Таби?и с?рыпталу - эволюцияны? ?оз?аушы ж?не ба?ыттаушы к?ші
Саба? та?ырыбы: Таби?и с?рыпталу - эволюцияны? ?оз?аушы ж?не ба?ыттаушы к?ші.
Саба? т?рі: аралас
Саба? ма?саты:
Білімділік: таби?и с?рыпталу т?рлерімен таныса отырып, оны? ерекшеліктерін мысалдар ж?не ?зіндік ж?мыстар ар?ылы ме?геруіне, ж?мыстарды орындап ал?ан білімдерін ?з бетімен ?олдана алуына жа?дай ту?ызу;
Т?рбиелік: ?з бетінше ж?мыс жасау?а, жауапкершілікті сезінуге, шы?армашылы? ізденімпазды??а, таби?атта?ы процестерді ескеруге тапсырмалар беру ар?ылы т?рбиелеу;
Дамытушылы?: де?гейлік тапсырмаларды біртіндеп орындауына жа?дай жасау ар?ылы ?абілетіне байланысты жеке ??зырлылы?ын дамыту.
І кезе?:
«К?ПІР» тапсырмалары
(о?ушылар ?йде орындап, б?гінгі саба??а дайындалып келеді) С?ра?тар?а жауап бері?дер.
1. ?олдан с?рыптауды? Ч. Дарвин аны?та?ан т?рлері?
Жауабы: ?дістемелік ж?не санасыз
2. ХІХ ?асырда Англияда ке? ?олдан?ан ?олдан с?рыптау ?дісі?
Жауабы: ХІХ ?асырда ?олданыл?ан ?дістемелік с?рыптау.
3. О?т?стік Америка, Австрия халы?тары ?олданатын с?рыптау т?рі?
Жауабы: Санасыз с?рыптау.
4. ?олдан с?рыптауды? негізгі ерекшелігі неде?
Жауабы: Жа?а іріктемелер, ?олт??ым, штамм алынады.
ІІ кезе?: Жа?а та?ырып бойынша тапсырмалар
Теориясы: «БІЛУ»
(Кім? Не? Нені? ?ашан? ?андай? ?алай? Не істеді?) Тапсырманы орында?дар.
1. Тірі организмдерге т?н ?асиет не?
Жауабы: Барлы? организмдерге т?н ?асиет – т??ым ?уалайтын ?згергіштік, сонды?тан организмні? кез келген ж?бы артына ?рпа? ?алдырады.
2. Организмдер арасында ?з тіршілігін са?тап ?алу ?шін ?андай процесс ж?реді?
Жауабы: Тіршілігін са?тап ?алу ?шін таби?атта ?здіксіз тіршілік ?шін к?рес ж?реді.
3. Таби?и с?рыпталу дегеніміз не?
Жауабы: Белгілі бір ортада организмдерді? тіршілігін са?тап бейімделуі.
4. Ч. Дарвин тіршілік ?шін к?ресті? ?анша т?рін аны?тады?
Жауабы: 1. Т?раралы? к?рес, 2. Т?рішілік к?рес, 3. Сырт?ы орта жа?дайларына ?арсы к?рес.
5. Жырт?ыш пен жемтігіні? ?зара ?атынасы нені білдіреді?
Жауабы: Т?раралы? к?ресті білдіреді.
Теориясы:
«Т?СІНУ»
(Неге?
Неліктен? Себебі? Не ?шін?) Ойланып жауап бер!
Мысалы, бекіре балы?ы 50 жыл тіршілік етеді, жыл сайын ?рбіреуі 3 - 6 млн уылдыры? шашады. ?й шыбыны 5 к?нде 20 мы? ж?мырт?а салады. Осындай ?ар?ынды дамумен к?беймеу себебі неліктен?
Жауабы: М?ндай ?ар?ынды даму, тек ?олайлы жа?дай бол?анда ?ана ?ніп - ?сіп тіршілігін са?тап ?алады. Т?рлер не??рлым к?п ?ырылса, со??рлым ?ар?ынды дамиды. Б?л таби?и с?рыпталу н?тижесі.
Теориясы: «ТАЛДАУ»
(?орытынды шы?ару?а ба?ыттал?ан: Мазм?нды ж?йеле, аны?тама бер, кесте, сызба толтыр, с?зж?мба?, ребус шеш сия?ты т. б. с?здер тапсырма шартында болу керек ) Салыстыру
?олдан с?рыптау мен таби?и салыстыруды салыстыр.
?олдан с?рыптау
Таби?и с?рыпталу
Теориясы:
«ЖИНА?ТАУ»
(?орытынды шы?ар, аны?тама бер. Мазм?нды ж?йеле, кесте, сызба, т. б. т?рінде)
Сызба ??растыр.
Мына сызбаны мысалдармен ая?та.
Практикасы:
«?ОЛДАНУ»
(?арапайым тапсырмалар)
С?йкесін тап.
Мына б?секелестік мысалдарын тап.
1. ?рмелегіш лианалар
2. Арамсояу мен ?ала?ай ---- ПАРАЗИТТІК
3. ?ас?ыр мен т?лкі
4. А?аш пен раффлезия
5. Арыстан мен жолбарыс
6. М?дени ?сімдік пен арамш?п --- ЖЫРТ?ЫШТЫ?
7. Шаншар мен ?сімдік биті
Практикасы:
«БА?А БЕРУ»
(Сен ?алай ойлайсы?? Не істер еді??) Сен ?алай ойлайсы??
Б?секелестік к?рес неден болады, сен ?алай ойлайсы??
Жауабы: Тіршілігін са?тап ?алу ?шін организмдер арасында тіршілік ?шін к?рес ж?реді. Тіршілік ?шін к?рес – ?орша?ан орта мен организм арасында?ы к?рделі ?арым - ?атынас жиынты?ы.
ІІІ кезе?: Де?гейлік тапсырмаларды орындап, балл жинау
І де?гей (5 балл)
Теориясы:
«БІЛУ»
(Кім? Не? ?ашан? ?андай? ?алай? Не істеді?)
Тест
1. Ч. Дарвин тіршілік ?шін к?ресті? ?анша т?рін аны?тады?
А) 1, ?) 2, Б) 3, В) 4.
2. Д?ние ж?зіндегі е? ?лкен г?л ?айда, ?ай жылы табылды?
А) 1916ж. Азия,
?) 1918ж. Еуропа,
Б) 1919ж. Америка,
В) 1917ж. Германия.
3. Ч. Дарвин ?сімдік пен жануарды? жабайы т?рлерінде басым болатын нені к?рсетті?
А) ай?ын емес ?згергіштік
?) ай?ын ?згергіштік
Б) таби?и с?рыпталу
В) т?р аралы? к?рес
Практикасы:
«?ОЛДАНУ»
(?арапайым тапсырма)
С?йкесін тап.
Тіршілік ?шін к?рес Бір т?р мен екінші т?р арасында?ы к?рес.
Т?раралы? к?рес Белгілі бір орта?а организмдерді? тіршілігін са?тап бейімделуі.
?орша?ан орта мен организм арасында?ы к?рделі ?арым –
?атынасты? жиынты?ы.
Таби?и с?рыпталу
ІІ де?гей: (5 балл + 4 балл = 9 балл)
Теориясы:
«Т?СІНУ»
(Неліктен? Себебі? Не ?шін? Неге?) Себебін тап.
Не??рлым т?рлер к?п ?ырылса, со??рлым ?ар?ынды дамиды. Осыны? себебі?
Жауабы: Себебі ?ар?ынды даму т?рді са?тап ?алуды? «??ралы». Барлы? организмдер ?рпа? ?алдыру?а тырысады, сонды?тан ?ар?ынды т?рде к?бейе бастайды.
Теориясы:
«ТАЛДАУ»
(Салыстыр, Айырмашылы?ы неде? ??састы?ы неде?
Та?ырыпты? басты идеясын жаз)
Тапсырманы орында.
Т?раралы? к?ресті? айырмашылы?ы неде?
Жырт?ышты? жа?дайда?ы б?секелестік
Паразиттік жа?дайда?ы б?секелестік
Практикасы:
«?ОЛДАНУ»
(2 - кезе? ?арапайым тапсырмаларыны? ?згертілген жа?дайда?ы н?с?алары орындалады)
Суреттік тапсырма
Мына суретте тіршілік ?шін к?ресті? ?андай т?рі берілген?
Жауабы: Т?рішілік к?рес. Жары?, ?орек ?шін б?секелес бейнеленген.
Теориясы:
«ЖИНА?ТАУ»
(?орытынды шы?ару?а ба?ыттал?ан: Мазм?нды ж?йеле, аны?тама бер, кесте, сызба ??ра.
ІІІ де?гей:(9балл+3балл=12балл)
Тірек - сызба ??растыр.
Практикасы:
«БА?А БЕРУ»
(сен ?алай ойлайсы?? Не істер еді??) ?з ойы?.
Мен к?рдім ?зын ?айы? ??ла?анын
Бас ?рып ?ара жерге с?ла?анын
Жапыра?ы сар?айып, ?лімсіреп,
Бай??сты? кім ты?дайды жыла?анын?
(В. А. Крылов аудармасынан)
