Просмотр содержимого документа
«Жалпа? жапыра?ты, ?ыл?ан жапыра?ты ормандарды ?ор?ау. »
Төлегенова Алтынгүл Саматқызы
Ақтөбе облысы Ырғыз ауданы Жарма ауылы
Нарқызыл негізгі мектебі ММ биология пәнінің мұғалімі
Биология 6 - сынып
Сабақтың тақырыбы : Жалпақ жапырақты, қылқан жапырақты ормандарды қорғау.
Сабақтың мақсаты: Орманды қорғауға оқушыларды баулу. Сабақтың әдісі : түсіндіру , суреттеу
Сабақтың көрнекілігі : Сызбалар, таратпа қағаздар
Сабақтың барысы : І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
IV. Үйге тапсырма беру
V. Бағалау
І. Сәлемдесу, журнал бойынша түгендеп , оқушылардың сабаққа дайындығын бақылау, зейіндерін сабаққа аудару.
ІІ. Кестемен жұмыс.
№
Қылқан жапырақты өсімдіктер
Тұрмыстағы және шаруашылықтағы маңызы
1
Қарағай
Телеграф бағанасы , теміржолға төсеніш , көмір алынады.
2
Самырсын
Скрипка , рояль , қағаз жасауға қолданады. Алынатын эфир майынан лак дайындайды.
3
Арша
Бесік жасалады. Аса қасиетті ағаш. Оған анау – мынау ауру жоламайды.
4
Балқарағай
Қобыз , домбыра , жиһаз жасаған. Орыстар балқарағайдың бүрін цингаға қарсы үнемі қолданып отырған.
5
Шырша
Домбыра жасайды. Сүрегі жеңіл , жұмсақ болғандықтан , дыбысты жақсы жаңғыртады.
ІІІ. Ертіс өзенінің бойындағы жалды көне қарағайлы орман алқабы бізден басқа Жер шарында тек Канадада ғана өседі. Осы қарағайлы орман алқабын қорғау мақсатында 2003 жылы арнайы Үкімет қаулысымен ерекше қорғалатын мемлекеттік «Ертіс орманы» және «Семей орманы» деп аталатын табиғи орман резерваттары ұйымдастырылды. «Семей орманы» - мемлекеттік табиғи орман резерватының жер көлемі – 662 167 гектар , ал «Ертіс орманы» - мемлекеттік табиғи орман резерватының жер көлемі – 277 961 гектар алқапты қамтиды. Іле Алатауының ерте кездерінде сақталып келе жатқанжалды шырша алқабының ғылыми және тарихи маңызын ескре келе Үкіметіміз 900 гектардай шыршалы алқапты 1967 жылы республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғат ескерткіші деп арнайы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар тізіміне енгізді. Бұл қазіргі кезде «Шынтүрген шыршалы» мемлекеттік табиғи ескерткіші деп аталады.
Қылқан жапырақты ағаштардың ішінде арша – мәңгі жасыл бұта. Аршаның шипалық қасиетін білген оны қорғау керек екендігін Р.Сәтімбеков былай сипаттайды.
Ару – арша саналатын тау сәні ,
Таңқалдырған қасиетімен баршаны.
Қалай ғана көзі қиып қырқысын ,
Таудың көркі жасыл желек аршаны.
Белгілі жазушы мархабат Байғұт арша ағашының қадір – қасиетін және халқымыздың аршаға дегенисүйіспеншілік сезімі мен аялы алақанын арнаған адамгершілік қасиетін тебірене отырып өз әңгімесін арқау еткен. «... Тәңіртаудың төңірегінде , яғни Алатау мен Қаратаудың аралықтарында айналайын аршаның алты түрі болған екен. Кейін үш жүз жылдың ішінде оның үш түрі мүлде жойылып кетіп , бүгінде қара арша , балғын арша және сауыр арша дейтін түрлері ғана қалыпты.
Аршаны алаш баласы , қазақ жұрты бет алды шығын етпеген , тек кей – кейде бесікке ғана , қобызға ғана , онда да абайлап , талғаммен ғана , табиғат ананың талғауымен , меңзеуімен ғана мәністеп қиған. Ақсақалдар айтатын еді: Айналайын аршаны ата – бабаларымыз мүлде кеспеген , тіпті тимеген. Ай мен Күнге қалай қараса , аршаға да солай қараған деп».
