Білімділік: О?ушылар?а жемістерді? т?рлерімен таныстырып, шырынды жемістер мен ??р?а? жемістер туралы т?сінік беру.
Дамытушылы?: Жемістерді? т?рлерімен таныстырып т?сініктерін ары ?арай дамыту.
Т?рбиелік: Жемістерді? адам ?мірінде алатын ма?ызы туралы айтып т?рбиелеу.
Саба? типі:жа?а та?ырыпты ме?герту
Саба? т?рі:аралас
Саба? ?дісі: С?ра?-жауап,суреттермен ж?мыс.
К?рнекілік: презентация
Саба? барысы:
1.?йымдастыру с?ті(2 мин)
2.Пысы?тау с?ра?тары(8 мин )
3.Жа?а та?ырыпты т?сіндіру (25мин)
4.Жа?а та?ырыпты бекіту (5мин)
5.Ба?алау (3мин)
6.?йге тапсырма беру(1мин)
1.?йымдастыру
- с?лемдесу
-о?ушыларды т?гендеу
- саба??а назар аударту
2.?й тапсырмасын с?рау:
Берілген сипаттамалардан тоза?дарды? т?рлерін аны?та?дар.
Тоза?дары майда
Бітеу г?лдерді? таза?дануы:
Г?лі ашы? ре?ді
Аталы? жіпшесі ?зын ?здігінен
Шіркеліктері бар буна?дене.
Тоза?дануы бір г?лді? ішінде
Тоза?дары ірі буна?дене
Г?лдері хош иісті буна?дене
Г?лдері ре?сіз жел ар?ылы
С?ра? - жауап
Жынысты к?бею деген не?
Тоза?дану т?рлері ?андай?
?здігінен тоза?дану дегеніміз не?
Ай?ас тоза?дану дегеніміз не?
?ры?тану жолын т?сіндірі?із
3.Жа?а та?ырыпты т?сіндіру
?сімдік г?лдеп бол?аннан кейін, аналы? жатыны са?талып, ?рпа?танып жеміске айналады. ?ал?ан б?лімдері ?урап т?сіп ?алады. Жеміс – к?бею м?шелеріні? со??ы даму сатысы. Ол бір ?ана г?лден дамиды. Жеміс ішінде т??ымы бар г?лді ?сімдіктерді? к?бею м?шесі. Барлы? г?лді ?сімдіктерді? жемістері шырынды ж?не ??р?а? деп 2 топ?а б?лінеді.
Жеміс (лат. fructus) — жабы? т??ымды ?сімдіктер ?німі. Жеміс ?ры?тан?ан аналы?тан дамиды, біра? к?птеген ?сімдіктерде бас?а б?ліктерінен де (г?л кіндігі, г?л серігі, т.б.) дамиды. Аналы?тан дамы?ан жемісті на?ыз жеміс, ал бас?а б?ліктерінен дамы?ан жемісті жал?ан жеміс деп атайды. Жеміс т??ымнан ж?не жеміс?аптан т?рады. Жеміс?апты? ішінде бір немесе бірнеше т??ым болады, партеногенездік жолмен дамы?ан жеміс т??ымсыз болады. ?сімдік т?ріне байланысты жемісті? пішіні, к?лемі, т?сі ?р т?рлі болады. Жеміс ??р?а? жеміс ж?не шырынды ж?мса? жеміс деп б?лінеді. ??р?а? жемісті? к?п т??ымды ?а?ырап ашылатын (б?рша?, б?рша??ын, т.б.) ж?не бір т??ымды, ?а?ырап ашылмайтын (жа??а?, жа??а?ша, т??ымша, д?нек) т?рі бар. Шырынды жемісті к?п т??ымды (жидек, ас?аба?, алма, т.б.) ж?не бір т??ымды (с?йекті жеміс) деп б?леді. Жеміс?апты? сырт?ы ?абаты (экзокарпий) жылтыр (шие, алма), балауызды (ж?зім, алхоры, шомыр), т?кті (шабдалы), ж?мса? (?рік), ?ыртысты (т?шала), ?алы? (лимон, апельсин), ?атты (жа??а?) болады. Шырынды жемістерде экзокарпий ?абатынан кейін ?ант, май жиналатын ж?мса? мезокарпий (?рік, шие, т.б.) ?абаты т?зіледі. жемісті? е? ішкі ?абаты (эндокарпий) кейбір ?сімдіктерде ?атайып, с?йектеніп кетеді (алхоры, т.б.), кейбіреуінде ж?мса? шырынды (лимон, апельсин) немесе ?лпекке (б?рша? т??ымдасы) айналады. Экзокарпий мен мезокарпий клеткаларында хлорофилл бол?анды?тан, пісіп-жетілу кезінде жемісті? клетка шырынында антоциан пигментіні? к?беюіне ж?не хлоропласты? хромоплас?а айналуына байланысты т?сі ?згереді. Бір г?лдегі бірнеше аналы?тан (та??урай, ?ара б?лдірген, т.б.) пайда бол?ан жемісті к?рделі жеміс деп атайды. Б?л жа?дайда к?рделі жеміс т?зетін ?р жеміс аналы?тан дамиды. Г?л шо?ырында?ы жеке г?лден дамы?ан жемістерді шо? жемістер (мысалы, ж?зім) дейді. ?сімдіктерді? піскен жемістері мен т??ымы жел (анемохория), су (гидрохория), жануарлар (зоохория) ж?не адам (антропохория) ар?ылы таралады. ??рамында белок, май, к?мірсу витаминдері к?п бол?анды?тан жеміс та?ам?а, мал азы?ына, т.б. пайдаланылады. К?птеген жемістен д?рі, бояу алынады. Улы ж?не арам ш?птерді? жемістері зиянды болады.
Ж?мба?
?абы?ы ?атты, іші т?тті,
Алайы? та?дап, ол не?
(жа??а?)
Жер анадан н?р ал?ан
Талай елге тарал?ан
Ет –с?йектен жарал?ан
Жейді оны таба ал?ан.
(?рік)
4.Жа?а та?ырыпты бекіту
1.Жемістер нешеге б?лінеді?
2.Шырынды жемістерге ?андай жемістер жатады?
3.Жеміс г?лді? ?ай б?лімінен пайда болады?
4.Неліктен ??р?а? жемістер деп аталады?
5.Б?рша??ын?а ?андай ?сімдіктер жатады?
5. О?ушыларды ба?алау
6.?йге тапсырма беру §23, 84 бет кесте толтыру
7. ?орытынды с?з.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Тақырыбы: Жемістердің түзілуі, өсімдіктердің тұқым арқылы көбеюі және таралуы. Жемістің түрлері: құрғақ және шырынды, қақырайтын және қақырамайтын, біртұқымды және көптұқымды жемістер.
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға жемістердің түзілуі және оның түрлері туралы түсінік беру.
Міндеттері:
Білімділік: Оқушыларға жемістердің түрлерімен таныстырып, шырынды жемістер мен құрғақ жемістер туралы түсінік беру.
Дамытушылық: Жемістердің түрлерімен таныстырып түсініктерін ары қарай дамыту.
Тәрбиелік: Жемістердің адам өмірінде алатын маңызы туралы айтып тәрбиелеу.
Сабақ типі:жаңа тақырыпты меңгерту
Сабақ түрі:аралас
Сабақ әдісі: Сұрақ-жауап,суреттермен жұмыс.
Көрнекілік: презентация
Сабақ барысы:
1.Ұйымдастыру сәті(2 мин)
2.Пысықтау сұрақтары(8 мин )
3.Жаңа тақырыпты түсіндіру (25мин)
4.Жаңа тақырыпты бекіту (5мин)
5.Бағалау (3мин)
6.Үйге тапсырма беру(1мин)
1.Ұйымдастыру
- сәлемдесу
-оқушыларды түгендеу
- сабаққа назар аударту
2.Үй тапсырмасын сұрау:
Берілген сипаттамалардан тозаңдардың түрлерін анықтаңдар.
Тозаңдары майда
Бітеу гүлдердің тазаңдануы:
Гүлі ашық реңді
Аталық жіпшесі ұзын өздігінен
Шіркеліктері бар бунақдене .
Тозаңдануы бір гүлдің ішінде
Тозаңдары ірі бунақдене
Гүлдері хош иісті бунақдене
Гүлдері реңсіз жел арқылы
Сұрақ - жауап
Жынысты көбею деген не?
Тозаңдану түрлері қандай?
Өздігінен тозаңдану дегеніміз не?
Айқас тозаңдану дегеніміз не?
Ұрықтану жолын түсіндіріңіз
3.Жаңа тақырыпты түсіндіру
Өсімдік гүлдеп болғаннан кейін, аналық жатыны сақталып, ұрпақтанып жеміске айналады. Қалған бөлімдері қурап түсіп қалады. Жеміс – көбею мүшелерінің соңғы даму сатысы. Ол бір ғана гүлден дамиды. Жеміс ішінде тұқымы бар гүлді өсімдіктердің көбею мүшесі. Барлық гүлді өсімдіктердің жемістері шырынды және құрғақ деп 2 топқа бөлінеді.
Жеміс (лат. fructus) — жабық тұқымды өсімдіктер өнімі. Жеміс ұрықтанған аналықтан дамиды, бірақ көптеген өсімдіктерде басқа бөліктерінен де (гүл кіндігі, гүл серігі, т.б.) дамиды. Аналықтан дамыған жемісті нағыз жеміс, ал басқа бөліктерінен дамыған жемісті жалған жеміс деп атайды. Жеміс тұқымнан және жемісқаптан тұрады. Жемісқаптың ішінде бір немесе бірнеше тұқым болады, партеногенездік жолмен дамыған жеміс тұқымсыз болады. Өсімдік түріне байланысты жемістің пішіні, көлемі, түсі әр түрлі болады. Жеміс құрғақ жеміс және шырынды жұмсақ жеміс деп бөлінеді. Құрғақ жемістің көп тұқымды қақырап ашылатын (бұршақ, бұршаққын, т.б.) және бір тұқымды, қақырап ашылмайтын (жаңғақ, жаңғақша, тұқымша, дәнек) түрі бар. Шырынды жемісті көп тұқымды (жидек, асқабақ, алма, т.б.) және бір тұқымды (сүйекті жеміс) деп бөледі. Жемісқаптың сыртқы қабаты (экзокарпий) жылтыр (шие, алма), балауызды (жүзім, алхоры, шомыр), түкті (шабдалы), жұмсақ (өрік), қыртысты (тұшала), қалың (лимон, апельсин), қатты (жаңғақ) болады. Шырынды жемістерде экзокарпий қабатынан кейін қант, май жиналатын жұмсақ мезокарпий (өрік, шие, т.б.) қабаты түзіледі. жемістің ең ішкі қабаты (эндокарпий) кейбір өсімдіктерде қатайып, сүйектеніп кетеді (алхоры, т.б.), кейбіреуінде жұмсақ шырынды (лимон, апельсин) немесе үлпекке (бұршақ тұқымдасы) айналады. Экзокарпий мен мезокарпий клеткаларында хлорофилл болғандықтан, пісіп-жетілу кезінде жемістің клетка шырынында антоциан пигментінің көбеюіне және хлоропластың хромопласқа айналуына байланысты түсі өзгереді. Бір гүлдегі бірнеше аналықтан (таңқурай, қара бүлдірген, т.б.) пайда болған жемісті күрделі жеміс деп атайды. Бұл жағдайда күрделі жеміс түзетін әр жеміс аналықтан дамиды. Гүл шоғырындағы жеке гүлден дамыған жемістерді шоқ жемістер (мысалы, жүзім) дейді. Өсімдіктердің піскен жемістері мен тұқымы жел (анемохория), су (гидрохория), жануарлар (зоохория) және адам (антропохория) арқылы таралады. Құрамында белок, май, көмірсу витаминдері көп болғандықтан жеміс тағамға, мал азығына, т.б. пайдаланылады. Көптеген жемістен дәрі, бояу алынады. Улы және арам шөптердің жемістері зиянды болады.
