Открытый урок по биологий.Тема : Табиғи сұрыпталу

Сынып/ мерзімі

9ә/10.02.16ж

Сабақ/тақырыбы

Табиғи сұрыпталу-эволюцияның бағыттаушы факторы.

Сабақтың мақсаты

Табиғи сұрыпталу туралы түсінік қалыптастыру. Тапсырмалар беру арқылы сыни тұрғысынан ойлауға дағдыландыру.

Күтілетін нәтиже

Табиғи сұрыпталу туралы түсініктері қалыптасады. Тапсырмаларды орындау арқылы сыни тұрғыдан ойлана алуға дағдыланады.

Сабақтың әдісі

Топтық жұмыс, жұптық жұмыс, миға шабуыл, зерттеушілік әңгіме.

Уақыты

Сабақ кезең/рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Ресурстар

3 мин

2 мин

5 мин

Кіріспе

«Шаттық шеңберін» ұйымдастырамын.

Оқушыларды гүлдер бойынша 4 топқа бөлемін.

«Миға шабуыл» әдісі

Үй тапсырмасына байланысты сұрақтар қоямын.

1. Өзгергіштік дегеніміз не?
2. Ч.Дарвин эволюциялық процесте өзгергіштіктің неше түрін ажыратты?
3. Топтық өзгергіштік немесе айқын өзгергіштік дегеніміз не?
4. Жеке-дара немесе айқын өзгергіштік дегеніміз не?
5. Табиғи мутацияларды және организмнің тұқым қуалайтын қасиеттерінің өзгергіштігін зерттеумен айналысқан ғалымды ата?
6. Үйлесімдік өзгергіштіктің пайда болу механизмдерін атаңдар?.

Шаттық шеңберінде оқушылар бір-біріне жақсы тілектер айтады.

Оқушылар 4-топқа бөлінеді:

«Раушан»

«Қызғалдақ»

«Бәйшешек»

«Ақгүл»

Сұрақтарға жауап бере отырып, өткен тақырыпты естеріне алады және диалогтық қарым-қатынасқа түседі.

Оқулық

17

мин

10

мин

Негізгі бөлім

Жаңа сабақ

Жаңа тақырыпқа зерттеушілік әңгіме жүргіздіртіп, топтық жұмыс жасатамын.

Табиғи сұрыпталу — белгілі бір ортаға организмдердің тіршілігін сақтап бейімделуі.
Тіршілігін сақтап қалу үшін табиғатта ұдайы (үздіксіз) тіршілік үшін күрес жүреді. Егер арыстан шиебөрінің қорегін тартып алса, қорек үшін күрес жүреді; шөлді жердің шетінде өскен өсімдік құрғақшылыққа қарсы күреседі. Жыртқыш аңның (жолбарыс, арыстан) қорегі — шөпқоректі жануар, оны ұстап қорек етеді, ұстай алмаса аштықтан өзі өледі. Шөпқоректі жануарлар тіршілігін сақтап қалу үшін өсімдіктермен қоректеніп, мыңдаған өсімдіктерді жояды. Одан басқа жәндіктер (насекомдар) мен жалаңаш шырыштар да өсімдікпен қоректенеді, бұлар құстарға жем болады. Майда құстармен жыртқыштар қоректенеді. Осындай күрделі өзара байланысты Ч. Дарвин тіршілік үшін күрес деп атады.
Тіршілік үшін күрес — қоршаған орта мен организм арасындағы күрделі қарым - қатынастың жиынтығы.
Тіршілік үшін күрестің түрлері. Ч. Дарвин тіршілік үшін күрестің 3 түрін анықтады.
1. Түраралык күрес.
2. Түрішілік күрес.
3. Сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына қарсы күрес.
Түраралық күрес — бір түр мен екінші түрдің арасындағы күрес:
а) жыртқыштың жағдайдағы бәсекелестік — қасқыр мен түлкінің аулайтыны қоян болғандықтан, қасқыр мен түлкінің арасында қорек үшін бәсекелестік туады. Қасқыр мен қоян, түлкі мен қоянның арасында тіршілік үшін күрес жүреді. Әрбір жыртқыш басқа жануардың арқасында тіршілік етеді. Бірі — жыртқыш тісімен, екіншісі — ұзын тырнағымен, үшіншісі — уымен жемтігін өлтіреді. Әр "түрге жататын өсімдіктер жарық, ылғал, қорек үшін бәсекелеседі. Топырақты жарып өніп шыққан өскіннің бәсекелестікте жеңгені ғана дамиды. Ол ересек өсімдікке айналып, көбею кезеңіне жетіп ұрпақ береді;
ә) паразиттік жағдайдағы бәсекелестік. Мысалдары ағаштары қалың болып өсетін ормандарда басқа өсімдіктерге оралып, сүйеніп өсетін өрмелегіш өсімдіктер (лианалар)

Оқулықта берілген кестені жұптасып, орындатамын.

Табиғи сұрыпталу-эволюцияның бағыттаушы факторы деген жаңа тақырыпқа зерттеушілік әңгіме жүргізеді. Табиғи сұрыпталу туралы қосымша деректерді постерге түсіріп, сынып алдында қорғайды. Топтық бағалау жүргізеді.

Кестені жұптасып, орындайды, тексереді, бағалайды.

Электронды оқулық,инт тақта, оқулық

3 мин

Қорытынды

Сұрақ-жауап арқылы қорытындылаймын.

1. Тірі организмдерге тән қасиет не?
Жауабы: Барлық организмдерге тән қасиет – тұқым қуалайтын өзгергіштік, сондықтан организмнің кез келген жұбы артына ұрпақ қалдырады.
2. Организмдер арасында өз тіршілігін сақтап қалу үшін қандай процесс жүреді?
Жауабы: Тіршілігін сақтап қалу үшін табиғатта үздіксіз тіршілік үшін күрес жүреді.
3. Табиғи сұрыпталу дегеніміз не?
Жауабы: Белгілі бір ортада организмдердің тіршілігін сақтап бейімделуі.
4. Ч. Дарвин тіршілік үшін күрестің қанша түрін анықтады?
Жауабы: 1. Түраралық күрес, 2. Түрішілік күрес, 3. Сыртқы орта жағдайларына қарсы күрес.
5. Жыртқыш пен жемтігінің өзара қатынасы нені білдіреді?
Жауабы: Түраралық күресті білдіреді.

Сұрақтарға жауап беру арқылы сабақты пысықтайды.

Оқулық

2 мин

Бағалау.

Сыныптасын және өзін-өзі критериалды бағалау жүргіземін.

Ауызша мақтау мадақтау арқылы формативті бағалап шығамын.

Сыныптасын және өзін-өзі критериалды бағалап шығады.

Бағалау парақшасы

2 мин

Рефлек сия

Кері байланыс

Өткен тақырып бойынша өз пікірлерін жазды.

Стикер

1 мин

Үйге тапсырма беру

Келер күнге берілген тақырыпты оқу.

Күнделікке жазады.

Күнделік