Сезім м?шелері ж?не анализаторлар туралы т?сінік

Бекітілді Күні: Сыныбы:

Сабақтың тақырыбы: Сезім мүшелері және анализаторлар туралы түсінік.
Сабақтың мақсаты:

а) Оқушыларға сезім мүшелері туралы мағлұматтар беру.
ә) Оқушылардың тақырып бойынша алған білімдерін жүйелеу, қорытындылау.
б) Оқушыларды топтық жұмыс барысында ұйымшылдыққа, ауызбіршілікке, ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу, бір - біріне достық көмекке шақыру арқылы ой – өрісін арттырып, сана - сезімін ояту.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың типі: Жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: Түсіндіру, тірек - сызба,
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті сурет

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру бөлімі
ІІ. Үй тапсырмасын шолу
“Кім жылдам” ойыны сұрақтары:
Сезім мүшелері қандай?
Иіс сезу мүшесінің қызметі?

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
Рецептор
Сыртқы: Терінің үстіңгі қабатында болады
Ішкі: Ағзаның ішінде, яғни ішкі мүшелерде болатын құбылыстарды хабарлайды

Тітіркендіргіштерді сыртқы ортадан қабылдайды.

Сезім мүшелері.
→ Көру мүшесі - көз
→ Есту мүшесі - құлақ
→ Иіс сезу мүшесі - мұрын
→ Сипап сезу мүшесі - тері
→ Сезім мүшесі - тіл

Анализатор - рецепторлы мүше, жүйке жолдары мен үлкен ми сыңарлары қыртысын қоса ми орталықтарынан тұрады.

Анализатор бөлімдері

→ Рецепторлық (тітіркендіруді қабылдайтын шеткі бөлігі)
→ Өткізгіш (қозуды рецепторлардан орталық жүйке жүйесіне өткізіледі)
→ Орталық (ми қыртысында қозуды талдайды)

Көздің құрылысы

Ақ қабық ----------------------- Тамырлы қабық --------------- Торлы қабық
Қасаң қабықша -------------- Қантамырлы -------------------- Рецепторлар
------------------------------------------------------------------------------------------↓
Нұрлы қабықша ----------------------------------------------------- Құтыша ------ Таяқша
↓
Қарашық

Құлақ есту мүшесі
Сыртқы ---------------------- Ортаңғы -------------- Ішкі
Құлақ қалқаны ----------- Балғашық ------------- Сүйекті шытырман
Есту жолы ------------------ Төс --------------------- Жарғақты шытырман
-------------------------------- Үзеңгі

Иіс сезу анализаторы
● Иіс сезу рецепторы жүйесінен
● Иіс сезу жиынтығынан
● Иіс сезу орталығынан

Дәм сезу рецепторы орналасады
→ тілдің ұшында
→ артқы бөлігінде
→ жиегінде
→ жұмсақ таңдайда
→ жұтқыншақтың артқы жағында

Сипап сезу – тері анықтайды
→ қаттылығын
→ жұмсақтығын
→ тегістігін
→ жылылығын
→ суықтығын

ІV. Бекіту
1. Сезім мүшелерінің шеткі бөлімін ата?
2. Сезім мүшелері неше түрге бөлінеді?

V. Ойлан, тап” ойыны арқылы оқушының білімін бағалау.
1. Сезім жүйесінің маңызы. Рецепторлар
2. Анализатор бөліктері
3. Көздің құрлысы мен қызметі
4. Есту мүшесінің құрлысы.
5. Дәм, иіс сезу, тепе – теңдікті сақтау рецепторы жайлы түснік беру.

VІ. Үйге тапсырма:
Сезім мүшелері туралы мағлұматтар біліп келу.

VІІ. Тест
1. Ми қыртысында қозуды талдайтын анализатор бөлігі:
а) өткізгіш ә) орталық б) шеткі
2. Анализатордың тітіркенуде қабылдайтын шеткі бөлігі:
а) орталық ә) өткізгіш б) рецепторлық
3. Тепе - теңдік мүшесі – Вестибулла орналасады:
а) ішкі құлақта ә) ортаңғы б) сыртқы
4. Адам көзіндегі таяқша саны:
а) 130 млн ә) 150 млн б) 110 млн
5. Сыртқы дыбыс өткізу жолының ұзындығы:
а) 50 мм ә) 30 мм б) 70 мм
6. Есту сүйекшелері (балғашық, төс, үзеңгі қай құлаққа жатады?)
а) сыртқы құлақ ә) ішкі құлақ б) ортаңғы құлақ
7. Есту анализаторының шеткі бөлімі:
а) кортиев ә) эвстахиев б) эндолимфа
8. Ауруды сезетін рецептор:
а) ноцицептор ә) хеморецептор б) осморецептор
9. Иіс және дәм сезгіш рецепторлар:
а) механорецепторлар ә) хеморецепторлар б) ноцицепторлар
10. Дыбыс қаттылығы не арқылы өлшенеді:
а) дицибел ә) дегустатор б) диоптрий

Жауаптары: 1 - ә, 2 - б, 3 - а, 4 - а, 5 - ә, 6 - б, 7 - а, 8 - а, 9 - ә, 10 - а.
Тест қорытындысы шығарылып, оқушылар білімі бағаланды.