? халы??а арна?ан Жолдауында азаматтарды? отаншылды? сезімі мен ?з еліне с?йіспеншілігін дамытуды ?лтты? ?ауіпсіздікті са?тауды? негізгі элементтеріні? бірі ретінде таниды. Дей т?р?анмен, ?ттеген-ай дейтін т?старымыз да жетерлік. ?о?амды? жерлерде ?аза?ты? ?ара к?з балалары ?зара орысша с?йлеп, Еуропа м?дениетіне еліктейді. М?ны? себебі неде? Жастарды? арасында патриотты? сезімді ?алай д?ріптеуімізге болады? А?иы? а?ын Ма?жан Ж?мабаевты? «берік денелі, т?зу ойлайтын, д?л пішетін, д?л табатын а?ылды болса, с?лу с?з, си?ырлы ?н, ?демі т?рден л?ззат алып, жан тол?ынтарлы? болса, баланы? т?рбие алып, шын адам болатынды?ы» деген ?а?идасы ?мірше? болып отыр. Д?л осындай игі ?асиеттерді бойына сі?ірген жалпы адами ??ндылы?тарды ме?герген, ?о?амны? жо?ары м?ратты ма?саттарына сай келетін жеке т?л?аны ?алыптастыру - баршамызды? алдымызда т?р?ан міндетіміз.
Адам махаббаты ?андай м??гілік болса, оны? патриотизмі де сондай м??гілік. Адамзат махаббатсыз, м?ратсыз ?мір с?ре алмайды, оны теріске шы?ару еш н?тиже де, жеміс те бермейді. Олай болса, ?аза?станды? патриотизмсіз біз де ?ркениетті ел бола алмаймыз. Сол ?шін азаматтарды? биік отаншылды? сезімі б?гінге ?ана емес, ерте?ге керек, болаша??а керек.
Хал?ымызда «баланы жастан» деген дана с?з бар. Т?рбиені? бесіктен басталатынын ескерсек, ата – бабадан келе жат?ан д?ст?рлерді е? алдымен ?зіміз т?сініп, балалар?а оны? н?рін сі?іре білсек, болаша? патриот т?рбиелесек б?л е?бегімізді? жан?аны, ?ос?ан ?лкен ?лесіміз болма?.
Патриотты? т?рбие м?селесі адамзат тарихыны? ?н бойында?ы ?рпа?тан – ?рпа??а жал?асып келе жат?ан ?лы ма?сат бол?анды?тан, мектепке дейінгі балаларды? бойында?ы Отан?а деген с?йіспеншілігін, я?ни патриотты? санасын дарытуда хал?ымызды? біртуар ?лы, ерж?рек ?олбасшы,жазушы, ?аза?станны? Халы? ?а?арманы батыр Бауыржан Момыш?лы а?амызды? кейінгі ?рпа??а ?лгі етіп ?алдырып кеткен ?сиеттеріні? ж?не ерлікке толы шы?армаларыны? алатын орны ерекше. Мысалы, со?ыс жылдарында Бауыржан Момыш?лы а?амыз
Ата мекен жер ?шін,
?асиетті ел ?шін,
?зиз ана, ?арт ата,
Ботак?з с?лу ?арындас
К??, ??л бомасын, - деген жыр жолдары ар?ылы жауынгерлерге рух беріп, ерлік істерге ша?ырады.
Бауыржан Момыш?лы ?з шы?армаларында патриотизмге, ерлікке, батырлы??а байланысты біршама терминдерге аны?тама берген. Енді солар?а то?талып ?ткім келеді:
Патриотизм дегеніміз – Отан?а деген с?йіспеншілік, жеке адамны? аман– саулы?ыны? ?о?амды? – мемлекеттік ?ауіпсіздікке тікелей байланысты?ын сезіну, ал мемлекетті ны?айту дегеніміз – жеке адамды к?шейту екенін мойындау, ?ыс?асын айт?анда, патриотизм мемлекет деген ??ымды жеке адаммен, я?ни оны? ?ткенімен, б?гінгі к?німен ж?не болаша?ымен ?арым-?атынасты білдіреді.
Ерлік дегеніміз – таби?ат сыйы емес, е? алдымен, ?зіні? ар-намысын ж?не адамзатты? ?асиетті абыройын ?ят?а ?алу, опасызды? пен мас?ара болу сезімінен ?ор?ай отырып, адамны? е? ?лы сезімін – азаматты? парызын орындау ?шін, осындай адамгершілік те?дікті ?зі?мен сайыс?а т?се отырып т?тас ?жым ?міріні? игілігіне ?ана емес, оны? ?ауіп ?атерін де б?лісіп, жауды барынша жою, жан?а – жанмен, ?ан?а - ?анмен аяусыз кек алу жолымен жеке басы?ды ж?не отандастарды ?ауіпсіздік етуге ?мтылу, саналы т?рде ?ауіп-?атерге бас тігу.
Батылды? – ?имыл, ?рекет есебін т?уекелдеумен ?йлестіре алушылы?.
Табандылы? – батырларды? ?ал?аны.
?жеттілік, ?айсарлы? – адамны? тіпті м?мкін емес деген жа?дайды? ?зінде абыроймен ?лімге бас тігуге т?уекел етушілік, игілікті ??лшыныс.
Сондай-а? Бауыржан а?амыз халы?ты ерлікке, патриотты??а т?рбиелеуде артына к?птеген ма?ал-м?телдер, жа?сы с?здерін ?алдыр?ан.
Мысалы:
• Намысты нан?а сатпа.
• ?з ?лтын сыйламау, оны ма?таныш етпеу - сат?ынды?.
• Именіп ж?ріп к?рген игіліктен - ?арсыласып ж?ріп к?рген бейнет арты?.
• ?тірікті? балын жалап тірі ж?ргенше - шынды?ты? уын ішін ?лген арты?.
• Ерлік - елді? ?асиеті, ж?ректілік - жігітті? ?асиеті.
• Ешкім іштен батыр болып тумайды: батырлы? та, мінез секілді ?скен орта, к?рген т?рбиеге байланысты ?алыптасады.
• Батырлы? т?уекел мен а?ылды? есебінен шы?у?а тиіс. Т?уекел кейде а?ылды да а?тап алады. Ал а?ылсыз т?уекелді еште?е де а?тап ала алмайды.
• Ерлік - тайсалмас табандылы? пен ?айыспас ?айсарлы?тан шы?ады.
• ?ршіл рухтан - ?лмес ерлік туады.
• Белдескенні? - белін сындыр, тірескенні? - тізесін б?ктір.
• Ептілік те - ерлік.
• ?олбасшы болса? сондай бол - жосылып жат?ан жолдай бол.
Осындай та?ы да бас?а батырлы?, ерлік, т?лім-т?рбие, ?сиет, та?лым туралы біздерге ?сиет с?здер ?алдыр?ан.
Патриотты? т?рбие, ?лтты? намыс, ?лтты? сана-сезім рухани байлы?тан к?рініс табады. Олай болса, рухани байлы??а, е? алдымен, тілімізді, дінімізді, салт - д?стурімізді жат?ызса?, тіл - ?аза? болуымыз ?шін, дін - адам болуымыз ?шін, салт – д?ст?р - ?лт болуымыз ?шін ?ажет. Патриотизм сезіміні? оянуы мен ?алыптасу ?рдісін белгілі бір ас?а? сезімдерден, ма?таныш - с?йініштен б?ле - жара ?арау?а болмайды. Ол еліні? ?ткен тарихын ма?таныш т?ту, жеріні? байлы?ына, ?сем к?ркіне с?йсіну, атадан бала?а жал?асып, жа?сы ?рдісін тап?ан ?лтты? тілді ??рметтеу. Осы сезімдерден туатын, санада орны?ып ?алыптасатын асыл ?асиеттер ?лтты? патриотизм де?гейінде ?ркен жайып, азаматты? патриотизм биігіне ?ласатын сы?айлы. ?рине, б?л ?здігінен бола салатын н?рсе емес, ол да на?ты т?рбиені? жемісі. Б?л т?рбиені? жемісін еккен ?рине, мектеп жасына дейінгі балалар ?шін - т?рбиеші, ал орта білім мен жо?ар?ы білім алушылар ?шін –?стаздар ?ауымы деп айта алар едім.
?аза?стан азаматтарын патриотизмге т?рбиелеу – т?л?аны? патриотты? сана – сезімін ?алыптастыру; патриотты? іс – ?рекетін ?йымдастыру. Егеменді елді? азаматын т?рбиелеуде ?р т?рбиешіні?, ?р ?стазды? е? басты ма?саты - дені сау, ?лтты? сана - сезімі оян?ан, рухани ойлау д?режесі биік, м?дениеті, парасаты, ар – ожданы мол, е?бек?ор, іскер бойында игі ?асиеттері бар адамды т?рбиелеу.
?орыта айт?анда, балармен осы жо?арыда баяндал?андай патриотты? сезімдерді жеткізе білсек, баланы? к?кейіне патриотизм туралы ой сала білсек, ?лгі к?рсетсек, онда заман?а сай, ?о?ам?а керекті азамат, отанс?йгіш, елс?йгіш азамат, елге ?ызмет ететін ?айраткер т?рбиелейміз.
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер
1. ?аза?стан Республикасы Президентіні? Жарлы?ы ?аза?стан Республикасыны? азаматтарына патриотты? т?рбие беруді? 2006-2008 жылдар?а арнал?ан мемлекеттік ба?дарламасы туралы 2006 жыл?ы 10 ?азан №200 // ?ызылжар н?ры – 2006 - 24 ?араша.
2. «?деби ?лем» ?аза?станда?ы ал?аш?ы ?дебиет порталы.
3. Жастарды патриотизмге т?рбиелеу - м??алімні? басты міндеті // ?аза?стан орта мектебі – 2005 - №9 – 7 - 9 бет.
4. Патриотты? т?рбие ж?не Б.Момыш?лы // ?аза?стан мектебі – 2005 - №8 – 72 – 73
Просмотр содержимого документа
«МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ ПАТРИОТТЫ? Т?РБИЕМА?ЫЗЫ »
МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕМАҢЫЗЫ
КМҚК «Қарлығаш» балабақшасының тәрбиешісі
Ж.А.Мусина
Еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаев: "Қазақстанның отаншылдық сезімін тәрбиелеу білім берудің мектепке дейінгі жүйесінен жоғарғы оқу орындарына дейінгі орталықтарда барлық ұйымдарда көкейкесті болып табылады. Балаларды Отанды , туған жерді, өзінің халқын сүюге тәрбиелеу-мұғалімнің аса маңызды, аса жауапты да қадірменді парызы"-деген еді. Әр дәуірдің тарихи кезеңдерінде Отансүгіштікке тәрбиелеудің өзіндік мүдделері болады. Ол ең алдымен, "ұлтжандылық", отансүйгіштік", " патриотизм", ұғымдары сол заманның ақиқаты - наным - сенімінен туындайды. Еліміз егемендік алғаннан бері жас ұрпақ тәрбиесінің темірқазығы-қазақстандық патриотизм бол
Ұрпағымызды кеудесінде азаматтық намысы бар, білімді, туған елін, жерін сүйетін өнегелі ұрпақ етіп өсіргіміз келсе,бар назарды келешек ұрпақ тәрбиесіне аударуымыз қажет.Қазіргі білімнің болашағы мол факторларының бірі - патриоттық тәрбие.«Жас бала - жаңа өркен жайған жасыл ағаш тәрізді» - дейді халқымыз.Яғни, жаңа отырғызған жас шыбық тамыры тереңдеп, жапырағы жайқалып, саялы ағаш болып үлкейгенше, мәпелеп күтіп, үзбей тәрбиелеуді керек етеді
Еліміздің болашағы-жас ұрпақты тәрбиелеуде бірінші бесік-отбасы, ата-ана тәрбиесі болса, екінші бесік –білім беру мекемесі. Мектепке дейінгі кезеңдегі тәрбие – адам қалыптасуының алғашқы баспалдағы. Балабақшадағы тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп, оған өмір бойы өшпестей із қалдырады. Заман талабына лайық тәрбие мен білім беру жұмысын кешенді ұйымдастыру жаңа технологияларды, идеялар мен шығармашылық, инновациялық жаңашылдықты қажет етеді. Жас ұрпаққа білім беруді жетілдіру мәселесі толассыз күн сайын өзгеріп тұрған әлеммен бірге жүрері анық. Балабақшада берілетін тәрбие – барлық тәрбиенің бастамасы, әрі жан – жақты тәрбие мен дамыту ісінің түпкі негізін қалайтын орын. Бала бойындағы жақсы қасиеттер мен мүмкіндіктерді ашып олардың өнегелі, тәрбиелі болып өсуіне балабақша ошағының тигізер әсерінің маңызы зор. Мектепке дейінгі мекемеде балалар еркін дем алып, рухани патриоттық тұрғыдан білім алып, тәрбиеленуіне барлық жағдай жасалған.
Мектепке дейінгі шақта балада қайырымдылық, жанашырлық, қуанышқа ортақтасу сезімдері қалыптасады. Сезім балаларды белсенді іс-әрекетке: көмек көрсетуге, қамқорлық жасауға, көңіл аударуға, жұбатуға, қуантуға итермелейді. Патриоттық сезімге: туған өлкесін, Отанын сүюге, басқа ұлттардың адамдарын құрметтеуге тәрбиелеудің ерекше маңызы бар. Мектепке дейінгі балалардың ерекшелігі еліктеу қабілеттілігінің айқын көрінуі болып табылады. Тәрбиеші балаларда үлкендерге құрмет көрсетуді, өз қатарларымен дұрыс қарым-қатынас жасауды, заттарға ұқыпты қарауды білдіретін сан алуан мінез-құлық дағдыларын қалыптастырады. Бұлар әдет бола отырып, мінез-құлық нормасына айналады: сәлемдесу мен қоштасу, біреудің көрсеткен қызметіне рақмет айту, алған затын орнына қою, қоғамдық орындарда өзін мәдениетті ұстау, өтінішін ізеттілікпен білдіру әдеті.
Мектеп жасына дейінгі мекемелерде балаларды патриоттық сезімде тәрбиелеу, Отан туралы, туған жер туралы тақпақ-өлеңдер жаттату, әңгімелеу арқылы бала бойына елге, жерге, Отанға деген сүйіспеншілікті сіңіру болып табылады. Сондай-ақ, тәрбиешілер балалармен тақырыптық сабақтар өткізеді. Еліміздің төл мерекелерін балабақшада ертеңгіліктер өткізіп тойлайды. Осы сабақтар, ертеңгіліктерді өткізуге тәрбиешілер, ата–аналар белсене қатысып, өз үлестерін қосады.
Балаларды тәрбиелеуде балабақша мен мектептің, кітапханалар мен мұражайлардың сабақтастығы дұрыс жолға қойылған. Сонымен қатар, отбасымен ынтымақтастық жұмыстарын нығайту мақсатында ашық есік күндері, сауалнамалар, ертеңгіліктер, ата-аналар жиналыстары жүргізілген жұмысымыздың нәтижесі деп есептейміз. Соның ішінде атап айтсақ:«Менің елім - Қазақстан!», «Отан –отбасынан басталады», «Елімнің еркіндігі –тәуелсіздік» т.б. Патриотизм – тарихи, әлеуметтік ұғым, гректің parties – Отан, ел деген сөзінен шыққан. Бұл термин Отанға, елге, туған жерге, халыққа деген сүйіспеншілікті білдіреді. Патриоттық, отаншылдық сезім бірте – бірте, адамның саналы өмірімен бірге қалыптасатын саяси - әлеуметтік құбылыс.Бір жағынан, ол жеке тұлғалық, қоғамдық сана элементтерінен тұрса, екінші жағынан, Отанды қорғауға, сақтауға, нығайтуға бағытталған сезім.Қазақстандық патриотизмнің қайнар көзі – халықтың береке- бірлігінде, ынтымақ-ықыласында, елдігі мен ерлігінде және мемлекетіміздің күш-қуатының беріктігі мен ұлан –байтақ жерінің біртұтастығында.Патриотизм ұғымы өздігінен қалыптаспайды, ол үшін бірнеше алғы шарттар қажет:
- төл тарихымызды білу;
- ана тілді ардақтап, құрметтеу;
- ұлттық салт-дәстүрді, әдеп-ғұрыптарды қадірлеу.
Адамзат отансүйгіш және қайырымды бала тәрбиелеуді мақсат тұтады. Қазақ халқы өз баласының ізгі ниетті, адал жүректі, өр әрі намысшыл болғанын қалайды. Қазақтың атына кір келтірмей, елін, жерін қастерлеп, туған халқының мәртебесін жеке пиғылынан жоғары қоятын жан болғанын тілейді. Ал, бұл қасиеттер бала бойына тек тәрбие арқылы сіңеді. Отанымызды мекен еткен ұлттар мен ұлыстардың бір шаңырақ астында тату-тәтті, баянды ғұмыр кешуі үшін еліміздегі әр азаматтың бойында ортақ мақсаттарға деген ұмтылыс, барлық халықтарға деген құрмет болуы тиіс. Оның басты құралы- патриоттық тәрбие. Патриоттық сезім- ұлттық рух деңгейінің өлшемі. Сол себептен Елбасы өзінің халыққа арнаған Жолдауында азаматтардың отаншылдық сезімі мен өз еліне сүйіспеншілігін дамытуды ұлттық қауіпсіздікті сақтаудың негізгі элементтерінің бірі ретінде таниды. Дей тұрғанмен, әттеген-ай дейтін тұстарымыз да жетерлік. Қоғамдық жерлерде қазақтың қара көз балалары өзара орысша сөйлеп, Еуропа мәдениетіне еліктейді. Мұның себебі неде? Жастардың арасында патриоттық сезімді қалай дәріптеуімізге болады? Ақиық ақын Мағжан Жұмабаевтың «берік денелі, түзу ойлайтын, дәл пішетін, дәл табатын ақылды болса, сұлу сөз, сиқырлы үн, әдемі түрден ләззат алып, жан толқынтарлық болса, баланың тәрбие алып, шын адам болатындығы» деген қағидасы өміршең болып отыр. Дәл осындай игі қасиеттерді бойына сіңірген жалпы адами құндылықтарды меңгерген, қоғамның жоғары мұратты мақсаттарына сай келетін жеке тұлғаны қалыптастыру - баршамыздың алдымызда тұрған міндетіміз.
Адам махаббаты қандай мәңгілік болса, оның патриотизмі де сондай мәңгілік. Адамзат махаббатсыз, мұратсыз өмір сүре алмайды, оны теріске шығару еш нәтиже де, жеміс те бермейді. Олай болса, қазақстандық патриотизмсіз біз де өркениетті ел бола алмаймыз. Сол үшін азаматтардың биік отаншылдық сезімі бүгінге ғана емес, ертеңге керек, болашаққа керек.
Халқымызда «баланы жастан» деген дана сөз бар. Тәрбиенің бесіктен басталатынын ескерсек, ата – бабадан келе жатқан дәстүрлерді ең алдымен өзіміз түсініп, балаларға оның нәрін сіңіре білсек, болашақ патриот тәрбиелесек бұл еңбегіміздің жанғаны, қосқан үлкен үлесіміз болмақ.
Патриоттық тәрбие мәселесі адамзат тарихының өн бойындағы ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып келе жатқан ұлы мақсат болғандықтан, мектепке дейінгі балалардың бойындағы Отанға деген сүйіспеншілігін, яғни патриоттық санасын дарытуда халқымыздың біртуар ұлы, ержүрек қолбасшы,жазушы, Қазақстанның Халық Қаһарманы батыр Бауыржан Момышұлы ағамыздың кейінгі ұрпаққа үлгі етіп қалдырып кеткен өсиеттерінің және ерлікке толы шығармаларының алатын орны ерекше. Мысалы, соғыс жылдарында Бауыржан Момышұлы ағамыз Ата мекен жер үшін, Қасиетті ел үшін, Әзиз ана, қарт ата, Ботакөз сұлу қарындас Күң, құл бомасын, - деген жыр жолдары арқылы жауынгерлерге рух беріп, ерлік істерге шақырады. Бауыржан Момышұлы өз шығармаларында патриотизмге, ерлікке, батырлыққа байланысты біршама терминдерге анықтама берген. Енді соларға тоқталып өткім келеді: Патриотизм дегеніміз – Отанға деген сүйіспеншілік, жеке адамның аман– саулығының қоғамдық – мемлекеттік қауіпсіздікке тікелей байланыстығын сезіну, ал мемлекетті нығайту дегеніміз – жеке адамды күшейту екенін мойындау, қысқасын айтқанда, патриотизм мемлекет деген ұғымды жеке адаммен, яғни оның өткенімен, бүгінгі күнімен және болашағымен қарым-қатынасты білдіреді. Ерлік дегеніміз – табиғат сыйы емес, ең алдымен, өзінің ар-намысын және адамзаттың қасиетті абыройын ұятқа қалу, опасыздық пен масқара болу сезімінен қорғай отырып, адамның ең ұлы сезімін – азаматтық парызын орындау үшін, осындай адамгершілік теңдікті өзіңмен сайысқа түсе отырып тұтас ұжым өмірінің игілігіне ғана емес, оның қауіп қатерін де бөлісіп, жауды барынша жою, жанға – жанмен, қанға - қанмен аяусыз кек алу жолымен жеке басыңды және отандастарды қауіпсіздік етуге ұмтылу, саналы түрде қауіп-қатерге бас тігу. Батылдық – қимыл, әрекет есебін тәуекелдеумен үйлестіре алушылық. Табандылық – батырлардың қалқаны. Өжеттілік, қайсарлық – адамның тіпті мүмкін емес деген жағдайдың өзінде абыроймен өлімге бас тігуге тәуекел етушілік, игілікті құлшыныс. Сондай-ақ Бауыржан ағамыз халықты ерлікке, патриоттыққа тәрбиелеуде артына көптеген мақал-мәтелдер, жақсы сөздерін қалдырған. Мысалы: • Намысты нанға сатпа. • Өз ұлтын сыйламау, оны мақтаныш етпеу - сатқындық. • Именіп жүріп көрген игіліктен - қарсыласып жүріп көрген бейнет артық. • Өтіріктің балын жалап тірі жүргенше - шындықтың уын ішін өлген артық. • Ерлік - елдің қасиеті, жүректілік - жігіттің қасиеті. • Ешкім іштен батыр болып тумайды: батырлық та, мінез секілді өскен орта, көрген тәрбиеге байланысты қалыптасады. • Батырлық тәуекел мен ақылдың есебінен шығуға тиіс. Тәуекел кейде ақылды да ақтап алады. Ал ақылсыз тәуекелді ештеңе де ақтап ала алмайды. • Ерлік - тайсалмас табандылық пен қайыспас қайсарлықтан шығады. • Өршіл рухтан - өлмес ерлік туады. • Белдескеннің - белін сындыр, тірескеннің - тізесін бүктір. • Ептілік те - ерлік. • Қолбасшы болсаң сондай бол - жосылып жатқан жолдай бол. Осындай тағы да басқа батырлық, ерлік, тәлім-тәрбие, өсиет, тағлым туралы біздерге өсиет сөздер қалдырған. Патриоттық тәрбие, ұлттық намыс, ұлттық сана-сезім рухани байлықтан көрініс табады. Олай болса, рухани байлыққа, ең алдымен, тілімізді, дінімізді, салт - дәстурімізді жатқызсақ, тіл - қазақ болуымыз үшін, дін - адам болуымыз үшін, салт – дәстүр - ұлт болуымыз үшін қажет. Патриотизм сезімінің оянуы мен қалыптасу үрдісін белгілі бір асқақ сезімдерден, мақтаныш - сүйініштен бөле - жара қарауға болмайды. Ол елінің өткен тарихын мақтаныш тұту, жерінің байлығына, әсем көркіне сүйсіну, атадан балаға жалғасып, жақсы үрдісін тапқан ұлттық тілді құрметтеу. Осы сезімдерден туатын, санада орнығып қалыптасатын асыл қасиеттер ұлттық патриотизм деңгейінде өркен жайып, азаматтық патриотизм биігіне ұласатын сыңайлы. Әрине, бұл өздігінен бола салатын нәрсе емес, ол да нақты тәрбиенің жемісі. Бұл тәрбиенің жемісін еккен әрине, мектеп жасына дейінгі балалар үшін - тәрбиеші, ал орта білім мен жоғарғы білім алушылар үшін –ұстаздар қауымы деп айта алар едім. Қазақстан азаматтарын патриотизмге тәрбиелеу – тұлғаның патриоттық сана – сезімін қалыптастыру; патриоттық іс – әрекетін ұйымдастыру. Егеменді елдің азаматын тәрбиелеуде әр тәрбиешінің, әр ұстаздың ең басты мақсаты - дені сау, ұлттық сана - сезімі оянған, рухани ойлау дәрежесі биік, мәдениеті, парасаты, ар – ожданы мол, еңбекқор, іскер бойында игі қасиеттері бар адамды тәрбиелеу. Қорыта айтқанда, балармен осы жоғарыда баяндалғандай патриоттық сезімдерді жеткізе білсек, баланың көкейіне патриотизм туралы ой сала білсек, үлгі көрсетсек, онда заманға сай, қоғамға керекті азамат, отансүйгіш, елсүйгіш азамат, елге қызмет ететін қайраткер тәрбиелейміз.
Пайдаланылған әдебиеттер 1. Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Қазақстан Республикасының азаматтарына патриоттық тәрбие берудің 2006-2008 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы 2006 жылғы 10 қазан №200 // Қызылжар нұры – 2006 - 24 қараша. 2. «Әдеби әлем» Қазақстандағы алғашқы әдебиет порталы. 3. Жастарды патриотизмге тәрбиелеу - мұғалімнің басты міндеті // Қазақстан орта мектебі – 2005 - №9 – 7 - 9 бет. 4. Патриоттық тәрбие және Б.Момышұлы // Қазақстан мектебі – 2005 - №8 – 72 – 73
5. Нысанбаев.Ә. Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы Алматы.
