Саба?ты? жоспары, та?ырыбы: "Ауру ту?ызатын бактериялар ж?не олармен к?ресу шаралары"

Биология п?нінен саба? жоспары:

П?н м??алімі:

К?ні:

Сыныбы:7

Саба?ты? та?ырыбы: Ауру ту?ызатын бактериялар ж?не олармен к?ресу шаралары.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: Ауру ту?ызатын бактерияларды? т?рлерімен таныстырып, олармен к?ресу шараларыны? т?сілдері туралы т?сінік беру.

Дамытушылы?: Алды??ы ал?ан білімдерін толы?тырып, т?сініктерін ары ?арай дамыту.

Т?рбиелік: Ауру ту?ызатын бактерияларды? адам ?міріне ?ауіп ту?ызатынын айтып т?рбиелеу.

?й тапсырмасын с?рау:

Тірі а?залар ?алай жіктеледі?
Ядролылар?а ?андай а?залар жатады?
Бактериялар ?андай жереледе кезедеседі?
Спора ?андай ?ызмет ат?арады?
Бактериялар ?алай к?бейеді?
Бактериялар ?андай зиян келтіреді?
Зиянды бактериялардан ?алай са?тану?а болады?
Бактериялар ?андай ауру ту?ызады?
Бактериялар ?сімдіктерге ?андай зиян келтіреді?

10. Ж??палы ауруларды болдырмауды? ?андай шаралары бар?

Жа?а та?ырып:

Ауру ту?ызатын бактериялар ж?не олармен к?ресу шаралары

Адамдарды, жануарларды, ?сімдіктерді ауру?а шалды?тыратын бактериялар тобы ауру ту?ызатын бактериялар деп аталады. Бактерияларды? оба, сіреспе, туберкулез, іш с?зек, баспа, топала? ж?не т. б. сия?ты ауруларды ту?ызатыны ертеден-а? белгілі болды. Ауру ту?ызатын бактериялар адам денесіне енген со? оны? а?залы? затымен ?оректену, тез к?бейе бастайды. С?йтіп ?зінен б?лінген улы заттармен а?заны улайды (мысалы, баспа мен сіреспе аурулары кезінде, а?заны? ?анайналымына улы заттар шы?арады).?ан улы заттарды ауру адамны? б?кіл денесіне таратады.

Ауру ту?ызатын бактериялар ауада, суда, тарамда болатынды?тан, солар ар?ылы сау адамдар?а ж??ады. К?пшілік орындарда, б?лмеле не??рлым ауа таза болса, со??рлым адамдар аз ауырады. Оба мен к?кж?тел бактериялары ауада тез жойылады. Туберкулез тая?шалары лас ша?да 3 ай?а дейін тіршілік етіп, ша?мен бірге ауа?а таралады. Сонды?тан ?йді, сынып б?лмесін к?нде желдетіп отыру ?ажет. Оба бактериясы топыра?та 25 к?нге дейін, ал іш с?зегіні? бактериясы 3 ай?а дейін са?талады. Ауру ту?ызатын бактериялар мен адамдарды? жаппай ауруын індет (эпидемия) дейді.

Бактериялар.Тек медицинаны? ?ар?ынды дамуыны? н?тижесінде ?ана микробиология ?нерк?сібінде микробтармен к?ресу шаралары табылды. Ауру ту?ызатын бактерияларды жоятын ?асиеті бар іш с?зегіне, дизентерия?а ?арсы ?олданылатын д?рілер алынды. Ауыр?ан кезде адам т?рлі д?ріні пайдаланады. Д?рі адам денесіндегі бактерияларды ?лтіреді, с?йтіп адамны? а?засын ж??палы микробтардан тазартады. ?азіргі кезде ж??палы аурулар?а арнал?ан д?рілерді? жа?а т?рлері ?ндірілуде.Ж??палы ауруларды? алдын алуды? негізгі жолы - тазалы? ережелерін са?тау. Мысалы, ?айнама?ан, лай су ішпеу. Тама? ішер алдында ?олды жуу. Киімді таза ?стау, а?заны тыны?тыру. Денені? жара?аттан?ан жеріне дереу йод жа?у, та?амдарды к?геруден са?тау ж?не т. б. (Ауасы тазартыл?ан б?лмеле бактериялар саны 13 есе азаяды.) Бактерияны? бас?а т?рлері сары ауру, ?ызамы?, ?уздама (ревматизм) ауруларын ту?ызады. Б?л бактерия т?рлері де ауа ар?ылы таралады. Адамны? ?кпесінде туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды 1882 жылы Р. Кох аны?тады. Туберкулез ж??палы ауру бол?анды?тан, сілекей тамшылары ар?ылы таралады. Мал туберкулезбен ауыр?анда б?л аурулы ?оздыратын бактериялар адам денесіне с?т ар?ылы беріледі. Тама?, су ар?ылы с?зек, сальмонелла ауруларын ?оздырушы бактериялар ж??ады.

?антыш?а? (дизентерия) ауруын дизентерия бактериялары ?оздырады. Ауыратын сиырды? с?ті ар?ылы сарып (бруцеллез) ауруы таралады. Кейде с?рлемеленген к?к?ністі? ??рамында кездесетін клостериум, ботулинус бактерияларыны? споралары жо?ар?ы температурада ?айнат?аннан кейін де са?талады. Ты?ыз жабыл?ан ыдысты? ішінде дамуын жал?астырады да, улы заттар б?леді. М?ндай та?ам адамдарда ботулизм ауруын ту?ызады. Ондай кезде адам ?аза?а ?шырауы да м?мкін.

Пенициллин д?рісін (антибиотик) ?абылда?анда ауру ?оздыр?ыш бактериялар тіршілігін жояды. Сонды?тан да бактериялар ?оздыратын т?рлі ауруларды пенициллин, ампициллин, бисептол сия?ты д?рілермен емдейді. Адам?а суы? тиіп ауыр?анда да а?зада бактериялар к?бейіп кетеді. Бактерияларды? к?птеген т?рі ?сімдіктерді де за?ымдайды, ол аурулы бактериоз дейді. Олар бау-ба?ша, техникалы? жеміс-жидек ?сімдіктерін за?ымдал, зор н??сан келтіреді. Бактериялар ?сімдікті? саба?ын, тамырын, жемісін шірітеді. ?сімдіктерді? бактерия ауруларына ?арсы негізгі к?рес шаралары - т??ымды себер алдында улы химикаттармен ??деу, ауру?а т?зе алатын іріктемелерді та?дап алу.Бактериялар ма?та ?сімдігінде гоммоз (шайыр а?у) ауруын ту?ызады. Ма?та т??ымында са?тал?ан бактерия спорасы т??ыммен бірге ?неді. Ма?та саба?ын, жапыра?ын, ?ауаша?ын за?ымдайды да, ірі ?ош?ыл ?о?ыр т?сті да?тар пайда болады. Оны? беті сілемейленіп, жабыс?а? болып т?рады, онда бактериялар шо?ырланып, кейін кеуіп, ?абырша?танады. ?алымдар грек жа??а?ы, жиде, терек, ?ара?ай а?аштарыны? жапыра?тарынан б?лінетін заттарды? бактерияларды ?ырып жіберетінін аны?та?ан. Сонды?тан ?йде мал ?ораны? жанына а?аш отыр?ызып, ?сімдіктер егу ?ажет.Адам, ?сімдіктер мен жануарларды ауру?а шалды?тыратын бактериялар бар, олар ауру ту?ызатын бактериялар деп аталады. Ауру ту?ызатын бактериялар ауада, сула, та?амда тіршілік етеді. Адам?а солар ар?ылы оба, сіреспе, туберкулез, іш с?зек, баспа, ?антыш?а?, ??здама ауруы ж??ады. Адамны? жаппай ауруы індет деп аталады. Ал ?сімдіктерді? бактериялы? ауруы - бактериоз, ма?таны? бактериялы? ауруы - гоммоз (шайыр а?у). Аурудан са?тану жолы - тазалы? са?тау.?аза?ты? біртума шипагері ?тейбойда? Тілеу?абыл?лы аурулар?а ?зінше атау берген. Оны? ?сынуы бойынша: тыш?а? - сат?а, ?антыш?а? - сат?а?, ??здама – сорбуын Адамдарды, жануарларды, ?сімдіктерді ауру?а шалды?тыратын бактериялар тобын ауру ту?ызатын бактериялар деп аталады. Бактерияларды? оба, сіреспе, туберкулез, іш с?зегі, баспа, топала? ж?не т.б. сия?ты ауруларды ту?ызатыны ертеден –а? белгілі болды. Ауру ту?ызатын бактериялар адам денесіне енген со? оны? а?залы? затымен ?оректеніп, тез к?бейе бастайды.

Барлы? тірі а?залар сия?ты бактериялар да тыныс алады. К?птеген бактерияларды? тыныс алуы жасыл ?сімдіктерге ?те ??сас. Тыныс алу кезінде ауадан оттегін сі?іреді де, к?мір?ыш?ыл газы мен химиялы? энергияны б?ліп шы?арады. ?олайлы жа?дайда бактериялар б?ліну ар?ылы к?бейеді.

Бас?а а?залар сия?ты бактериялар да айналада?ы сырт?ы ортадан ?оректік заттарды сі?іру ар?ылы ?оректенеді. Жасушасына енген ?оректік заттарды? бір б?лігі цитоплазманы? ??рамына енеді. Екінші б?лігі энергиялы ?ор заттарын ??райды.

Жасушасында хлорофилі болма?анды?тан, бактерияларды? к?пшілігі дайын органикалы? заттармен ?оректенеді. Таби?атта бактериялар?а ?орек болмайтын зат жо? десе де болады. Олар: асфальт, м?най, а?аш, пластмасса ж?не т.б. заттармен де ?оректене береді. Тек аз?ана т?рлері бейа?залы? заттардан а?залы? зат т?зіледі. Бактерияларды ?оректенуіне ?арай сапрофиттер ж?не паразиттер деп екі топ?а б?леді. К?птеген бактериялар жануарларды? ?лекселері мен ?сімдіктерді? ?алды?тарында мекендейді. ?лі а?заларды? денесінде тіршілік ететінде р сапрофиттер.

Бактериялар таби?атта орасан к?п м?лшерде ке? тарал?ан. Ірі ?алаларды? 1 м2 ауасында 10-15 мы?, ал сапалы с?тте 500 мы??а дейін бактериялар болады.

Антрактиданы? 1 г м?зынан 100-ге дейін бактериялар табыл?ан.

Жырту?а арнал?ан жерді? 1г топыра?ында 1 миллиардтан 20 миллирд?а дейін микроа?залар болады.

Бактерияларды? к?пшілігі 0С –де ?мір с?руін то?татады, біра? тіршілігін жоймайды.

Адамны? ?кпесінде туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды 1882 жылы Р.Кох аны?тады.

Ж??палы ауруларды? алдын алу ?шін негізгі жолы- тазалы? ережелерін са?тау. Мысалы: ?айнама?ан, лай су ішпеу. Тама? ішер алдында ?олды жуу. Киімді таза ?стау, а?заны шыны?тыру. Денені? жара?аттан?ан жеріне дереу йод жа?у, та?амдарды к?геруден са?тау ж?не т.б.

Жа?а та?ырыпты бекіту:

Бактериялар ?алай зиян келтіреді?
Зиянды бактерияларды ?алай атайды?
Бактериялар ?андай ауру ту?ызады?
Ж??палы ауруларды болдырмауды? ??андай шаралары бар?
Бактериялар ?сімдіктерге ?андай зиян келтіреді?
Ауру ту?ызатын бактериялармен к?ресу шаралары ?андай?

?йге тапсырма: Ауру ту?ызатын бактериялар. 9- суретті салу.

Ба?алау.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Саба?ты? жоспары, та?ырыбы: "Ауру ту?ызатын бактериялар ж?не олармен к?ресу шаралары"»

Биология пәнінен сабақ жоспары:

Пән мұғалімі:

Күні:

Сыныбы:7

Сабақтың тақырыбы: Ауру туғызатын бактериялар және олармен күресу шаралары.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Ауру туғызатын бактериялардың түрлерімен таныстырып , олармен күресу шараларының тәсілдері туралы түсінік беру.

Дамытушылық: Алдыңғы алған білімдерін толықтырып , түсініктерін ары қарай дамыту.

Тәрбиелік: Ауру туғызатын бактериялардың адам өміріне қауіп туғызатынын айтып тәрбиелеу.

Үй тапсырмасын сұрау:

Тірі ағзалар қалай жіктеледі?
Ядролыларға қандай ағзалар жатады?
Бактериялар қандай жереледе кезедеседі?
Спора қандай қызмет атқарады?
Бактериялар қалай көбейеді?

Бактериялар қандай зиян келтіреді?
Зиянды бактериялардан қалай сақтануға болады?
Бактериялар қандай ауру туғызады?
Бактериялар өсімдіктерге қандай зиян келтіреді?

10. Жұқпалы ауруларды болдырмаудың қандай шаралары бар?

Жаңа тақырып:

Ауру туғызатын бактериялар және олармен күресу шаралары

Адамдарды, жануарларды, өсімдіктерді ауруға шалдықтыратын бактериялар тобы ауру туғызатын бактериялар деп аталады. Бактериялардың оба, сіреспе, туберкулез, іш сүзек, баспа, топалаң және т. б. сияқты ауруларды туғызатыны ертеден-ақ белгілі болды. Ауру туғызатын бактериялар адам денесіне енген соң оның ағзалық затымен қоректену, тез көбейе бастайды. Сөйтіп өзінен бөлінген улы заттармен ағзаны улайды (мысалы, баспа мен сіреспе аурулары кезінде, ағзаның қанайналымына улы заттар шығарады).Қан улы заттарды ауру адамның бүкіл денесіне таратады.

Ауру туғызатын бактериялар ауада, суда, тарамда болатындықтан, солар арқылы сау адамдарға жұғады. Көпшілік орындарда, бөлмеле неғұрлым ауа таза болса, соғұрлым адамдар аз ауырады. Оба мен көкжөтел бактериялары ауада тез жойылады. Туберкулез таяқшалары лас шаңда 3 айға дейін тіршілік етіп, шаңмен бірге ауаға таралады. Сондықтан үйді, сынып бөлмесін күнде желдетіп отыру қажет. Оба бактериясы топырақта 25 күнге дейін, ал іш сүзегінің бактериясы 3 айға дейін сақталады. Ауру туғызатын бактериялар мен адамдардың жаппай ауруын індет (эпидемия) дейді.

Бактериялар.Тек медицинаның қарқынды дамуының нәтижесінде ғана микробиология өнеркәсібінде микробтармен күресу шаралары табылды. Ауру туғызатын бактерияларды жоятын қасиеті бар іш сүзегіне, дизентерияға қарсы қолданылатын дәрілер алынды. Ауырған кезде адам түрлі дәріні пайдаланады. Дәрі адам денесіндегі бактерияларды өлтіреді, сөйтіп адамның ағзасын жұқпалы микробтардан тазартады. Қазіргі кезде жұқпалы ауруларға арналған дәрілердің жаңа түрлері өндірілуде.Жұқпалы аурулардың алдын алудың негізгі жолы - тазалық ережелерін сақтау. Мысалы, қайнамаған, лай су ішпеу. Тамақ ішер алдында қолды жуу. Киімді таза ұстау, ағзаны тынықтыру. Дененің жарақаттанған жеріне дереу йод жағу, тағамдарды көгеруден сақтау және т. б. (Ауасы тазартылған бөлмеле бактериялар саны 13 есе азаяды.) Бактерияның басқа түрлері сары ауру, қызамық, қуздама (ревматизм) ауруларын туғызады. Бұл бактерия түрлері де ауа арқылы таралады. Адамның өкпесінде туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды 1882 жылы Р. Кох анықтады. Туберкулез жұқпалы ауру болғандықтан, сілекей тамшылары арқылы таралады. Мал туберкулезбен ауырғанда бұл аурулы қоздыратын бактериялар адам денесіне сүт арқылы беріледі. Тамақ, су арқылы сүзек, сальмонелла ауруларын қоздырушы бактериялар жұғады.

Қантышқақ (дизентерия) ауруын дизентерия бактериялары қоздырады. Ауыратын сиырдың сүті арқылы сарып (бруцеллез) ауруы таралады. Кейде сүрлемеленген көкөністің құрамында кездесетін клостериум, ботулинус бактерияларының споралары жоғарғы температурада қайнатқаннан кейін де сақталады. Тығыз жабылған ыдыстың ішінде дамуын жалғастырады да, улы заттар бөледі. Мұндай тағам адамдарда ботулизм ауруын туғызады. Ондай кезде адам қазаға ұшырауы да мүмкін.

Пенициллин дәрісін (антибиотик) қабылдағанда ауру қоздырғыш бактериялар тіршілігін жояды. Сондықтан да бактериялар қоздыратын түрлі ауруларды пенициллин, ампициллин, бисептол сияқты дәрілермен емдейді. Адамға суық тиіп ауырғанда да ағзада бактериялар көбейіп кетеді. Бактериялардың көптеген түрі өсімдіктерді де зақымдайды, ол аурулы бактериоз дейді. Олар бау-бақша, техникалық жеміс-жидек өсімдіктерін зақымдал, зор нұқсан келтіреді. Бактериялар өсімдіктің сабағын, тамырын, жемісін шірітеді. Өсімдіктердің бактерия ауруларына қарсы негізгі күрес шаралары - тұқымды себер алдында улы химикаттармен өңдеу, ауруға төзе алатын іріктемелерді таңдап алу.Бактериялар мақта өсімдігінде гоммоз (шайыр ағу) ауруын туғызады. Мақта тұқымында сақталған бактерия спорасы тұқыммен бірге өнеді. Мақта сабағын, жапырағын, қауашағын зақымдайды да, ірі қошқыл қоңыр түсті дақтар пайда болады. Оның беті сілемейленіп, жабысқақ болып тұрады, онда бактериялар шоғырланып, кейін кеуіп, қабыршақтанады. Ғалымдар грек жаңғағы, жиде, терек, қарағай ағаштарының жапырақтарынан бөлінетін заттардың бактерияларды қырып жіберетінін анықтаған. Сондықтан үйде мал қораның жанына ағаш отырғызып, өсімдіктер егу қажет.Адам, өсімдіктер мен жануарларды ауруға шалдықтыратын бактериялар бар, олар ауру туғызатын бактериялар деп аталады. Ауру туғызатын бактериялар ауада, сула, тағамда тіршілік етеді. Адамға солар арқылы оба, сіреспе, туберкулез, іш сүзек, баспа, қантышқақ, құздама ауруы жұғады. Адамның жаппай ауруы індет деп аталады. Ал өсімдіктердің бактериялық ауруы - бактериоз, мақтаның бактериялық ауруы - гоммоз (шайыр ағу). Аурудан сақтану жолы - тазалық сақтау.Қазақтың біртума шипагері Өтейбойдақ Тілеуқабылұлы ауруларға өзінше атау берген. Оның ұсынуы бойынша: тышқақ - сатқа, қантышқақ - сатқақ, құздама – сорбуын Адамдарды, жануарларды , өсімдіктерді ауруға шалдықтыратын бактериялар тобын ауру туғызатын бактериялар деп аталады. Бактериялардың оба, сіреспе, туберкулез, іш сүзегі, баспа, топалаң және т.б. сияқты ауруларды туғызатыны ертеден –ақ белгілі болды. Ауру туғызатын бактериялар адам денесіне енген соң оның ағзалық затымен қоректеніп , тез көбейе бастайды.

Барлық тірі ағзалар сияқты бактериялар да тыныс алады. Көптеген бактериялардың тыныс алуы жасыл өсімдіктерге өте ұқсас. Тыныс алу кезінде ауадан оттегін сіңіреді де, көмірқышқыл газы мен химиялық энергияны бөліп шығарады. Қолайлы жағдайда бактериялар бөліну арқылы көбейеді.

Басқа ағзалар сияқты бактериялар да айналадағы сыртқы ортадан қоректік заттарды сіңіру арқылы қоректенеді. Жасушасына енген қоректік заттардың бір бөлігі цитоплазманың құрамына енеді. Екінші бөлігі энергиялы қор заттарын құрайды.

Жасушасында хлорофилі болмағандықтан, бактериялардың көпшілігі дайын органикалық заттармен қоректенеді. Табиғатта бактерияларға қорек болмайтын зат жоқ десе де болады. Олар: асфальт, мұнай, ағаш, пластмасса және т.б. заттармен де қоректене береді. Тек азғана түрлері бейағзалық заттардан ағзалық зат түзіледі. Бактерияларды қоректенуіне қарай сапрофиттер және паразиттер деп екі топқа бөледі. Көптеген бактериялар жануарлардың өлекселері мен өсімдіктердің қалдықтарында мекендейді. Өлі ағзалардың денесінде тіршілік ететінде р сапрофиттер.

Бактериялар табиғатта орасан көп мөлшерде кең таралған. Ірі қалалардың 1 м2 ауасында 10-15 мың , ал сапалы сүтте 500 мыңға дейін бактериялар болады.

Антрактиданың 1 г мұзынан 100-ге дейін бактериялар табылған.

Жыртуға арналған жердің 1г топырағында 1 миллиардтан 20 миллирдқа дейін микроағзалар болады.

Бактериялардың көпшілігі 0С –де өмір сүруін тоқтатады, бірақ тіршілігін жоймайды.

Адамның өкпесінде туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды 1882 жылы Р.Кох анықтады.

Жұқпалы аурулардың алдын алу үшін негізгі жолы- тазалық ережелерін сақтау. Мысалы: қайнамаған, лай су ішпеу. Тамақ ішер алдында қолды жуу. Киімді таза ұстау, ағзаны шынықтыру. Дененің жарақаттанған жеріне дереу йод жағу, тағамдарды көгеруден сақтау және т.б.

Жаңа тақырыпты бекіту: