Консультация для родителей на тему "Й?т?лде булдырмау саралары"

Муниципаль мәктәпкәсә белем биреү учреждениеһы

Бала үҫтереү үҙәге - «Аҡбуҙат» балалар баҡсаһы

Тәрбиәсе:

Йыһангирова Гөлнара

Марат ҡыҙы

Сибай -2013

Балаларҙы рухи тәрбиәләүҙә халыҡ уйындары

Балаларҙы тәрбиәләүҙә халыҡ уйындары айырыуса ҙур урын ала. Уйын улар өсөн донъяны танып белеү сараһы, хеҙмәт мәктәбе һәм һәр яҡлап гармониялы үҫеү сығанағы. Ысынлап та, уйнаған саҡта бала өҙлөкһөҙ хәрәкәттә була, ә был хәл инде уның бөтә яҡлап йылдам үҫеүен тәъмин итә. Был физиологик процесс булһа, балаларҙы йәмғиәтебеҙ өсөн кәрәкле кешеләр итеп тәрбиәләүҙең икенсе бер күренеше – психологик процесс та уйындың айырылғыһыҙ өлөшө булып тора.

Үҙегеҙ уйлап ҡарағыҙ: яңғыҙ ғына уйнап йөрөгән сабый уйындан бик тиҙ ялҡа, арый, унан ләззәт тапмай башлай. " күмәкләп уйнағанда балалар ғәжәп бер ансамбль тыуҙыра: сабый үҙенең коллективҡа мөнәсәбәтен билдәләй, күмәк һәм уртаҡ уй менән эш итергә өйрәнә, уның күңелендә иптәшлек, дуҫлыҡ, нәфислек тойғолары тәрбиәләнә.

Тимәк, баланың уйнай белеүе генә етмәй, ул дөрөҫ һәм матур итеп уйын ҡора ла белергә тейеш. Баланы тәрбиәләүҙә был бик мөһим мәсьәлә. Донъяны танып белеүҙең һәр өлкәһе халыҡ тормошон һәм тарихын үҙенә төп сығанаҡ итеп ала. Ошонан сығып, балалар уйын ойоштороу ҙа халҡыбыҙҙың быуаттар буйына йәшәп килгән һәм хәҙер ҙә тәрбиәүи әһәмиәтен юғалтмаған милли уйындарын популярлаштырыуҙан башланып китә. Халыҡ уйындары беҙҙең иң ҡиммәтле мираҫтарыбыҙҙың береһе бит! Уларҙың тәрбиәүи әһәмиәте бер ҡасан да кәмемәй бит, сөнки улар халыҡтың хеҙмәт итеүе барышында барлыҡҡа килгән.

Башҡорт халыҡ эпосы, легенда һәм әкиәттәренән күренеүенсә, уйындар, төрлө ярыш – һынауҙар борон – борондан халыҡ тормошонда бик ҙур һәм мөһим урын алып килгән.

Шулай итеп, халыҡ уйындары халыҡтың тормошона һәм шөғөлөнә тығыҙ бәйләнгән, борон – борондан баланы донъя көтөргө әҙерләү сараһы булып хеҙмәт иткән.

Халыҡ уйындары, йөкмәткеләренән сығып, ике ҙур төркөмгө бүленә: драмалы (сюжетлы йәки башҡарыусанлы) һәм хәрәкәтле (ҡағиҙәле) уйындар. Бынан тыш, балалар уйыны йыл миҙгелдәренә ҡарап та төркөмләнә, сөнки уларҙың ҡайһы берҙәре – ҡыш, икенселәре – яҙ, йәй һәм көҙ көндәрендә генә уйнала. Хәрәкәтле уйындарҙа билдәле бер маҡсатҡа ирешеү, һөҙөмтәгә килеү кеүек ынтылыштар ята. Бала үҙенә үҙе төрлө яҡлап баһа бирә, үҙ мөмкинселектөрен билдәләй ала. Баланың шәхес булып формалашыуында был бик мөһим мәсьәлә. Шуға күрә уйынды ойошторғанда ошо хәкикәтте күҙ уңынан сығарырға ярамай.

Уйындарҙы ойошторғанда бигерәк тә түбәндәгеләрҙе иҫтә тоторға кәрәк: физик һәм рухи яҡтан тәрбиәүи әһәмиәттең дөйөм белем биреү ҡеүәтен. Был маҡсаттарҙың тормошҡа ашыуы уйынды ойоштора белеүгә бәйләнгән.

Бер үк уйын менән баланы төрлөсә тәрбиәләргә мөмкин:

• сәләмәтлеген нығытыу;

• тормошҡа кәрәкле хәрәкәт күнекмәләрен үҙләштереү;

• ижад итеү һәләтлеген үҫтереү;

• ыңғай әхлаҡ сифаттарын, ихтыяр көсөн булдырыу;

• үҙаллылыҡ, активлыҡ, ойоштороусанлыҡ, ҡыҙыҡһыныусанлыҡ тәрбиәләү.

Уйындарҙы уйнатҡанда физик көсөргәнешлеккә айырыуса иғтибар итергә кәрәк: бала уйындан арырға тейеш түгел, киреһенсә, уйнағандан һуң ул үҙенә илһам һәм көс , дәрт тойһон. Уйынды белгәндә генә балалар араһында активлыҡ көслө бара.

Уйындар балаларға үҙ-ара аралашырға ярҙам итә.

Балаларға туп уйындары, уҡ атыш уйындары, йәшенмәктәр, йүгерешле, баҫтырышмаҡ уйындар, бейеүле-таҡмаҡлы һәм төрлө дидактик уйындар өйрәтергә була.

Баланың тәнен сыныҡтырыу, рухын нығытыу өсөн туп уйындары: “Уртала уйыны”, “Өйрәк һәм төлкө”, “Туп ҡағыш”, “Туп бәреш”, “Мәргән туп”, “Ашай торған – ашамай торған” һ. б. Туп уйындары һүҙһе: башҡарылған хәрәкәтле уйындарға инә. Был уйындарҙы балалар яратып уйнайҙар. Сослоҡ, таҫыллыҡ, йылдамлыҡ тәрбиәләнә һәм тирә-яҡҡа йүнәлеш алыу, хәрәкәттәрҙе координациялау, тигеҙлек ?аҡлай белеү күнекмәләрен нығыта.

Уҡ атыш уйындары: йәйә менән уҡ – башҡорт халҡының боронғо ҡоралы. Элек ошо ҡорал менән халыҡ кейек аулаған һәм үҙ илен илбаҫарҙарҙан һаҡлаған. Мәргән булыу өсөн “Йәҙрә атыш уйыны”, “Осҡор уҡ”, “балдаҡ атыш” уйындарын уйнатырға була. Балаларҙың йәшенә ҡарап, уйынды ябайлаштырырға кәрәк, икенсе предметтар менән алмаштырыу ҙа уңышлы.

Йәшенмәк уйындарын балалар айырыуса ярата. Был уйындар аша зирәклек, аңлылыҡ, уяулыҡ, тапҡырлыҡ, сослоҡ, йылғырлыҡ, ҡолаҡ, ҡулдарһың һиҙеүсәнлеген, иғтибарлылыҡ кеүек сифаттар тәрбиәләнә. Был төр уйындар балаларҙың хәтеренә, тәртибенә һәм нервылар системаһына ыңғай тәҫьир иткән эмоциялар.

Йүгерешле, баҫтырышмаҡ уйындарҙы һүҙһеҙ башҡарылған һәм һүҙле, һамаҡлы уйындарға бүлергә мөмкин. Был уйыцндарҙа хәрәкәт, көс ҡулланыу беренсе урында тора.”Ҡатырғыс”, “Көн мен!н төн”, “Энә менән еп”, “Айыу менән ҡуяндар”, “Бесә менән сысҡан”, “Аҡ тирәк, күк тирәк”, “Айыу – бүре юҡ икән”, “буяу һатыш” һәм башҡа уйындар инә. Балаларҙың организмндағы бөтә органдарҙың эшмәкәрлеген камиллаштырыуға булышлыҡ итә: буй һындарының үҫешенә, мускулдар системаһының нығыныуына ярҙам итә.

Бейеүле- таҡмаҡлы уйындар уяулыҡ, тапҡырлыҡ, үткерлек, һиҙгерлек, хәрәкәтсәнлек, етеҙлек талап итә, һүҙҙә лә мәғәнәлек, оҫталыҡ һәм тапҡырлыҡ талап итә. “Көлдөргөс”, “Наза”, “Зинһан өсөн”, “Йоҡосолар”, “Ҡаҙ бәпкәләре һәм төлкө”, “Сыйырсыҡ” уйындарын уйнарға була.

Башҡорт халыҡ уйындарын өйрәтеү балаларға туған телдең матурлығын, төҙөклөгөн, тапҡырлығын күрһәтә ала, уларҙа милли рух тәрбиәләүҙә тос өлөш индерә.

Бала – 4аил2 б2хете

Борон-борондан 42ил2л2 баланы8 тыуыуын тел2п, к0т0п ал4андар, уны 262м итер 0с0н байта7 к0с т1кк2нд2р. Баланы 426ел, ки8 к18елле, 32р н2м2не уйлапэш ите1се, Тырыш, жшс2н итеп т2рби2л2рг2 тырыш7андар.

Баланы 262м ите1 ма7саты – б0т2 халы7тар4а ла хас к1ренеш 32м уны булдырыу6а 2хлак м03им урын тота. Бала, халы7 к16леген2н 7ара4анда «то7омдо дауам иттере1се» й2н эй23е ген2 булып 7алмай. Бала – 4аил2не8 б2хете л2, таянысы ла, хужалы7та т0п яр6амсы ла. " 4аил2 бала 0с0н бер ни мен2н д2 алмаштыр4ы3ы6 й2нт0й2кк2 2йл2н2. Й2ш21 т2жриб23ен ул я7ындары аша туплай башлай. Ата-2с23е 32м баш7а ту4андары мен2н й2ш2п, улар6ан 1рн2к ала, аралашыр4а 0йр2н2.

;0р0ф -4262т буйынса аралашыу ололар6ы и4тирам ите162н башлан4ан. И8 оло ихтирам4а 0л2с2й-олатай, 7арт2с2й-7артатай лайы7 бул4ан. Улар алдында арты7 316 30йл21, с2б2п3е6 к0л01, тауышланыу, 316ен б1лдере1 тыйыл4ан. !6 сиратында ололар 6а 16 д2р2ж23ен т0ш0рм29к2 тырыш7ан, балалар алдында тыйна7лы7 к1р32тк2н.

Бала т2рби2л2162 ата-2с2не8 0л0ш0 ифрат 6ур ик2нлеген 2йтеп тороу к2р2км2й 62. Нисек кен2 булма3ын, балаланы8 16енс2лекле булып 19е1е холо7-фи42ле, 2хла7 ниге6ен 16л2штере1е 4аил2л2 3алына. Шу4а к1р2 ата-2с2не8 бала3ына бул4ан и4тибары у4ата к0сл0 булыр4а тейеш. Был й232тт2н яуаплылы7 ата-2с2не8 32р ике3ен2 л2 урта7. Ата-2с2 тормош юлы буйлап ет2кл2п алып барыусы ла, 7урсалаусы ла ул. ;аил2 а4залары 6ур йо4онто я3ай.

Театр уйынсы7тарыны8 балалар 19ешен2 йо4онто3о

Т0рк0мд2 16 7улдары8 мен2н эшл2нг2н уйынсы7тар, бигер2к т2 ярат7ан 2ки2тт2ре8де8 персонаждары бул3а балалар4а 7ы6ы7 та к18елле л2 була.

Йыш 7ына балалар6ы8 улар мен2н айырылышыр4а ашы7мауын, тел2м21ен к162терг2 м0мкин, с0нки улар мен2н уйна4ан са7та, т0рл0 той4о кисерешт2р арта, уйынсы7 образдар яр6амында балала театрлаштырыл4ан уйындар6ы уйнау тел2ге уяна.

Бына бала 7улына б2л2к2й таштар ала, к1пмелер ва7ыт улар6ы т0рл0 я7лап 2йл2ндереп тикшереп 7арай, 0йр2н2, ипл2п кен2 3икерт2, ерг2 т0ш0р2 32м шул са7та ташсы7тар «атлап», «шыуышып», «тауыш сы4арып» й2нл2н2л2р, терел2л2р. Шул у7 ва7ытта бала 16ене8 х2р2к2тт2рен айырым 0нд2р, телм2р, мимика мен2н берлект2 алып бара. Бына шулай ул с2хн2л2штер2 башлай, 32р бер персонаж4а айырым 31662р мен2н 0нд2ш2, тауыштарын 16г2рт2, герой6арыны8 характерына, 7ыланыштарына о7шар4а тырыша. !6е уны8 образын нисек к16 алдына килтер2, шулай уны уйната.

?урса7 театры персонаждарын балалар6ы8 16 7улдары мен2н эшл21 6ур ижади эшм2к2рлекте8 бер 0л0ш0 булып тора. Был туранан - тура баланы8 ижади д0й0м 19ешен2 б2йл2нг2н.

Уйынсы7тар эшл21 балала 7ы6ы73ыныу уята, шул у7 ва7ытта 16енс2лекле сифаттар6ы к1р2 беле16е талап ит2. Баланы8 16е эшл2г2н уйынсы4ы, хатта т2рби2се й2ки б1т2н 0лк2н кеше яр6амында булыу4а 7арама9тан, уны8 хе6м2тене8 емеше ген2 булып 7алмай, 2 баланы8 ижади я7тан са4ылыуы ла. Был уйынсы7 бала4а 1т2 я7ын, 726ерле тип 3анала 32м герой6ар6ы, йыр6ар6ы, хик2й2 персонаждарын ижад ите1 7ы6ы7лыра7.

Уйынсы7тар эшл21 0с0н т2би42т материалдарын, ташланды7 материалдар6ы йыйыу, бигер2к т2 улар мен2н эшл21 - балала матурлы7ты, б0тм29 т09т2р, буяу6ар, формалар байлы4ын к1р2 беле16е т2рби2л2й.

Уйынсы7тар эшл21 осоронда баланы8 ижад ите1е - ма7сат7а й1н2лтелг2н хе6м2т, бында уйлап сы4арыусанлы7 т0п роль уйнай - я8ы образдар тыу6ырыр4а яр6ам ит2.

Шулай итеп, персонаждар т0601 09т0нд2ге эш, театрлаштырыл4ан уйындар баланы э6м2 - э6лекле, 216ем булыр4а, башла4ан эште а6а4ына тиклем эшл2п б0т0р2 белерг2, к2р2к са7та 16-аллы ябай 4ына м2сь2л2л2р6е8 сиселешен 1т2рг2 0йр2т2.

Был театр эшм2к2рлегене8 бер 0л0ш0 ген2 булды. З2ки2 ;2ли2хм2товна Нафикова 32м ;2ли2 ;2лиева ижад итк2н баш7орт балалар ба7салары 0с0н программа3ыны8 я8ыса талаптар мен2н тулыландырылып донъя к1ререн2 инанабы6 32м ошо программа4а театр6ы8 б0т2 б1лект2ре л2 индерелер тиг2н тел2к белдер2бе6.

Атанан к1рг2н у7 юн4ан,

2с2н2н к1рг2н тун беск2н

Бала3ы бул4ан 32р 4аил2л2 шундай 7а4и62 ны7лы урын алыр4а тейеш= 16е эшл2й ал4анды8 бары3ын да бала 16е баш7ар3ын, бер21г2 л2 у4ны8 0с0н эшл2п бирерг2 ярамай. Бала а8ына килг2н к0нд2р 16е кей3ен, йо7о урынын йыйыштыр3ын, 09 32м ая7 кейемд2рен та6арт3ын. )9т21ен2, баланы8 был эшт2р6е ти6, те12л 32м б0хт2 1т2 даими и4тибар6а тотор4а к2р2к. Быны матур баш7арыр4а к18елле ярыш яр6ам ит2. «Й2ге6 2ле, кем 16ене8 урынын ти6 32м я7шы итеп йыйыштырыр ик2н/» - ти 2с2 32м балаларына 3и66ерм2й ген2 с242тк2 7арап к162т2. «№ауыт - 3абаны б1лешеп алайы7 та, уны йыуып 7уяйы7», - ти ата улына.

"г2р 3е6 балалары4ы66ы8 я7шы, х2ст2рлекле кешел2р булып 19е1ен тел232ге6, улар6ы кесе й2шт2н 1к 0лк2нд2р ха7ында 7ай4ыртыусан булыр4а, ту4андарына 32м 3е6г2 7ыуаныс килтерер62й эш эшл2рг2 0йр2теге6. "г2р Бындай эшт2р6е улар 16 аллы, 16 белдеге мен2н баш7ар3а, ва7ытында к1реп хуплар4а онотма4ы6.

;аил2л2 ике й2ки 0с, Унан да к1бер2к бала бул3а, ва7ыты – ва7ыты мен2н улар6ы8 бер-бере3ене8 эшен2 ба3а бире162рен 3ора4ы6, улар6ы8 ба3а3ына 16еге6 426ел ба3а бирерг2 ынтылы4ы6.

Балалар6ы8 ижади хе6м2т т0р62ре – сиге1, 31р2т т0ш0р01, та7та4а к0й60р0п 31р2т я3ау, я6ыу – 3ы6ыу, с2ск2, г0лд2р т2рби2л21 ке1ек эшт2р мен2н ш040лл2не1е улар6ы8 б0т2 я7тан 19ешен2 булышлы7 ит2, 2 7ар к0р21, мал 7арау, Утын ярыу, 3ыу килтере1, ба7сала т1т2л та6артыу, 3ыу 3ибе1 3ыма7 физик эшт2р хе6м2т к1некм2л2рен камиллаштыра, к0с0н арттыра, ата-2с2л2рг2 оло яр6ам була. Бала 32р эшт2н 72н242тл2не1 тап3ын, хе6м2т шатлы4ы кисер3ен.

Балалар4а 2хл2ки патриотик т2рби2л2162 ата-2с2л2р6е8 роле

"хл2ки –патриотик т2рби2 бире162 ата-2с2л2р6е8 йо4онто3о 3анап б0тк0306. Ата-2с2л2р мен2н ты4ы6 б2йл2неш булдырыу т2рби2сене8 т0п бурыстарыны8 бере3е. Тыу4ан 4аил23е тарихы, ш2ж2р23е балала т0рл0 эмоциональ той4олар уята. Улар я7ындары 0с0н 7ыуана, борсола. !тк2нд2р6е и9к2 т00ш0р01, тарихи тамыр6арын беле1 балалар4а 6ур 7ыуаныс килтер2. Ата-2с2л2р мен2н был й232тт2н аралашыу 4аил23ене8 40р0ф - 4262тт2рен2 3а7сыл 7араш т2рби2л2й. «№е66е8 4аил2л2, 3е66е8 ет2кселект2 кил2с2кте8 ш2хесе 192. Илд2, 3е66е8 к18елеге662 бул4ан бар н2м2 3е66е8 к18елеге662н 1теп балалары4ы64а тапшырыла» - тип я6а А, С. Макаренко. Ф. фазлыева ла уны8 31662рен хуплай. Был 31662р6е т2рби2сег2 балалар 32м ата-2с2л2р мен2н эшт2 7улланыр4а к2р2к.

Х26ерг2 ва7ытта ата-2с2л2р мен2н эш бик актуаль 32м ауыр эшт2р62н 3анала. Шуны8 0с0н д2 т2рби2сег2 бик сабырлы булыр4а к2р2к, с0нки й2ш 4аил2л2р62 патриотик т2рби2, ш2хес т2рби2л21 буйынса эшт2р б0т0нл2й ю77а тиге6л2н2. Хатта, йыш 7ына й2ш ата-2с2л2р62 риза3ы6лы7 та тыу6ыра.

;аил2л2р6е 2хл2ки- патриотик т2рби2 бире1 сараларына й2леп ите1 т2рби2сен2н бик 6ур сабырлы7, 32р бер бала4а и4тибарлылы7 талап ит2. Ата-2с2л26е8 ирекле р21ешт2 7атнашлы4ы – был эште8 т0п ма7саты 32м талабы.

Х26ерге ва7ытта баш7ортостанда ш2ж2р2 а4асын, тамыр6арын билд2л21 буйынса эшт2р бик 216ем бара. Балалар 1662рене8 милли ш2ж2р2 а4астарын 31р2тт2 т0ш0р2л2р, был й232тт2н ата-2с2л2р 6ур яр6ам к1р32т2. шуны8 0с0н д2 4аил2л2 16ене8 1тк2нд2рен, тамыр6арын беле1 бик к2р2кле, тип 3анайым, т1б2нд2ге т2р2н м242н2ле б2йл2нешт2р62 и9т2н сы4арыр4а ярамай=

• 32р кемде8 тамыры – тарихта 32м 4аил2не8, халы7ты8 40р0ф -4262тт2ренд2, тыу4ан я7ты8. илде8 1тк2ненд2+

• 4аил2 - й2м4и2тте8 бер 0л0ш0, халы7 40р0ф -4262тт2рен 3а7лаусы+

• 4аил2 б2хете – халы7ты8, й2м4и2тте8, илде8 б2хете, именлеге.

;аил2л2р мен2н берг2 7ала буйлап, ойошмалар4а, музей6ар4а ма7сатлы экскурсиялар ойоштороу бик отошло. Был экскурсиялар6ы8 3060мт23е булып фото31р2тт2р к1рг26м23е, бала мен2н берлект2 сы4ыш я3ау6ар тора. Шул у7 ва7ытта ата-2с2л2р балалар мен2н берлект2 фольклор байрамдарында 7атнашыуы, комплекслы к1рг26м2л2р ойошторолоуы бик ы84ай 3060мт2л2р бир2. Былар бары3ы ла балалар4а тыу4ан я7ты8 тарихын, хал7ыны8 40р0ф - 4262тт2рен2 0йр2не162, тыу4ан илен2 30й01 т2рби2л2162 6ур а6ым булып тора. Ата-2сл2р 16 ерен2 илен2 бул4ан 30й016е бала4а бик ете6 еткер2 ала. С0нки ата-2с23е бала 0с0н и8 я7ын кеше.

;0м1м2н 2хл2ки – патриотик т2рби2 бире162 ата-2с2л2р6е8 йо4онто3о и9 киткес, 3анап б0тк0306.

"хл2ки- патриотик т2рби2 бире162 дидактик уйындар6ы8 йо4онто3о

М2кт2п2кс2 й2шт2ге баланы8 тормошонда уйын 6ур роль уйнай. Уйында баланы8 и4тибарын б1т2н эшм2к2рлект2р62 й2леп итеп булмай тор4ан предметтар4а й1н2лтеп була. Шуны8 0с0н д2 баланы8 уйын4а ихтыяжын т2рби21и 32м у7ытыу эшт2ренд2 7улланыу отошло.

Баланы8 а8 – зи3ен 19ешенд2 тир2-й1нг2 7ы6ы73ыныуын ойоштороу6ы8 и8 сифатлы сара3ы – дидактик уйындар. дидактик уйындар баланы8 х2терен, уйлау 32л2тен, социум тура3ында4ы к16аллау6арын 19тер2.

Дидактик уйындар уйын форма3ында педагогик ма7саттар6ы тормош7а ашырыу6а 6ур роль уйнай. Баланы8 к2йефт2рен к1т2р2, белемг2 ынтылышын 19тер2. Дидактик уйындар6ы б2л2к2й т0рк0мд2р мен2н 32м индивидуаль формала 1тк2рерг2 м0мкин. Бала4а к0с0 етерлек ма7саттар4ына 7уйыла. Шул у7 ва7ытта дидактик уйындар баланы8 й2ш 16енс2лект2рен2, м0мкинселект2рен2 тап килерг2 тейеш.

Уйын баланы8 7ы6ы73ыныуын, инициатива3ын 32м активлы4ын 19тер2. Уйындар6а бала бирелг2н эшт2р6е 1т2рг2 0йр2н2, 16ене8 м0мкинселект2рен2, 16ене8 эшен2 4орурланыу той4о3о, 16ене8 к0с0н2 ы84ай 7араш формалаша. Уйында бала т0рл0 ва7ыттар6а ал4ан 16ене8 белемд2рен, т2жриб23ен 7уллана.

М.Монтессори, Ф. Н. Блехер, А.и. Сорокина 32м баш7алар 2хл2ки- патриотик т2рби2 бире162 уйынды ки8 7уллан4андар. хатта эшм2к2рлект2р62 ауыр эш ите1се балалар мен2н д2 уйында е8ел урта7 тел таба ал4андар.

Т1б2нд2ге уйындар кесе й2шт2ге 32м 0лк2н т0рк0м балалары 0с0н т242йенл2нг2н. уйындар 6а ошондай темалар4а б1леп т27дим ител2=

1. Баш7ортостант 7алалары+

2. Мине8 Баш7ортостаным+

3. Тыу4ан я7ты8 т2би42те+

4. Баш7ортостан хал7ыны8 м262ни2те=

   • милли костюмдар,

   • музыка 7оралдары,

   • Баш7ортостан р2ссамдары,

   • халы7 ижады,

   • Баш7орт хал7ыны8 милли аштары.

Был уйындар6ы д2рест2р62 32м баш7а эшм2к2рлект2р62 л2 7улланыр4а м0мкин.

Уйындар6ы 1тк2ре1 0с0н т2рби2сег2 т1б2нд2гел2р6е беле1 мотла7=

• билд2ле ва7ыт7а тап килерлек итеп, темалар6ы 32м ма7саттар6ы 3айлай беле1+

• индивидуаль, б2л2к2й т0рк0мс2л2р 32м коллектив мен2н эшл2р 0с0н м0мкинселект2р тыу6ырыу+

• Балалар тыныс уйнай ал3ын 0с0н уйынды 1тк2ре1 0с0н урынды билд2л21+

• Уйынды 1тк2ре1 форма3ын, алымдарын 0йр2не1, уйында 16ене8 ролен билд2л21+

• №айлан4ан уйын4а к2р2кле материалдар 26ерл21+

• Уйын алдынан билд2л2нг2н тема буйынса балалар6ы8 белемд2рен тикшере1+

• Уйын башында уйынды8 й0км2тке3е, уйын материалдары, 7а4и62л2ре мен2н таныштырыу+

• уйын4а йом4а7 я3ау= балалар6ы хуплау, е8е1сег2 приздар тапшырыу 3. б.

Т27дим ителг2н уйындар т1б2нд2ге структура буйынса т060лг2н=

• уйынды8 исеме,

• ма7саты,

• уйынды8 би62леше,

• уйында 7атнашыусылар,

• уйынды8 7а4и62л2ре, барышы

?а4и62 буйынса, уйындар6ы т2рби2се 16е ойоштора 32м 1тк2р2. Ирт2нс2к, саф 3ауала й0р0г2нд2 32м к0нд06г0 йо7онан 3у8 уйын б0т2 т0рк0м мен2н ойошторолма97а ла м0мкин. Педагог б2л2к2й коллектив мен2н й2ки индивидуаль уйындар 1тк2р2. Был уйын – к1неге162р булыр4а м0мкин ёобруч, туп мен2нЁ.

Б2л2к2й т0рк0мд2р мен2н уйын 1тк2рг2нд2 т2рби2сег2 балалар6ы8 индивидуаль м0мкинселект2рен и92пк2 алыр4а, хаталарын т062терг2, балалар6ы8 ихтибарын айырым элементтар 1т21г2 й1н2лтерг2, кем ышаныс3ы6ыра7 эш ит2, улар6ы хуплар4а к2р2к.

Уйындар6а4ы берлект2ге эшт2р балалар6ы8 аралашыуын активлаштыра. Шулай у7, 2йтерг2 к2р2к, я84ы6 уйна4ан4а 7ара4анда ике – 0с бала мен2н ойошторол4ан уйын о6а4ыра7 та, 7ы6ы4ыра7 та була.

!6аллы эшм2к2рлект2 балалар к1бер2к й1гер2л2р, ултыралар, эйел2л2р, 2 3икере1, шыуышыу улар6ы8 3ир2гер2к 1т2л2. Шуны8 0с0н д2 педагог7а был х2р2к2тт2р индерелг2н к1неге162р6е саф 3ауала й0р0г2нд2,

ярты т0рк0м мен2н уйындар уйна4анда и92пк2 алып планына индерерг2 к2р2к.

Йыш 7ына т2рби2се, к1неге162р6е8 ауырлы4ына 3ылтанып, туп, обручтар6ы 3ир2гер2к 7уллана. "мм2 йышыра7 улар6ы8 м0мкинселект2рен2 7арап алын4ан к1неге162р баланы8 ихтибарын, ете6леген, ти6леген 19тер2. Ва7ыт 1те1 мен2н балалар 16 инициативалары мен2н был предметтар6ы уйындарында 7уллана башлай6ар.

К1т2ренке к2йеф мен2н уйнал4ан х2р2к2тле уйындар баланы8 7ул су7тарына 32м кил23е эшм2к2рлеген2 л2 ы84ай йо4онто я3ай.

Икенсе кеск2й62р т0рк0м0н2 уртаса 32м 6ур х2р2к2тле уйындар хас. Уртаса х2р2к2тле уйындар4а й2леп ите1 ф23емлер2к, улар баланы8 х2р2к2т активлы4ын 19тере1г2 булышлы7 ит2. Бигер2к т2, 7ыш к0н0, х2р2к2тле уйындар6а х2р2к2т активлы7тарын д0р09 ойоштороу к2р2к.

Балалар6ы8 т0рк0мд2ге тормошон ойоштор4ан ва7ытта т2рби2се сюжетлы–ролле уйындар4а ла 6ур ихтибар бирерг2, был уйындар6ы8 т2рби 21и м242н23ен и92пк2 алыр4а тейеш.

Уйын эшм2к2рлеген2 бирелг2н ва7ытта, тулы3ынса, т2рби2се б2л2к2й т0рк0мд2р62 уйнар4а, 16аллылы7тарын хуплар4а, я8ы сюжеттар т27дим итерг2 тейеш. Сюжетлы уйындар4а ирт2нге с242тт2р, саф 3ауала й0р0г2н ва7ытта 4ына т1гел, 2 е8елс2 аштан 3у8 да ва7ыт б1лен2.

Икенсе кеск2й62р т0рк0м0нд2 сюжетлы уйындар ойошторор 0с0н т0рл0 7урса7тар, хайуандар фигуралары, мебель, к0нк1реш предметтары ё1тек, плит2, телевизорЁ, «б06р2хана», « ашна7сы», «табиб» уйындары 0с0н атрибуттар к2р2к.

Балалар к1бер2к 7арашы ту7тал4ан предметты, уйынсы7ты 3айлау мен2н уйынды8 сюжетын 3айлай. Шуны8 0с0н д2 т0рк0мд2 уйынсы7ты, уйын к2р2к-яра7тарын д0р09 итеп урынлаштырыу мотла7. Сюжетлы-ролле уйындар 0с0н к2р2к яра7ты бала97а, и62нг2 32м баланы8 буйы етк2н асы7 шкафтар6а урынлаштыралар. Шул у7 ва7ытта т0рк0мд08 т0рл0 урындарында булыуы балалар4а индивидуаль 32м б2л2к2й т0рк0мд2р62 уйын ойоштороу м0мкинлеген тыу6ыра.

К2шт2л2р62 й2ки 09т2лд2 урынлаштырыл4ан дидактик уйынсы7тар6ы балалар бик яратып 7уллана. Машина, туп, этеп й0р0г2н предметтар уйын зона3ында булыр4а тейеш, бала уйынсы7ты 7улына тотоп 7ай6а уйнар4а ик2н тип урын э6л2рг2 тейеш т1гел.

?ом, 3ыу мен2н уйнар4а би6р2л2р, к0р2к, й060п й0р0г2н уйынсы7тар булдырылыр4а тейеш. " «т060л0ш» 0с0н брустар, пластиналар, эре 32м б2л2к2й т060л0ш материалдары булыуы мотла7.

Уйын 7улланмаларын д0р09 3айлап, улар6ы д0р09 урынлаштырыу т2рби2сег2 яйлап балалар4а сюжеттар т060рг2 яр6ам ит2+ бер коллектив булып уйнар4а, аралашыр4а, ы84ай 7арашта булыр4а булышлы7 ит2.

Кеск2й балалар теге й2ки был ашамлы7ты ним2н2н бешереле1е мен2н 7ы6ы73ыналар, 1662ре ашар4а бешерерг2 32м 0лк2нд2р6е, ти9тер62рен 3ыйлар4а яраталар. Шуны8 0с0н «Салат 26ерл2йек», «С2й 7айнатып 0йр2н2йек» ке1ек дидактик уйындар 7улланыу м03им.

«Бала4ы66ы8 физик 19еше»

Ма7сат= Ата-2с2л2р6е балалар6ы8 физик 19еше 32м м0мкинселект2ре мен2н таныштырыу.

Т2би42тт2н бала4а бик к1п к0с, энергия, 19еш 32м 16л2штере1 0с0н к1п м0мкинселект2р бирелг2н. Балалар6ы8 к21623е 0лк2нд2р6екен2н к1пк2 б2л2к2сер2к= б2л2к2й балалар, кес кен2 хайуан балалаы ке1ек 1к, 1662рен2 30й01, й2лл21 тыу6ыралар - быны8 мен2н т2би42т улар4а был донъяла й2ш21 сы4ана4ы бир2, матур 32м 30йм2лекле баланы бары3ы ла тел2п яраталар, уны8 тура3ында х2ст2рлек ит2л2р, 30й2л2р.

Кесе й2шт2 интеллектуаль 32м физик 19еш параллель бара. ёНикитиндар6ы8 физик т2рби23е система3ы тура3ында 30йл2рг2 булаЁ.

Икенсе кеск2й62р т0рк0м0нд2 балалар тура й0р016е 16л2штер2л2р, ва7 ёбарма7 су7тарыЁ 32м эре ёк2162г2 к0с т0ш01, атлап й0р01Ё моторикаларын 19тер2л2р.

Балалар бик х2р2к2тс2н. Ту7тамай й1гер162н, 3икере162н, сабыу6ан, 1662рен2 7аршылы7тар тыу6ырыу6ан улар мышцыларын 72н242тл2ндер2л2р. )лк2нд2р бындай 7ыуаныстар6ан к1пт2н инде ситл2шк2нд2р, улар6ы8 х2р2к2тс2нлеге л2 а6ыра7, шу4а ла улар балалар4а й2герерг2, шаярыр4а, 19ешерг2 7амасаулай6ар ё«!6е8де матур тот\», «Шайтан ке1ек 7отора3ы8» 3.б. Ё, яй, х2р2к2т3е6 тормош7а ниге6 3алалар.

Баланы8 энергия3ына к2р2кле й1н2леш бире1 бик фай6алы. М292л2н, баланы ирт2нге гимнастика, сана, са84ы, бассейн, тренажер, туптар мен2н таныштырыр4а була.

Йыш 7ына, ата-2с2л2р баланы «б0т23е мен2н д2 т2ьмин ите1» ма7сатында, б1лм23ен уйынсы7тар, спорт уйынсы7тары, 19еш 0с0н к2р2к комплекстар мен2н тултыралар, хата улар ара3ынан баланы к1ре1е л2 7ыйын. Бала 0лк2нд2рг2 7арап, улар4а о7шар4а тырышып 19еш2. Уйындарында, 0й62, телевизор6а, урамда ним2 к1р2 шуны 31р2тл2й. «Ата3ы», «2с23е» булып эш ит2. Балалар 0лк2нд2р6е8 атлап й0р0ш0н, 4262тт2рен, к2йефт2рен, интонацияларын, 31662рен 1662рен2 «к1сер2л2р», бик о9та 0йр2н2л2р. "г2р ата-2с23е ирт2нс2к гимнастика эшл2й ик2н, был баланы8 к0нд2лек норма3ына 2йл2н2. "2мм2 балалар гел я7шыны 4ына т1гел,2 0лк2нд2р теленд2 «насар» 4262тт2р6е л2 отоп алалар.Йыш 7ына ата-2с2 баланан, ним2нелер эшл2рг2 ярамауын талап ит2л2р, 2 1662ре шул у7 ва7ытта был эште эшл2162рен дауам ит2л2р, й2ки баланан талап ит2л2р, 2 1662рен2 был эште эшл2рг2 ирендер2.

Балалар6ы8 0лк2нд2рг2 о7шар4а тырышыуы тир2-я7 донъя, 16е мен2н б2йл2неш тыу6ырыр4а яр6ам ит2, кил23е 19еш осорона фундамент 3ала, бала4а ла, т2рби2сел2рг2 л2 таянып эш итерг2 м0мкинселек тыуа. Бала к0с0рг2нешле эшл2й ала, 16ен эш мен2н 7ы6ы7тыра ала, 19ешен2 б2йле ихтыяж мен2н 72н242тл2ндере1 м0мкинселеге тыуа.№2йб2т физик 19еш 32м 16ен тойоу – тормош7а 7ы6ы73ыныу6ы8 ниге6е.

Бала ата-2с23ене8 талаптарын «к1рм29к2, ишетм29к2» тырыш3а ни эшл2рг2/ Шулай 6а булла. ?а4и62 б0т2 4аил2 0с0н бер т0рл0 булыр4а тейеш, 2 айырым бала 0с0н ген2 т1гел.

Бала уйын аша тир2-я7 мен2н таныша, уны8 талаптары мен2н ризалашыр4а, килеп сы77ан 7ыйынлы7тар6ы ижади х2л ите1 сараларын а8лар4а 0йр2н2. К1некм2л2рг2 0йр2те1 к1бер2к уйын Аша бара. Балалар ба7са3ында т2жриб2ле т2рби2сел2р, специалистар эшл2й, улар4а м0р2ж242т итеге6= 0й62 уйындар6ы нисек ойошторор6а, уйынды нинд2й формала 1тк2рг2нд2 билд2ле 7атмарлы7тар6ан сы4ыуы е8елер2к булыр ине. Методист, т2рби2сел2р, музыка 32м физкультура ет2ксел2ре, психолог, логопедтар- бары4ы ла 3е66е8 7арама7та. №е66е т2жриб2 урта7лашыр4а 32м б2йл2неште 06м29к2 са7ырабы6\

«;аил2л2 уйна4ан уйындар»

Д1ртенсе 32м бишенсе й2шт2ге балалар мен2н ролле уйындар4а т0п и4тибар бирерг2 к2р2к.

Д1ртенсе й2шт2ге балалар6ы8 уйындары 6ур 19еш кисер2= улар6ы8 тема3ы ки82й2, уйынды8 м242н23е асы4ыра7 к1рен2, уны тормош7а ашырыу6а ны7ышмалылы7 19еш2. ;262тт2, уйын башланыу4а тиклем б1лен2, 2мм2 балалар4а ролд2р6е 16 аллы б1лешерг2 ауырыра7, шу4а к1р2 0лк2нд2р я4ынан уйындар мен2н идара ите1 16ене8 м03имлеген ю4алтмай.

Ролле уйында4ы 0йр2тк2нд2, 0лк2нд2р т0п рольде 1662рен2 алалар ём292л2н, табип роленЁ, 2 баланы 09т2м2 рольг2 й2леп ит2л2р ёауырыуЁ. Шунан 3у8 улар урындарын алмашалар= бала - т0п ролд2, ата - 2с2 - 09т2м2 ролд2. " инде бала 16 аллы уйынсы7тар мен2н уйна4анда диалог 7орор4а ынтыла, 16ене8 партнеры мен2н рольг2 инеп аралаша.

Д0р09 й1н2лешт2 уйындар мен2н идара итк2нд2, бала ипт2шт2ре мен2н бик ти6 контакт таба 32м 16-ара ы84ай м0н2с2б2тт2р формалаша.

Бала3ыны8 иптешт2ре мен2н уйынын к162те1 3060мт23енд2 ата-2с2л2р уны8 ролде 16л2штере1 к1р32ткесен билд2л2й алалар=

1. Уйын эшм2к2рлегенд2 бала 16 аллы 16ен2 ал4ан ролде8 у4а 4ына хас эш - х2р2к2тт2рен баш7ара.

2. Телм2ре 7урса7тар4а й2ки ипт2шт2рен2 - уйын персонаждарына й1н2лтелг2н.

3. !6ене8 ролен партнерына 2йтеп бире1 м03им.

4. Аралашыу диалог форма3ында бара.

5. Уйын эпизодтары бик 26 ва7ытлы, улар йыш алмашып торалар.

6. Уйын барышында алмашсы уйынсы7тар индерел2.

;аил2л2 уйындар ойоштороу 0с0н ти9тер балалар булма3а, ата-2с2л2р режиссер уйындарына м0р2ж242т ит2 алалар.

Бындай уйындар к16 алдына килтереп й2ки уйлап сы4арыл4ан ситуациалар6ан килеп сы4алар, ул ва7ытта бала 16ен2 бер нинд2й 62 ролде алмай. М292л2н, бала 09т2л буйлап кубикты й0р0т2.

"г2р 62 бала уны кубик тип 7абул ит32, ул уйын булмай, 2 предмет мен2н эш ите1 ген2 була. "г2р бала уны икенсе т0рл0р2к й0р0т32, бер2й нинд2й тауыш сы4ар3а ём292л2н, мотор тауышыЁ, ул ва7ытта кубик уны8 7улында машина,й2ки трактор4а 21ерел2. Тим2к, 3е66е8 бала4ы6 режиссер уйынын 16л2штер2. Ул машина 3ыма7 ге1л2й, нинд2й6ер персонаж булып 30йл2ш2, л2кин ул был персонаж да, машина ла булмай.

Режиссер уйындарын ойоштороу 0с0н «зоопарк» тибында4ы ва7 уйынсы7тар, 2ки2т персонаждары я7шы башлан4ыс булып торалар. Бала4а улар мен2н нисек уйнар4а, 32р перснож исемен2н монолог 32м диалогик телм2рг2 яйлап к1серг2 0йр2терг2 к2р2к.

Баланы яратыу - уны а8лау

;262тт2, ата-2с2 арты7 а7ыл талап итм2г2н алымдар4а таяна= бала4а ното7 у7ыу6ан башлап 7ыйыш 7улланыу 32м хатта битарафлы77а тиклем. "мм2 был ысулдар6ы8 бере3е л2 проблеманы8 асылына т0ш0н0рг2, уны8 сиселешен билд2л2рг2 яр6ам итм2й.

Нисек кен2 7ы64аныс булма3ын, бе6 йыш 7ына 32л2тле, л2кин 1т2 х2р2к2тс2н й2 яй, 3ула7ай й2ки б1т2н 16енс2лект2рен2 т0ш0н0п т2 7арамай, балалар6ы ауыр холо7лолар р2тен2 индер2бе6.

Баш7алар4а о7шама4ан, 16ен2 бер т0рл0 бала4а ториош7а яра7лашыуы е8ел т1гел. Шу4а ла улар6ы8 к1пт2ре у8ыш3ы6лы77а дусар. " бит балалар6ы8 эске донъя3ына 1теп ин2 алмау6а, 7араштарын 3ан4а 3у7мау6а кебе3енс2 16ебе6 42йепле. А8лар4а тел2м21 - 19еп килг2н быуынды8 у8ыш3ы6лы77а тарыу с2б2пт2рен2 т0ш0нм21, нинд2й6ер ма7сат7а к0сл2п ынтылдырыу, ту7мау3ы6 72н242т3е6лек белдере1, 2рл21. " бала я4ынан арыу, 16 к0с0н2 ышанмау, 7ур7ыу, 16ен 42йепле тойоу 32м килеп тыу4ан к0с0рг2нешле х2лде 16г2рт2 алмау 4азабы.

Бе6 ауыр 3ынылыш заманда й2ш2йбе6, проблемалар тормошто 7атмарлаштыра, 4аил2 м0н2с2б2тт2рен2 ы4ы-зы4ы 09т2й. Элек бары3ы ла ябайыра7 бул4ан= 4аил2л2 ата-2с2г2 7арата ихтирам 3а7лан4ан, 0лк2н абруй яулай белг2н. Х26ер и32 быуындар ара3ында 7апма-7аршылы7тар барлы77а кил2. Ололар 7алып7а 3алын4ан 4262тт2р6е й2ш быуын4а к0сл2п та4а, 2 1662ре 16г2реште, я8ылы7ты 7абул итерг2 тел2м2й, 32р кемд2 7анундар6ы бо6оусыны к1р2. Тормош бит барыбер ал4а бара, яйлап элеккене ин7ар ит2, унан ситл2ш2. Й2ш21 р21еше й2шен ти6легенд2й 16г2р2.

Балалар6ы8 й2ш21 7имм2тт2ре, тормош ха7ында4ык16аллалау6ары баш7аса. Шу4а ла ата-2с2л2р62 балалары мен2н аралашыу б2йл2неше 060л2. ;аил2л2 баланы ю4алтыу 7ур7ыныс уяна. «Ата мен2н бала» м28гелек проблема3ы ниге6енд2 ти6 ген2 баш7алары 7ал7ып сы4а= сирг2 3абышыу6ар, яралы я6мыштар, олкоголизм, я84ы6 7артлы7, наркомания, суицид. Ике быуын ара3ында хасил бул4ан 7аршылы7тар бер кемде л2 аямай. ;аил2л2 берен-бере а8лау 4ына т1гел, ауыр са7та бер-бере3ен2 яр6ам4а киле1, тер2к булыу тиг2н т0ш0нс2 б0т0нл2й ю4ала.

Ва7ыт 1те1 мен2н, хатта консерватив 7арашлы ата-2с2л2р 62 улар 0с0н 0лг0 3анал4ан й2ш21 р21ешен2 таянып балалар мен2н идара итерг2 м0мкин т1геллеген2 инана. А8лашылмаусылы77а килтерг2н м2сь2л2л2р6е х2л ите1 0с0н к1п н2м2не8 асылына т0ш0н01 к2р2ктер. М292л2н, т0рл0 4аил2л2 т2рби2л2нг2н ике ят кеше нинд2й ниге662 м0н2с2б2тт2р 7ора, берлект2ге Тормош алып бара/ )й62ге 7ытыршылы7лы, к0с0рг2нешле х2л 19мерг2 нинд2й ким2лд2 т29ьир ит2/ Ситт2 эшл2г2н, бала3ын т2рби2л2162 7атнашма4ан ата 4аил2 б0т0нл0г0н т2ьмин ит2 аламы/ Был осра7та на6лы, я4ымлы 2с2 булып 7алыр4а м0мкинме/ Ата-2с2 к1п ва7ытын эшк2 б1л32, бала 16ен ситл2телг2н итеп тоймаймы/ Заман уйынсы7тары, компьютер берг2л2шеп китап у7ыу6ы, й2нле аралашыу6ы алмаштырыр к0ск2 эй2ме/ Ата-2с2г2 бала, 2 бала4а ата-2с2 мен2н 7ы6ы7лы, к18елле 32м е8ел бул3ын 0с0н нинд2й 7а4и62л2р6е беле1 мотла7 ик2н/

Ошо 3орау6ар4а яуап табыр 0с0н 32р кемг2, т21 н21б2тт2, бала са7 йылдарын и9к2 т0ш0р01 32м унда4ы ауырлы7тар6ы, к18елд2 уйылып 7ал4ан кире я7тар6ы к16 у8ынан 1тк2ре1 урынлылыр. Былар 4аил2 м0н2с2б2тт2рен2, баланы т2рби2л21 алымдарына т29ьир итм2й 7алмай. "г2р 62 кешене б2л2к2й са7та т1б2н3етк2н, ту7ма4ан бул3алар, 4262тт2, ул, 19к2с, 16ене8 4аил23енд2 л2 ошо 7у алымдар6ы 7уллана, ошо у7 хаталар6ы 7абатлай.

У64ан йылдар6а4ы х2л-ва7и4алар6ы ба3алап, 16е82 т2н7ит к16леген2н 7арап, к1п кен2 етеш3е6лект2р6е т062терг2 м0мкин. Бынан тыш, балалар мен2н урта7 тел табыу 0с0н 32р 4аил2л2 быуындар э6м2- э6леклеген терге6е1, 40р0ф- 4262тт2рг2 таяныу м03имдер= н29елг2 ихтирам булма4анда, олатай-0л2с2й62р6е 3ан4а 3у7ма4анда, й2ш быуынды8 а8лауына 0м0т ите1 ышаныслы т1гел.

Та4ы ла бер 16енс2лекте к16 у8ынан сы4армау д0р09 булыр. Ата-2с2л2р, баланы8 м2кт2пт2ге проблемаларына, т0нд2ге 3аташыу6арына, тотло4оу6арына зарланып, психолог7а м0р2ж242т итк2нд2, нинд2й6ер дарыу6ы8, к282ште8 б0т2 м2сь2л2не бер асылда х2л ите1ен2 ышана. "мм2 б2л2не баланы8 16ен2 ген2 яп3арып 7уйыу 6а д0р09 т1гел. Уны8 сы4ана4ы т0пт2 й2шеренг2н. Бала мен2н килеп тыу4ан проблема - ата мен2н 2с2не8 16-ара м0н2с2б2те к06г030 ул.

Сабый6ар6ы8 7ара84ынан 7ур7ыуы, 30йл2шк2нд2 тотло4оуы, д2рест2 ихтибар туплай алмауы, у7ыу6а 0лг2шм21е - был билд2л2р ата-2с2не8 хаталары. ;2йеп3е6 б2л2к2й кеше 16ен2 «ут алыр4а» м2жб1р.

Ата-2с2 ара3ында барлы77а килг2н 3ал7ынлы7, м0н2с2б2тт2р6е8 ки9кенл2ше1е осоронда балалар сирг2 ти6 биреше1с2н. Я7ын кешел2ре 7ай4ы4а 7алма3ын 0с0н бала 16ен 7орбан итерг2 л2 26ер.

Тим2к, балалар6ы8 проблема3ы - ул бе6, ата-2с2л2р. Быны а8лар4а тел2м232к т2, тормош т2жриб23е тап шул ха7та д2лилл2й.

Ысынлап та, балалар6ы8 к1пселек проблемаларында ата-2с2 16е 42йепле. Бер ген2 сабый 6а донъя4а ауыр холо7ло булып тыумай. Ике быуын 32м ата мен2н 2с2 ара3ында4ы д0р09 булма4ан м0н2с2б2тт2р 3060мт23енд2 барлы77а кил2 улар.

№2р 4аил2 - 16е бер айырым д21л2т, ти62р бит. №2р д21л2тте8 16 идара ите1 алымы бул4ан 3ыма7, 4аил2л2ге м0н2с2б2тт2р 62 т0рл0 билд2л2н2.

1. Авторитар стилг2 таян4ан ата-2с2л2р бала4а 7аты талаптар 7уя. Бер н2м2не л2 а8латыу6ы к2р2кле тапмай 32м нинд2й6ер билд2л2нг2н 7а4и62л2рг2 буй3онор4а м2жб1р ит2. Бындай ата-2с2 баланы 7аты к162те1 а9тында тота 32м у4а бер нинд2й ким2лд2 л2 16аллылы7 хо7у4ы бирм2й. Ошо ар7ала балалар 6а к0с0рг2нешлект2н арый, 16 фекер62рен белгерте162н 7ур7а. Ата-2с2 баланы йыш шелт2л2й, хатта физик к0с т2 7уллана.

2. Демократик-авторитар стиль ю4ары талаптар мен2н бер р2тт2н, бала4а 7арата йылы м0н2с2б2т 3а7лауныу мен2н аырыла. Бындай ата-2с2л2р, т21ге осра7та4ы ке1ек, баланы нинд2й6ер сикт2рг2 7уя, 2мм2 с2б2пт2рен 32м был сикл2162р6е8 м03имлеген а8лата. Бала йыш 7ына ата-2с2 талаптары мен2н килеш2. )лк2нд2р 62 й2ш быуынды8 фекер62рен и92пк2 ала 32м, а7ыллы тип тап7анда, улар мен2н тулы3ынса ризалаша.

Бында ма7тау, ш2хесте8 ы84ай я7тарын айырым билд22л21, фекер алышыу, бала проблема3ына 1теп ине1 32м улар6ы урта7 х2л ите1 ке1ек м0н2с2б2тт2р булдырыл4ан.

1. Либераль стиль х0к0м итк2нд2, Сабый б0т0нл2й к16 у8ынан т0ш0п 7ала, етм232, был ата-2с2 я4ынан бала4а 7арата к0сл0 м0х2бб2т той4о3о мен2н а8латыла. )лк2нд2р баланы 16 ихтыярына 7уя. Ундай 4аил2л2 т2рби2л2нг2н бала 16енен8 хис - той4олары мен2н идара ит2 алмаяса7.

2. Индифференд стиль бул4анда, бала мен2н ата-2с2 ара3ында йылы м0н2с2б2т ю7 ким2ленд2. Т2рби2 бире1г2 ва7ыт та, хатта и4тибар 6а и92пле. Матди 32м психологик проблемалар6ы х2л ите1 ниге6енд2 балалар4а и4тибар б1лерг2 к0с т2, м0мкинлек т2 7алмай.

№2р 4аил2л2 ошо билд2л2р буйынса 1662рене8 нинд2й стилг2 таян4анын асы7лай ала. ;0м1м2н ал4анда, ш2хесте8 фихик 32м психик етеш3е6лект2р мен2н формалашыуы, т21 сиратта, балалар6ы8 проблемаларын, 7ы6ы73ыныуын а8лар4а 32м улар6ы берлект2 х2л итерг2 тел2м21 ниге6енд2 барлы77а кил2. Балала психологик я7лан4анлы7 32м х21еф3е6лек хисен 19тере1 мотла7. Шул са7та 4ына бала т0рл0 я7лап с2л2м2т булып 19ер.

Баш7орт халы7 уйындары

«Алтын ашы7»

"6ерлек эше= Уйында 2 - 4 бала 7атнаша. №2р уйнаусынан, уйында 7атнашыусылар6ы8 и92бен2н сы4ып, 3 й2ки 5- 2р ашы7 30й2ге йыйып алына. Бер 30й2кте буяп, уны алтын ашы7 тип билд2л2й62р. Ерг2 3ирпелг2н ашы7тар6ы8 ятыштары буйынса сират билд2л2н2= алсы - беренсе, т0й - икенсе, б1к - 0с0нс0, сик - д1ртенсе. Алтын ашы7 сик 3ы6ы4ынан 1 метр алы9лы7та б1к ятышында ерг2 7уйыла.

Уйынды8 а8латма3ы= Беренсе уйнаусы йыйып алын4ан ашы7тар6ы ерг2 3ирпеп ебер2 32м, 30й2кт2р6е8 ятышына 7арап, баш7аларына тей6ерм2й, алсы3ын алсы4а, б1ген б1кк2, сиген сикк2, т0й0н т0йг2 сирт2. Уйын башында 7а6на4а бирг2н ашы7 3анын сиртеп ал4ас, сик 3ы6ы4ынан алтын ашы77а отоп ал4ан ашы7тарын б2р2. Алтын ашы7 алсы ятышына 2йл2неп ят3а, уйнаусы4а баш7а 30й2кт2р6е л2 ю4арыла4ы т2ртип мен2н сиртеп алыр4а р0хс2т ител2. Алтын ашы7тан 3у8 сиртеп алын4ан 30й2кт2р сиртм2к и92бе булып 3анала. Уйын а6а4ында кемде8 сиртм2к и92бе к1п булып сы4а, шул е8е1се тип таныла.

?а4и62л2р= №0й2кт2р6е бер-бере3ен2 сиртк2н ва7ытта, алсы ятышында ят7ан 30й2к тик шул р21ешт2 ят7ан 30й2кк2 ген2 тейерг2 тейеш. "г2р алсы ятышында4ы ашы7 икенсе ятышта ят7ан 30й2кк2 барып тей32, сирте1се уйындан сы4а, уйынды икенсе бала башлай. Уйындан сы77ан сирте1се, икенсе сираты килеп етк2с, 7а6на4а я8ынан ашы7тар индер2. Алтын ашы7 бер нис2 тап7ыр сиртк2нд2н 3у8 да алсы ятышына 2йл2неп ятма3а, уйнаусы шулай у7 16 сиратын ипт2шен2 тапшыра. Алтын ашы7 7абаттан урынына ултыртыла.

Уйынды8 232ми2те= Барма7 быуындары ны4ыта, м2рг2нлекк2, т212кк2ллекк2, т16емлекк2, от7орло7 0йр2т2.

?атын-7ы66ы8 х2ле, тормош-к0нк1реше, б2хете, абруйы ир62рг2, улар628 хол7она ны7 б2йле. Тим2к, 7ы66ар6ы т2рби2л21 – 7ы66ар6ы 4ына т2рби2л21 т1гел, 2 бер 1к ва7ытта малай6ар4а 7ы66ар4а, 4аил2г2 д0р09 м0н2с2б2т т2рби2л21 ул. Абруйлы ир - 7атынды8 к0сл0 т2рби2се3е.

?ы6 балалар6ы т2рби2л21 эшен нисек я7шыртыр4а 3у8. Быны8 0с0н т2рби2сел2р т1б2нд2ге м2сь2л2л2рг2 т0п и4тибар6арын й1н2лтерг2 тейештер, тип уйлайбы6.

1. ?ы66ар4а 32йб2т кеше булыр4а ынтылыш т2рби2л21. ?ы64аныс7а 7аршы, к1п кен2 7ы66арыбы66а ундай ынтылыш ю7. «№ине8 идеялы8 бармы/» тиг2н 3орау4а к1пт2р «ю7» тип яуап бир2л2р. " бит 7атын-7ы66ы8 7арашы кил2с2кк2 й1н2лтелг2н булыр4а тейеш. Н29елде, милл2тте, кешелекте 3а7лау – уны8 т0п ма7саты. "62п-2хл27те бер быуындан икенсе3ен2 байыта-байыта к1сере1 62 – уны8 и8енд2. Был бурыстар6ы, 2лбитт2, тик т2рби2ле 7атын 4ына у8ышлы тормош7а ашыра ала.

2. ?атын-7ы66ар6ы 7атын-7ы6 итеп т2рби2л21. Т2рби2 эшенд2 б0г0н т0рл0 саралар мен2н 7атын-7ы66ы уны8 7атын-7ы6, ир-атты8 ир-ат булыуына инандырыр4а тырышыр4а к2р2к.

3. ?ы66ар6ы тормошта4ы теге й2ки был к1ренешт2р6е, х2лд2р6е, кешел2р6е д0р09 ба3алар4а 0йр2те1. Кешене т2рби2л2162 тир2-й1нд2ге роле бик 6ур. Б0г0нг0 м0хит, 7атын-7ы64а кире йо4онто я3ай. " ундай кире т2ь9ирг2 7аршы торорло7 механизм ю7мы ни/ Бар. Ул – кешене8 ва7и4алар4а, х2л-к1ренешт2рг2 д0р09 м0н2с2б2те.

4. ?ы66ар6ы милли рухта т2рби2л21. Шуны онотор4а ярамай= милли рухта т2рби2л2нг2н 7атын-7ы66ы8 милл2те 3а7лау6ы4ы роле ифрат 6ур.

5. ?ы6 баланы т2рби2л2г2нд2 ышаныу сара3ын к1бер2к 7улланыр4а к2р2к. Баш7орт 4аил2л2ренд2 7ы66ар4а 7арата, 4262тт2, тыйыу методы 7улланыла. Уны8 да, 2лбитт2, т2рби2 система3ында 16 урыны бар. "мм2 шуны3ы= тыйыу ысулдары бала тулы 7анлы тормоштан, тыш7ы донъянан ситл2те1г2 килтерерг2 тейеш т1гел. " йылдар буйы «тыйыу» закондарын таты4ан баланы8 16-16ен2 ышанысы б0т2.

?ы6 баланы8 д0р09 юлдан барыуын т2ьмин ите1се и8 к0сл0 педагогик ысулдар6ы8 бере3е – ышаныс. Б2л2к2й62н ышанысты а7лап 0йр2нг2н 7ы6, 6урай4ас та ата-2с23ене8, у7ытыусыларыны8 ышанысын а7лар4а тырышаса7.

Т2рби2ле 7ы6 – й2м4и2тте8 и8 6ур байлы4ы ул. Яман 7ы66ы8 аламалы4ы, быуындан – быуын4а к1сеп, к1пт2р6е б2хет3е6 ит2. М0х2мм2т п2й42мб2р= «Насар ер62 19к2н матур с2ск2н2н 3а7лана к1реге6», - тиг2с, «Ул нинд2й с2ск2/» - тип 3орай6ар. Ул= «Насар 4аил2л2 19к2н 2хл273е6 7ы6 бала» - тип яуап бир2.

Т2рби2 7арында башлана

"г2р 2с2 бала3ын табыр4а тел2м232 32м унан нисек т2 7отолор4а ни2тл232, тыу4ас, ул сабый6ы8 й2ш2ге3е килерме ик2н/ Тел2п алынма4ан балалар 16-16ен2 7ул 3алыу4а йышыра7 бара. Улар6ы8 т0п уйы – «мин лайы7лы т1гел» 32м шуны8 ар7а3ында проблемалары тыуып 7ына тора. Улар ярат7ан кеше3ен2 т0рл0 я7лап ярар4а тырыша й2, кире3енс2, и8 ихлас 30й016е л2 7абул итерг2 32л2т3е6. То4роло77а ышанмауы, те12ллекте 32м 7а4и62л2р6е яратмауы у4а карьера я3ар4а 7амасаулай. Бындай баланы8 т0п уйы – 2с2 тел2ген2 буй3онмау.

"лбитт2, 3е6 балалары4ы66ы 41мере буйы б2хет мен2н т2ьмин ит2 алмай3ы4ы6, л2кин 42зизеге66е8 16ен 32йб2т тотоуы, уны8 хол7о, кил2с2кт2ге ауырлы са4ы4ы66ы8 нисек 1те1ен2 б2йле.

"с2не8 м0н2с2б2те бала4а 1т2 к1п н2м2не, хатта енси й1н2леште л2 3ала. К16 алды4ы64а килтереге6= 3е66е8 бик т2 малай тап7ы4ы6 кил2, 2 7арында б2л2к2с 7ы6сы7 19еш2. Ошо ва7ыт ул 16ен к0тм2г2нд2рен, 2с23ен2 к2р2к т1геллеген кисер2 32м был бала4а 41мерлекк2 э6ен 3ала – «мин насар 7атын\» "с2не8 7ы6 урынына малай к0т01ене8 икенсе бер я4ы – тыу4ас, бындай 7ы6 баланы8 т1л3е6леге. " с2б2п, 2леге л2 бая4ы, уны8 перинаталь кисерешт2ренд2 – «3ин малай\». " ир-ат, беле1ебе6с2, ауыр4а 7алмай. Бындай табип та, дарыу 6а яр6ам ит2 алмай, психотерапевтьы8 7атнашлы4ы к2р2к.

Икенсе перинаталь матрица тул4а7 тот7анда барлы77а кил2. Баланы 32м 2с2не тыуыу х2лен2 алдан 26ерл21 ма7сатынан, тул4а7 яйлап башлана 32м йышыра7, к0сл0р2к була бара. Бала 0с0н к0т0лм2г2нлек, ауыртыныу кил2= «Ят7ан урыным тыныс 32м 32йб2т ине, 2 х26е нинд2й6ер к0с, ю7-ю7, 2с2йем 16е мине бынан 7ыуа. Тим2к, ул мине яратмай. Мин насар\». "г2р бала табыу т2би4и юл мен2н бар3а, был 16-16е8де анализлау4а, т2н7итл21г2 ниге6 бир2. Ф272т тыуыу барышында кешег2 т16емлелек, тормошта4ы 7аршылы7тар6ы 1т2 беле1 32л2те 3алына. "г2р ошо ниге6 булма3а ёсабый6ы операция яр6амында ал3аларЁ, ундай балала сабырлы7 т2рби2л21 1т2 ауыр, л2кин м0мкин. "мм2 32р ауырлы7 7аршы3ында ул ю4алып 7аласа7.

Баланы8 а8ына й2 16ене8 к2р2км2г2нлеген тойоу ё«мин2н 7отолдолар»Ё, й2 16ен2 ба9ым тойоу ё«мине донъя4а килерг2 м2жбур иттел2р»Ё 3алына. Бындай балалар, 0лк2н2йг2с т2, йыш к0с0рг2неш кисер2, 3060мт23ен я7шыртыр4а тырышып, бер 1к эште к1п тап7ыр6ар эшл2й, 2 ысынында и32 бер 1к н2м2не 7абатлай. Улар кешене8 к282шен2 7ола7 3алмай 32м 16 эшен2 7ы9ылыу6ы яратмай. " операция мен2н планлы р21ешт2 ал3алар. Бала тул4а7 аша б0т0нл2й 1тм2й. «мин насар» тиг2н матрицаны кисерм2й. Бындай кешел2р кил2с2кт2 т16ем3е6 була, б0т2 у8ыш3ы6лы7тарында баш7алар6ы 42йепл2й, 16-16е82 т2н7ит тиг2н н2м2не белм2й, 2 был быны8 19ешен2, баш7алар мен2н м0н2с2б2тен2 кире йо4онто я3ай.

Тул4а7 тотоу 726имгес2 барма97а ла м0мкин ём292л2н, стимуляция яр6амында уны махсус булдырыуЁ. Был осра7та баланы8 кисерешт2ре 7ыр7а арта 32м «мин насар» матрица3ы ны7лы ны4ына. Кил2с2кт2 бындай кеше 7орбанлы7 позиция3ын ала= «"-2-2, мин насармы, алда та4ы ла насарыра7 буласа7мын\» Тул4а7ты дарыу6ар мен2н махсус булдырыу 3у8ынан кешене8 т2м2кег2, алкоголг2 б2йлелеген тыу6ыра. " эш шунда= стимуляция 32р са7та ла ауыртыу6ы ба9ыусы дарыу мен2н берг2 я3ала. Был осра7та бала ним2 кисер2/

Уны8 ауыртыныуы, укол бирелг2с т2, ю77а сы4а. Бер нинд2й тырышлы73ы6, «3оп» 3ине8 бер ере8 д2 ауыртмай. Алда, тормошто8 7атмарлы х2лд2ре 7аршы3ында, кешел2 а83ы6 р21ешт2, «3оп» 32м «ауыртмай» тиг2нде я8ынан 7айтарыу тел2ге тыуа 32м ул, бигер2к т2 кире той4олар йыш кисерелг2н 19мер са4ында, «х2лде ти6 е8ел2йте1се» алкоголь, т2м2ке, наркотик мен2н ду9лашып ките1е бар.

"г2р тул4а7 бик о6а77а 3у6ыл3а, тыуаса7 бала сы6ам 32м т16емле була, л2кин у8ышлы7тан 32м к18ел3е6лект2н ул 72н242тлек ала. О6айлы тул4а7 кил2с2кт2 ябы7 урындан 7ур7ыу той34о3о тыу6ыра. Ундай6ар6ы я84ы6лы7 32м к18ел т0ш0нк0л0г0 бил2й.

"г2р бала аналы7та д0р09 ятма3а тыуыу м2ле о6а77а 3у6ыла. "с23ене8 борсолоуы, табипты8 16-16ен2 ышанмауы сабый психика3ына э6ен 3ала. Ундай6ар 19к2с т2, х2р2к2тс2н 32м 32р са7 н2м2 мен2ндер м2ш41л була, л2кин 2лл2 нинд2й6ер 6ур 3060мт2л2рг2 иреш2 алмай. Улыр4а тормош й1н2лешен билд2л21е, м24л1м2т туплауы ауыр, 16 фекер62ре ю7.

Башы мен2н т1гел, 2 арт я4ы мен2н тыу4ан осра7та сабый 3ауа етм2162н о6а4ыра7 интег2, акушер уны8 янбаштарынан тотоп, тыуыу6ы яулай. Л2кин бала тарафынан был я7ты донъя4а киле1г2 к2р2к тип 7абул ител2. Башыны8 т2нен2 7ара4анда 2се 7арынында о6а4ыра7 булыуы 7аршылы7 той4о3он тыу6ыра. Ундай кешел2р6е8 хол7о 7апма-7аршылы7лы= фай6а4а т1геллеген бел32л2р 62, фекер62рен ти6 16г2рт2л2р. К1пт2ре 1662рен2 тейг2нде, ирк2л2г2нде яратмай, 2 был баш7алар мен2н м0н2с2б2тт2, енси тормошта са4ыла. Бындай кешел2р6е8 к1бе3е арты7 ти9к2ре 32м 16 316ле.

Шулай итеп, тул4а7 тотоу дауам ит2, аналы7 е8с23е асыла 32м сабый тыуыу каналынан я7ты донъя4а ашы4а. " был, 2йтерг2 к2р2к, уны8 0с0н 6ур тырышлы7 талап ите1се етди хе6м2т, й24ни, 0с0нс0 перинаталь матрица. "с2, к0с2неп, сабый4а яр6ам ит2 32м бында 2с2 мен2н баланы8 ни2тт2ре тап кил2. Ф272т ошо м2лд2 кеше хол7она хе6м2т 30й01с2нлек, ны7ышмалылы7 32м ма7сат7а ынтылыусанлы7 3алына. Улай 4ына ла т1гел, 2г2р тыуыу эшм2к2рлеген 2с2 организм к0йл232, й24ни, бары3ы ла т2би42т 7ушыуы буйынса бар3а, н27 шунда сабый6ы8 логик фекерл21 32л2тен2 ниге6 ны4ытыла= «Ни82л2р тир2-я7 донъя 16г2р6е, тим2к, мин насар. Л2кин мин бит 16г2рм2нем, тим2к, донъя ми82 7арата 426ел т1гел, уны8 16ен 16г2ртерг2 –тыуыр4а ла я7шы 32м 426ел тормош булдырыр4а к2р2к\» Шулай бала тул4а7 ва7ытында ба9ым 32м тын етм21 мен2н о6атыл4ан тыуыу барышында у7 й2ш21 0с0н к2р2шк2 ин2.

Кешел2рг2, 0лк2н2йг2с т2, тыу4анда4ы т2ь9ораттарын т0шт2ренд2 бомба шартлау, 7ойон, 6ур хайуандар4а 3унар, й2и32 б21ел, тир, 7ан ке1ек биологик материалдар мен2н эш ите1 форма3ында к1р2.

Балаларҙың активлығын арттырыу маҡсатында ҡулланылған физкульттәнәфестәр

Физкульттәнәфестәр иртәнге гимнастика кеүек режим моменттарының мәжбүри өлөшө булып тормай, әммә тәжрибәләрҙән күреүебеҙсә, уны төрлө йәш төркөмдәрендә көндәлек режимға индереү ыңғай һөҙөмтәләр бирә.

Физкультминутка - (физкультәнәфес) – балаларҙың һаулығын нығытыуға, эшсәнлеген арттырыуға йүнәлтелгән ҡыҫҡа ваҡытлы (1-2 минут) сара. Физкульттәнәфестәр балаларҙың эшмәкәрлегенең активлығын үҙгәртеү, бының менән арыуҙарын кәметеү һәм яңынан эшмәкәрлекте дауам итеү маҡсатында үткәрелә.

Физкульттәнәфес тәрбиәселәргә һәм ата - әсәләргә берлектә уйнап алыу, уларҙы ҡыуандырыу, шул уҡ ваҡытта телмәр үҫтереү, хәрәкәт кординацияһын һәм ваҡ моторикаһын үҫтереү мөмкинселеген бирә. Физкульттәнәфескә ингән күнегеүҙәр ярҙамында балаларҙың кәүҙәләрен тотошо яҡшыра, организмдың нығыныуын тәьмин итә, иғтибарлыҡтары һәм фекерләү ҡеүәһе, ҡабул итеүсәнлеге арта, балалар төрлө сенсор кисерештәр алалар. Тәбиғи белем биреү эшмәкәрлеге барышында балаларҙың иғтибарлыҡтары кәмей башлаһа, уларҙы йәнләндереү маҡсатында шаян шиғырҙар һәм көлкөлө тиҙәйткестәр, уларҙы күрһәтеү хәрәкәттәре, төрлө күнегеүҙәр ҡыҙыҡлы, йөкмәткеле һәм сағыу физкульттәнәфестәрҙе үткәреү кәрәклеге алға сыға. Һәр күнегеүҙең хәрәкәттәрен, шиғри юлдарын балалар тәрбиәсе менән берлектә ятларға тейештәр, яйлап улар физкульттәнәфестең исемен йәки һүрәтен күреү менән ү,0

ҙҙәре ҡабатлай башларлыҡ булырға тейеш. Тәбиғи белем биреү эшмәкәрлеге ваҡытында эшмәкәрлектең бер этаптан икенсеһенә күсеү ваҡытында физкульттәнәфестәҙе үткәреүгә иң ҡулайлы ваҡыт. Әммә ҡайһы бер осраҡтарҙа, балаларҙың ҡыҙыҡһыныуы ҙур булған саҡта, бигерәк тә күргәҙмәлек материалдар менән эшләгән ваҡытта физкульттәнәфестәрҙең балаларҙың эшмәкәрлегенә ҡамасаулауы ла бар. Шуның өсөн дә бөтә тәбиғи белем биреү эшмәкәрлеге физкульттәнәфестәрҙе айырым элемент итеп индерергә кәрәк.

Физкульттәнәфестәр өс төрлө төркөмгә бүленә:

1. Бөтә төр тәбиғи белем биреү эшмәкәрлектәренең дә икенсе өлөшөндә, балалар арый башлау менән, уларҙың иғтибарын бер эшмәкәрлектән икенсеһенә күсер алдынан, балаларҙың һаулығын һаҡлау маҡсатында үткәрелгән физкульттәнәфестәр. Мәҫәлән, һуҙылыу, позвоночниктарҙы тигеҙләү, еңелсә йүгереү, урында атлау һәм йүгереү, алға эйелеү кеүек күнегеүҙәрҙе шиғыр юлдары менән берлектә алып барыу. Бындай физкульттәнәфестәҙең геройҙары сысҡандар, ҡара бесәй, әтәс, ағастар, һыуҙа йөҙөүселәр һ. б. булыуы мөмкин ;

2. Бармаҡ суҡтары менән бәйле күнегеҙәр. Был күнегеүҙәр бармҡтарҙы ял иттереү маҡсатында грамотаға өйрәтеү, художестволы ижад тәбиғи белем биреү эшмәкәрлектәрендә ҡуланыла. Мәҫәлән, бармаҡ уйындары “Сәскәләр”, “Ағай ҡайҙа булдың?” һ.б. Был йәһәттән беҙҙең баалар баҡсаһы ижади төркөмөнөң “Тылсымлы өндәр” методик әсбәбе ярҙамға килә.

3. Иртәнге гимнастикаларҙы ҡыҙығыраҡ, йөкмәткеле, сағыу итеп үткәрергә мөмкин физкульттәнәфестәр. Мәҫәлән, “Ҡояш”, “Ел”, “Паровоз”, һ. б. Дилара Ураловнаның үткәргән гимнастикаларында тап ошо шиғыр менән үткәрелгән күнегеүҙәр алына.