дамытушылы?: о?ушыларды ?р т?рлі ?осымша материалдарды пайдалана білуге да?ды ландыру, п?нге ??штарлы?ын арттыру.
Саба?ты? т?рі: аралас саба?.
Саба? ?дісі: СТО стратегиясы, сызы?ты? диктант, биологиялы? диктант,
есептер шы?ару, тест тапсырмалары,т.б.
Саба? к?рнекілігі: тыныс алу ж?йесі ??рылысыны? суреттері, тірек – сызбалар, интерактивті тапсырмалар,электронды о?улы?,т.б.
П?наралы? байланыс: медицина, математика.
Саба? барысы:
Саба?ты? жоспары:
1. ?йымдастыру кезе?і
2. «Ер д?улеті-е?бек» (?й тапсырмасын тексеру)
3. «Ырыс алды-ынтыма?» -негізгі б?лім.
4. «Б?рін білгім келеді» -?орытындылау.
5. «Бейнет т?бі-зейнет» -ба?алау.
6. ?йге тапсырма беру.
?йымдастыру кезе?і.
О?ушылармен амандасу;
О?ушыларды т?гелдеу;
Саба??а назарларын аудару.
«Ер д?улеті-е?бек» (?й тапсырмасын тексеру)
1.Биологиялы? диктант.
Ж?ректі? орта??ы ?абаты. деп аталады.
Ж?рекшелерді? бір жиырылуынан екінші жиырылуына дейінгі кезе?. деп аталады.
Адамны? артериялы? ?ысымын . ар?ылы ?лшейді.
Артерия ?антамырларыны? ішіндегі е? ірісі. деп аталады.
Венада?ы е? т?менгі ?ысым. мм. сын.ба?.те?.
Иы? артериясында ?ысымны? т?мендеуі. деп аталады.
Е? жі?ішке ?антамырлар. деп аталады.
2.Есептер шы?ару.
1. ?алыпты жа?дайда ж?рек 1 минут ішінде орта есеппен 6 л. ?анды тамырлар?а айдаса, 1 са?атта ж?не 1 т?улікте ?анша м?лшерде ?ан айдайды?
2. ?алыпты жа?дайда ж?рек орта есеппен 1 минутта 70 рет жиырылатын болса, 1 т?улікте ?анша рет со?ады?
3.1 минут ішінде денедегі ?ан ж?рек ар?ылы 2 рет ?теді. Т?улігіне ?анша рет ?теді?
4. Ересек адамны? ?ан тамыры минутына 70 рет со?ады. Ал 1 т?улікте ?анша рет со?ады?
3. ?й тапсырмасын бекіту.
7-слайд бойынша ?ан кеткенде к?рсетілетін ал?аш?ы к?мек т?рлері :
-капиллярлы? ?ан кету;
-веналы? ?ан кету;
-артериялы? ?ан кету.
Ми?а шабуыл кезе?і.
Тыныс алу
«Ырыс алды ынтыма?»-негізгі б?лім.
Тынысалу деп м?шелер мен ?орша?ан ортаны? арасында?ы газ алмасуды айтады
Адам оттексіз 1 минут та тіршілік ете алмайды.
Тынысалу ж?йесіне – м?рын ?уысы (ке?сірік), ж?т?ынша?, к?мекей (к?мей), ке?ірдек, ?ол?алар, ?кпелер жатады. ?кпелерден бас?асын ауа ?тетін жолдар деп атайды.
?кпе – кеуде (к?кірек) ?уысыны? ?абыр?асына жанаса орналас?ан серпінді, борпылда? м?ше. ?кпеде ?антамырлары к?п бол?анды?тан, т?сі ?ыз?ылт. Адамда 2 ?кпе (о? жа? ж?не сол жа? ?кпе) болады. О? жа? ?кпені сайшалар 3 б?лікке, сол жа? ?кпені 2 б?лікке б?леді. ?кпені? сыртынан сайшалар сызы?ы аны? білінеді. Екі ?кпені? арасында?ы ке?істікте ж?рек сол жа??а таман орналас?анды?тан, сол жа? ?кпе с?л кішілеу болады. ?р ?кпені? сыртын д?некер ?лпасынан т?зілген ?абы?ша – ?кпе плеврасы (грекше «pleura» – б?йірі, ма?ы) ?аптайды.
Тыныс алу?а ?абыр?ааралы? еттер белсенді ?атысса – «к?кіректі»тыныс алу типі дейді. Б?л к?біне ?йел адамдарда бай?алады. К?кет белсенді ?атысса – «??рса?ты» тыныс алу типі дейді, б?л ер адамдарда болады.
«Б?рін білгім келеді»-?орытындылау.
16-слайд бойынша саба?та ал?ан білімдерін пайдаланып, тыныс алу м?шелеріні? т?сына атауларын жазу.
Термин с?здермен ж?мыс.
М?рын ?уысы Альвеолалар
Плевра К?мей
Бронхылар Ке?ірдек
?кпе К?кет
Сызы?ты? диктант.
1. Бронхыларда газ алмасу процесі ж?реді.
2. М?рын ?уысы шеміршекті-с?йекті ?ал?а ар?ылы екі б?лікке б?лінген.
дамытушылық: оқушыларды әр түрлі қосымша материалдарды пайдалана білуге дағды ландыру, пәнге құштарлығын арттыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Сабақ әдісі: СТО стратегиясы, сызықтық диктант, биологиялық диктант,
есептер шығару, тест тапсырмалары,т.б.
Сабақ көрнекілігі: тыныс алу жүйесі құрылысының суреттері, тірек – сызбалар, интерактивті тапсырмалар ,электронды оқулық,т.б.
Пәнаралық байланыс: медицина, математика.
Сабақ барысы:
Сабақтың жоспары:
1 . Ұйымдастыру кезеңі
2 . «Ер дәулеті-еңбек» (үй тапсырмасын тексеру)
3. «Ырыс алды-ынтымақ» -негізгі бөлім.
4. «Бәрін білгім келеді» -қорытындылау.
5. «Бейнет түбі-зейнет» -бағалау.
6. Үйге тапсырма беру.
Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушылармен амандасу;
Оқушыларды түгелдеу;
Сабаққа назарларын аудару.
«Ер дәулеті-еңбек» (үй тапсырмасын тексеру)
1.Биологиялық диктант.
Жүректің ортаңғы қабаты ... деп аталады.
Жүрекшелердің бір жиырылуынан екінші жиырылуына дейінгі кезең ... деп аталады.
Адамның артериялық қысымын ... арқылы өлшейді.
Артерия қантамырларының ішіндегі ең ірісі ... деп аталады.
Венадағы ең төменгі қысым ... мм. сын.бағ.тең.
Иық артериясында қысымның төмендеуі ... деп аталады.
Ең жіңішке қантамырлар ... деп аталады.
2.Есептер шығару.
1. Қалыпты жағдайда жүрек 1 минут ішінде орта есеппен 6 л. қанды тамырларға айдаса, 1 сағатта және 1 тәулікте қанша мөлшерде қан айдайды?
2. Қалыпты жағдайда жүрек орта есеппен 1 минутта 70 рет жиырылатын болса, 1 тәулікте қанша рет соғады?
3.1 минут ішінде денедегі қан жүрек арқылы 2 рет өтеді. Тәулігіне қанша рет өтеді?
4. Ересек адамның қан тамыры минутына 70 рет соғады. Ал 1 тәулікте қанша рет соғады?
3. Үй тапсырмасын бекіту.
7-слайд бойынша қан кеткенде көрсетілетін алғашқы көмек түрлері :
-капиллярлық қан кету;
-веналық қан кету;
-артериялық қан кету.
Миға шабуыл кезеңі.
Тыныс алу
«Ырыс алды ынтымақ»-негізгі бөлім.
Тынысалу деп мүшелер мен қоршаған ортаның арасындағы газ алмасуды айтады
Адам оттексіз 1 минут та тіршілік ете алмайды.
Тынысалу жүйесіне – мұрын қуысы (кеңсірік), жұтқыншақ, көмекей (көмей), кеңірдек, қолқалар, өкпелер жатады. Өкпелерден басқасын ауа өтетін жолдар деп атайды.
Өкпе – кеуде (көкірек) қуысының қабырғасына жанаса орналасқан серпінді, борпылдақ мүше. Өкпеде қантамырлары көп болғандықтан, түсі қызғылт. Адамда 2 өкпе (оң жақ және сол жақ өкпе) болады. Оң жақ өкпені сайшалар 3 бөлікке, сол жақ өкпені 2 бөлікке бөледі. Өкпенің сыртынан сайшалар сызығы анық білінеді. Екі өкпенің арасындағы кеңістікте жүрек сол жаққа таман орналасқандықтан, сол жақ өкпе сәл кішілеу болады. Әр өкпенің сыртын дәнекер ұлпасынан түзілген қабықша – өкпе плеврасы (грекше «pleura» – бүйірі, маңы) қаптайды.
Тынысалу қозғалыстары – тынысалу және тыныс шығару арқылы жүзеге асады. Жаңа туған нәрестенің тынысалу қозғалыстары минутына 60 рет, ересек адамдарда 16–18 рет.
Тыныс алуға қабырғааралық еттер белсенді қатысса – «көкіректі»тыныс алу типі дейді. Бұл көбіне әйел адамдарда байқалады. Көкет белсенді қатысса – «құрсақты» тыныс алу типі дейді, бұл ер адамдарда болады.
«Бәрін білгім келеді»-қорытындылау.
16-слайд бойынша сабақта алған білімдерін пайдаланып, тыныс алу мүшелерінің тұсына атауларын жазу.
Термин сөздермен жұмыс.
Мұрын қуысы Альвеолалар
Плевра Көмей
Бронхылар Кеңірдек
Өкпе Көкет
Сызықтық диктант.
1. Бронхыларда газ алмасу процесі жүреді.
2. Мұрын қуысы шеміршекті-сүйекті қалқа арқылы екі бөлікке бөлінген.
3. Көмей ауаны жұтқыншақтан кеңірдекке өткізеді.
4. Ерлердің көмейінің ұзындығы 35 мм.
5. Кеңірдектің артқы жұмсақ қабырғасы өңешке жанасады.
6.Ең ірі шеміршек-мойынның алдыңғы бетіне шығып тұратын қалқанша шеміршегі.
Жауабы: - + + - + +
Тыныс алу тақырыбына есептер шығару.
1. Адам 1 рет тыныс алса,500 мл. ауа жұтады. Минутына 16-18 рет тыныс алса, 1 минутта қанша ауа жұтады?
2. Бір оқушы 1 тәулікте қанша ауа жұтады?
3. Біздің мектепте 1200 оқушы 1 минутта қанша ауа жұтады?
4. Бір жылда қанша ауа жұмсаған болар едіңіз?
5. Адам 1 рет тыныс алғанда 500 мл ауа жұтады. Әр жұтқан сайын
5 % оттегін қабылдайды. Сонда қанша мл оттегін жұтады?
Тест тапсырмалары.
1. Мұрын қуысының ішкі беті:
А. 100 см ә. 500 см б.1500 см
2. Дыбыс түзу қызметін қандай мүше атқарады?
А.мұрын қуысы ә.көмей б.кеңірдек
3. Кеңірдек қабырғасы неден түзілген?
А. Бұлшықет ұлпасынан ә.шеміршекті сақинадан б.шеміршекті жартылай сақинадан
4. Кеңірдектің жалғасы
А.аңқа мен жұтқыншақ ә.көмей б.бронхылар
5. Кеңірдек қалай бөлінеді?
А.2 бронхыға ә.3 бронхыға б.бронхиолаға
6. Өкпе көпіршіктері
А. Бронхиола ә. Плевра б.альвеола
7. Ересек адам 1 минутта неше рет тыныс алады?
А.15-17 рет ә. 16-18 рет б.17-19 рет
8. Кеңірдектің ұзындығы
А. 9-13 см ә. 10-11 см б.14-16 см
9. Қалқада 3 қалқан орналасқан.
А. Көмей ә. Мұрын б.кеңірдек
10. Мұрынға түскен микробтарды залалсыздандырады?
А. Сілемейлі қабықша ә.безді ұлпалар б.қантамырлар
