Шұбалшаңның биогеоценоздағы, табиғаттағы және жануарлар дүниесінің даму тарихындағы орны мен маңызы.

Сабақтың тақырыбы: Шұбалшаңның биогеоценоздағы, табиғаттағы және жануарлар дүниесінің даму тарихындағы орны мен маңызы.Көбеюі және дамуы.

Сабақтың мақсаты:

Білімдік: Шұбалшаң құртының табиғаттағы заттар айналымына қатысымы туралы сөз қозғау. Маңыздылығына мән беру.

Дамытушылық: Оқушылардың танымдық қабілетін, сөйлеу, сыни ойлау қабілеттерін дамыту және пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Тәрбиелік: Оқушыларға санитарлық-гигиеналық, адамгершілік, экологиялық тәрбие бере отырып, достыққа,ынтымақтастыққа тәрбиелеу. Ойын элементтерін пайдалана отырып, болашаққа көзқарасын қалыптастыру.Оқушылардың ойлау қабілеттерін, дамыта отырып, байқампаздыққа, өздігінен қорытынды жасауға дағдыландыру.

Сабақтың әдісі: жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың түрі: түсіндірмелі сабақ.

Пәнаралық байланыс: сурет, экология, әдебиет, физика, математика, география, биология.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта. кестелер, суреттер, оқулық.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі: Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады.

ІІ.Алған білімдерін пысықтау

Буылтық құрттар.Шұбалшаң. кестені толтырыңдар.

Целом –

Мезодерма –

Параподия –

Трохофора –

Гирудин –

Гермафродит -

ІІІ.Жаңа тапсырма.

Биогеоценоздағы зат айналымы тіршіліктің пайда болу процесінде қалыптасып, тірі өлексемен қоректенетін жәндіктер, шұбалшаң, өзен шаяны, т.б. тіршілік иелері жатады. Шұбалшаңдар - нағыз топырақ қопсытқыш жәндіктер. Сондай-ақ шұбалшаңдар - үй құстары мен балықтардың жемі. Суда тіршілік ететін азқылтанақты буылтық құрттардың да пайдасы зор. Олар су түбіндегі тұнбаны ішегі арқылы өте көп мөлшерде өткізеді. Сөйтіп су-қойма түбіндегі топырақ қабатына ықпалын тигізеді. Олар дененің бас жағында орналасқан жұмыртқа және тұқым қабылдаушы түтікшелерінің сыртқа ашылатын саңылаулары арқылы ішінде сперматозоид бар сұйықтықтармен алмасады. Сұйықтық сол тұқым қабылдауышқа жиналады. Бұл кезде құрт денесінде жұмыртқажасушалары да пісіп жетіледі. Дененің алдыңғы бөліміне таяу бунағында қоймалжың шырыш бөлініп, сілемейлі, оңай жылжитын белбеуше түзіледі. Құрт денесін жиырып, белбеушені бас жағына қарай жылжытады (3- сурет). Белбеуше жұмыртқа бездері мен тұқым қабылдауыштың түтікшелері ашылатын саңылауларға келгенде, оған жұмыртқажасушалары мен сперматозоидтары бар сұйықтық бөлінеді. Ұрықтану осы белбеушеде жүреді. Белбеуше құрт денесінен сыпырылып түседі. Ішінде бірнеше ұрықтанған жұмыртқалары бар осындай белбеуше пілде деп аталады. Пілдеде жас құрттар дамып, сыртқа шығады.

1.Пілденің пайда болуы 2. Жұмыртқалары бар пілде 3. Пілдеден құрттардың шығуы

3-сурет. Шұбалшаңның көбеюі.

Көбеюі.

Жұмыртқалары бар кокондарын топыраққа салады.Шұбалшаңдардың аталық және аналық жыныс жасушалары бір құртта болатындықтан, олар қосжынысты, яғни гермафродитті болып келеді. Шұбалшаңның жыныс мүшелері 9-15- буылтықтар аймағында орналасады. Жұмыртқаның ұрықтануы белбеушеде өтеді. Ұрықтану соңынан белбеушеден шырын бөлінеді де, белбеуше сыртындағы түзіліс біртіндеп құрт денесімен сырғанай отырып пілдеге айналады. Пілдеден ешқандай өзгеріссіз шұбалшаң шығады.

4.Қорытынды. Венн диаграмманы толтырыңдар дәптерлеріңе.

Буылтық құрттар

Жалпақ құрттар

Жұмыр құрттар

5.Бекіту кезеңі.

- Көбеюі және дамуы.

- Шұбалшаңның биогеоценоздағы, табиғаттағы және жануарлар дүниесінің даму тарихындағы орны мен маңызы.

Үйге тапсырма §44 баяндама 111- сурет дәпитерге салу, конспект жазу 196-199 бет. «Үлкен тоспаұлуы және жалаңаш шырыш, олардың тіршілік орталары»