Ж?рек аурулары ?р т?рлі ауруларды? ас?ынуынан немесе ж?рек ж?не ?антамыр ж?йесі ?ызметі б?зылуы мен за?ымдануынан пайда болатын аурулар. Ж?рек ауруларыны? жиі кездесетін т?рлері: ревматизм, гипертония, ж?рек а?ауы, ж?рек демікпесі, ж?рек ж?не ?ан тамыр неврозы, миокард инфарктысы, гипотония, т.б. Ж?рек а?ауы – ж?рек ?арыншалары мен ж?рекшелеріні? арасында?ы ?ан ?тетін са?ылау тарылып, ж?рек ?ызметіні? б?зылуы. М?ны? туа ж?не ж?ре пайда болатын т?рлері бар. Туа пайда бол?ан ж?рек а?ауы к?біне ?ры?ты? дамуы кезінде, ж?ректі? ?алыпты жетілмеуінен болады. Ж?ре пайда болатын ж?рек а?ауы, негізінен, баспа, мерез, т.б. ауруларды? ас?ынуынан болады. Б?л жа?дайда ж?ректі? ішкі ?абаты ?абынып, ?а?па?шалар беріштеніп, кішірейіп, ж?рекше арасында?ы са?ылауды толы? жаба алмайды. Сонды?тан ?арынша жиырыл?анда ?ан ж?рекшеге ?айта ??йылып, оны кернеп ?лсіретеді. ?ан айналысы б?зылып, ж?рек ?ызметі нашарлайды. Адам ал?аш?ы кезде ауруын сезбейді. Ауру ас?ын?ан кезде нау?ас ентігеді, ж?регі ?а?ып, шаншып, ?ан айналысы т?мендейді, ?ол-ая?ы ісінеді. Ж?рек ж?не ?ан тамыр неврозы – ж?рек ж?не ?антамыр ж?йесі ?ызметіні? б?зылуы мен за?ымдануы. Б?лар ?ш топ?а б?лінеді. Бірінші тобы – жалпы невроз (неврастения, истерия, т.б.). Б?л кезде ж?ректі? со?уы б?зылады. Клиникалы? белгісі: адамны? беті ?ызарады, с?рланады, басы ауырады. Екінші тобы – гипертония, гипотония аурулары. Б?л аурулар миды? ж?рек пен ?ан тамырыны? ж?мысын реттейтін ж?йке орталы?ы ?ызметіні? б?зылуынан, сондай-а?, ми ?ыртысыны? ауру?а шалды?уынан пайда болады. ?шінші тобына вегетативтік ж?йке ж?йесін за?ымдап, кейін ми ?ыртысына таралатын ж?йке аурулары жатады. Ауру к?біне адамны? жеке органдарында дамып, кейін ж?лын ж?не симпатикалы? ж?йке ж?йесіні? басты б?лімдеріне таралады. Б?лардан бас?а да Ж?рек Аурулары бар. Мысалы, Ж?рек демікпесі; ?. Демікпе.
Ж?рек пен ?антамырлар ж?йесіні? аурулары ?р т?рлі жа?дайлар?а байланысты.
Б?лшы?еттерге ауыр к?ш т?сіретін ж?мыстар - ж?рек б?лшы?еттеріне за?ым келтіріп, жиырылу ?рекетін т?мендетеді. Ж?рек б?лшы?етін ?анмен жабды?тайтын ?антамырларды ?ан?атпа бітеліп, оттегі мен ?оректік заттарды тасу?а кедергі жасайды.?те ?ауіпті ж??палы ауруды ?оздырушыларды? б?летін уы ?анмен ж?рекке жетіп, ж?рек б?лшы?еттерін за?ымдайды.?ал?анша без гормоныны? не аз, не к?п б?лінуі ыр?а?ты жиырылуды б?зады.Ж?рек ?а?па?шалары бактериялармен за?ымдан?анда жабылмай, ж?рек жиырыл?анда ?анны? кері а?уына ?сер етеді. Ж?рек - ?антамырлары аурулары ж?йке ж?йесіне де байланысты.
?ан ?ысымыны? ?згеруі
Адам ?артай?ан сайын артерия ?антамырлары ?абыр?аларыны? серпінділігі т?мендеп, ?атайып, ты?ыздалып, ?уысы тарылады. М?шелерге ?ан аз келеді, артерия ?антамырларында ?ан ?ысымы жо?арылайды. ?ан ?ысымыны? к?терілуі б?йрек ауруына, ж?йке ж?йесіні? к?йзелісіне, денені? аз ?оз?алуына байланысты. ?ан ?ысымы ?атты к?терілсе, ?антамырларды? жарылуы м?мкін. Ми?а ?ан ??йылу ?те ?ауіпті. Себебі ми жасушалары за?ымданып, б?лшы?еттер жансызданады. ?ол-ая? ?лсізденіп сал болады. Б?л кезде артерия ?антамырларында?ы ?ан ?ысымы сынап ба?анасымен 200 мм-ден асады. Егер ?ан ?ысымы т?мендесе, сынап ба?анасыны? к?рсеткіші 70-80 мм т?мен болады. М?ндай ауруларды? белгілері: бас ауырады, ж?регі айниды, ??ла?ынан шу кетпейді, тама??а т?беті тартпайды, ж?ректі? жиырылуы бірде жиілеп, бірде б?сендейді.Адамда ?ан ?ысымы к?терілсе не т?мендесе, н?руызы бар та?амды аз пайдалану керек. К?ніне 8-9 са?ат ?йы?тау, ашуланбау, таза ауада к?бірек ж?ру ж?рек-?антамырлар ж?йесіне ?те ?олайлы.
Вена ?антамырларыны? ке?еюі
?за? уа?ыт ая?ынан тік т?рып ж?мыс істеген адамдарда вена ?антамырлары ке?ейеді. Ке?ейген жерлерінде ?ан?атпа пайда болады. Сыртынан т?йін-т?йін болып к?зге ай?ын білінеді. Вена ?антамырларында ?ан ?ысымын жо?арылатады. Ая? к?п ?имылдама?ан со? оны? б?лшы?еттері де жиырыла алмайды. ?ан?атпа ауруы ас?ынбау ?шін к?бірек ?оз?алу керек.
Ж?рек кемістігі
Ж?рек кемістігі ж?рек ?а?пакшаларыны? за?ымдануынан болады. Ж?рек кемістігі туа пайда бол?ан ж?не ж?ре пайда бол?ан деп 2-ге б?лінеді. Туа пайда бол?ан кемістік іште жат?анда ?ры? ж?регіні? д?рыс ?алыптаспауынан туындайды. Ондай а?аулы? ж?ректі? ж?рекшелерінде бай?алады. Ж?ре пайда бол?ан кемістік ж??палы ауруларды? ?серінен де болады. Ж?рек ?а?па?шаларыны? жармаларыны? жиегі тегіс болмай кедір-б?дырлы тырты? болып ?алады. ?а?па?шалар жабы? т?рса да, ?ан?а тос?ауыл бола алмай ж?ректе ?ан іркіліп то?тап ?алады.
?аназды? (анемия) - ?анда эритроциттерді? азайып, гемоглобинні? кемуінен болатын ауру. ?аназды?ты? болу себептері: денеден к?п ?ан кету; химиялы? заттарды?, уды?, безгек ауруыны? ?серінен эритроциттерді? тіршілігін жоюы; кемік майы, бауыр, к?кбауырды? за?ымдануы; эритроциттерді? т?зілуіне ?атысатын заттарды? (темір, В12 витамині) жетіспеуі ж?не т. б. ?ан оттегіне ?аны?па?анды?тан, м?шелер мен ?лпалар?а оттек жетіспейді. Зат алмасу б?зылады. Эритроциттерді? м?лшері азай?анда ?анны? т?т?ырлы?ы т?мендеп, ж?рек со?уы жиілейді. ?аназды?тан ж?рекке к?п к?ш т?седі. Оны ?ан ??ю ар?ылы емдейді.
А? ?андылы?
А? ?андылы? (лейкемия) лейкоциттерді? тез к?бейіп, ?ан а?ынын толтырып жіберуден пайда болады (гр. leukas - а?, гр. haima - ?ан). Лейкоциттер кеміктегі жілік майын ы?ыстырып, эритроциттерді? т?зілуіне кедергі жасайды. Б?л ауруды рентген с?улесі, радиоактивті элементтермен емдейді.
Просмотр содержимого документа
«Ж?рек ?ан тамырлар ж?йесіні? аурулары »
Пәні биология
Сыныбы 8
Сабақ № 38
Сабақтың тақырыбы Жүрек қан тамырлар жүйесінің аурулары
Сабақтың мақсаты
Білімділік оқушыларға жүрек қан тамырлар жүйесінің ауруларын түсіндіру
Дамытушылық оқушыларға қан тамырлар жүйесінің ауруларының себебін түсіндіре отырып,
ой - өрісін дамыту
Тәрбиелік оқушыларды салауатты өмір салтын сақтауға баулу
Сабақтың типі жаңа білімді меңгерту
Сабақтың түрі аралас сабақ
Сабақтың әдісі баяндау,түсіндіру,сұрақ - жауап
Сабақтың көрнекілігі тірек – сызба,плакат
Сабақтың барысы
І Ұйымдастыру кезеңі
ІІ Ұй тапсырмасын сұрау
ІІІ Жаңа сабақты түсіндіру
ІV Сабақты бекіту
V Сабақты қорытындылау
VІ Бағалау
VІІ Үйге тапсырма беру
І Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу
2.Оқушылардын назарын сабаққа аудару
ІІ Ұй тапсырмасын сұрау
1.Қанайналым шеңберлері нешеге бөлінеді ?
2.Тамыр соғуы дегеніміз не ?
3.Қан қысымын қандай құралмен өлшейді ?
4.Гипертония дегеніміз не ?
5.Кіші қанайналым шеңберін түсіндір
6.Үлкен қанайналым шеңберіне сипаттама бер
ІІІ Жаңа сабақты түсіндіру
Жүрек аурулары әр түрлі аурулардың асқынуынан немесе жүрек және қантамыр жүйесі қызметі бұзылуы мен зақымдануынан пайда болатын аурулар. Жүрек ауруларының жиі кездесетін түрлері: ревматизм, гипертония, жүрек ақауы, жүрек демікпесі, жүрек және қан тамыр неврозы, миокард инфарктысы, гипотония, т.б. Жүрек ақауы – жүрек қарыншалары мен жүрекшелерінің арасындағы қан өтетін саңылау тарылып, жүрек қызметінің бұзылуы. Мұның туа және жүре пайда болатын түрлері бар. Туа пайда болған жүрек ақауы көбіне ұрықтың дамуы кезінде, жүректің қалыпты жетілмеуінен болады. Жүре пайда болатын жүрек ақауы, негізінен, баспа, мерез, т.б. аурулардың асқынуынан болады. Бұл жағдайда жүректің ішкі қабаты қабынып, қақпақшалар беріштеніп, кішірейіп, жүрекше арасындағы саңылауды толық жаба алмайды. Сондықтан қарынша жиырылғанда қан жүрекшеге қайта құйылып, оны кернеп әлсіретеді. Қан айналысы бұзылып, жүрек қызметі нашарлайды. Адам алғашқы кезде ауруын сезбейді. Ауру асқынған кезде науқас ентігеді, жүрегі қағып, шаншып, қан айналысы төмендейді, қол-аяғы ісінеді. Жүрек және қан тамыр неврозы – жүрек және қантамыр жүйесі қызметінің бұзылуы мен зақымдануы. Бұлар үш топқа бөлінеді. Бірінші тобы – жалпы невроз (неврастения, истерия, т.б.). Бұл кезде жүректің соғуы бұзылады. Клиникалық белгісі: адамның беті қызарады, сұрланады, басы ауырады. Екінші тобы – гипертония, гипотония аурулары. Бұл аурулар мидың жүрек пен қан тамырының жұмысын реттейтін жүйке орталығы қызметінің бұзылуынан, сондай-ақ, ми қыртысының ауруға шалдығуынан пайда болады. Үшінші тобына вегетативтік жүйке жүйесін зақымдап, кейін ми қыртысына таралатын жүйке аурулары жатады. Ауру көбіне адамның жеке органдарында дамып, кейін жұлын және симпатикалық жүйке жүйесінің басты бөлімдеріне таралады. Бұлардан басқа да Жүрек Аурулары бар. Мысалы, Жүрек демікпесі; қ. Демікпе.
Жүрекпенқантамырларжүйесініңаурулары әр түрлі жағдайларға байланысты.
Бұлшықеттерге ауыр күш түсіретін жұмыстар - жүрек бұлшықеттеріне зақым келтіріп, жиырылу әрекетін төмендетеді. Жүрек бұлшықетін қанмен жабдықтайтын қантамырларды қанқатпа бітеліп, оттегі мен қоректік заттарды тасуға кедергі жасайды.Өте қауіпті жұқпалы ауруды қоздырушылардың бөлетін уы қанмен жүрекке жетіп, жүрек бұлшықеттерін зақымдайды.Қалқанша без гормонының не аз, не көп бөлінуі ырғақты жиырылуды бұзады.Жүрек қақпақшалары бактериялармен зақымданғанда жабылмай, жүрек жиырылғанда қанның кері ағуына әсер етеді. Жүрек - қантамырлары аурулары жүйке жүйесіне де байланысты.
Қан қысымының өзгеруі
Адам қартайған сайын артерия қантамырлары қабырғаларының серпінділігі төмендеп, қатайып, тығыздалып, қуысы тарылады. Мүшелерге қан аз келеді, артерия қантамырларында қан қысымы жоғарылайды. Қан қысымының көтерілуі бүйрек ауруына, жүйке жүйесінің күйзелісіне, дененің аз қозғалуына байланысты. Қан қысымы қатты көтерілсе, қантамырлардың жарылуы мүмкін. Миға қан қүйылу өте қауіпті. Себебі ми жасушалары зақымданып, бұлшықеттер жансызданады. Қол-аяқ әлсізденіп сал болады. Бұл кезде артерия қантамырларындағы қан қысымы сынап бағанасымен 200 мм-ден асады. Егер қан қысымы төмендесе, сынап бағанасының көрсеткіші 70-80 мм төмен болады. Мұндай аурулардың белгілері: бас ауырады, жүрегі айниды, құлағынан шу кетпейді, тамаққа тәбеті тартпайды, жүректің жиырылуы бірде жиілеп, бірде бәсендейді.Адамда қан қысымы көтерілсе не төмендесе, нәруызы бар тағамды аз пайдалану керек. Күніне 8-9 сағат ұйықтау, ашуланбау, таза ауада көбірек жүру жүрек-қантамырлар жүйесіне өте қолайлы.
Вена қантамырларының кеңеюі
Ұзақ уақыт аяғынан тік тұрып жұмыс істеген адамдарда вена қантамырлары кеңейеді. Кеңейген жерлерінде қанқатпа пайда болады. Сыртынан түйін-түйін болып көзге айқын білінеді. Вена қантамырларында қан қысымын жоғарылатады. Аяқ көп қимылдамаған соң оның бұлшықеттері де жиырыла алмайды. Қанқатпа ауруы асқынбау үшін көбірек қозғалу керек.
Жүрек кемістігі
Жүрек кемістігі жүрек қақпакшаларының зақымдануынан болады. Жүрек кемістігі туа пайда болған және жүре пайда болған деп 2-ге бөлінеді. Туа пайда болған кемістік іште жатқанда ұрық жүрегінің дұрыс қалыптаспауынан туындайды. Ондай ақаулық жүректің жүрекшелерінде байқалады. Жүре пайда болған кемістік жұқпалы аурулардың әсерінен де болады. Жүрек қақпақшаларының жармаларының жиегі тегіс болмай кедір-бұдырлы тыртық болып қалады. Қақпақшалар жабық тұрса да, қанға тосқауыл бола алмай жүректе қан іркіліп тоқтап қалады.
Қаназдық (анемия) - қанда эритроциттердің азайып, гемоглобиннің кемуінен болатын ауру. Қаназдықтың болу себептері: денеден көп қан кету; химиялық заттардың, удың, безгек ауруының әсерінен эритроциттердің тіршілігін жоюы; кемік майы, бауыр, көкбауырдың зақымдануы; эритроциттердің түзілуіне қатысатын заттардың (темір, В12 витамині) жетіспеуі және т. б. Қан оттегіне қанықпағандықтан, мүшелер мен ұлпаларға оттек жетіспейді. Зат алмасу бұзылады. Эритроциттердің мөлшері азайғанда қанның тұтқырлығы төмендеп, жүрек соғуы жиілейді. Қаназдықтан жүрекке көп күш түседі. Оны қан құю арқылы емдейді.
Ақ қандылық
Аққандылық (лейкемия) лейкоциттердің тез көбейіп, қан ағынын толтырып жіберуден пайда болады (гр.leukas - ақ, гр.haima - қан). Лейкоциттер кеміктегі жілік майын ығыстырып, эритроциттердің түзілуіне кедергі жасайды. Бұл ауруды рентген сәулесі, радиоактивті элементтермен емдейді.
ІV Сабақты бекіту
1.Жүрек кемістігі неден пайда болады ?
2.Жүрек – қантамырлар ауруларының қандай түрлерін білесіңдер ?
3.Қаназдық неден пайда болады ?
4.Қан қысымының өзгеру себептері неде ?
5.Қан кету кезінде қандай алғашқы жәрдем көрсету керек ?
6.Жүрек – қантамырлар ауруларына зиянды заттардың әсері ?
